TỔNG HỢP Chương 1: Giới thiệu về hệ thống hàng không

quốc tế

1.1. Lịch sử ngành hàng không quốc tế

- Kỷ nguyên hàng không hiện đại bắt đầu khi người đầu tiên đã bay lên không
trung bằng một khí cầu khí nóng vào ngày 21 tháng 11 1783, do anh em nhà
Montgolfier thiết kế. Thực tế những khí cầu bị hạn chế bởi thực tế chúng chỉ có thể
di chuyển theo hướng gió thổi. Điều đó đã thúc đẩy con người chế tạo ra khí cầu có
thể điều khiển hoặc lái được, khí cầu đã được cải tiến.
- Sau giai đoạn khinh khí cầu đến giai đoạn tàu lượn, Otto Lilienthal ( 1848-1896)
người Đức, được mệnh danh là “ Vua tàu lượn”. Ông là người đầu tiên thực hiện
các chuyến bay lượn thành công, lặp lại nhiều lần và ghi chép cẩn thận.

- Ngành hàng không trên thế giới được biết đến từ đầu thế kỷ 20. Vào ngày 17
tháng 12 năm 1903, Anh em nhà Wright đã bay thành công trên một chiếc máy bay
tự thiết kế chế tạo có gắn động cơ đánh dấu sự khởi đầu các chuyến bay và ngành
Hàng không dân dụng. Chiếc máy bay chỉ bay được quãng đường ngắn bay
khoảng 300 mét do gặp vấn đề về điều khiển.

- 25/7/1909 Louis Bleriot trở thành người đầu tiên bay qua kênh đào English

- 5/11/1911, Calbraith Rodgers thực hiện một chuyến bay 4 ngày trên khắp Hoa Kỳ

- Sự tiến bộ lớn của khoa học công nghệ đã mở rộng sự phát triển của lĩnh vực
hàng không trong suốt những năm 1920-1930, như chuyến bay xuyên Đại Tây
Dương của Charles Lindbergh vào năm 1927. Một trong số những thiết kế máy bay
thành công nhất của thời kỳ giữa 2 cuộc đại chiến là Douglas DC-3, nó đã trở
thành máy bay dân dụng loại lớn đầu tiên mang lại lợi nhuận chỉ bằng hình thức
vận chuyển hành khách.

- Từ những chuyến bay sơ khai ban đầu, đến Chiến tranh thế giới lần thứ
hai, ngành Hàng không đã có bước phát triển mạnh mẽ ở nhiều nước trên thế
giới. Khi đó, đòi hỏi khách quan về sự phối hợp hoạt động hàng không giữa các
nước với nhau mang tính toàn cầu. Chiến tranh đã mang đến sự cách tân cho hàng
không, bao gồm những máy bay phản lực đầu tiên và tên lửa nhiên liệu lỏng.

Tổ chức Hàng không dân dụng Quốc tế được thành lập

Tháng 11 năm 1944 tại Hội nghị về HKDD thế giới ở Chicago, Tổ chức
HKDD Quốc tế (International Civil Aviation Organization, viết tắt: ICAO) được
thành lập với sự tham gia của 52 nước. Đây là một tổ chức thuộc Liên Hiệp Quốc
chịu trách nhiệm soạn thảo và đưa ra các quy định về hàng không trên toàn thế
giới. Đồng thời, Hiệp định quá cảnh dịch vụ quốc tế và Hiệp định vận tải hàng
không quốc tế đã được ký kết.

Hàng không dân dụng phát triển

Sau chiến tranh thế giới II, đặc biệt ở Bắc Mỹ, có một sự bùng nổ trong hàng
không thông thường, cả tư nhân lẫn thương mại, khi hàng nghìn phi công được giải
ngũ và nhiều máy bay vận tải, huấn luyện của quân đội dư thừa không được sử
dụng đến nên chúng đã được bán đi và không đắt lắm. Các hãng chế tạo máy bay
như Cessna, Piper, và Beechcraft mở rộng sản xuất để cung cấp máy bay hạng nhẹ
cho thị trường giai cấp tiểu tư sản mới.
Vào thập niên 1950, việc phát triển máy bay
phản lực dân dụng dần dần trở nên lớn mạnh, đặc biệt
là sự ra đời Boeing 707 và năm 1957 - máy bay phản
lực chở khách đã thúc đẩy HKDD nói chung và vận
tải hàng không phát triển nhanh chóng. Cùng lúc

