Mục lục

Ngày 1: TP HCM – CẦN THƠ.........................................................................................7

1.1 Tổng quan tỉnh Long An, các đặc sản của Long An.............................................7
1.2 Hệ thống sông Vàm Cỏ............................................................................................7
1.3 Tổng quan Tiền Giang: giới thiệu một số điểm du lịch của Tiền Giang – Sơ
lược lịch sử Nam bộ, Người Hoa...................................................................................8
Tổng quan Tiền Giang..................................................................................................8
Sơ lượt lịch sử Tây Nam bộ..........................................................................................8
Sơ lược Người Hoa.......................................................................................................9
1.4 Giới thiệu tuyến Cao tốc Tp.HCM – Trung Lương – Mỹ Thuận, mở rộng
chuyên đề về đường Cao tốc........................................................................................11
Tuyến cao tốc tp Hồ Chí Minh-Trung Lương.............................................................11
Tuyến cao tốc Trung Lương-Mỹ Thuận.....................................................................11
1.5 Chùa Vĩnh Tràng...................................................................................................12
1.6 Hệ thống sông Mê Kông, các cồn, cù lao: Thới Sơn, cồn Phụng, Đạo Dừa, các
nghề truyền thống: kẹo dừa, nuôi ong,…...................................................................13
Hệ Thống sông Mê Kông, Cù lao thới sơn.................................................................13
Các loại cây trồng, nuôi ong lấy mật..........................................................................14
Cồn Phụng...................................................................................................................14
Đạo Dừa......................................................................................................................15
Kẹo dừa Bến Tre.........................................................................................................15
1.7 Chiến thắng Ấp Bắc...............................................................................................16
1.8 Chiến thắng trận Rạch Gầm – Xoài Mút.............................................................17
1.9 Chợ nổi Cái Bè, cầu Mỹ Thuận, cù lao Bình Hòa Phước...................................17
Chợ nổi Cái Bè............................................................................................................17
Cầu Mỹ Thuận............................................................................................................18
1.10 Giới thiệu tỉnh Vĩnh Long - Tp.Vĩnh Long, huyện Long Hồ, TX. Bình Minh,
ghe xuồng......................................................................................................................19
Giới thiệu tổng quan về tỉnh Vĩnh Long.....................................................................19
Giới thiệu về thành phố Vĩnh Long............................................................................20
Giới thiệu huyện Long Hồ..........................................................................................20
Ghe xuồng...................................................................................................................21
 1.11 Cầu Cần Thơ, giới thiệu Tp.Cần Thơ, bến Ninh Kiều, Thiền Viện Trúc Lâm
Phương Nam, nhà cổ Bình Thủy, đình Bình Thủy...................................................21
Cầu Cần Thơ...............................................................................................................21
Giới thiệu Thành phố Cần Thơ...................................................................................22
Bến Ninh Kiều............................................................................................................22
Thiền viện Trúc Lâm Phương Nam............................................................................22
Nhà cổ Bình Thủy.......................................................................................................23
Đình Bình Thủy..........................................................................................................24
NGÀY 2: NHÓM 2: CẦN THƠ - CÀ MAU..................................................................25
2.1 Chợ nổi Cái Răng – Làng du lịch Mỹ Khánh......................................................25
Chợ nổi Cái Răng........................................................................................................25
Làng du lịch Mỹ Khánh..............................................................................................26
2.2 Tổng quan Sóc Trăng, văn hóa Khmer, chùa của người Khmer, chiếc khăn
rằn..................................................................................................................................26
Tổng quan Sóc Trăng..................................................................................................26
Văn hóa Khmer...........................................................................................................27
Chùa của người Khmer...............................................................................................27
Chiếc khăn Rằn...........................................................................................................28
Chùa Dơi.....................................................................................................................29
Chùa Đất Sét...............................................................................................................30
2.3 Giới thiệu Bạc Liêu, công tử Bạc Liêu, nghệ thuật Đờn Ca Tài Tử Nam bộ,
nhạc sĩ Cao Văn Lầu....................................................................................................31
Giới thiệu tổng quát về Bạc Liêu................................................................................31
Nhà công tử Bạc Liêu.................................................................................................32
Đờn ca tài tử................................................................................................................32
Nhạc sỹ Cao Văn Lầu.................................................................................................34
2.4 Một số điểm du lịch Bạc Liêu: Mẹ Nam Hải, Nhà mát,…..................................36
Mẹ Nam Hải Bạc Liêu................................................................................................36
2.6 Nhà thờ Tắc Sậy và đạo Công giáo.......................................................................37
Nhà thờ Tắc Sậy..........................................................................................................37
Đạo Công Giáo...........................................................................................................37
NGÀY 3: NHÓM 3: THAM QUAN CÀ MAU..............................................................38
3.1 Tổng quan Cà Mau, Tp.Cà Mau...........................................................................38
Tổng quan tỉnh Cà Mau..............................................................................................38

