Rashtriya Sanskrit Vidyapeetha : Tirupati

Department of Mimansa
2020
Name of the programme - Shastri
SEMESTER – 1
Paper-1: 75 Marks
मीमांसाशास्त्रप्रवेशिनी भागः - 1 (सम्पर्ण
ू ः
ग्रन्थः)
लेखकः – डा. श्रीरामः ए. एस ्, प्राप्तिस्थानम ् –
रा.सं.विद्यापीठम ्, तिरुपतिः
Unit Name Objectives
Unit 1 – प्रथमपरिच्छे दस्य प्रथमपाठात ् चतर्थ
ु पाठान्तम ् दर्शनस्य परिचयः, मीमांसापदस्य
अर्थज्ञानम ्, सत्र
ू कारादीनां परिचयः,
प्रस्थानत्रयस्य च परिचयः भवति।
Unit 2 – पञ्चमपाठात ् द्वितीयपरिच्छे दस्य मीमांसाशास्त्रेण प्रतिपाद्यविषयाणां
तत
ृ ीयपाठपर्यन्तम ् ज्ञानम ्, अनब
ु न्धस्य परिचयः,
अधिकरणज्ञानम ्, धर्मलक्षणवेदादीनां
ज्ञानं भवति।
Unit 3 – चतर्थ
ु पाठात ् षष्ठपाठान्तम ् विधि-निषेध-अर्थवादादीनां ज्ञानं भवति।
Unit 4 – सप्तमपाठात ् द्वितीयपरिच्छे दान्तम ् मन्त्र-स्मति
ृ -आचार-नामधेय-वाक्यशेष-
सामर्थ्यानां परिचयः भवति।
Unit 5 – तत
ृ ीयपरिच्छे दः भावना-अपर्व
ू -स्तोस्त्रशस्त्रादीनां ज्ञानं
भवति। भावनाभेदबोधकप्रमाणानां ज्ञान
च भवति।

Paper-2: 75 Marks
मीमांसाशास्त्रप्रवेशिनी भागः - 2 (सम्पर्ण
ू ः
ग्रन्थः)
लेखकः – डा. श्रीरामः ए. एस ्, प्राप्तिस्थानम ् –
रा.सं.विद्यापीठम ्, तिरुपतिः
Unit Name Objectives

1
Unit 1 – प्रथमपरिच्छे दः अङ्गत्वस्य परिचयः,
अङ्गताबोधकप्रमाणानां परिचयः भवति।
Unit 2 – द्वितीयपरिच्छे दतत
ृ ीयपरिच्छे दौ प्रयक्ति
ु -क्रमयोः, क्रमबोधकप्रमाणानं च
ज्ञानं भवति।
Unit 3 – चतर्थ
ु पञ्चमपरिच्छे दौ उत्तरषष्टकस्य ज्ञानं भवति
Unit 4 – षष्ठपरिच्छे दः प्रमाणानां परिचयः भवति
Unit 5 – सप्तमाष्ठमपरिच्छे दौ प्रमेयानां ज्ञानम ्, ग्रन्थकर्तुः च ज्ञानं
भवति

SEMESTER – 2
Paper-3: 75 Marks

अर्थसङ्ग्रहः (आदितः
अङ्गभेदनिरूपणपर्यन्तम ्)
सम्पादकः – डा. श्रीरामः ए. एस ्, प्राप्तिस्थानम ् –
श्रीवेङ्कटे श्वरवेदविश्वविद्यालयः, तिरुपतिः
Unit Unit Title Objectives
No.
I आरम्भात ् गणु विधौ न अध्ययनविधिः, धर्मलक्षणम ्, धर्मः, भावना,
मत्वर्थलक्षणा इत्यन्तम ् भावनाविभागः विधिः, विशिष्टविधिः इत्यादीनां
ज्ञानं भवति।
II समानपदश्रत्ु यन्तम ् विधिविभागः, उत्पत्तिविधिः, विनियोगविधिः,
श्रति
ु ः, श्रति
ु विभागः इत्यादीनां ज्ञानं भवति।
III आख्यातार्थनिरूपणात ् श्रति
ु प्राबल्यम ्, लिङ्गम ्, वाक्यम ् इत्यादीनां ज्ञानं
वाक्यनिरूपणान्तम ् भवति।
IV प्रकरणात ् प्रकरणम ्, स्थानम ् इत्यादीनां ज्ञानं भवति।
स्थाननिरूपणान्तम ्