Máy bay Boeing 707

này, người ta đẩy mạnh việc nghiên cứu phát triển động cơ tuốc bin khí, bắt đầu
xuất hiện máy bay giá rẻ, làm cho khả năng phục vụ trong những quãng đường nhỏ
tốt hơn, và chúng có thể bay trong mọi điều kiện thời tiết.
Từ thập niên 1960, vật liệu composite đã được ứng dụng để làm thân máy bay
giúp chúng hoạt động hiệu quả hơn, những động cơ hiệu suất cao trở nên thông
dụng và sẵn có, nhưng những sáng kiến quan trong nhất đã diễn ra trong lĩnh vực
trang bị máy móc và điều khiển máy bay. Như tụ điện thể rắn, hệ thống định vị
toàn cầu, vệ tinh viễn thông, một thiết bị rất nhỏ nhưng có sức mạnh rất lớn là máy
tính và màn hình Luxeon; chúng đã thay đổi đáng kể buồng lái trên máy bay dân
dụng và máy bay quân sự. Phi công có thể định hướng chính xác hơn và có tầm
nhìn địa hình, vật cản và mọi thứ khác gần máy bay trên một bản đồ số hóa hoặc
tầm nhìn ảo, dù trong ban đêm hay tầm nhìn thấp.
Đồng thời với sự phát triển của máy bay phục
vụ HKDD và quân sự là máy bay bay vào không gian
với sự đánh dấu vào ngày 12 tháng 4 năm 1961 khi
Yuri Gagarin là người đầu tiên bay vào vũ trụ và đến
ngày 21 tháng 6 năm 1969 Neil Armstrong là người
đầu tiên đặt chân lên mặt SpaceShipOnce trăng. Đến ngày 21 tháng
6 năm 2004, SpaceShipOne trở thành máy bay tư nhân đầu tiên thực hiện chuyến
bay ra ngoài không gian, mở ra triển vọng về thị trường hàng không ngoài không
gian.

1.2. Các lĩnh vực cơ bản trong ngành HKDD

Ba lĩnh vực chủ yếu liên quan đến Cảng Hàng không (Airport), Hãng hàng
không Airlines và Dẫn đường Hàng không ( Air Navigation). Đây là ba lĩnh
vực chính trong ngành hàng không tạo nên việc vận chuyển bằng đường hàng
không.

Ngày nay ngành HKDD ngày càng mở rộng lĩnh vực hoạt động. Vì vậy, khái
niệm về HKDD không chỉ bó hẹp trong vận chuyển hành khách, hàng hóa và
các dịch vụ phục vụ hoạt động bay tại cảng hàng không mà đã mở rộng sang
các lĩnh vực thương mại có liên quan đến hoạt động HKDD ( Hình 1.1)

          

Quản lý nhà nước: các cơ quan quản

lý nhà nước về hàng không và các chức
trách hàng không địa phương

Công nghiệp Vận tải hàng không và Kết cấu hạ tầng

hàng không: Sản dịch vụ thương mại hàng không: Cảng
xuất, sửa chữa hàng không: Các hãng hàng không, sân
bảo dưỡng tàu hàng không và các công bay, an ninh, kiểm
bay và các cấu ty cung ứng dịch vụ soát không lưu…
kiện tàu bay… chuyên ngành