1
 Thành phố Cà Mau.....................................................................................................39
3.2 VQG Mũi Cà Mau, tuyến quốc lộ 1A...................................................................41
Giới thiệu đôi nét về Vườn quốc gia Mũi Cà Mau.....................................................41
Quốc lộ 1A..................................................................................................................42
3.3 Hệ sinh thái thực, động vật: cây đước, cây mắm, sú, vẹt…................................42
3.4 Cực Nam, Bắc, Đông, Tây của Việt Nam.............................................................43
3.5 Đặc sản Cà Mau......................................................................................................44
3.5 Các Điểm tham quan du lịch ở Cà Mau: sân chim Cà Mau, đền thờ Bác Hồ,
Hòn Đá Bạc, VQG U Minh Thượng,…......................................................................47
Sân chim Cà Mau........................................................................................................47
Đền thờ Bác Hồ..........................................................................................................48
Hòn Đá Bạc.................................................................................................................48
Vườn quốc gia U Minh Hạ.........................................................................................49
3.6 Bác Ba Phi...............................................................................................................51
3.7 Xẻo Rô – Tắc Cậu...................................................................................................55
3.8 Hệ thống giao thông từ Cà Mau qua Rạch Giá...................................................55
NGÀY 4: NHÓM 4: RẠCH GIÁ - PHÚ QUỐC...........................................................56
4.1 Tổng quan Kiên Giang...........................................................................................56
4.2 Đình Nguyễn Trung Trực......................................................................................57
4.3 Du lịch biển đảo: Phú Quốc, Nam Du, Hải Tặc...................................................59
Đảo Phú Quốc.............................................................................................................59
Đảo Nam Du...............................................................................................................59
Đảo hải tặc..................................................................................................................60
4.4 Du lịch Hòn Chông - Kiên Lương.........................................................................61
4.5 Tổng quan Phú Quốc.............................................................................................62
4.6 Giới thiệu các điểm tham quan tạo Phú Quốc.....................................................64
4.7 Đặc sản Phú Quốc..................................................................................................69
4.8 Du lịch biển đảo Vịnh Thái Lan............................................................................72
NGÀY 5: NHÓM 5: PHÚ QUỐC - HÀ TIÊN...............................................................73
5.1 Tổng quan Hà Tiên................................................................................................73
5.2 Dòng họ Mạc và các di tích nhân vật liên quan: Mạc Cửu Mạc Thiên Tích,... 74
Mạc Cửu......................................................................................................................75
Mạc Thiên Tích...........................................................................................................75
5.3 Hà Tiên thập cảnh..................................................................................................77
2
 5.4 Cửa khẩu quốc tế Hà Tiên.....................................................................................83
5.5 Chùa Phù Dung......................................................................................................84
5.6 Tổng quan An Giang: vùng thất Sơn, văn hóa Óc Eo, các tín ngưỡng và tôn
giáo.................................................................................................................................85
Vùng thất Sơn.............................................................................................................85
Văn hóa Óc Eo............................................................................................................88
Các tín ngưỡng và tôn giáo.........................................................................................89
5.6 Khu nhà mồ Ba Chúc, chùa Phi Lai và chiến tranh biên giới............................90
Khu nhà mồ Ba Chúc..................................................................................................90
Chùa Phi Lai...............................................................................................................92
5.7 Rừng Tràm Trà Sư và hệ sinh thái rừng tràm....................................................93
5.8 Kênh Vĩnh Tế, biên giới.........................................................................................95
NGÀY 6: NHÓM 6: HÀ TIÊN – CHÂU ĐỐC..............................................................96
6.1 Giới thiêu về Châu Đốc, người Chăm ở An Giang..............................................96
Giới thiêu về Châu Đốc..............................................................................................96
Người Chăm An Giang...............................................................................................97
6.2 Miếu bà Chúa xứ - tín ngưỡng thờ Mẫu, Núi Sam.............................................98
Miếu Bà Chúa Xứ.......................................................................................................98
Tín Ngưỡng Thờ Mẫu.................................................................................................99
Núi Sam....................................................................................................................101
6.3 Tây An cổ tự - Phật Thầy Tây An, Phật giáo Hòa Hảo Sơ lược......................104
Tây An cổ tự - Phật Thầy Tây An.............................................................................104
Phật giáo Hòa Hảo....................................................................................................107
6.4 Đặc sản Châu Đốc................................................................................................108
6.5 Mùa nước nổi........................................................................................................110
6.6 Giới thiệu TP.Long Xuyên, du lịch ở Long Xuyên............................................111
6.7 Tổng quan tỉnh Đồng Tháp.................................................................................113
6.8 Giới thiệu khái quát vùng Đồng Tháp Mười.....................................................114
NGÀY 7: NHÓM 7: CAO LÃNH-TP HCM................................................................115
7.1 Giới thiệu về cao lãnh...........................................................................................115
7.2 Lăng mộ Phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc.................................................................116
7.3 Khu du lịch sinh thái Xẻo Quýt và các điểm du lịch sinh thái ở Đồng Tháp..117
Khu du lịch sinh thái ở Đồng Tháp...........................................................................117
Các điểm du lịch sinh thái khác................................................................................118
3
7.4 Khu di tích Gò Tháp............................................................................................119
7.5 Sen ở Đồng Tháp..................................................................................................120
7.6 Vườn quốc gia Tràm chim...................................................................................120
7.7 Ẩm thực vùng Đồng Tháp Mười.........................................................................121
7.8 Kết tour.................................................................................................................121

4
Ngày 1: TP HCM – CẦN THƠ

1.1 Tổng quan tỉnh Long An, các đặc sản của Long An

Vị trí địa lý: Long An có vị trí liền kề TP HCM, thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía
Nam, cửa ngõ kết nối giữa miền Đông và miền Tây Nam Bộ, Phía đông giáp Tp HCM,
Phía Tây giáp Đồng Tháp, Phía Nam giáp Tiền Giang và Phía Bắc giáp Tây Ninh và
Vương Quốc Campuchia.

Giao thông: Đường cao tốc TP HCM-Trung Lương đi qua địa phận tỉnh. QL1A, QL50
nối TP HCM với các tỉnh vùng Đồng Bằng sông Cửu Long. QL 62 đi cửa khẩu quốc tế
Bình Hiệp

Tài Nguyên du lịch

Du lịch sinh thái và vui chơi giải trí với không gian ngoài trời. Nổi bật là Khu du lịch
sinh thái Làng Nổi Tân Lập, Trung tâm nghiên cứu bảo tồn và phát triển dược liệu Đồng
Tháp Mười, Khu du lịch Cánh Đồng Bất Tận. Làng cổ Phước Lộc Thọ, các tour về Cần
Đước thăm xứ Chợ Đào, tour Long An Ngày ấy và bây giờ, tour du lịch đôi dòng vàm
cỏ,

Những di tích lịch sử quốc gia tiêu biểu như Vàm Nhựt Tảo ở xã An Nhựt Tân, huyện
Tân Sau đó đến thế kỷ thứ VI – Thế kỷ thứ VII thì vương quốc Chân Lạp (Chenla) từ
Indonesia mới đem quân đánh đuổi triều đình vương triều Phù Nam ra phía đảo Java, chỉ
còn một bộ phận nhỏ dân cư ở lại Nam Bộ. Và cuối cùng dần dầnTrụ, di tích lịch sử văn
hóa quốc gia Đình Tân Xuân ở thị trấn Tầm Vu, huyện Châu Thành,..

1.2 Hệ thống sông Vàm Cỏ

Sông Vàm Cỏ Đông là một chi lưu của sông Vàm Cỏ, thuộc hệ thống sông Đồng Nai.
Sông Vàm Cỏ Đông bắt nguồn từ vùng đồng bằng trũng thấp thuộc lãnh thổ Campuchia
chảy vào Việt Nam tại xã Biên Giới, huyện Châu Thành, tỉnh Tây Ninh, kết hợp với sông
Vàm Cỏ Tây tạo nên sông Vàm Cỏ để đổ vào sông Soài Rạp và đi ra biển Đông.

Sông có chiều dài 280km trong đó phần trên lãnh thổ Việt Nam dài hơn 190km.Lưu vực
sông rộng 8.500 km² và lưu lượng là 96 m³/s. Tại Tây Ninh, Vàm Cỏ Đông chảy từ phía
tây bắc hướng Bến Cầu có cảng Bến Kéo qua Gò Dầu Hạ, rồi xuôi hướng đông nam chảy
qua thị trấn Bến Lức của tỉnh Long An.

