5/19/2022

CHƯƠNG 5. BỘ BIẾN ĐỔI 5.1. GIỚI THIỆU CHUNG

ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU

5.1. Giới thiệu chung

5.2. Bộ điều áp xoay chiều 1 pha
5.3. Bộ điều áp xoay chiều 3 pha
5.4. Sự ảnh hưởng của tải cảm và điện cảm phía nguồn xoay
chiều
5.5. Thiết kế và mô phỏng bộ điều khiển điện áp xoay chiều
19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều
 Với nguồn điện áp ngõ vào có trị hiệu dụng và tần số
không đổi, bộ biến đổi điện áp xoay chiều dùng để
thay đổi điện áp hiệu dụng ở ngõ ra.
 Điện áp ngõ vào và ngõ ra có cùng tần số.
 Tương tự như máy biến áp nhưng điện áp ngõ ra có
thể thay đổi liên tục (thay đổi vô cấp).
 Dùng để điều khiển công suất các tải xoay chiều
như lò nướng, bếp điện, động cơ không đồng bộ,
bóng đèn dây tóc...
1 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 2

5.2. BỘ ĐIỀU ÁP 5.2. BỘ ĐIỀU ÁP

XOAY CHIỀU MỘT PHA XOAY CHIỀU MỘT PHA
TRƯỜNG HỢP TẢI THUẦN TRỞ

 Là công tắc bán dẫn với 2

SCR mắc đối song, nếu tải có
công suất nhỏ thì có thể thay
bằng Triac.

 Phụ thuộc vào góc điều khiển, điện áp trên tải

thay đổi từ 0 tới giá trị điện áp nguồn.

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 3 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 4

5.2. BỘ ĐIỀU ÁP 5.2. BỘ ĐIỀU ÁP

XOAY CHIỀU MỘT PHA XOAY CHIỀU MỘT PHA
TRƯỜNG HỢP TẢI L TRƯỜNG HỢP TẢI L

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 5 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 6

1
 5/19/2022

5.2. BỘ ĐIỀU ÁP
CÁC THAM SỐ
XOAY CHIỀU MỘT PHA
TRƯỜNG HỢP TẢI RL

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 7 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 8

CÁC THAM SỐ ĐẶC TÍNH ĐIỀU KHIỂN

Loại tải R L
Góc điều 0<< 0 <  < /2 /2 <  < 
khiển
Ut / U  sin 2 1 2 sin 2
1  2 
 2  
Tải R ZL=L L
R( )  ZL ( ) 
tương  sin 2
1 
2 sin2
2 
đương  2  
Điều khiển Được Không Được U, Ut : trị hiệu dụng điện áp nguồn và điện áp trên tải
áp tải được
It : dòng hiệu dụng qua tải.
Dòng tải Gián đoạn Liên tục Gián đoạn
19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 9 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 10

5.3. BỘ ĐIỀU ÁP 5.3. BỘ ĐIỀU ÁP

XOAY CHIỀU BA PHA XOAY CHIỀU BA PHA

 Gồm 3 công tắc bán dẫn mắc vào 3 pha

của nguồn, nếu tải có công suất nhỏ thì có
thể thay bằng Triac.
 Góc kích thay đổi trong khoảng (0 ; 5/6).
 Việc mô tả các quá trình điện áp và dòng
điện được thực hiện bằng cách mô phỏng
trên máy tính.
19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 11 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 12

2
 5/19/2022

5.3. BỘ ĐIỀU ÁP 5.3. BỘ ĐIỀU ÁP

XOAY CHIỀU BA PHA XOAY CHIỀU BA PHA

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 13 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 14

ẢNH HƯỞNG CỦA 5.4. SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA ẢNH HƯỞNG CỦA 5.4. SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA
TẢI R TẢI L
ĐIỆN TẢI CẢM VÀ ĐIỆN CẢM ĐIỆN TẢI CẢM VÀ ĐIỆN CẢM
PHÍA NGUỒN XOAY CHIỀU PHÍA NGUỒN XOAY CHIỀU

 > /2
2 2 
1 1
 u dX  U sin X  dX
2 2
Ut  t
Ut  m
2 0
 

 sin 2  sin 2
Ut  1   U Ut  1   U m
   2    2
V1 V1 V1 V1


V2 V2

Điện áp tải ut (hình dưới) với =/4 Điện áp tải ut (hình dưới) với =5/8
19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 15 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 16

ẢNH HƯỞNG CỦA 5.4. SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA ẢNH HƯỞNG CỦA 5.4. SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA
TẢI L TẢI L
ĐIỆN TẢI CẢM VÀ ĐIỆN CẢM ĐIỆN TẢI CẢM VÀ ĐIỆN CẢM
PHÍA NGUỒN XOAY CHIỀU PHÍA NGUỒN XOAY CHIỀU