Người sử dụng dịch vụ vận

Hải quan, xuất-
chuyển hàng không: Hành
nhập cảnh…
khách, khách hàng
hàng
- Có 6 lĩnh vực cơ bản trong ngành hàng không dân dụng hiện nay:
(1) Quản lý nhà nước: các cơ quan quản lý nhà nước về hàng không và
các chức trách hàng không địa phương có liên quan. Đây là lĩnh vực cơ
bản quan trọng nhất.
2) Vận tải hàng không và dịch vụ thương mại hành không: Các hãng
hàng không và các công ty cung ứng dịch vụ vận chyển. Lĩnh vực này
đóng vai trò trung tâm nhất.
3) Kết cấu hạ tầng: cảng hàng không, sân bay, dịch vụ không lưu,....
4) Công nghiệp hàng không: Sản xuất, bảo dưỡng tàu bay, động cơ, thiết
bị điện tử,... trên tàu bay
5) Các dịch vụ kỹ thuật, thương mại hàng không: Các dịch vụ thương
mại kỹ thuật mặt đất, cung ứng xăng dầu, vật tư, ăn uống, giải trí...
6) Khách hàng Sử dụng dịch vụ vận tải hàng không: Hàng khách và
hàng khách có nhu cầu vận chuyển hàng hóa, các đại lý phân phối hàng
hóa, người sử dụng dịch vụ,...
Trong các yếu tố trên, có 5 yếu tố cơ bản có quan hệ chặt chẽ với nhau và phụ
thuộc lẫn nhau để tạo nên sản phẩm HKDD. Đó là, vận tải hàng không, cảng hàng
không, quản lý bay dân dụng, dịch vụ kỹ thuật thương mại hàng không và quản lý
nhà nước chuyên ngành HKDD. Trong đó vận tải hàng không đóng vai trò trung
tâm, còn các lĩnh vực còn lại thực hiện các chức năng khác nhau nhằm đảm bảo
hoạt động an toàn, điều hòa và hiệu quả của lĩnh vực vận tải hàng không. Vai trò
trung tâm của vận tải hàng không thể hiện ở các khía cạnh sau đây:

Thứ nhất, vận tải hàng không trực tiếp thực hiện nhiệm vụ chính yếu của
ngành HKDD là vận chuyển hành khách, hàng hóa bằng đường hàng không.
 Thứ hai, vận tải hàng không tạo nên nguồn thu chính của ngành HKDD từ giá
cước vận chuyển, từ đó phân phối lại cho các lĩnh vực khác dưới dạng phí và lệ
phí.

Thứ ba, vận tải hàng không vừa là điều kiện để phát triển các lĩnh vực còn lại
vừa là đối tượng để các lĩnh vực này phục vụ.

1.3. Đặc trưng của ngành HKDD

- Vận tải Hàng không có tính toàn cầu , có tính quốc tế cao. Mạng đường bay của
các hãng hàng không không những ở trong nước, quốc tế khu vực mà còn xuyên
lục địa.

- Qúa trình hình thành và tiêu thụ dịch vụ Vận tải Hàng không -> yêu cầu về an
ninh, trình độ quản lý và công nghệ cao.

- Hiện nay ba mục tiêu an toàn chất lượng và hiệu quả . Mục tiêu an toàn là yêu
cầu hàng đầu

- Ngành HKDD đòi hỏi chi phí đầu tư rất lớn ( con người, quy trình và cơ sở hạ
tầng). Các thiết bị dẫn đường, kiểm soát Không lưu, khai thác tại các cảng hàng
không… đều là
những thiết bị áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến, hiện đại. Đi đôi với việc sử
dụng các thiết bị tiên tiến, hiện đại, đòi hỏi trình độ quản lý, thì phải sử dụng vốn
rất lớn .vd: 1 chiếc máy bay 300 chỗ ngồi có vốn lên đến 100 triệu USD