5
Đoạn trung lưu chảy từ Bến Lức tới Tân Trụ, vào thời chúa Nguyễn và nhà Nguyễn gọi là
sông Bến Lức (hoặc sông Lật Giang hay sông Cửu An). Sông Vàm Cỏ Đông và sông
Vàm Cỏ Tây hợp lưu lại (tại Tân Trụ) thành sông Vàm Cỏ.

1.3 Tổng quan Tiền Giang: giới thiệu một số điểm du lịch của Tiền Giang – Sơ lược
lịch sử Nam bộ, Người Hoa
Tổng quan Tiền Giang

Vị trí địa lí: Phía bắc và đông bắc giáp tỉnh Long An, Phía tây giáp tỉnh Đồng Tháp ,
phía Nam giáp tỉnh Bến Tre và tỉnh Vĩnh Long, phía đông giáp Biển Đông.

Tiền Giang nằm trải dọc trên bờ Bắc sông Tiền (một nhánh của sông Mê Kông) với chiều
dài 120 km, trung tâm văn hóa chính trị của cả ĐBSCL, là địa bàn trung chuyển hết sức
quan trọng gắn cả miền Tây Nam Bộ.

Khí hậu Tiền Giang có hai màu rõ rệt, đó là mùa mưa và mùa khô. Nhiệt độ trung bình là
27 độ C, lượng mưa trung bình là 2300 mm/ năm.

Các sông chính là sông Tiền, sông Gò Công, sông Bảo Định và một mạng lưới kênh đảo
thuận lợi cho giao thông đường thủy. Từ Tiền Giang có thể đi TP. Hồ Chí Minh hoặc
Phnom Penh bằng đường sông. Đường bộ chính là quốc lộ 1A chạy xuyên qua các tỉnh
Đồng Bằng Sông Cửu Long

Tài nguyên du lịch:

Là tỉnh có tiềm năng hàng đầu về du lịch. Hàng năm, lượng du khách đến đạt hơn
300.000 lượt. Thế mạnh chủ yếu nhờ vào các di tích văn hóa lịch sử và sinh thái như: Gò
Thành (thế kỷ 1 đến thế kỷ 6 sau công nguyên); di tích lịch sử Rạch Gầm-Xoài Mút, di
tích Ấp Bắc, lũy Pháo Đài; nhiều lăng mộ và đền chùa lăng Trương Định, lăng Hoàng
Gia, lăng Tứ Kiệt, chùa Vĩnh Tràng, chùa Bửu Lâm, chùa Sắc Tứ.. . Các điểm du lịch
sinh thái như: vườn cây ăn quả ở cù lao Thới Sơn, Ngũ HIệp, Trại rắn Đồng Tâm , khu
sinh thái Đồng Tháp Mười, Biển Gò Công.

Sơ lượt lịch sử Tây Nam bộ

Vùng đất Tây Nam Bộ là nơi không những đa dạng các nền văn hóa của nhiều dân tộc
sinh sống và tạo thành như người Hoa, người Việt, người Chăm, người Khmer,..

Đất nước Phù Nam – Khởi đầu lịch sử hình thành miền Tây Nam Bộ nước ta. Tầm
khoảng thời gian từ 4000 năm đến 5000 năm trước khu vực ĐNB nước ta bây giờ đã
được người Indonesia khai phá ra. Đến thế kỷ thứ VIII thì người dân Indonesia cùng với
nhiều tầng lớp người dân ngoại nhập của đất nước này đã đến đây sinh sống và tạo nên

6
nền văn hóa Óc Eo, cùng với đó là sự ra đời của vương quốc mang tên Phù Nam. Họ xây
dựng nhiều công trình, trung tâm văn hóa chính trị và có cả tôn giáo, cảng thị Óc Eo ở
Bình Tả, Gò Tháp,.. là Long An, Đồng Tháp bây giờ.Vương quốc Chân Lạp cũng mang
quân nhiều lần đánh chiếm Champa, cho đến năm 1203 thì Champa chính thức trở thành
thuộc địa của Chân Lạp. Thời gian lên đến 17 năm.Tất cả công trình kiến trúc cho dòng
sự kiện này đến giờ vẫn còn được lưu giữ như là núi Ba Thê, tháp gạch Bình Thạnh, bi
ký Chăm tại Biên Hòa hay Chót Mạt tại Tây Ninh,..

Giai đoạn vua chúa thời Nguyễn khai phá Nam Bộ. Vào năm 1620 thì chúa Sãi (Nguyễn
Phúc Nguyên) đã gả công chúa Ngọc Vạn vào làm vợ cho vua nước Chân Lạp là Chey
Chetta II, đồng thời hỗ trợ quân để giúp vua Chân Lạp đánh đuổi giặc Xiêm. Năm 1623
thì vua Chey Chetta II cho phép chúa Sãi tiếp quản khu vực vùng Mô Xoài để lập thương
điểm thu thuế tại 2 địa điểm là Sài Gòn và Bến Nghé bây giờ. Đây cũng mở đầu cho sự
kiện dân Việt đã dần xuống đến nhiều vùng tại Nam Bộ. Và đến năm 1779 thì dưới thời
chúa Nguyễn Ánh toàn Nam Bộ đã trở thành khu vực của phủ Gia Định lúc bấy giờ.
Nước Chân Lạp khi ấy chỉ còn tiếp quản Sóc Trăng và Trà Vinh, cho đến 1835 cũng
được sát nhập vào lãnh thổ nước Việt. Sau đó là quá trình chúa Nguyễn cho dân và quân
đi khai phá khắp Nam Bộ. Đây là thời gian mà các dân tộc người Việt, Hoa, Khmer,
Chăm lần lượt tiến sâu vào vùng đất Tây Nam Bộ để khai khẩn đất đai, sinh sống và tạo
nên các đô thị sầm uất. Trở thành nơi dung hợp nhiều nền văn hóa lại với nhau.

Thời Pháp xâm lược khu vực Nam Bộ. Năm 1867, Thực dân Pháp chiếm hoàn toàn Nam
Kỳ lục tỉnh và bắt đầu chia Nam Kỳ thành 4 khu vực hành chính là Mỹ Tho, Vĩnh Long,
Bát Xắc và Sài Gòn kèm theo đó là 19 hạt. Đây được xem là bước đầu hình thành diện
mạo của các tỉnh thành Tây Nam Bộ. Các tỉnh miền Đông: Tây Ninh, Thủ Dầu Một, Bà
Rịa, Biên Hòa. Các tỉnh miền Trung Nam Kỳ: Chợ Lớn, Gia Định, Mỹ Tho, Gò Công,
Vĩnh Long, Tân An, Bến Tre, Sa Đéc, Trà Vinh. Các tỉnh miền Tây Nam Kỳ: Hà Tiên,
Châu Đốc, Long Xuyên, Rạch Giá, Cần Thơ, Bạc Liêu, Sóc Trăng.

