Nhà thơ Thế Lữ từng nhận xét khá tinh tế về Xuân Diệu: “Xuân Diệu là một người của

đời, một người ở giữa loài người. Lầu thơ của ông xây dựng trên đất của một tấm lòng
trần gian”. Có thể nói, Xuân Diệu đã mang đến cho thơ ca Việt Nam một “bộ y phục
hiện đại”, táo bạo, một cảm hứng chưa từng có chốn non trẻ yên tĩnh này. Mỗi độ xuân
về, trái tim non nớt của các thế hệ trẻ lại rung lên những cảm xúc yêu đời nồng nàn,
mãnh liệt trước lời ru thấm thía của nhà thơ Xuân Diệu. Một trong những lời ru tình sâu
lắng ấy được chuyển tải qua tác phẩm “Vội vàng” - bài thơ tiêu biểu cho phong cách
thơ độc đáo của Xuân Diệu. Cả bài thơ là một tình yêu cuộc sống mãnh liệt, một niềm
đam mê sống đến nôn nóng, cuồng nhiệt. Đến với 13 câu đầu của bài “Vội vàng” ta sẽ
thấy rõ khát vọng táo bạo, lạ lùng của nhà thơ và hình ảnh mùa xuân – vẻ đẹp thiên
đường nơi hạ giới.

Rút ra từ tập “Thơ thơ”, Vội vàng là thi phẩm kết tinh vẻ đẹp hồn thơ Xuân Diệu trước
cách mạng tháng 8. Mở đầu bài thơ là khổ thơ ngũ ngôn thể hiện ước muốn cháy bỏng
của thi sĩ:

Tôi muốn tắt nắng đi

Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi
Câu thơ ngắn, nhịp nhanh, điệp ngữ liên tiếp, điệp, đảo cấu trúc, khổ thơ như một khúc
ca sôi nổi, thiết tha về những khát khao, khát khao nảy sinh từ trái tim nhà thơ. Một thái
độ oai nghiêm như muốn đoạt quyền tạo hóa, Xuân Diệu muốn tự mình dập tắt nắng,
muốn buộc gió cho sắc hương không phai, nghĩa là Xuân Diệu muốn lưu giữ mãi
hương thơm, muốn cho vẻ đẹp của mùa xuân bất tử trên cõi đời. Điệp ngữ “tôi muốn”
và thể thơ ngũ ngôn với tiết tấu nhanh, mạnh, dứt khoát đã góp phần thể hiện khát
khao thiết tha, mãnh liệt ấy. Điều này có nghĩa là Xuân Diệu luôn mong muốn một mùa
xuân tuyệt vời. Ước muốn, khát vọng của nhà thơ vô cùng lãng mạn. Phải có một tâm
hồn thơ yêu đời mãnh liệt đến mức vô tận thì mới có những ham muốn bồng bột, táo
bạo và đầy sức trẻ như muốn nâng niu gìn giữ mọi điều tốt đẹp nhất của tạo hóa.

Là nhà thơ của khát vọng giao cảm với cuộc đời, sự mong muốn chiếm lĩnh vẻ đẹp
thiên nhiên của Xuân Diệu xuất phát từ bức tranh thiên nhiên tươi đẹp đang mơn mởn
non tơ. Thiết tha với cuộc sống với tình yêu cuộc sống mãnh liệt, với đôi mắt trong
xanh, ngơ ngác và tràn đầy niềm vui, Xuân Diệu đã phát hiện ra nhiều vẻ đẹp đáng yêu
say đắm của thiên nhiên và cuộc sống con người trên trần gian, nhưng đẹp nhất, vui
nhất và huy hoàng nhất là mùa xuân và tuổi trẻ:

Của ong bướm này đây tuần tháng mật

Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi
Mỗi buổi sớm thần Vui hằng gõ cưa
Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần!
Từ câu thơ năm chữ ngắn gọn, khúc thơ bỗng biến thành câu tám chữ liền mạch với
hàng loạt biện pháp nghệ thuật đặc sắc: điệp từ, điệp ngữ, lặp cấu trúc, liệt kê, so sánh.
Khổ thơ như được phổ nhạc với âm điệu sôi nổi, thiết tha như tiếng thác dâng trào.
Phép liệt kê, điệp ngữ “này đây” được lặp lại liên tiếp trong năm dòng thơ liên tiếp vừa
gợi lên sự hiện hữu của hương sắc rực rỡ thiên nhiên, vừa thể hiện niềm vui sướng tột
độ của nhà thơ. Điệp từ “của” lặp lại khiến câu thơ có vẻ hơi Tây và mới lạ. Sau từ
“của” kết nối bức tranh thiên nhiên tươi đẹp nơi thiên đường hạ xuống trần thế lần lượt
hiện ra, vườn xuân cũng là vườn yêu, vườn tình, vườn ái ân hạnh phúc. Thiên nhiên
tạo vật say sưa, rộn ràng, mê mải trao gửi sắc hương, xui khiến lòng người ngất ngây
tận hưởng, để thi nhân tạo hóa thành tình nhân. Một nét hồn nhiên vào rạo rực trước
vẻ đẹp thất thần của tạo hóa. Lời thơ như một tiếng ngỡ ngàng và sung sướng. Có gì
đó như vội vàng quấn quýt, có gì đó như say mê đắm say. Nhà thơ dường như muốn
nói bằng một cử chỉ vội vàng, dồn dập rằng: Tất cả vẻ đẹp kỳ diệu, kỳ diệu của mùa
xuân và cuộc sống là của ta trong vòng tay ta, vậy còn chờ gì nữa?