V समाख्यातः समाख्या, अङ्गानां भेदः इत्यादीनां ज्ञानं भवति।

अङ्गभेदनिरूपणान्तम ्

Paper-4: 75 Marks

2
अर्थसङ्ग्रहः (प्रयोगविधितः
आन्तम ्)
सम्पादकः – डा. श्रीरामः ए. एस ्, प्राप्तिस्थानम ् –
श्रीवेङ्कटे श्वरवेदविश्वविद्यालयः, तिरुपतिः
Unit No. Unit Title Objectives
I àyaegivXyNtm! लौकिकवैदिक कार्येषु क्रमः अवगतो भवति |
II Aixkarat! mTvwRl][aÉyat! कर्तृत्वं भोक्तत्वं , नामधेयस्य प्रामाण्यं अनेन
ृ
namxeyaNtm!
प्रतिपादितं भवति |
III vaKyÉedat! नामधेयनिमित्तं कीदृशं इति ज्ञानं संपाद्यते |
pÂmàkr[inêp[m!
IV pÂmàkaro{fnat! केषांचित ् पक्षः नामधेयनिमित्ते नैव प्रामाणिकम ्
pdzaôivcaraNtm!
इति निर्णयज्ञानं प्राप्यते |
V AwRvadaNtm! लौकिकवैदिकयोः प्राशस्त्य ज्ञानस्य कीदृशं
वैशिष्ट्यमिति ज्ञायते | अस्य ग्रन्थस्य ज्ञानेन
नेट् परीक्षायां महानप
ु योगो भवति |

SEMESTER – 3
Paper-5: 75 Marks
जैमिनीयन्यायमाला (प्रथमाध्यायस्य आदिमपादद्वयम ्)
सम्पादकः – डा. श्रीरामः ए. एस ्, (न्यायमालाविवति
ृ ः) प्राप्तिस्थानम ् – श्रीरामः ए एस ्,
9032291671
Unit Unit Title Objectives
No.
I AarMÉat! एतत ् अध्ययनेन छात्रैः मीमांसा शास्त्रगत अध्यायार्थाः
AXyayiv;yàitpadnm!
अवगताः भवेयःु
II àwmaXyayiv;yat! मीमांसायां षष्ठि संख्याकाः पादाः सन्ति | तेषां
ÖadzaXyayiv;yaNtm!
विषयाः ज्ञेयाः स्यःु |
III ij}asaixkr[at! धर्मस्य विचारणीयत्वं धर्म लक्षणं च अधीयते |
t&tIyaixkr[pyRNtm!
IV ctuwaRixkr[at! प्रत्यक्षादीनां धर्मे अप्रामाण्यं वेदस्यैव प्रामाण्यं
vedapaEé;eyTvaixkr[pyRNt
3
 m! शब्दनित्यत्वं वेदापौरुषेयत्वं च अवगम्यन्ते |
V iÖtIypad> अर्थवादस्य मन्त्रस्य च प्रामाण्यं अनेन प्रतीयते |

Paper-6: 75 Marks

जैमिनीयन्यायमाला (प्रथमाध्यायस्य तत
ृ ीयचतर्थ
ु पादौ)
प्रकाशकः कृष्णदासाकादे मि, वाराणसी.
Unit No. Unit Title Objectives
I आरम्भात ् स्मत
ृ ःे आचारस्य च प्रामाण्यं अवगम्यते |
सप्तमाधिकरणामन्तम ्
II sÝmaixkr[at! लौकिकवैदिकयोः शब्दयोः समत्वं एवं शब्दस्य
àwmaixkr[pyRNtm!
आकृतावेव शक्तिः व्याकरणस्य प्रामाण्यं
इत्यादिकं अवगम्यते |
III iÖtIyaixkr[at! sÝmaNtm! वेदे पठितानां उद्भिदादि शब्दानां नामधेयत्वं
कैश्चित ् निमित्तैः भवतीति न्यायैः अवगम्यते |
IV Aòmat! ÇyaedzaNtm! लौकिकप्रयोजन वैदिकप्रयोजन पर शब्दाः के इति
निर्णय ज्ञानं भवति |
V ctudRzat! iv<zaixkr[aNtm! गौणी वत्तिः षट्भिः प्रकारै ः साध्यते – सामर्थ्यस्य
ृ
वाक्यशेषस्य च प्रामाण्यं ज्ञातं भवति
SEMESTER – 4
Paper-7: 75 Marks

जैमिनीयन्यायमाला (द्वितीयाध्यायस्य प्रथमद्वितीयपादौ)

प्रकाशकः कृष्णदासाकादे मि, वाराणसी.

Unit Unit Title Objectives
No.

4
 I उपक्रमात ् भावार्थविचारः, अपर्व ू विमर्शः, स्तोत्रलक्षणम ्,
मन्त्रविधायकत्वा-धिकरणा
न्तम ् शस्त्रलक्षणम ्, इत्यादिः
II मन्त्रनिर्वचनात ् मन्त्रलक्षणम ्, ऋगादीनां लक्षणम ्, इत्यादिः
यजर्लु क्षणान्तम ्
III निगदाधिकरणात ् एकवाक्यत्ववाक्यभेदानष ु ङ्गादीनां लक्षणम ्
व्यवायाधिकरणान्तम ्
IV द्वितीयस्य आरम्भात ् आघाराग्निहोत्रम ्, पशस ु ोमादिविचारः
षष्ठाधिकरणान्तम ्
V मा सप्तमात ् आन्तम ् संख्या, संज्ञा, गणु ः, इन्द्रियकामादिविचारः

