FUNDAMENTOS DA ARTE II – 2º BACHERELATO

BLOQUE 3. AS VANGUARDAS
OS PRECEDENTES DO IMPRESIONISMO
I. INTRODUCCION
O século XIX é un dos períodos mais rico e variado da Historia da arte. Na 2ª metade do
século as innovacións técnicas son constantes, os movementos artísticos sucédense
con moitísima rapidez e superpóñense no tempo. Fronte á arte academicista imperante
e de gusto burgués xorden movementos artísticos que desexan romper con esas pautas e
reivindican a liberdade creadora do artista: os primeiros cambios chegan da man do
Romanticismo e do Realismo.
II. CONTEXTO HISTÓRICO.
A vida de Manet transcorre entre 1832 e 1883 por tanto viviu os cambios de Francia e de
Europa. Sendo aínda novo viviría a Revolución de 1848 e a Segunda República, para
pasar rapidamente ao Segundo Imperio que finalizou coa guerra franco- prusiana de
1870, para finalmente participar con alegría da instauración da III República, dos comezos
da II Revolución Industrial que traerán novos avances.
A segunda metade do século XIX varios acontecementos marcarán as tres últimas décadas
do século XIX: a unificación italiana e alemá en 1871, a caída do Segundo Imperio
(Napoleón III), o advenimento da terceira República en Francia, e o xurdimento do
movemento obreiro e as ideoloxías socialistas, a 2ª Revolución industrial, incremento
da poboación mundial, a Guerra dos Balcáns, a consolidación dos Estados Unidos,
despois da Guerra de Secesión e o Imperialismo.
- A unificación italiana e alemá, os dous procesos con levaron guerras e importantes
tensións en todo o territorio europeo. Finalmente, Italia e Alemaña consolidáronse como
dous das grandes potencias chamadas a ter un papel protagonista no século XX en Europa.
-Respecto da demografía e a sociedade, prodúcese un gran incremento da poboación
mundial, unha maior importancia da burguesía empresarial e a toma de conciencia de clase
dos proletariados.
-É a época do Imperialismo Colonial. A industria comezou a requirir unha crecente
cantidade de materias primas, novos mercados... En Europa as grandes potencias
europeas repártense o mundo, Europa mantense na plenitude da seu poder mundial.
-Optimismo económico debido ao desenvolvemento da Segunda revolución industrial
produciuse un crecemento do capitalismo e da poboación urbana debido a alta demanda de
man de obra industrial. En Europa, os progresos científicos e técnicos, así como a
mellora nos transportes, comunicacións e atención médica, estaban a facer posible un
nivel de vida máis alto. Estes avances inflúen na arte:
 Impacto do ferrocarril: por primeira vez experimentouse o concepto de
“velocidade”. A retina captaba así unha “realidade distorsionada”.
 Impacto da fotografía: a fotografía demostrou que o que determina a visión é a
cor e non o debuxo; con iso rompen formulacións clasicistas anteriores. A fotografía
1
 trouxo consigo o concepto da instantánea, que será tan utilizado polos
impresionistas para as súas composicións. Inflúe na nova valoración do espazo e
a composición con ángulos e encadres máis atrevidos con grandes diagonais.
 Impacto do óleo en tubo: xeneralízase a metade do XIX. Trae consigo unha
consecuencia moi revolucionaria, xa que o artista non ten porque elaborar
coidadosamente os pigmentos, por iso é polo que o pintor pode saír do taller para
pintar ao aire libre. Ao estar ao aire libre revela unha nova realidade, unha realidade
chea de luz, grazas a cuxa proxección é posible a cor.
En definitiva é un mundo cambiante do que o pintor non se pode subtraer. Ademais o
capitalismo entra de cheo no negocio da arte. Os marchantes e as galerías de arte fan
triunfar ou fracasar artistas e movementos.
FRANCIA
Durante esta época París convértese no epicentro da arte e as vangardas. Á capital
francesa acoden artistas de todos os lugares, alí conviven, intercambian experiencias,
expoñen conxuntamente, coinciden en cafés, cabarés, etc. Así mesmo, as exposicións de
arte estaban en alza; sobre todo a exposición do Salón celebrado anualmente nos campos
Elisios onde os artistas podían darse a coñecer. Todos estes cambios afectan
profundamente a arte.