1.4. Các xu thế phát triển của HKDD thế giới     

 - Tự do hóa vận tải hàng không

Mặc dù bảo hộ hợp lý của nhà nước đối với vận tải hàng không quốc
tế ở các quốc gia đang phát triển là cần thiết để tránh các cuộc cạnh tranh
khôngcân sức, nhưng trước yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế buộc các
quốc gia này phải có lộ trình nới lỏng hạn chế cạnh
- Đa dạng hóa quyền sở hữu, giảm thiểu quyền kiểm soát của nhànước
đối với kinh doanh vận tải và thương mại hàng không.
Xu thế này thể hiện thông qua việc tư nhân hoá, cổ phần hoá các hãng
hàng không, các dịch vụ trong dây truyền vận tải hàng không và các hoạt
động liên quan đến vận tải hàng không nhằm cắt giảm chi tiêu ngân sách
nhànước, tạo động lực cho hoạt động HKDD nâng cao hiệu quả, tăng
năng lực cạnh tranh, tạo nguồn vốn mới và tạo cơ hội đầu tư cho các
doanh nghiệp.
- Thương mại cảng hàng không và hình thành, cạnh tranh trung tâm
trung chuyển hàng không.
Thương mại hóa cảng hàng không là một xu hướng tất yếu, khách quan
do: Thứ nhất, ngành HKDD từng bước chuyển từ hoạt động công ích là
chủ yếu trở thành ngành kinh tế với mục tiêu thương mại là chủ yếu;
thứ hai,nhằm chuyển hướng huy động vốn từ ngân sách nhà nước sang
khu vực kinhtế tư nhân và nước ngoài. Tuy nhiên do quy luật chuyển
dịch cơ cấu nguồn thu của cảng hàng không nên việc thương mại hóa
các cảng hàng không trước hết chủ yếu tập trung ở các cảng hàng không
quốc tế và một số cảng hàng không nội địa nhưng có lưu lượng hành
khách, hàng hoá thông qua tương đối lớn.
- Hợp nhất, liên minh, liên kết, chuyên môn hóa các hãng hàng không.
Hợp nhất và liên kết các hãng hàng không vừa là hiện tượng chung của
quá trình tích tụ tư bản, vừa là hậu quả tất yếu của quá trình tự do hóa
vận tải hàng không. Trong điều kiện tự do hóa cạnh tranh, các hãng hàng
không nhỏ và vừa nhanh chóng bị lâm vào tình trạng phá sản hoặc buộc
phải hợp nhất hoặc liên kết lại để tồn tại, hoặc bị sát nhập vào các hãng
hàng không lớn mạnh hơn, từ đó hình thành các hãng hàng không khổng
lồ có tính toán

1.5. Vai trò của ngành HKDD  

Có thể tóm lược ảnh hưởng của vận tải hàng không đến toàn bộ nền kinh
tế quốc dân của mỗiquốc gia và trên quy mô toàn cầu theo các lĩnh vực
sau:
- Mở rộng hoạt động kinh doanh trên phạm vi toàn cầu
- Tăng thêm sức mạnh của nền kinh tế quốc dân
- Tác động đến tăng trưởng kinh tế
- Tác động đến lĩnh vực đầu tư
- Thúc đẩy phát triển du lịch quốc tế
- Tạo điều kiện để phát triển vùng lãnh thổ
- Là cầu nối để hội nhập quốc tế của các quốc gia, thể hiện trên 2
khía cạnh:
1) là ngành mũi nhọn của nền kinh tế quốc dân trong hội nhập
quốc tế.
2) thúc đẩy hội nhập của các ngành kinh tế khác.

1.6. Các tổ chức hàng không quốc tế

1.6.1 Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (tiếng Anh: International Civil
Aviation Organization; viết tắt: ICAO)

