Ngữ văn 11

Lớp: 11A5
Tên: Nguyễn Hải Khánh Ngân

Đề: Phân tích bài thơ Vội vàng để thấy lòng yêu cuộc sống, ham sống
đến cuồng nhiệt của Xuân Diệu

Bài làm
Làm thơ về mùa xuân vốn là một truyền thống của thi ca Việt Nam, bao
nét xuân đi vào thi ca đều mang một dấu ấn cảm xúc riêng. Đặc biệt, trong thơ lãng
mạn Việt Nam, mùa xuân còn gắn với cái tôi cá nhân, cá thể giàu cảm xúc của các
nhà thơ mới. Có thể kể đến một Hàn Mặc Tử với “khách xa gặp lúc mùa xuân
chín…”, một Nguyễn Bính với “mùa xuân là cả một mùa xanh…”. Nhưng có lẽ
Xuân Diệu chính là người đã đem vào trong cảm xúc mùa xuân tất cả cái rạo rực
đắm say của tình yêu. Vội vàng là lời tâm tình với mùa xuân của trái tim thơ tuổi
hai mươi căng nhựa sống.
Bài thơ mở đầu bằng những ước muốn thật kì lạ:
“Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi”
Con người ở giữa không gian của “nắng” và của “hương” là một điều không thể!
Vì chúng chỉ có thể nhìn, có thể ngửi nhưng lại không thể chạm vào được! Nhưng
tác giả lại có những ước muốn và những đòi hỏi thật vô lí, ông muốn vượt ra khỏi
những quy luật bình thường của tạo hoá. Nhưng quy luật về thời gian vẫn lạnh
lùng và nghiệt ngã, nắng vẫn chầm chậm trôi về cuối ngày, gió vẫn lang thang hoài
không nghỉ, báo hiệu cho sự tàn phai và phôi pha sắp sửa bắt đầu. Xuất phát từ
điểm nhìn của một cái tôi chủ quan, chẳng qua Xuân Diệu chỉ muốn diễn giải đầy
đủ hơn sự có lí của tâm hồn: giữ trọn vẹn hơn những vẻ đẹp cuộc đời, hưởng thụ
tận cùng màu sắc và hương vị của sự sống. Điều nhà thơ “muốn” trong một không
gian ngập đầy nắng gió đã nói lên ý thức của con người về thời gian chính là nỗi lo
sợ trước viễn cảnh chia li. Ý niệm về thời gian ấy còn là nỗi lo sợ cho tương lai nên
trái tim đã “giục giã” nhà thơ bày tỏ nỗi niềm tha thiết với mùa xuân.
Mùa xuân đến, trong sự mong đợi của nhà thơ, cùng với hương và sắc,
làm bừng lên sức sống của không gian:
“Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi
Mỗi sáng sớm thần Vui hằng gõ cửa”
Chưa bao giờ, trong thi ca Việt Nam, mùa xuân lại hiện ra xôn xao như thế. Xuân
không còn là bóng dáng mà đã hiện hình cụ thể đến từng chi tiết: vẻ đẹp ngọt ngào
trong “tuần tháng mật” “của ong bướm”, rực rỡ trong “hoa của đồng nội xanh rì”,
mơn mởn trong “lá của cành tơ phơ phất”, mê đắm trong “khúc tình si” “của yến
anh” và ngây ngất niềm vui “gõ cửa” cho mọi tâm hồn bừng lên “ánh sáng”! Sức
sống của mùa xuân làm vạn vật có linh hồn, quấn quít giao cảm đến độ cuồng
nhiệt. Bằng những tiếng “này đây” dồn dập, linh hoạt giữa những hàng thơ đã tạo
nên điệp khúc của mùa xuân, nhà thơ háo hức như muốn sờ tận tay, chạm tận mặt
của mùa xuân. Bước chuyển của mùa xuân nhờ vậy cũng rõ rệt hơn, bay lên cùng
cái náo nức rộn rã, mải mê trong lòng tác giả vừa nồng nàn lại vừa tinh tế.