III. PRECEDENTE DO IMPRESIONISMO: MANET. (1832-1883), A SÚA TRAXECTORIA

ARTÍSTICA
ÉDOUARD MANET, autor clave entre os precursores do movemento
impresionista. Desenvolveu unha carreira entre o Realismo e o
Impresionismo, pero sempre mantivo a súa independencia.
Manet pertencía a unha importante familia da burguesía parisiense moi
ben situada tanto económica como politicamente. Tivo que vencer a
oposición paterna para dedicarse de maneira total á pintura, o desexo do
seu pai é que estudase dereito. Os seus primeiros contactos co mundo
artístico prodúcense durante a súa nenez, o seu tío materno é quen lle
ensina as primeiras nocións e acompáñao ás súas clases de debuxo ao
Museo do Louvre. A súa formación parte de mestres como Tiziano,
Tintoretto, Rembrandt, Velázquez e Goya, cos que se familiariza no
Louvre, en Italia e España. Na década dos 50, implícase nos círculos do
realismo literario de Baudelaire e Zola, e comeza a pintar grandes lenzos
inspirados en persoas reais. Frecuentou o faladoiro do café Guerbois e relacionouse con
Degas, Monet e Pissarro, iniciándose así a súa relación co grupo impresionista. Na década
de 1870, Manet debido ao contacto cos impresionistas, a súa paleta vólvese máis clara,
pero o seu estilo permanece ligado a unha comparación reflexiva e persoal cos
grandes mestres da historia. É considerado como precursor do Impresionismo, aínda que
non participase directamente no grupo. Os artistas que máis lle inflúen son: os pintores
venecianos do XVI, os holandeses do XVII, Velázquez e Goya.

2
CARACTERÍSTICAS DA SÚA OBRA.
 Revolucionou a pintura ao construír os seus cadros a base grandes de manchas ou
superficies de cor plana recortada sobre o fondo abandonando o tradicional
modelado ou volume baseado no claroscuro ou gradación de tons e tamén ao
presentar encadres ou puntos de vista alleo á perspectiva tradicional.
 Representaba as figuras case planas definidas por un debuxo preciso.
 Manet representa a vida tal cal era, sen adorno nin metáfora. Esta é a razón principal
pola que a súa obra provocou o rexeitamento e a crítica, como no seu Almorzo sobre
a herba que provocou a hostilidade dos críticos conservadores. O tema xa contaba
con antecedentes no Renacemento, pero Manet interprétao adecuándoo á
modernidade.
Por estes cambios os pintores impresionistas teranlle como o seu gran precursor, pois
ven na súa pintura algunhas das características que eles tentan levar ás súas últimas
consecuencias: a importancia da luz, a variación arbitraria da perspectiva e os motivos
cotiáns que o realismo elevou á categoría da arte.
ALMUERZO EN LA HIERBA, 1863.
O cadro é unha homenaxe á pintura veneciana e inspírase
no Concerto campestre de Giorgione, o mesmo que A
Olímpica faino da Venus de Urbino de Tiziano.
TEMA: tema costumista, reflexa unha escena cotidiana, nun
bosque aparecen catro personaxes parisienses que foron a
xantar as beiras do Sena. Dous homes novos, vestidos de
forma elegante á moda da época tombados na herba, charlan
cunha muller espida que mira descaradamente ao
espectador. O cadro desagradou aos sectores ben
pensantes da época, pola desvergoña que supoñía
representar a modelos reais como Victorine Meurend,
Ferdinand Leenhoff (escultor y su futuro cuñado) e Eugène
Manet, o irmán de Manet. O que verdadeiramente indignou ao
público foi a súa forma de abordar o tema, sen ningún tipo de
prexuízos, colocando a muller espida xunto aos homes
vestidos. A significación erótica da pintura indicase mediante
o entrelazamento das pernas .
Foi a súa mirada, en gran parte herdada dos realistas, que
nos enfronta co tema sen os tradicionais trucos clásicos,
introducíndonos nel a través da mirada da muller espida
que nos observa fixamente, facéndonos partícipes de todo
o que ocorre.
TÉCNICA E SOPORTE. O soporte é o óleo sobre lenzo.
COMPOSICIÓN: A composición está organizada a base de
triángulos superpostos: un o xenera a propia postura da
muller, dous teñen por vértice as cabezas masculinas,
outro triángulo maior ten o seu vértice na moza do fondo;
aínda hai outro que engloba as catro figuras e cuxo