Tháng 11 năm 1944 tại Hội nghị về HKDD thế giới ở Chicago, Tổ chức HKDD
Quốc tế (International Civil Aviation Organization, viết tắt: ICAO) được thành lập
với sự tham gia của 52 nước. Đây là một tổ chức thuộc Liên Hiệp Quốc chịu trách
nhiệm soạn thảo và đưa ra các quy định về hàng không trên toàn thế giới.
Trụ sở chính: Montreal, Canada
Chức năng: Hệ thống hóa các nguyên tắc và kỹ thuật của dẫn đường hàng không
quốc tế; tạo điều kiện về kế hoặc và phát triển ngành Vận tải Hàng không quốc tế
nhằm đảm bảo an toàn và lớn mạnh một cách có trật tự. ( nguyên tắc an toàn, đúng
giờ và hiệu quả)
Mục đích
- Xây dựng các nguyên tắc, tiêu chuNn kỹ thuật và kế hoạch vận tải hàng không để
đảm bảo
an toàn hàng không dân dụng quốc tế.
- Khuyến khích phát triển các tuyến đường hàng không, sân bay, các công trình và
phương
tiện hàng không dân dụng.
Nhiệm vụ
- Xây dựng và thiết lập các tiêu chuNn bắt buộc đối với ngành hàng không, để các
nước thành
viên thực hiện.
- Quy định quyền giao thông quốc tế, quyền tự do bầu trời.
- Phát triển cơ sở hạ tầng.
- Phát triển các khuyến nghị và hướng dẫn, chẳng hạn như: Tiêu chuNn phòng
cháy ICAO.
- Phân bổ mã ICAO cho các nước và các loại máy bay.
- Phát triển chuNn mực cho các tài liệu hành trình mà máy có thể đọc được.
- Định nghĩa của các giá trị giới hạn cho phát tiếng ồn máy bay.
Ý nghĩa Logo của ICAO
Logo ICAO đã được sửa nhiều lần trong những năm qua. Logo hiện tại được lập
năm 1995.
Có 6 phiên bản chữ cho 6 ngôn ngữ làm việc của ICAO:
Tiếng Anh: từ viết tắt ICAO.
Tiếng Ả Rập: phiên âm của từ viết tắt tiếng Anh ICAO
(không phải chữ viết tắt tên tổ chức theo tiếng Ả Rập).
Tiếng Trung Quốc: tên tổ chức đầy đủ theo tiếng Trung
Quốc.
Tiếng Pháp: từ viết tắt theo tên tiếng Pháp, OACI.
Tiếng Nga: chuyển thể từ viết tắt tiếng Anh ИКАО
(không phải chữ viết tắt tên tổ chức theo tiếng Nga).

1.6.2. Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc

tế (International Air Transport Association, viết tắt: IATA)
Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (International Air Transport Association viết
tắt IATA) là một nhóm nghề nghiệp quốc tế của các hãng hàng không có trụ sở tại
Montreal, Quebec, Canada (nơi ICAO ngẫu nhiên cũng đóng trụ sở, dù đây là cơ
quan khác hẳn).
IATA được thành lập tháng 4 năm 1945, ở La Habana, Cuba. Đây là tổ chức kế
nhiệm của Hiệp hội Vận chuyển Hàng không Quốc tế (tên tiếng Anh: International
Air Traffic Association) được thành lập ở Den Haag năm 1919, năm có dịch vụ
theo lịch trình quốc tế đầu tiên.
Mục đích chính của tổ chức này là trợ giúp các công ty hàng không đạt được
sự cạnh tranh hợp pháp và thống nhất giá cả.
Ý nghĩa của IATA
- Thúc đẩy sự phát triển của vận chuyển hàng không một cách an toàn và thường
xuyên vì lợi ích của toàn thể nhân dân trên thế giới.
- Khuyến khích sự phát triển thương mại hàng không.
- Phối hợp hành động trong dịch vụ vận tải quốc tế bằng đường hàng không giữa
các đơn vị
hàng không có tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp.
- Nghiên cứu hợp tác với ICAO cùng các tổ chức khác để cùng nhau thống nhất
các quy định
quốc tế về luật lệ của hàng không, các tập quán hàng không.
- IATA hoạt động trên tất cả các lĩnh vực có liên quan đến kỹ thuật, pháp lý, tài
chính của vận tải đường hàng không. Trong đó quan trọng nhất chính là việc điều
chỉnh cơ cấu của giá vé và giá cước của tất cả hội viên.
Trách nhiệm của IATA
- Trên hết, IATA đại diện, phục vụ và lãnh đạo ngành hàng không.
- Cải thiện những hiểu biết của những người đưa ra quyết định về công nghiệp vận
tải hàng
không.
- Gia tăng nhận thức về những lợi ích mà ngành hàng không đã mang lại cho công
nghiệp
toàn cầu cũng như mỗi quốc gia.
- Thách thức những nguyên tắc và nhiệm vụ không phù hợp của ngành hàng
không. Yêu cầu
các chính phủ phải điều chỉnh lại các nguyên tắc cho phù hợp.
- Giúp đỡ các đơn vị hàng không phát triển bằng cách đơn giản hóa các tiến trình,
từ đó làm
gia tăng sự hài lòng của khách hàng. Nhờ vậy, những hoạt động trong ngành hàng
không sẽ
hiệu quả hơn.