Trong khoảng thời gian Pháp thuộc khu vực này cũng chịu các ảnh hưởng từ nền văn hóa
phương Tây tạo nên sự giao thoa nhiều nền văn hóa khác nhau cho vùng đất Nam Bộ.
Nổi tiếng khắp cả nước nhờ vào ngành nông nghiệp trồng lúa, dòng sông Cửu Long và
vựa trái cây đặc trưng cho từng tỉnh thành ở Tây Nam Bộ.

Sơ lược Người Hoa

Người Trung Quốc bắt đầu di cư vào Việt Nam từ thế kỷ thứ III trước công nguyên, từ
đầu thời kì bắc thuộc. Trong hai thiên niên kỷ kể từ đó, nhiều làn sóng người Trung Quốc
gồm lính, quan, dân ,...đã đến định cư tại Việt Nam.

7
Vào thế kỷ XVII tại Trung Quốc, sự sụp đổ của nhà Minh dẫn đến làn sóng người Hoa
trung thành với nhà Minh và không thuần phục nhà Thanh bỏ quê hương di dân sang
vũng Đông Nam Á trong đó có Việt Nam.

Năm 1671 Mạc Cửu và gia đình đến vùng đất Mang Khảm( nay là Hà Tiên), khi đó vẫn
thuộc quyền kiểm soát của vương quốc Chân Lạp. Mạc Cửu đã mở rộng quyền kiểm soát
ra các vùng lân cận và sau đó quy thuận chúa Nguyễn.

Năm 1698, ở vùng Phiên Trấn - Bến Nghé - Sài Gòn đã hình thành nên làng MInh Hương
ở Gia Thạnh, chớ Lớn cũ.Tuy thu lợi từ những người Hoa định cư tại Việt Nam, nhưng
các vị vua chúa Việt Nam chưa bao giờ cảm thấy yên về lòng trung thành của họ. Tại thời
điểm xấu nhất của hai bên, 10 ngàn người Hoa vùng cù lao Phố đã bị quân Tây sơn tàn
sát vào thế kỷ XVIII.

Sau khi nhà Nguyễn ban hành quy chế thành lập các Bang Hoa Kiều,người Hoa sinh sống
tại Việt Nam có tất cả 7 bang: Quảng Triệu ( Quảng Đông), Khách gia, Triều Châu,
Phước Kiến, Phước Châu, Hải Nam và Quỳnh Châu. Trụ sở của 7 bang thường được gọi
là “ Thất phủ công sở” hoặc ‘ Thất phủ hội quán’.

Đến thế kỷ XIX, người Pháp tạo điều kiện cho người Hoa vào định cư ở Sài Gòn, Chợ
Lớn. Thời kỳ này, người Hoa sang Việt Nam theo các đợt tuyển mộ phu đồn điền của
người Pháp.

Tháng giêng năm 1885, Pháp ra lệnh sáp nhập Bang Phước Châu vào trong Bang PHước
Kiến, sáp nhập bang Quỳnh Châu vào trong bang Hai Nam. Vì vậy về sau người Hoa chỉ
còn 5 bang.

Năm 1949, một số người Hoa chạy sang Việt Nam khi Trung Quốc Quốc dân đảng thua
ở lục địa. Từ trước 1949, người Hoa vẫn giữ quốc tịch Trung Quốc .

1956, chính phủ Ngô Đình Nhiệm đề ra chính sách buộc tất cả người Hoa phải nhập quốc
tịch Việt Nam hoặc bị trục xuất

Cộng đồng người Hoa ở Nam Bộ mới được hình thành cách nay hơn ba thế kỷ, đa số
người Hoa đến Nam Bộ là những cư dân Trung Hoa có nguồn gốc cư trú ở duyên hải
phía Nam Trung Quốc và quá trình nhập cư vào Nam Bộ kéo dài nhiều thế kỷ. Người
Hoa ở Nam Bộ, cùng với người Khmer, người Việt là những cộng đồng cư dân đã tham
dự công cuộc khai khẩn vùng đất Nam Bộ từ rất sớm, khi vùng đất này hãy còn hoang
hóa.

Hơn ba thế kỷ qua, cũng là thời gian để định hình một văn hóa của người Hoa ở Nam Bộ.
Đất Nam Bộ cũng là quê hương của người Hoa, và những cộng đồng cư dân các dân tộc
cùng cộng cư với người Hoa là những anh em bà con ruột thịt. Quả thật, không chỉ là một
8
cách nói hình tượng, mà thực tế ở Nam Bộ là như vậy, người Hoa đã trải qua bao đời
chung sống với người Việt trong các thị trấn, thị tứ, xóm ấp, với người Khmer trong các
phum, sóc, ruộng vườn, đã có quan hệ hôn nhân với nhau và những thế hệ con lai đã ra
đời.

1.4 Giới thiệu tuyến Cao tốc Tp.HCM – Trung Lương – Mỹ Thuận, mở rộng chuyên
đề về đường Cao tốc
Tuyến cao tốc tp Hồ Chí Minh-Trung Lương

Đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh – Trung Lương (ký hiệu toàn tuyến là CT.01) là
một đoạn đường cao tốc thuộc hệ thống đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông nối Thành
phố Hồ Chí Minh với Tiền Giang nói riêng và các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long nói
chung; dài 61,9 km gồm 2 hệ thống đường: Tuyến cao tốc (dài 39,8 km) và các tuyến
đường nối (22,1 km).

Đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh – Trung Lương có điểm đầu tuyến là nút giao
thông Chợ Đệm, thị trấn Tân Túc, huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh và điểm
cuối là nút giao thông Thân Cửu Nghĩa (Km 50) huyện Châu Thành, Tiền Giang,[1] kết
nối với đường cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận.