3
vértice é o paxaro de brillantes cores que aparece na parte central e superior. Na
composición apréciase unha gran V aberta como nas Hilanderas que deixa o centro
libre e así a nosa mirada diríxese cara á bañista do fondo agachada nunha paisaxe luminosa.
DISTRIBUCIÓN DOS ELEMENTOS NO ESPAZO, a composición
estruturase en tres planos horizontais superpostos: No primeiro plano
vemos unha natureza morta de gran virtuosismo: cesta con froitas,
chapeu e roupas. No segundo plano horizontal, a muller espida e os
dous homes e no terceiro plano horizontal a muller na auga. As tres
escenas incluídas no triángulo compositivo.
O PUNTO DE VISTA Aplica un punto de vista é elevado.
A PROFUNDIDADE, PERSPECTIVA. Manet rompe coa perspectiva tradicional ao
suprimir o fundido dos planos. A superposición das estruturas triangulares impoñen
profundidade á composición.
O autor utiliza unha perspectiva aérea, co fondo abocetado, para dar sensación de
profundidade e de aire, como facía Velázquez, un dos seus pintores favoritos.
LIÑA E COR. Cor: Está aplicado a base de grandes manchas de cores planas,
yuxtapostas as zonas claras (espido, camisa branca, pantalóns grises) coas escuras
(zapatos, gorro, chaquetas) de forma violenta, sen gradacións. Resulta sorprendente o
contraste entre os negros traxes masculinos e a clara nudez da modelo, que elimina as
tonalidades intermedias para marcar aínda máis ese contraste. O emprego do negro puro
non era moi académico, polo que as obras de Manet sempre eran censuradas por críticos e
xurados oficiais. Gran variedade de verdes na paisaxe. Resulta interesante mencionar o
excelente debuxo do que sempre fará gala o artista.
A pincelada: É solta, como corresponde á súa herdanza española (Velázquez e Goya) e
veneciana (Tiziano). Os fondos da follaxe e os reflexos na auga están só esbozados,
insinuados con pinceladas frouxas.
O MODELADO, VOLUME. Os personaxes aparecen recortados, case sen relevo, planos,
aínda que aparecen en escorzo, colocados ante a paisaxe que está utilizado como un
simple decorado. Quizá sexa por influencia das estampas xaponesas. É a cor quen
suxire os volumes. Manet integra as figuras na paisaxe pero non teñen a proporción que
lle correspondería.
LUZ. A súa peculiar distribución consegue crear franxas escuras e claras que se van
alternando, creando un ritmo cara á luminosidade do fondo, tal como fixo Velázquez nas
Hilanderas ou As Meninas. Hai contrastes fortes de luces e sombras, nas que
desapareceu o negro substituído por diversos matices de verde. Un forte foco de luz incide
directamente sobre a muller espida.
VALORACIÓN. O cadro foi rexeitado polo xurado do Salón Oficial de 1863 e foi exposto no
"Salón dos Rexeitados" con gran polémica. O cadro escandalizou polo seu claro contido
erótico, colocar a muller espida xunto a homes vestidos, cos membros enlazados. Tratábase
ademais dun espido non idealizado, senón realista, afastado da perfección. A xente
estaba afeita a espidos alegóricos e mitolóxicos, pero nesta tea están representados sen a
coartada da beleza ideal, o que se considerou vulgar e indecente. O caso é que o cadro
rompe con todos os convencionalismos e por iso é tan importante historicamente,
primeiro co tema, polo descarado da realidade que mostra, o espido dunha muller
coñecida e a intranscendencia do asunto e logo polas súas solucións formais, tamén
innovadoras.

