7.

TESTUA– 1876KO KONSTITUZIOA (1876 - 06 - 30)

Testu hau, jatorriaren aldetik, lehen mailako iturria da garai jakin bateko dokumentu
delako

Formaren aldetik juridikoa,1876.ko konstituzioa da. Espainiako historia garaikidean

testu konstituzionala indarrean egon zen epe luzeena.

Egilea , taldekoa. Cánovasek deitutako aditu- talde batek aurreproiektua egin zuen eta
testu hori eta Gorteek gehiago handiz onartu zuten . Erregeak, Alfonso XII.a, berretsi

Testua publikoa eta nazionala, Espainiako biztanle guztiei zuzenduta dagoelako.

Testuaren asmoa, Espainian gobernu mota berria ezarri, Canovasen sistema politikoa.
Honekin Berrezarkuntza garaia hasi zen.

Testua Madrilen, hiriburua, idatzita dago, eta 1876ko ekainaren 30an berretsi zuen
erregeak; Errestaurazio garaia hasieran.(1875-1923).

ANALISIA

Hiztegia

-Alfonso XII.a : (1875-1885) Borbondarra. Berarekin berreskuratzen da monarkia.

-Gorteak: 1876.ko konstituzioaren arabera herriaren ordezkariak Kongresua eta

Senatua,Senatua garrantzi gutxiagokoa. Lehenengo sufragio murriztuaren bidez
aukeratua eta 1890 geroztik unibertsalez.

-Foru bakarra: Konstituzioa eta bere barnean sartzen diren lege eta arau guztiak.
Espainiar guztientzat.

Sarreran, 1876ko konstituzioa, gorteek eta errege Alfontso XII.ak agindu eta berretsi.

11.artikuluan, Espainiako erlijio ofiziala, erlijio katolikoa. Beste erlijioak onartuak,

baina ezin izango ziren arlo publikoetan praktikatu .

Beraz, erlijio- askatasuna aitortzen zen

13.artikuluan,aurreko konstituzioan (1869.koa) egon ziren askatasun batzuk onartu

ziren, hala nola Prentsa eta Adierazpen askatasuna.

Konstituzio honek herritarren eskubide indibidualak ez zuen errespetatzen. Honek oso

konstituzio kontserbadorea zela adierazten du.
18-19-20 artikulu hauek botere legegilea arautzen dute

18art.- . Botere legegilea Gorteek erregearekin dute. Subiranotasuna Erregeak eta

Gorteek dute.

19.art. Gorteak bi ganberaz osatuak, Kongresuak eta Senatuak,

20.artikuluan, Senatari batzuk koroak aukeratzen ditu.Eta beste batzuk aukeratuak

baina aberatsen artean “zergapeko handiek”.

Oligarkiak osatzen du ganbara hori.

28.artikuluan, Diputatuak hautatu ahal izango dira legeak finkatzen diren metodoaren
bitartez.

Konstituzioak ez zuen ezarri sufragio-sistema. Hasieran sufragio murriztuta eta 1890

urtetik aurrera gizonezko sufragio unibertsala

50.artikuluan, Erregeak botere betearazlea du ”betearazteko ahalmena”.

18-19-20--50. ar. Botere banaketa arautzen .Sistema canovista printzipioak

finkatzen dituzte.

75.artikuluan, Legeen batasuna egongo da Espainian.

Ondorioz, 1876.ko uztaila 21eko Legea aldarrikatu zuten. Horrek indargabetu egin
zituen Euskadiko salbuespen eta pribilegio fiskal eta militarrak

TESTUINGURUA

Seiurteko demokratikoaren porrota eta I.Errepublika saiapena ezerezean geratu

ondoren, 1874aren amaieran Borboien Monarkia ezarri zen berriro Espainian. Alfonso
XII. ak koroa hartu zuenean, honi Errestaurazioa izena ematen zaio.

Tresna nagusia, Canovasek sortutako “Alderdi Alfontsotarra” . Bere programa “Bakea

eta Ordena “, goi- eta erdi-mailako klaseak erakarri zituen. Cánovasek armada botere
zibilaren eta konstituzionalaren menpe jarri nahi zuen armada, horregatik ez zuen begi
onez Martinez Campos jeneralak emandako estatu-kolpea Sagunton.