- Là tổ chức phục vụ cho ngành công nghiệp hàng không: các đơn vị hàng không
dưới sự
giúp đỡ của IATA được khởi động an toàn, đảm bảo mang đến những lợi nhuận
dưới những
nguyên tắc đã được định nghĩa một cách rõ ràng.
– Hỗ trợ bằng cách cung cấp người giữ tiền và đặt cọc tiền của các ngành công
nghiệp với
lượng lớn các sản phNm cùng dịch vụ chuyên môn.
– IATA hướng tới việc cung cấp một dịch vụ tốt và hiệu quả cho cả hành khách và
các công
ty hàng không. Đặc biệt về tốc độ cao, an toàn, năng suất. IATA cũng kiểm tra các
chính sách
giá vé và phí dịch vụ cùng với hoa hồng của công ty.
Vai trò trong ngành hàng không của IATA
- IATA xác định các tiêu chuNn vận chuyển hàng không.
- Tạo ra sự cạnh tranh công bằng giữa các công ty hàng không.
- Chỉ định các thủ tục vận chuyển hàng hóa.
- Xác định các tiêu chuNn cho thiết kế thiết bị đầu cuối và quản lý nó
- Đóng một vai trò trong quá trình tiêu chuNn hóa thiết bị được sử dụng.
- Đơn giản hóa hoạt động kinh doanh và giúp xây dựng các mối quan hệ trong
ngành
Ngoài ra, IATA cũng quan tâm sâu sắc đến việc làm cho ngành hàng không trở nên
bền vững
hơn và đang thực hiện một số sáng kiến về tính bền vững của hàng hóa nhằm giải
quyết các
vấn đề môi trường, xã hội và kinh tế.
Lưu ý: Không nên nhầm lẫn giữa ICAO với IATA là Hiệp hội giao thông vận tải
quốc tế, đó là một tổ chức thương mại của các hãng Hàng không.

1.6.3. Hội đồng Cảng hàng không thế giới ACI

Sứ mệnh
ACI thúc đẩy lợi ích tập thể của các Cảng hàng không của thế giới và các cộng
đồng mà họ phục vụ và thúc đẩy quản lý Cảng hàng không và các hoạt động hiệu
quả
Mục tiêu và vai trò
- Tối đa hóa sự đóng góp của các CHK để duy trì và phát triển an ninh an toàn
- Đạt được sự hợp tác giữa tất cả các bên của ngành hàng không và các bên
liên quan của họ như với các chính phủ và các tổ chức quốc tế.
- Ảnh hưởng đến luật pháp, quy tắc, chính sách, tiêu chuẩn và thực tiễn quốc
tế và quốc gia.
- Tối đa hóa hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau giữa cấc sân bay
- Cung cấp kiến thức, tư vấn và hỗ trợ của ngành, bồ dưỡng chuyên môn xuất
sắc trong quản lý và khai thác sân bay.
- Xây dựng năng lực và nguồn lực tổ chức trên toàn thế giới của ACI để phục
vụ tất cả các thành viên một cách hiệu quả.
1.6.4. Tổ chức Dịch vụ Dẫn đường Hàng không Dân dụng ( CANSO )
- Thành lập: 1996
- Trụ sở chính: Amsterdam Schiphol, Hà Lan
- Chức năng: hỗ trợ trên 85% dịch vụ dẫn đường Hàng không trên thế giới 

Câu hỏi:

Tự luận: Tại sao nói "Vận tải hàng không đóng vai trò trung tâm, còn các lĩnh vực còn lại
thực hiện các chức năng khác nhau nhằm đảm bảo hoạt động an toàn, điều hòa và hiệu
quả của lĩnh vực vận tải hàng không"?
Trắc nghiệm:

Câu 1 :Tàu bay được phát triển qua các giai đoạn

A. Khinh khí cầu khí nóng – Khinh khí cầu khí Hydro - Khinh khí cầucó lái – Tàu
bay
B. Khinh khí cầu – Khinh khí cầu có lái – tàu lượn – tàu bay
C. Khinh khí cầu – tàu lượn – tàu bay- trực thăng
D. Khinh khí cầu – tàu lượn có động cơ – tàu bay