Tuyến cao tốc TP.HCM – Trung Lương có điểm kết nối với tỉnh Long An ngay đường
ĐT830. Đây là khu vực quan trọng bởi có nhiều khu công nghiệp, cảng sông đang hoạt
động. Đường ĐT 830 đang được đầu tư mở rộng, kết nối trực tiếp với các tuyến quốc lộ
và cao tốc, thúc đẩy kinh tế khu vực này phát triển mạnh hơn trong thời gian tới. Theo
ban quản lý dự án, hiện công tác giải phóng mặt bằng đang được đẩy nhanh tiến độ để
kịp hoàn thành toàn tuyến vào cuối năm. Tuyến đường được mở rộng là cầu nối quan
trọng kết nối các khu công nghiệp trong tỉnh với nhau và kết nối với Cảng Quốc tế Long
An, tạo động lực cho phát triển công nghiệp của tỉnh. Tuyến đường cao tốc Thành Phố
Hồ Minh – Trung Lương là cầu nối quan trọng kết nối các khu công nghiệp trong tỉnh với
nhau và kết nối với Cảng Quốc tế Long An, tạo động lực cho phát triển công nghiệp của
tỉnh.

Tuyến cao tốc Trung Lương-Mỹ Thuận

Đường cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận (ký hiệu toàn tuyến là CT.01) là một đoạn
đường cao tốc thuộc hệ thống đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông đi qua địa phận tỉnh
Tiền Giang. Theo thiết kế, đường cao tốc này dài 51 km, có điểm đầu tiếp nối đường cao
tốc Thành phố Hồ Chí Minh – Trung Lương tại nút giao Thân Cửu Nghĩa, đi song song
với Quốc lộ 1 và kết thúc tại nút giao An Thái Trung giao với Quốc lộ 30, cũng là điểm
đầu của đường dẫn cầu Mỹ Thuận 2. Đường cao tốc thiết kế với 4 làn xe, không có làn
khẩn cấp, thay vào đó mỗi chiều bố trí 6 điểm dừng khẩn cấp cách nhau khoảng 4 – 5km.
9
Dự kiến đến giai đoạn nâng cấp mở rộng, cao tốc sẽ được nâng lên 6 làn và 2 làn dừng
khẩn cấp 2 bên. Vận tốc tối đa cho phép là 80km/h, tối thiểu là 60km/h.

Mục đích đầu tiên là kết nối hạ tầng giao thông trở nên nhanh chóng và thuận tiện hơn.
Giao thông phát triển là yếu tố quan trọng tạo tiền độ cho sự phát triển của các lĩnh vực
khác như kinh tế, xã hội, văn hóa, du lịch….khu vực này và trên cả nước.

Đường cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận hoàn thiện và đi vào hoạt động cũng đã góp
phần thúc đẩy quá trình vận chuyển nông sản, thủy hải sản từ các tỉnh miền Tây Nam Bộ
lên trung tâm Sài Gòn trở nên dễ dàng hơn.

1.5 Chùa Vĩnh Tràng

Là ngôi chùa thờ phật lớn nhất Tiền giang; chùa tọa lạc trên đường Nguyễn Trung Trực,
ấp Mỹ An, xã Mỹ Phong, thành phố Mỹ Tho, tỉnh Tiền Giang.

Đầu thế kỷ XIX, chùa được ông bà Bùi Công Đạt-một vị quan dưới thời vua Minh Mạng
nhà Nguyễn bắt đầu xây dựng để tu tập. Đến năm 1849, Hòa thượng Thích Huệ Đăng ở
chùa Giác Lâm (Gia Định) về trụ trì, xây dựng thành ngôi đại tự và đặt tên là Vĩnh
Trường với ngụ ý “ vĩnh cửu đối sơn hà, trường tồn tề thiên địa”. Chính vì vậy, người dân
vùng lân cận đến nay hay gọi là chùa Vĩnh Tràng. Năm 1907, hòa thượng Chánh Hậu đã
cho trùng kiến ngôi chùa pha hòa giữa nét kiến trúc Á và Âu và cuối cùng đến năm 1930,
hòa thượng Minh Đằng cho trùng tu toàn diện để có diện mạo như ngày nay. Năm 1984,
chùa Vĩnh Tràng được công nhận Di tích lịch sử-văn hóa cấp quốc gia.

Kiến trúc: Chùa Vĩnh Tràng được kiến trúc theo dạng chữ Quốc, gồm 4 gian nối tiếp
nhau (tiền đường, chánh điện, nhà tổ và nhà hậu) rộng 14.000m2 ,dài 70m2 rộng 20m2,
xây bằng xi măng và gỗ quý, nền đúc cao 1 m, xung quanh xây tường vững chắc.

Đây là ngôi chùa có lối kiến trúc độc đáo nhất Nam Bộ; điểm nhấn của chùa Vĩnh Tràng
là cổng tam quan được xây dựng tựa như 2 lâu đài rất tinh xảo, độc đáo với nghệ thuật
ghép mảnh sành, sứ. Trên lầu của 2 cổng tam quan có tượng của hòa thượng Chánh Hậu
và Hòa thượng Lê Ngọc Xuyên; và từ màu sắc của các loại sành sứ, những nghệ nhân
xưa đã khéo léo xếp đặt thành nhiều bức tranh minh họa sự tích nhà Phật, truyện tích dân
gian, đề tài tứ linh, tứ quý, hoa lá, mây trời… và còn có các bức thủ quyển mềm mại ghi
những câu Phật hiệu bằng nét chữ điêu luyện: Trấn tịnh sơn môn, Quảng đại nguyện
môn, Tịnh độ huyền môn… Riêng mặt trước của tiền đường thì được xây dựng theo lối
kiến trúc hài hòa Âu – Á với những hàng cột thanh mảnh, vòm cong và hoa văn nhiều
màu sắc. Bên trong chánh điện và nhà tổ làm theo kiểu Trung Quốc nhưng vẫn giữ được
nét kiến trúc Việt Nam, nối hai gian này là một khoảng nhỏ có hòn non bộ ở giữa, hòn
non bộ này phác họa lại cảnh thiên nhiên sinh động mang bản sắc Việt Nam. Đúng trên
hòn non bộ nhìn về mặt sau gian chánh điện, hai bên nhà cầu, mặt trước nhà tổ, ta sẽ thấy
10
lối kiến trúc Rô-ma với những hàng đá hoa màu của Pháp được trang trí trên thành nóc,
trên những cột xây bằng xi măng kiểu cách. Đi vào bên trong ta sẽ thấy một màu vàng
óng ánh được xếp trên các hình chạm, trên các tượng phật. Đáng chú ý hơn cả là những
đôi long trụ trong ngôi chính điện, đó là những cây cột tròn to, bằng gỗ quý kiến trúc theo
kiểu “thượng thu hạ cách”. Không gian bên trong chùa là nơi tập trung nhiều tác phẩm
mỹ thuật của các thế hệ nghệ nhân khắp ba miền Bắc, Trung, Nam. Chùa được trang bị
trên 60 tượng phật đúc bằng gỗ, đồng, đất nung, xi măng, đa số tượng bằng gỗ, tất cả
được thếp vàng óng ánh và được tạo vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.