4
Influencias: En 1865, Claude Monet pintaría a
súa versión de " Déjeuner sur l' herbe" en resposta
a Manet, trátase dunha demostración do novo
estilo impresionista, onde se pon máis acento nos
efectos da luz.
Picasso realizou múltiples obras reinterpretando
a obra de Manet.

OLIMPIA, 1863
Presentada por Manet no Salón dos Rexeitados, non se
chegou a expoñer ata 1865 causando un gran escándalo xa
que aínda que o público burgués aceptaba os espidos se
correspondían a pintura mitolóxica, con todo non os
admitía cando eran realistas.
TEMA: o maior escándalo era que a muller representada
fose unha coñecida modelo que tamén foi a modelo do
Almuerzo sobre la herba. O nome ou título do cadro débese
ao seu amigo o poeta Charles Baudelaire. O tema está
inspirado na Venus de Urbino de Tiziano, pero mentres
este espido era mitolóxico, o de Olimpia corresponde a
unha prostituta que recibe un ramo de flores do seu
cliente. Olympia tápase o pubis do mesmo xeito que as
Venus púdicas.
Esta modelo é Victorine Meurent e é representada como
unha prostituta da época (constrúe unha crítica ao que
molesta na sociedade burguesa). Ela mira ao espectador
fixamente con gran sensualidade coma se
fósemos un dos seus clientes aos que debe
seducir.
No lenzo aprécianse algúns elementos
simbólicos:
- o gato coa pel erizada e a cola en forma de
interrogación. Algúns asimilan ao gato coa
promiscuidade e en Roma era símbolo de
liberdade.

5
-A orquídea vermella no pelo é un símbolo erótico en relación coa forma
da flor e o sexo feminino tamén se lle atribuían propiedades
afrodisiacas.
- Nos seus pés leva un só zueco, símbolo fetiche e de sensualidade.

TÉCNICA E SOPORTE. O soporte é o óleo sobre lenzo.

COMPOSICIÓN. A composición é algo estática
predominando os esquemas horizontais da cama, e
a diagonal que marca o corpo de Olympia. Esta estrutura
equilíbrase co esquema vertical da serventa, da parede
e das cortinas verdes. A composición lembra de
inmediato as majas de Goya.
A PROFUNDIDADE, PERSPECTIVA. A profundidade
lógrase mediante os tons escuros do fondo que crean gran
contraste entre luz e sombra.
O PUNTO DE VISTA Aplica un punto de vista é elevado.
LIÑA E COR. Igual que na merenda campestre, destaca o contraste de cores, a claridade
das sábanas do diván e a pel espida, por unha banda, e o fondo escuro con cortinaxes
verdes, por outro. Predominan os fortes contrastes de tons claros e escuros pero rompe con
toques de gran colorido no ramo de flores, na orquídea vermella que leva no pelo e nos
bordados do mantón que se atopan ao pé da cama. As súas pinceladas son longas, soltas
e moi empastadas creando grandes manchas que fan que o modelado nalgúns casos
pareza plano.
A LUZ. A luz é o elemento que configura toda a escena, incide directamente sobre a
muller, mentres que o fondo queda en escuridade, Olympia é o tema central da
composición e o escenario é precisamente iso, un lugar sen importancia onde se
desenvolve a escena. A iluminación que utiliza Manet na obra tamén é semellante á da
merenda campestre, cunha potente luz frontal que ilumina ao personaxe principal e non
admite sombras. É a propia luz a que confire un aspecto plano ás figuras influencia da
estampa xaponesa que tanto admiraba Manet. A mesma influencia recoñécese no mantón
oriental sobre o que xace a protagonista.
EXPRESIÓN. A expresión céntrase na mirada de Olimpia que mira ao espectador con
case desafío, mostrase espida sen pudor pois é ao que está afeita xa
que traballa para a burguesía, a mesma burguesía que está agora
mesmo mirando o cadro.
VALORACIÓN. Manet non se mostra innovador na temática do cadro
moitos outros artistas pintaron “Olympias” antes que el, de feito obras
como A Venus do espello de Velázquez, A Maja espida de Goya ou
de maneira aínda máis evidente A Venus de Urbino de Tiziano son
un punto de referencia para o pintor francés. Con todo a obra de
Manet foi duramente criticada, a sociedade parisiense aceptaba gustosa os
espidos en temas alegóricos ou mitolóxicos pero o espido de Manet é un
espido realista, unha escena da crónica do momento que se podía atopar
en calquera bordel de París.
A Olimpia de Manet inflúe en Paul Cézanne que fai una reinterpretación “Una
Olympia moderna” O cadro de Cézanne inclúe moitos dos elementos que