 < /2

Điện áp tải không điều khiển được

Dòng qua tải liên tục

Ut  U

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 17 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 18

3
 5/19/2022

ẢNH HƯỞNG CỦA 5.4. SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA ẢNH HƯỞNG CỦA 5.4. SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA
TẢI RL TẢI RL
ĐIỆN TẢI CẢM VÀ ĐIỆN CẢM ĐIỆN TẢI CẢM VÀ ĐIỆN CẢM
PHÍA NGUỒN XOAY CHIỀU PHÍA NGUỒN XOAY CHIỀU

Giá trị phân biệt /2 trong trường

hợp tải cảm được thay bằng 

 L 
  arctg  
 R 

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 19 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 20

CÔNG TẮC 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ CÔNG TẮC 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ
XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU

Đóng nguồn hay ngắt nguồn cho tải xoay chiều.
Ưu điểm so với công tắc cơ: không có hiện
tượng phóng tia lửa điện, đáp ứng nhanh,
công suất điều khiển nhỏ.
Khuyết điểm: ở trạng thái đóng luôn có sụt áp
trên công tắc (khoảng vài Vôn), ở trạng thái
ngắt luôn có dòng điện rò.
19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều
Dùng đóng ngắt các tải: động cơ, tụ bù
công suất phản kháng,...
Đóng công tắc: cấp xung kích liên tục
đồng thời vào tất cả các SCR để chúng
thay phiên nhau dẫn. Hoạt động như bộ
biến đổi điện áp xoay chiều với  = 0;
Ngắt công tắc: khóa kích đồng thời tất cả
các SCR.
21 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 22

CÔNG TẮC 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ CÔNG TẮC 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ
XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU

ĐIỀU KHIỂN TỶ LỆ THỜI GIAN (TIME DUTY RATIO CONTROL; CYCLE CONTROL ĐIỀU KHIỂN TỶ LỆ THỜI GIAN (TIME DUTY RATIO CONTROL; CYCLE CONTROL

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 23 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 24

4
 5/19/2022

CÔNG TẮC 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ CÔNG TẮC 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ
XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU

Đóng ngắt lúc qua điểm 0 (Zero switching)

Sơ đồ điều khiển Zero switching

Ứng dụng điều khiển ON/OFF

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 25 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 26

CÔNG TẮC 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ MÉO DẠNG 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ
& NHIỄU
XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU

 Trường hợp điều khiển pha thông thường:

 Áp nguồn đóng vai trò áp chuyển mạch, tác
dụng giảm và ngắt dòng qua SCR.
 Áp ngõ ra chứa thành phần hài cơ bản có tần
số bằng tần số áp nguồn và các thành phần
bậc cao. Độ lớn sóng hài phụ thuộc  & cấu
hình mạch công suất.

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 27 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 28

MÉO DẠNG 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ MÉO DẠNG 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ
& NHIỄU & NHIỄU
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU

 Trường hợp điều khiển pha với quá trình
chuyển mạch cưỡng bức (điều khiển cả vị trí
kích đóng và kích ngắt dòng điện tải):
 Cấu hình mạch chứa bộ chuyển mạch hoặc linh
kiện tự chuyển mạch
 Áp ngõ ra có thể có dạng đối xứng. Nếu trong
mỗi bán kỳ của áp nguồn, ta thực hiện điều
rộng xung thì THD sẽ được giảm nhiều.
19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều
 Trường hợp điều khiển tỷ lệ thời gian:
 Bộ biến đổi làm việc như một công tắc xoay
chiều đóng mở tuần hoàn.
 Phương pháp này phù hợp cho nguồn cung
cấp năng lượng cho thiết bị tiêu thụ nhiệt điện.
29 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 30

5
 5/19/2022

MÉO DẠNG 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ MÉO DẠNG 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ
& NHIỄU & NHIỄU
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU

 Trường hợp điều khiển tỷ lệ thời gian:

 Không sử dụng khi tải có hằng số thời gian
đáp ứng xấp xỉ chu kỳ áp nguồn (bóng đèn
dây tóc, động cơ có mômen quán tính nhỏ).
 Phương pháp này dùng để điều khiển lò điện
trở, lò hồ quang điện, lò nướng gia đình (ít ảnh
hưởng tới lưới điện, hạn chế tổn hao phát
sinh do đóng ngắt).
19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 31 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 32

MÉO DẠNG 5.5. THIẾT KẾ VÀ MÔ PHỎNG BỘ

& NHIỄU
ĐIỀU KHIỂN ĐIỆN ÁP XOAY CHIỀU
BÀI TẬP

19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 33 19/05/2022 Chương 5. Bộ biến đổi điện áp xoay chiều 34