Tuyệt đỉnh của mê say là một niềm hạnh phúc:
“Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần”
Mùa xuân không còn riêng của đất trời vạn vật mà đã hoà vào lòng người. Mùa
xuân đến với con người như một người yêu, góp hết sự sống của muôn loài lên
“cặp môi gần” hiến dâng cho sự ham muốn của con người. Qua cách cảm của
Xuân Diệu, cuối cùng cái đích của sự sống vẫn là con người, chuẩn mực của mọi
vẻ đẹp cuộc sống vẫn là con người với tất cả khát khao về hạnh phúc. Hạnh phúc
cùng mùa xuân, tận hưởng vị “ngon” của cả một không gian xuân, nhà thơ đã biểu
lộ cảm xúc cực điểm của sự sung sướng. Niềm hạnh phúc trần thế ấy đồng nghĩa
với sự sống!
 Mùa xuân đem đến cho nhà thơ một niềm ham sống và men say của
tình yêu. Nhưng nhịp hoan ca bỗng khựng lại giữa chừng trong một câu thơ tách ra
hai thái cực:
“Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa”
Nhà thơ cắt nghĩa cái vội vàng ấy bằng những dự cảm của tâm hồn. Trước một
niềm khoái lạc vô biên khiến con người như bồng bềnh chao đảo trong cảm giác
ngất ngây, linh cảm về một cuộc chia li đã hiện hình rõ nét:
“Xuân đang tới nghĩa là xuân đang qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất”
Những cái “nghĩa là” ấy gắn liền với triết lí về sự sống đã có tự ngày xưa, không
phải là một ý niệm mới mẻ. Cách Xuân Diệu một ngàn năm, trong thế giới của thơ
Đường, ta đã gặp nỗi lòng của một Trần Tử Ngang trước vũ trụ bao la:
“Ai người trước đã qua
Ai người sau chưa lại
Ngẫm trời đất thật vô cùng
Riêng lòng đau mà lệ chảy”
(Bản dịch Đăng U Châu đài ca)
Suy tư ấy có liên quan đến thân phận con người: cái hữu hạn của đời người – cái
vô hạn của đất trời. Với Xuân Diệu, mùa xuân đồng nghĩa với tuổi trẻ, sự sống,
tình yêu, gắn bó với cái tôi yêu đời của nhà thơ, thì chia li đồng nghĩa với cái chết.
Trong khi đồng nhất hoá mùa xuân với con người, Xuân Diệu đã sống đến tận
cùng cảm giác, yêu đến tận cùng mê say và gửi cả vào mùa xuân khát vọng của
một tâm hồn muốn vươn tới cõi vô biên. Nhưng khi ý thức về thời gian đi liền với
tàn phai và hủy diệt, nhà thơ đã cảm nhận sâu sắc bi kịch của con người phải chịu
sự chi phối của quy luật khách quan. Đó cũng là nỗi niềm chung của con người khi
chôn vùi tuổi trẻ trong một cuộc sống đã mất ý nghĩa. “Ngán nỗi xuân đi, xuân lại
lại – Mảnh tình san sẻ tí con con”, Hồ Xuân Hương phải chăng đã chẳng từng than
thở đó sao? Điều đặc biệt là Xuân Diệu không thu gọn cảm xúc trong nỗi niềm
ngao ngán cho riêng bản thân. Nhà thơ đã dành hẳn một niềm “bâng khuân”, “tiếc
cả đất trời” để làm nên một cuộc chia li bi tráng với mùa xuân:
“Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi
Khắp sông núi đều than thầm tiễn biệt
Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi
Chim vội vàng bỗng đứt tiếng reo thi
Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa?
Chẳng bao giờ, ôi, chẳng bao giờ nữa?”