6
aparecían na obra de Manet. No cadro de Manet, o cliente da bela cortesana era o
espectador que estaba fronte ao lenzo.
LA EJECUCIÓN DE MAXIMILIANO, 1867
Manet inspírase en Goya para denunciar o
neocolonialismo francés en Mexico. É importante resaltar
a homenaxe que Manet tributa aquí a un dos grandes xenios
da pintura universal, Francisco de Goya: interpreta o cadro
chamado o Tres de Maio en Madrid, aínda que está moi
lonxe de conseguir o dramatismo e a paixón que o aragonés
plasmara naquela visión tétrica da guerra española contra
os franceses.
TEMA. Nesta obra Manet pinta a execución de
Maximiliano de Austria, emperador de México. Elixido por
Napoleón III como monicreque de Francia para favorecer os
seus intereses colonialistas. A oposición dos mexicanos foi
brutal, os franceses retiráronse e Maximiliano foi capturado e
condenado á morte xunto a dous dos seus xenerais. Para esta
obra, Manet documentouse escrupulosamente, estudando varias
fotografías do feito histórico.
SIMBOLOXÍA. Aquí Manet quixo documentar o momento a modo
de crítica a Napoleón III. Manet interpreta este episodio desde o
punto de vista do crítico feroz ao sistema imperialista do réxime
francés. Así, Maximiliano aparece como o chibo expiatorio dos
pecados de Francia, fusilado por un escuadrón de soldados que
non visten o uniforme mexicano senón o francés, unha forma de
culpar a Napoleón III do suceso. En cambio quen si leva chapeu mexicano é o propio
Maximiliano.
TÉCNICA Y SOPORTE. La técnica usada por el pintor es óleo sobre lienzo.
COMPOSICIÓN: A composición é similar á que utilizou
Goya na súa obra o 3 de Maio, a escena está composta por
dous grupos de figuras enfrontados e contrapostos. A
composición vén dada pola oposición do grupo dos
verdugos e do grupo das vítimas, dispostos nunha clara
diagonal, o pelotón de fusilamento está disposto nunha
diagonal lixeiramente curvada, son soldados sen rostro,
agás o soldado que está cargando o seu fusil que mostra
lateralmente o seu rostro. Enfrontado a este grupo atópase
o grupo dos executados, a liña de composición segue a ser
unha diagonal. Neste grupo son visibles os seus rostros e as
súas actitudes dramáticas. Tamén destacan na composición
as liñas verticais dos personaxes, aquí contrarrestadas coas diagonais dos fusís. A obra é
un contraste de liñas compositivas. Para centrarnos visualmente no acontecemento Manet
aisla o episodio cun alto muro.
Na composición destaca a sorprendente cercanía dos dous grupos.