Đặc biệt, tại chùa còn có Bộ tượng mười tám vị La Hán không thua kém về mặt nghệ
thuật so với tượng các vị La Hán chùa Tây Phương. 18 bức tượng này nằm ở hai bên
tường chánh điện, được tạc từ gỗ mít, mỗi tượng cao khoảng 0,8m, bề ngang gối là
0,58m. Các vị La Hán đều cưỡi thú, trên tay cầm bửu bối. Lối đặc tả của nhóm tượng này
cũng mang dáng dấp riêng, rất Nam bộ, nhưng lại thành công trong việc mô tả cảm xúc
đặc trưng của từng vị La Hán, chứng tỏ ngoài tay nghề, tác giả còn khá am tường giáo lý
nhà Phật. To nhất là tượng Di Đà do ông Tống Hữu Trung ở Vĩnh Long hiến cúng. Ngoài
ra còn có tượng Hộ Pháp khuyến thiện trừng ác…

1.6 Hệ thống sông Mê Kông, các cồn, cù lao: Thới Sơn, cồn Phụng, Đạo Dừa, các
nghề truyền thống: kẹo dừa, nuôi ong,…

Hệ Thống sông Mê Kông, Cù lao thới sơn

Sông Tiền là một nhánh của sông Me Kong. Con sông Mekong được bắt nguồn từ Tây
Tạng, Trung Quốc chảy sang Việt Nam qua các nước như Myanmar, Lào, Thái Lan,
Campuchia sau đó mới đến Việt Nam. Khi đến Việt Nam thì con sông Mekong này được
chia ra làm hai nhánh đó là sông Tiền và sông Hậu. Sông Hậu trực thuộc tỉnh Hậu Giang
và tỉnh Cần Thơ. Còn sông Tiền thì trực thuộc của Tiền Giang này.

Trên con sông Tiền này có rất là nhiều cù lao. Đặc biệt ở đây có 4 cù lao chính là Long,
Lân, Quy, Phụng. Phía bên trái là cù lao Long hay người ta còn gọi là Làng nghề đánh cá,
và trước kia nữa thì người ta gọi cù lao này là Cồn Cùi bởi vì ngày xưa khi người Hoa
đến đây sinh sống có những người họ bị bệnh Phong. Và những người bị bệnh Phong này
được cách ly qua cù lao này để sinh sống nên họ gọi nó là Cồn Cùi. Nhưng bây giờ thì
không còn nữa bây giờ thì nó thuộc một Phường của TP Mỹ Tho đó là phường Tân Long,
tiếp theo là cù lao Lân hay được gọi là Thới Sơn. Đây là cù lao Lớn nhất trong các cù lao
ở đây, nó có tổng chiều dài hơn 11km bề ngang của nó rộng nhất khoảng 1,5km. Hai cù
lao nói trên trực thuộc tỉnh Tiền Giang. Và hai cù lao còn lại là cù lao Quy và cù lao
Phụng thì nó trực thuộc của tỉnh Bến Tre.

11
Cầu Rạch Miễu Được khởi công xây dựng vào ngày 30/4/2002 và được khánh thành vào
ngày 19/1/2009 nó được làm trong vòng 7 năm và nó có tổng chiều dài tính luôn đường
dẫn của nó là hơn 8km được bắt từ Tiền Giang qua Bến Tre. Nhưng chiều dài chính của
cầu này chỉ gần 3km thôi, vì bề ngang của con Sông Tiền này tính từ Tiền Giang qua Bến
Tre là gần 3km. Cây cầu này thì vốn đầu tư hay kiến trúc sư đều là của Việt Nam và tổng
cộng có 3 nhịp cầu, nhịp cầu đầu tiên là nhịp cầu chính có kiến trúc dạng hình dây văng
và độ thông cầu của nó khoảng 40m, hai nhịp cầu còn lại thì được bắt từ cù lao Thới Sơn
qua cù lao Phụng. Cù Lao Phụng qua bờ Bến Tre thì nó thấp hơn và nó không có kiến
trúc dạng hình dây văng.

Các loại cây trồng, nuôi ong lấy mật

Màu nước của sông Tiền luôn luôn lúc nào cũng có màu vàng đục cho dù là mùa mưa
hay mùa nắng thì không phải là ô nhiễm mà vì nó mang nặng phù sa vì mình đang ở Hạ
Nguồn Sông Mê Kông nên được thiên nhiên ban tặng lượng phù sa này rất là dồi dào.
Khi mới hình thành thì nó chỉ là một cù lao nhỏ thôi, và hàng năm thì những hạt phù sa
này bồi đắp vào cù lao đó mỗi một lớn ra như cù lao Thới Sơn được hình thành hơn 300
năm nay.

Và do ở đây là đất phù sa nên rất thích hợp trồng những loại cây ăn trái như Nhãn, Bưởi,
xoài, sầu riêng, măng cụt,... Nhưng đặc biệt ở trên cù lao này họ trồng nhiều nhất đó là
Nhãn bởi vì nhãn ở đây cho họ được hai cái lợi thế.

- Thứ nhất là khi ra hoa thì họ có thể nuôi được con ong mật và thứ hai khi kết trái họ có
thể bán được trái đó. Và Nhãn ở trên những cù lao này có quanh năm. Quanh năm ở đây
không phải là một cây nó cho trái quanh năm mà là toàn cù lao xử lí nghịch mùa nên là
quanh năm lúc nào cũng có Nhãn hết.

- Những nhà nào mà họ nuôi ong thì họ sẽ mang những cái thùng ong họ đi gởi ở cái
vườn nhãn đó. Còn khi mình đến với trại nuôi ong ở đây thì họ chỉ để ở trước vài thùng
ong cho mình xem thôi và mình có thể chụp ảnh. Ong ở đây chưa cắn ai bao giờ nó chỉ
chích. Mỗi thùng ong như vậy có tới 3-4000 con ong nhưng nó Duy nhất chỉ có 1 con
ong chúa thôi. Còn những con ong còn lại là những con ong thợ và có thêm một con ong
nữa mà vào mùa giao phối mới thấy được nó là con ong đực.

Cồn Phụng

Cồn Phụng là một cù lao nổi tiếng giữa sông Tiền, với diện tích khoảng 30 nghìn mét
vuông, cách trung tâm thành phố Bến Tre 13 km nếu đi bằng đường bộ và khoảng 25km
bằng đường sông. Nhìn từ không trung, Cồn Phụng như một làng quê miền Tây thu nhỏ
của Đồng Bằng sông Cửu Long.