Những cuộc chia li nổi tiếng trong lịch sử văn chương có lẽ cũng chỉ bùi ngùi đến
vậy. Nhưng Xuân Diệu đã diễn tả đầy đủ đến từng chi tiết cụ thể không khí của
cuộc chia li, từ thời gian “tháng năm”, không gian “sông núi than” đến “cơn gió
xinh hờn tủi”, chim “đứt tiếng”… Cảm quan lãng mạn cùng hoà với suy tư về bản
thân đã khắc hoạ độc đáo cảm giác tinh tế của nhà thơ. Khung cảnh “rớm vị chia
phôi” như san sẻ nỗi niềm của thi nhân, bật thành tiếng than não nề “chẳng bao
giờ, ôi, chẳng bao giờ nữa”, tiếc thương cho vẻ đẹp mùa xuân, tuổi trẻ, sự sống
một đi không trở lại.
Từ cảnh “trong gặp gỡ đã có mầm li biệt” này. trước nỗi lo âu, linh cảm
về sự tàn phai cùng dòng chảy thời gian, có một giao điểm hội tụ tình cảm và lí trí
của nhà thơ, trở thành một niềm thôi thúc cháy bỏng:
“Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm”
Đó là lời kêu gọi của tình yêu, của đam mê và khát khao vượt ra thực tại đáng buồn
để tìm đến mùa xuân. Chính vào lúc tưởng như rợn ngợp trong sự hoang mang,
nhà thơ đã vượt lên để thể hiện rõ chất người cao đẹp – tìm về ý nghĩa của sự sống.
Không quay về quá khứ để hoài niệm, không tìm kiếm một ngày mai vô vọng, con
người ở đây sống cùng thực tại mãnh liệt, dường như cùng với các động tác vội
vàng cuống quít kia là sự cuồng nhiệt với đời:
“Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước và mây và cỏ rạng
Cho chếnh choáng mùi hương cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi
– Hỡi Xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!”
Tưởng chừng những cái “ta muốn” là sự lặp lại cảm xúc đầu bài thơ. Nhưng đi liền
với các cảm giác và hành động ôm, riết, say, thâu, hôn, chếnh choáng, đã đầy, no
nê, cắn, cảm xúc đã phát triển đầy đủ, trẻ trung trong trạng thái ngây ngất. Từ thái
độ ban đầu còn có chút e dè đến thái độ vồ vập vội vàng, có chút tham lam là cả
một sự chuyển hướng của suy tư. Xuân Diệu không chờ đợi mà muốn chiếm lĩnh
sự sống, thâu vào đầy đủ vẻ đẹp cuộc sống, sống thành thật với chính mình, sống
hết mình.
Thái độ sống ấy đã được nhà thơ tuân thủ suốt cuộc đời mình và ông đã tìm ra ý
nghĩa của sự sống trước ranh giới của mất mát, tàn phai và cái chết, chiến thắng
nỗi sợ hãi hư vô. Khát khao được sống, được yêu, được giao cảm cùng vũ trụ và
cuộc đời, Xuân Diệu đã chiến thắng thời gian, vẫn vẹn nguyên sức sống dồi dào
của tuổi hai mươi.
Bài thơ Vội vàng đã thể hiện tinh tế những giác quan bén nhạy của hồn
thơ Xuân Diệu trước mùa xuân, gắn với quan niệm sống của ông về ý nghĩa sự
sống đời người. Con người, với những tính cách và cảm xúc độc đáo hiện diện
trong từng câu chữ, mang nét đặc trưng của cảm quan lãng mạn. Bài thơ còn đưa ra
một quan niệm sống tích cực: phải biết tận hưởng vẻ đẹp cuộc đời. Hiểu một cách
đúng đắn quan niệm này có nghĩa là mỗi người cần phải sống hết mình với cuộc
sống hôm nay, sôi nổi chân thành và thiết tha với đời. Chính vẻ đẹp của con người
sẽ làm nên vẻ đẹp bất tử cho cuộc đời. Lời nhắn nhủ trong Vội vàng cũng là tâm
niệm suốt đời của nhà thơ, đã làm ta hiểu hơn về “tấm lòng trần gian” của một
người yêu đời mê đắm.