7
A PROFUNDIDADE, PERSPECTIVA. A profundidade a consigue cos escorzos, a
superposición dos personaxes e a utilización da perspectiva aérea, Manet recorre ao
abocetado nas figuras do fondo e de Maximiliano e os seus xenerais, para provocar a
sensación de distancia e obter o efecto do fume da pólvora, no que segue a Velázquez.
Mentres, no primeiro plano móstranos o seu esmerado debuxo. Este tratamento é o que
habitualmente segue o artista naquelas obras que ía presentar no Salón.
O PUNTO DE VISTA Aplica un punto de vista frontal.
LIÑA E COR. Predominan as tonalidades frías e neutras, o branco, grises e
negra. Predominan os fortes contrastes de tons claros e escuros.
As súas pinceladas son longas, soltas e moi empastadas creando grandes
manchas de cor que fan que o modelado nalgúns casos pareza plano.
A LUZ. A luz é natural, una luz lixeiramente lateral, que xenera sombras
alongadas. É importante a plasmación dos efectos da pólvora na atmosfera.
EXPRESIÓN. A expresión céntrase no grupo dos fusilados, os seus distintos
xestos, uns mostran dor, outros resignación.
VALORACIÓN. O cadro é de enorme calidade, pero iso non lle supuxo ningún
éxito a Manet. De feito, foi un escándalo e non puido expoñelo publicamente ata
o ano 1879. Algo que loxicamente non ten nada que ver coa súa calidade, e sen co seu
contido político. Manet esperaba un triunfo con este lenzo e
non un novo escándalo.
Nesta obra plasma a súa admiración por Goya, tanto na
composición como na pincelada, como podemos ver no
paredón ao fondo, as figuras son en grao sumo goyescas, e
están apenas abocetadas, esvaecidas como tapadas polo
fume da pólvora.

EL BALCÓN, 1868, Museo de Orsay de Paris.

TEMA. Con el desaparecen os temas importantes
(históricos, mitolóxicos, relixiosos), iso dálle igual. Os
seus personaxes adoitan ser xente coñecida da súa
contorna. Os tres personaxes non se relacionan entre
sí, están inmóbiles, nun silencio que parece conxelar o
tempo. Na obra aparecen representados tres
personaxes ataviados co gusto da época que,
ensimesmados, miran polo balcón mentres ao fondo un
servente prepara o té. Os personaxes son amigos de
Manet: en primeiro plano aparece sedente e mirando á
rúa Berthe Morisot, tamén artista e futura cuñada do pintor. A moza leva un vaporoso
vestido branco e nas súas mans sostén pechado un abanico avermellado que contrasta coa
palidez da súa pel e o branco do vestido. A muller que está de pé é a violinista Suzanne
Leenhoff, da súa vestimenta destaca a enorme flor que adorna a súa cabeza. Ao seu lado
o pintor Antoine Guillemet aparece nunha pose artificial fumándose un cigarro.
A xanela supón un elemento interior, indiscreto, íntimo polo cal se produce unha conexión
entre o externo e o interno. É unha maneira de acceder a unha parte privada da vida e