Paper-8: 75 Marks

जैमिनीयन्यायमाला (द्वितीयाध्यायस्य
तत
ृ ीयचतर्थ
ु पादौ)
प्रकाशकः कृष्णदासाकादे मि, वाराणसी.
Unit Unit Title Objectives
No.
I उपक्रमात ् आधानाधिकरणान्तम ् रथन्तरादीनाम ्, आधानविवरणम ्,
दाक्षायणविचारात ् वत्सालम्भविचारान्तम ्
II दाक्षायणादिविचारः
III सप्तमात ् नवमान्तम ् नैवारचरु-अदाभ्यादिविचारः
IV दशमात ् द्वादशान्तम ् अग्निचयनमासाग्निहोत्रादिविचारः
V त्रयोदशात ् चतर्थ
ु पादान्तम ् अवेष्टियावज्जीवशाखान्तरादिविचारः

SEMESTER – 5
Paper-9: 75 Marks

न्यायप्रकाशः (आदितः अङ्गभेदनिरूपणपर्यन्तम ्)

प्रकाशकः चौखम्बाप्रकाशनम ्, वाराणसी.

Unit Unit Title Objectives
No.

5
 I AarMÉat! gu[ivxaE n धर्मलक्षणं विशिष्टविधौ मत्वर्थलक्षणा बहवो
mTvwRl][a #TyNtm!
न्यायाः अवगता भवन्ति |
II smanpdïuTyNtm! अङगताबोधकप्रमाणेषु श्रत
ु ःे प्राबल्यं तद्वैविध्यं च
प्रतीतं भवेत ् |
III AaOyatawRinêp[at! आख्यातस्य कर्तरि शक्तिः उत भावनायामिति ,
vaKyinêp[aNtm!
अर्थस्वभावस्य एकवाक्यरूप वाक्यस्य वैशिष्ट्यं
प्राप्यं भवेत ् |
IV àkr[at! Swaninêp[aNtm! उभयाकाङक्षारूप प्रकरणस्य स्थानस्य च ज्ञानेन
लोकेपि मानवक परस्परसापेक्षता अवगता भवेत ् |
V smaOyat> लौकिकवैदिकरूप समाख्यायाः प्रामाण्यं एवं
A¼Éedinêp[aNtm!
अङगवैविध्यं निरूपितम ् |

Paper-10: 75 Marks

न्यायप्रकाशः ( प्रयोगविधितः आन्तम ्)

प्रकाशकः चौखम्बाप्रकाशनम ्, वाराणसी.

Unit Unit Title Objectives
No.
I àyaegivXyNtm! लोकवेदयोः प्रयोगक्रमः कीदृशः इति प्रतीतिप्राप्तिः
II Aixkarat! mTvwRl]णÉyat! कर्तृत्वभोक्तव
ृ े मत्वर्थलक्षणभिया नामधेयत्वं
namxeyaNtm!
निरूपितम ्
III vaKyÉedat! पञ्चमप्रकार निरूपणेन अतिरिक्त निमित्तं उत्थितं
pÂmàkarinêp[m!
भवति |
IV pÂmàkazo{fnat! पञ्चमप्रकार खण्डनेन चत्वार्येव निमित्तानि इति
pdzaôivcaraNtm!
निर्णयः भवति |
V ÉavnaNtm! आर्थी भावना स्वरूपं तेन प्रवत्ति
ृ ः विदिता |
SEMESTER – 6
Paper-11: 75 Marks
6
 जैमिनीयन्यायमाला (तत
ृ ीयाध्यायस्य चत्वारः पादाः) 75
अधिकरणानि
प्रकाशकः कृष्णदासाकादे मि, वाराणसी.
Unit Unit Title Objectives
No.
I प्रथमः पादः शेषत्वलक्षणोदाहरणविचारः
II द्वितीयपादगतपञ्चदशाधिकरणानि सक्
ू तवाकादिविचारः
III शाधिकरणात ् तत
ृ ीयपादगतैकादशाधिकरणपर्यन्तम ् भक्षणे वषट्कारदे वताविचारः

IV द्वादशाधिकरणात ् सप्तमाधिकरणान्तम ् जाघन्यादिविचारः

V अष्टमाधिकरणात ् चतर्थ
ु पादान्तम ् अनत
ृ वदननिषेधादिविचारः

Paper-12: 75 Marks

जैमिनीयन्यायमाला (तत ृ ीयाध्यायस्य पञ्चमपादात ् आन्तम ्) 82 -

अधिकरणानि
प्रकाशकः कृष्णदासाकादे मि, वाराणसी.
Unit Unit Title Objectives
No.
I – सोमभक्षणादिविचारः
मपादगतपञ्चदशाधिकरणानि
– षोडशाधिकरणात ् एकपात्राणाम ् अनज्ञ
ु ापनादिविचारः
II
पादगतैकादशाधिकरणान्तम ्

III – द्वादशाधिकरणात ् चित्रिण्यादीष्टकादिविचारः

दशाधिकरणान्तम ्

IV – द्वादशाधिकरणात ् चमसाध्वर्यवादिविचारः
र्थाधिकरणम ्
– पञ्चमाधिकरणात ् वष्टि
ृ कामादिविचारः
V
मपादान्तम ्
7
8