Tiếng chim cất lên tưng bừng rộn rã tạo nên một khúc nhạc tình si trong không gian
tràn ngập ánh sáng. Mùa xuân tưng bừng, mùa xuân rộn rã đã dần đến cho nhà thơ
một niềm vui, niềm ham muốn nắm bắt và muốn hưởng thụ mỗi sáng.

Mỗi buổi sớm thần vui hằng gõ cửa

Tháng giêng ngon như một cặp môi gần
Có ai lại so sánh thiên nhiên, so sánh thời gian với con người… Nhưng Xuân Diệu thì
có. Ông luôn lấy con người làm chuẩn mực của cái đẹp, tạo nên vẻ đẹp riêng trong bức
tranh xuân thi sĩ. Đúng là chỉ có nhà thơ mới, một nhà thơ chịu ảnh hưởng sâu sắc của
phong cách phương Tây, mới có tư duy mới mẻ và táo bạo như vậy. Nhà thơ so sánh
“tháng giêng” với đôi môi căng mọng của người thiếu nữ đang độ thanh xuân. Tuần
tháng mật của mùa yêu thương cũng trở thành mùa vui của bướm ong dập dìu, cành tơ
phơ phất đầy nhựa sống, tiếng hót say sưa của cặp yến oanh trở thành khúc tình si,
say đắm lòng người và ánh sáng xuân lướt qua hàng mi diễm lệ của người đẹp kiều
diễm. Chỉ một từ “ngon” đã bộc lộ hết tâm trạng của Xuân Diệu với thiên nhiên: si mê,
say đắm, khao khát được tận hưởng, được nâng niu, được ôm trọn thiên nhiên.

Với Xuân Diệu mọi thứ đều mới mẻ và với đôi mắt xanh non nớt của cái tôi cá nhân,
Xuân Diệu đã phát hiện ra rằng thế gian này đẹp nhất vì có con người. Cuộc sống tốt
nhất là ở tuổi trẻ, cuộc đời đẹp nhất là vào lúc tuổi xuân. Người ta nếu không biết trân
trọng khi còn trẻ, con người sẽ không còn thể tận hưởng điều đẹp đẽ ấy. Nhưng tuổi trẻ
sẽ tàn phai theo thời gian nên vì thế nhà thơ phải sống vội vàng. Hai dòng cuối bài thơ
luôn là dòng tâm trạng của tác giả, nhưng lúc ấy ông chợt nhận ra, chợt nhớ đến quy
luật của thời gian, của tạo hóa:

Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa

Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân
Dấu hiệu "." giữa câu thơ, chia đôi dòng chữ thành hai luồng cảm xúc. Đang hả hê
trong bữa tiệc sắc đẹp trần gian và reo lên "tôi sung sướng", nhà thơ đã phải ngừng
lặng với cảm giác "vội vàng một nửa". Dự cảm mơ hồ về sự mong manh, ngắn ngủi của
kiếp người đã khiến cho thi nhân phải sống vội vàng tận hưởng. Xuân Diệu biết mình
vội vàng, bỏ lỡ thanh xuân, bỏ lỡ tuổi trẻ. Rõ ràng là thời gian chưa đuổi tới, mà nhà
thờ đã lo sợ sự chảy trôi. Nói như vậy để thấy rằng nhà thơ Xuân Diệu luôn bị ám ảnh
bởi những giai đoạn và quy luật của thời gian. Haicâu thơ như bản lề khép mở tâm
trạng vừa vồ vập đắm say trong vẻ đẹp của cuộc sống, tình yêu vừa có linh cảm bất an,
lo lắng của nhà thơ. Chợt nhịp thơ chậm lại, trở nên trầm ngâm, sâu lắng bởi sự thật
không thể dùng bàn tay để can thiệp: thời gian qua mau, tuổi trẻ đã đi thì sẽ không trở
lại. Qua đây, phải nói rằng Xuân Diệu là nhà thơ của những cảm quan tinh tế về thời
gian, không gian.

Đến đây ta đã hiểu được vì sao mà thi sĩ muốn can dự vào những quy luật muôn đời
của tạo hóa để không phải là một ước muốn ngông cuồng nông nổi. Đó là những khát
vọng cháy bỏng của Xuân Diệu, ước muốn bất tử hóa của cái đẹp, giữ cho cái đẹp tỏa
sắc lên hương vị của cuộc sống.

Tóm lại, 13 dòng đầu bài thơ “Vội vàng” của tác giả Xuân Diệu là những vần thơ tả
cảnh lãng mạn, mộng mơ. Đồng thời, qua những câu thơ này, chúng ta rút ra được một
quan niệm sống mới mẻ: sống khẩn trương chừng nào còn trẻ, còn “mùa xuân”; Bởi vì
cuộc sống có rất nhiều điều tốt đẹp để ngắm nhìn và tận hưởng. Tuy nhiên, sống vội
vàng không có nghĩa là sống cẩu thả, hèn nhát; nhưng hãy sống sao cho xứng đáng
với những gì cuộc đời ban tặng, hãy sống có trách nhiệm, biết yêu thương và tận
hưởng những điều giản đơn nhất!