8
tamén na pintura foi unha maneira de conectar aos personaxes representados co
espectador.
COMPOSICIÓN. Dominan as liñas verticais, contrastadas coa horizontal do balcón. Dúas
mulleres en primeiro plano sentadas xunto ao balcón, mentres que o pintor Guillemet sitúase
en segundo plano, tras as mulleres.
LIÑA E COR. As cores brancas contrastan cos negros, xunta manchas negras e brancas
sen tintas intermedias, recurso que Manet repite de maneira incesante nas súas escenas.
Con todo, débese engadir aquí a aparición dunha das primeiras mostras da influencia do
Impresionismo, ao aplicar unha tonalidade malva ás sombras que se producen na parte
baixa da composición. A pincelada xa non se somete ao debuxo, faise pastosa e visible
como en Goya. A pincelada solta e o contraste cromático entre as tonalidades brancas
dos vestidos e o fondo escuro outorga gran innovación á composición. Ademais certos
aspectos como o feito de prestar maior atención a detalles como as flores que aos rostros e
mans dos personaxes, valéronlle as críticas e a incomprensión dos seus contemporáneos.
Manet omite o negro nas sombras de “O balcón” realizándoas en cor violáceo. A súa
pincelada solta e abocetada influíu poderosamente en pintores tanto contemporáneos
como posteriores.
O MODELADO, VOLUME. As tres figuras recórtanse sobre un fondo neutro como medio de
obter maior sensación volumétrica, acentuada ao colocar aos personaxes en planos
paralelos que se afastan.
A PROFUNDIDADE, PERSPECTIVA. Manet sitúa ao espectador diante dun primeiro plano
moi comprimido por un fondo que se adianta. Manet emprega os herrajes do balcón e as
persianas de celosía como dispositivos de aplanamento, comprimindo a profundidade
aparente do balcón e o interior máis aló, e salientando a bidimensionalidade da superficie da
imaxe, establece así tensións pictóricas.
A LUZ. As figuras están iluminadas frontalmente xerando un forte contraste coa escuridade
do interior, a luz queda retida no branco do primeiro (e case único) plano.
EXPRESIÓN. As mulleres de Manet, seguindo ás majas goyescas, aparecen
ataviadas segundo gusto da súa época nunha actitude tranquila e relaxada.
VALORACIÓN. A obra non foi do agrado dos críticos no seu momento pola
técnica utilizada por Manet, certos aspectos como o feito de prestar maior
atención a detalles como as flores que aos rostros e mans dos personaxes,
valéronlle as críticas e a incomprensión dos seus contemporáneos.
A obra está inspirada nunha pintura de Goya “As majas no balcón” que o artista
francés puido observar durante a súa estancia en Madrid.
Esta obra serviu de referencia á pintura surrealista do pintor René Magritte na
súa obra Perspectiva II: O balcón de Manet (1950), unha obra na que toma
como base o mesmo cadro de Manet, copiando de forma fiel o escenario da
composición pero cun engadido importante que é substituír aos protagonistas da
escena por cadaleitos de madeira, dotándolles dunha estrutura antropomorfa tal
e como están situados os protagonistas.

FOLIES-BERGÈRE, 1882
A obra pintada foi exposta no Salón de París en 1882 foi o último gran cadro do
pintor un ano antes da súa morte.