12
Trước đây, cồn Phụng có tên gọi là cồn Tân Vinh. Về sau nó còn có tên gọi khác là cù lao
Đạo Dừa. Nguyên do là vì ông Nguyễn Thành Nam sinh năm 1909 mất năm 1990. Đến
đây xây dựng chùa Nam Quốc Phật và thành lập nên một giáo phái gọi là Đạo Dừa vào
năm 1963. Là con của phú hộ giàu nhất vùng. Nguyễn Thành Nam được gia đình cho
sang Pháp du học tự túc để sau này làm rạng danh tổ tông. Ông là một trong số ít người ở
xứ Đông Dương sang Tây học ngành Khoa học tự nhiên thời bấy giờ. Sau bao năm vùi
mài kinh sử, cuối cùng ông cũng trở về với tấm bằng kỹ sư hoá học. Bắt tay vào công
việc kinh doanh nhưng thất bại. Ông bắt đầu con đường tu tập không giống ai của mình.
Trong nhà trưng bày của Đạo Dừa còn ghi lại những bức ảnh của ông lúc sinh thời đến
khi ông qua đời

Đạo Dừa

Đạo Dừa được giải thích là do trong quá trình tu tập của ông thì thực phẩm chủ yếu của
ông dùng hàng ngày không phải là cơm gạo thịt cá mà chủ yếu chỉ ăn dừa uống dừa và
các loại hoa quả để sống. Cho nên từ một người cũng rất là cao to. Sách có viết lại rằng
chiều cao của ông Đạo Dừa lúc bấy giờ lúc mà còn trẻ thì cao hơn 1m70 và nặng hơn 70
cân. Nhưng sau quá trình tu tập như thế hơn 45 năm thì ông chỉ còn cao hơn 1m44 nặng
hơn 28 cân”.

Di tích Đạo Dừa

Toàn bộ di tích vẫn còn khá nguyên vẹn sau hơn 50 năm xây dựng. Khu vực hành đạo
của Đạo Dừa rộng hơn 1500m2 vẫn còn khá nguyên vẹn với sân rồng, nơi có 9 trụ cột
làm hình chín con rồng. Thời đó sân rồng từng là nơi để cho hàng trăm nghìn đệ tử của
ông Nguyễn Thành Nam quỳ cầu nguyện và nghe Đạo Dừa thuyết phát.

Ngôi chùa Nam Quốc Phật dịch ra có nghĩa là phật ở nước Nam. Tại cổng vào khu vực
hành đạo, Đạo Dừa cho làm một cái lư hương thật lớn từ những mảnh vỡ của đồ Sành Sứ.
Trên đó có in khắc ảnh và lai lịch vắn tắt của ông Nguyễn Thành Nam. Toàn bộ chiếc lư
hương lớn này được đặt trên lưng thần Kim Quy.

Tên gọi Cửu Đỉnh. Ở Kinh thành Huế có chín đỉnh mới gọi là Cửu Đỉnh. Nhưng mà ở
đây riêng Đạo Dừa chỉ có một cái duy nhất, nhưng do Cửu là tượng trưng cho sự trường
tồn, sự vĩnh cửu cho nên quyết định gọi nó cũng là Cửu Đỉnh để hi vọng cái thánh địa của
ông được trường tồn vĩnh cửu như vậy và đỉnh này được làm từ những mảnh chắp ghép
của bình sành sứ cho nên có thể thấy trên đỉnh của chúng ta có thể thấy có rất nhiều hoạ
tiết hoa văn khác nhau và ở đây cũng có chuyện kể lại rằng việc liên quan đến mảnh sành
của mình đó chính là khi các tín đồ của ông Đạo Dừa đến đây, khai phá vùng đất này
trong một lần vô tình nhặt được một mảnh chén sành trên đất có hình con chim phụng
cho nên từ đó tín đồ cũng như là Đạo Dừa mới bắt đầu gọi cù lao này là cù lao Phụng chứ

13
thật sự ở đây mình gọi là cồn Tân Vinh vì nó thuộc ấp Tân Vinh của xã châu Thành,
huyện Châu Thành, Bến Tre.

Kẹo dừa Bến Tre

Bến Tre là vùng đất được mệnh danh “đảo dừa xanh”, nơi có rất nhiều loại dừa khác nhau
như dừa xiêm, dừa nước,dừa sáp, dừa lùn,… Tất cả đều được người dân tận dụng làm
nguyên liệu chế biến sản phẩm ẩm thực, làm đẹp,.. và nổi tiếng nhất là món đặc sản kẹo
dừa Bến Tre. Những trái dừa rám vàng và khô sẽ có nước cốt rất ngọt béo, thanh vị.

Ngoài công việc lựa trái dừa đúng chuẩn ra, Họ phải chọn thóc nếp hạt to chín đều dùng
để nấu mạch nha. Khi nấu mạch nha, người dân phải là người lành nghề và biết chọn loại
đường mới, vàng tươi hòa cùng gạo nếp, đun nhỏ, quấy đều thì mới có được sản phẩm tốt
nhất làm kẹo dừa.

Sau khi nấu mạch nha xong, những người thợ sẽ đem trộn với nước cốt dừa rồi cho hỗn
hợp này vào chảo đun với lửa nhỏ. Họ liên tục phải khuấy đều tay để cho hỗn hợp hòa
quyện vào nhau, không cháy khét và mang hương vị béo ngọt, thơm thơm của nước cốt
dừa cùng mạch nha. cần lưu ý không để lửa quá to hay quá nhỏ, vì nếu ngọn lửa nhỏ sẽ
không đủ nhiệt đun hỗn hợp và sẽ làm chúng lỏng bỏng dễ bị hỏng. Còn nếu lửa quá to
thì bột hỗn hợp sẽ nhanh cứng và bị sên sẽ làm ra được đặc sản kẹo dừa Bến Tre đúng
chuẩn.

1.7 Chiến thắng Ấp Bắc

Vào ngày 02/01/1963, với 200 tay súng, quân và dân Ấp Bắc đã đánh bại hơn 2.000 quân
địch có máy bay, xe tăng, tàu chiến yểm trợ và cố vấn Mỹ chỉ huy, đã bẻ gãy 2 chiến
thuật tân kỳ mà Mỹ áp dụng trong chiến tranh đặc biệt là "trực thăng vận" và "thiết xa
vận" báo hiệu sự sụp đổ của chế độ Ngô Đình Diệm cùng chiến lược chiến tranh đặc biệt
của đế quốc Mỹ.

Sáng sớm ngày 02/01/1963, địch mở cuộc càn quét do Bộ Tư lệnh sư đoàn 7 và Chiến
đoàn bảo an thuộc tiểu khu Định Tường đảm trách. Cuộc càn quét diễn ra trong phạm vi
xã Tân Phú để bao vây diệt trung đội địa phương của ta mà chúng phát hiện được; lực
lượng của ta chỉ có đại đội 1 tiểu đoàn 514 và đại đội 1 tiểu đoàn 261.