Sistemaren ideia nagusiak hainbat eraginen fusiotik jaio ziren. Honako hauek ezaugarri
zituen:

-Erregearen eta gorteen arteko subiranotasun partekatua, subiranotasun

nazionalaren ordez.

-Armada, erregea zen agintari gorena. Eragin handia izaten jarraitu, baina politikatik
kanpoan.
 -Hauteskunde-sistemaren oinarrian hautesleen gehiengoaren abstentzioa eta iruzur
iraunkorra egitea.

Cánovas del Castillok bere sistema politikoa eratzean, gizarte ordena eta aurrerabide
ekonomikoa bermatzeko oinarri juridikoak finkatu zituen; baina herritarren eskubide
indibidualak ezerezean uzten.

Sistemaren oinarriak

A-1876.ko konstituzioa.. Konstituzio hau Espainiako historian denbora gehienez

indarrean egon dena da.

Oso testu laburra, eta aurreko bi konstituzioaren -1845koa eta 1869koa- sintesia eta
erdibidea zen. Ez zen oso testu zehatza , gobernuan zegoen alderdiaren esku geratzen
ziren hainbat erabakiak .

Sufragio unibertsal bidez hautatutako gorteek gehiengo handiz onartu zuten testua.
Testuaren ezaugarri nagusiak :

-Erregearen eta Gorteen arteko subiranotasun partekatua. Monarkia zen

estatuaren muinoa . Koroak hiru botereak erregulatzen zituen. 18art.

Erregeak gorteak biltzeko deia egiten zuen, eta haiek desegiteko eta legeei betoa
jartzeko eskumenak zituen.

-Gorteek bi ganbara osatu zuten: 19.art.

Senatuak, batzuk erregeak izendatuta, eta besteak aberatsen artean sufragio murriztuz
hautatuak.

Kongresua, diputatuak herritarrek aukeratzen zituzten

-Sufragio- eskubidea zintzilik utzi zuten, ez baitzen bozketaren sistema zehazten.

28 art.

Sufragio murriztuta hasieran, gizonezko sufragio unibertsalez 1890etik aurrera

-Erlijioaren gaia; Estatu konfesionala izango zen Espainia eta gobernuak gastuak
ordainduko zituela. 11.art.

Baina, erlijio-askatasuna aitortzen zen, adierazpen pribatuetan soilik bazen ere.

-Monarkiaren lurralde guztiak kode beren bidez arautuko dira.Honek hesia eraiki
zuen euskal gizartean: alde batean erreformistak zeuden, gobernuarekin negoziatzearen
aldekoak, eta bestean, foruzaleak. 75.art.
B- Alderdien txandakatze baketsua

Canovasek defendatzen zuen alderdiek monarkiaren tresna izan behar zutela.

Horretarako alderdi berriak eratu behar ziren. Alderdi biko sistema (bipartidismoa)
ezarri zuen , britainiarren antzekoa. Txandakatze sistema ondo funtzionatzeko. Bi
alderdi politikoek, besterik ez, agintea zuten:

- Alderdi Kontserbadorea,. Cánovas burua zen.

- Alderdi Liberala,. Sagasta buruzagia.

Txandakatze baketsua funtsezkoa zen sistema bermatzeko, eta hauteskundeak

manipulatzea adostu zuten.

Sistema demokrazia gabeko sistema liberala zela esan daiteke. Funtzionamendua:

C.-Kazikismoa eta hauteskunde iruzurra

Botere harremanak eskema laburrean laburbil daitezke: burgesia eta aristokraziak

osatutako talde bat zegoen sistemaren gailurrean eta gizartearen zati gehiengoa botere
politikotik at zegoen.

Botere politikoa goi-kargudunen esku zegoen Madrilen, gobernadore zibilen esku

probintzietan, eta kazikeen esku herrietan eta hiri txikietan.

Bakoitzak mesedeak egiten zituen bere eremuetan (estatuan,probintzietan, edo

udalerrian) botoen eta babes politikoaren truke . Horrek klientelismoa eta populismoa
sortu zuen.

1890 urtean gizonen sufragio unibertsala ezarri zen, baina hauteskunde-iruzurrak egiten
jarraitu zuten.

TESTUAREN GARRANTZIA

“EUSKADIKO HISTORIA GARAIKIDEA” Liburua 60 orr.