9
TEMA. Trátase dunha escena de interior, a obra
representa a vida nocturna de bares e cabarets do París
de finais do século XIX, a través dunha barra do Folies-
Bergère, un dos cafés-concerto máis populares do
momento, onde a burguesía parisiense reuníase para
deixarse ver, beber, flirtear, bailar e presenciar
espectáculos de todo tipo. A obra é unha interpretación
impasible e obxectiva dunha escena da sociedade na que
vive. A este salón acudían clientes de diferentes clases
sociais, desde importantes cabaleiros e clases medias,
ata traballadores e prostitutas. Esta diferenza de status
social e económica tamén se simboliza no cadro a través
das bebidas que aparecen en primeiro plano. A champaña e os licores representan á clase
alta e media, mentres que a cervexa representa ás máis baixas. O cadro proporciona ao
espectador a estraña sensación de ser parte da escena: coma se, na imaxe do dandy
reflectido no espello de Folies Bergère, nos estivésemos a se ver, é unha ilusión óptica. O
espello ocupa máis da metade do lenzo; na parte real está Suzon, practicamente todo o
lenzo é un reflexo, unha ilusión - un símbolo apropiado da vida nocturna e dos seus variados
artificios.
Este cadro capta un instante inmediato onde a camareira está ensimesmada e esgotada.
COMPOSICIÓN. Pódese observar un esquema triangular clásico un lado sería a barra
do bar e os outros dous irían desde as botellas ata a cabeza da camareira, na botella de licor
da nosa esquerda pódese ver a sinatura de Manet 1882. A composición estrutúrase
en liñas horizontais, unha é a barra do bar e a outra é a franxa da platea que divide
en cadro en dous partes. Estas liñas compénsanse coas verticais da
camareira, as botellas. Existe un eixo de simetrías, a súa liña está situada na
protagonista, e aparece marcada polos botóns e flores do corpiño, mostrando que
se trata tamén dunha composición simétrica.
O encadre que se fai de medio corpo da figura da muller é fotográfico.
A composición disponse en moitos planos espaciais como resultado do espello
situado detrás da camareira. É unha obra enganosa porque o que hai detrás da
moza é en realidade un espello. No espazo estreito entre o espello e a barra na parte
central ocupando simetricamente o centro atópase a camareira Suzón
ensimesmada, metida nas súas fantasías, ten á súa esquerda unha natureza morta
formada por diferentes clases de botellas(champaña, licores, cervexa), o palco con
distintos personaxes como a muller dos xemelgos e algunhas amigas de Manet e
no ángulo o acróbata ao que ninguén parece prestar atención. Por tanto, gran
parte do que estamos a ver teriámolo en realidade ás nosas costas. Utilizando o
espello Manet consegue introducirnos na escena, colocándonos entre a
barra e o resto do local.
A imaxe do dandy reflectido no espello do Folies Bergère é fisicamente imposible
pois se o cabaleiro está fronte a Suzón é imposible que se reflicta no espello
porque estaría tapado por ela. É unha ilusión óptica, Manet na imaxe recrea un
complexo sistema de ilusión e realidade, que mestura o artificial co natural: o cadro
é no súa maior parte tan só o reflexo dun gran espello tras a camareira.

10
LIÑA E COR. Os tons azulados e brancos son os predominantes, con
todo, para contrastar coa frialdade destas tonalidades, o pintor inclúe
outros tons máis cálidos como o laranxa ou amarelo. Estas cores máis
vivas son especialmente usados nas bebidas e resto de elementos da
barra. Tamén emprega a cor negra, cor que non utilizaban os
impresionistas, no reflexo de Suzon no espello. As cores se superpoñen
no lenzo e se contrastan e as sombras créanse con cor.
A liña apenas é perceptible e o tratamento das figuras é diverso moitas
veces son abocetadas.
A pincelada: A cor aplícase de diferentes formas en grandes manchas como no reflexo
da camareira no espello, no chapeu do cliente ou con pinceladas curtas e soltas nas
flores do corpiño que lembra ás flores da infante Margarita nas Meninas. A pincelada é solta
e xustapostas.
A PROFUNDIDADE, PERSPECTIVA. Manet xenera unha ilusión óptica a través do reflexo
do espello que fai que o espectador teña a sensación de estar a formar parte da obra.
A LUZ. A luz é artificial, captando a iluminación eléctrica, en cambio
apenas se ven sombras excepto na camareira. Monet mostra unha
gran mestría para conseguir a transparencia do cristal, no
froiteiro, no vaso coas rosas, no contido das botellas, a araña de
cristal. Por outra parte a obra evidenciará o desexo de tratar os
fenómenos luminosos ao introducir un espello ao fondo que
reflexa toda a profundidade da sala as grandes lámparas de araña,
recordándonos as escenas festivas de Renoir.
VALORACIÓN. Trátase dunha excelente creación, debido a que, recolle moitos aspectos
diferentes que o artista soubo cohesionar nunha mesma pintura onde se mestura a
representación da realidade, o ambiente da noite parisiense e o reflexo dos estereotipos
das persoas que acudían ao lugar xunto co simbolismo, referencia e técnicas de ilusión
óptica que só poden ser froito da mente dun gran artista como o foi Édouard Manet. Esta
obra reflicte moitas das técnicas da pintura do Impresionismo. Pola temática podía ser
confundido coa obra de Edgar Degas, que tamén ten cadros da noite parisiense con
protagonistas mulleres ou coas que realizará Henri de Toulouse-Lautrec na década seguinte.

11