Lúc 5 giờ sáng ngày 2/1/1963, địch chia làm 2 cánh quân tiến vào Ấp Bắc bị ta chặn đánh
buộc chúng phải gọi tăng viện. Cùng thời gian này, trận địa công binh của ta dùng thủy
lôi đánh chìm một tàu tại vàm Kinh 3 và bắn hỏng 2 chiếc khác. Đến 9g30 bọn chúng đã
cho trực thăng đổ bộ xuống Ấp Bắc; dưới sự chỉ huy của đại đội trưởng Bảy Đen, ta đã
bẻ gãy nhiều đợt tấn công của địch có cả trực thăng và xe M113 yểm trợ.

14
Đến chiều tối, sau nhiều đợt tấn công thất bại quân địch đã rút khỏi trận địa. Kết quả
chúng đã thất bại thảm hại, với: 450 tên chết và bị thương, trong đó có 10 cố vấn Mỹ; 3
xe lội nước M 113 bị tiêu diệt; 8 máy bay trực thăng bị bắn rơi; 1 tàu chìm và 2 chiếc tàu
khác bị hỏng.

Khu di tích

Hiện nay, Khu di tích là một quần thể kiến trúc nằm trong khuôn viên gần 3 ha bao gồm:
nhà trưng bày, khu tái hiện hoạt động của quân và dân Ấp Bắc trong chiến đấu, tượng
đồng 3 chiến sĩ gang thép, khu trưng bày những chiến lợi phẩm sau trận đánh: xe bọc
thép, máy bay lên thẳng, pháo 105 ly; khu mộ 3 chiến sĩ gang thép: Nguyễn Văn Đừng,
Đỗ Văn Trạch và Hùng (không biết họ); nhà quản trang, xen kẻ là vườn hoa lúc nào cũng
khoe sắc và toả hương thơm ngát.

Có lẽ ấn tượng nhất trong khuôn viên là tượng đồng 3 chiến sĩ gang thép cao sừng sửng,
nặng 18 tấn: người cầm súng, người cầm thủ pháo hiên ngang đứng trên xe tăng địch,
hình ảnh uy nghi của các anh như đưa chúng ta trở về cảnh súng nổ, bom rền hơn 50 năm
về trước.

Ngày 7/1/1993 di tích lịch sử Ấp Bắc đã được Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa
Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích cấp quốc gia.

1.8 Chiến thắng trận Rạch Gầm – Xoài Mút

Khu di tích được khánh thành năm 2005 để kỉ niệm 220 năm chiến thắng Rạch Gầm –
Xoài Mút 20.1.1785-20.1.2005

Khu di tích thuộc địa phận ấp Đông, xã Kim Sơn, huyện Châu Thành, Tiền Giang rộng
gần 2 ha, hơn một nửa diện tích để xây dựng các nhà trưng bày .

Trận thủy chiến diễn ra trên sông Tiền ( sông Mỹ Tho ) nay thuộc địa phận bốn xã là Kim
Sơn, Thới Sơn, Song Thuận, Bình Đức của huyện Châu Thành cách Thành phố Mỹ Tho
7km.

Tại đây Nguyễn Huệ đã chỉ huy đội quân từ Quy Nhơn vào Mỹ Tho. Đêm 19 rạng
20.1.1785 đã nhấn chìm hàng trăm chiến thuyền của giặc, tiêu diệt hàng vạn quân Xiêm
và hàng ngàn quân của Nguyễn Anh.

Để kỷ niệm chiến thắng vang dội đó, tại khu di tích Rạch Gầm - Xoài Mút đã xây dựng
tượng đài chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút . Tượng đài cao 8 m, nặng 20 tấn bằng đồng
màu với ba nhân vật : ở giữa là vị anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ tay đang vuốt gươm,
bên trái là hình ảnh người nông dân Định Tường chèo thuyền hỗ trợ chiến đấu còn bên
phải là hình ảnh võ công Tây Sơn giương cung bắn vào kẻ thù.
15
1.9 Chợ nổi Cái Bè, cầu Mỹ Thuận, cù lao Bình Hòa Phước

Chợ nổi Cái Bè

Được hình thành từ thế kỷ thứ XVIII, chợ nổi Cái Bè thuộc thị trấn Cái Bè, huyện Cái
Bè, tỉnh Tiền Giang- nằm ở đoạn sông Tiền giáp ranh giữa Vĩnh Long, Bến Tre và Tiền
Giang sớm có tiếng tăm cả về thương mại lẫn du lịch. Giao thông ở đây hoàn toàn là
đường thủy với các hoạt động mua bán, trao đổi hàng hóa tấp nập. Đây cũng được xem là
minh chứng sống sinh động nhất cho một nét văn hóa đặc sắc của phương Nam, trở thành
một trong những chợ đầu mối lớn nhất miền Tây Nam Bộ, là trạm trung chuyển trái cây
và các sản vật đi khắp tổ quốc.

Chợ nổi Cái Bè hoạt động suốt ngày đêm, mỗi phiên chợ thường họp trong khoảng thời
gian từ 2 giờ đến 8 giờ sáng với hàng trăm chiếc ghe thuyền buôn bán đủ mọi loại mặt
hàng.Nét độc đáo chung của các chợ nổi là “ sào nào, rau củ- trái ấy”, nghĩa là trên ghe
thuyền bán loại trái cây, nông phẩm nào thì treo lên sào cho người mua dễ nhận biết, và
không phải rao mời,. Ngoài nông sản thông thường thì du khách có có thể tìm thấy các
loại trái cây chuyên canh của Tiền Giang như: Bưởi da xanh, vú sữa Lò Rèn, quýt Cái
Bè… hay những đặc sản như kẹo dừa, cốm nổ, mật ong… với giá cả phải chăng cùng sự
gần gũi thân thiện của người dân nơi đây tạo cho du khách cảm giác dễ chịu và thích thú.

Cầu Mỹ Thuận

Cầu Mỹ Thuận là cây cầu nằm trong địa phận tỉnh Vĩnh Long. Cầu bắc qua sông Tiền và
nối liền hai tỉnh là Tiền Giang và Vĩnh Long. Cầu nằm trên quốc lộ 1A, cách thành phố
Hồ Chí Minh 125km về hướng Tây Nam. Cầu Mỹ Thuận là cây cầu quan trọng trong trục
quốc lộ 1A về các tỉnh miền Tây Nam Bộ. Đây là cây cầu văng dây đầu tiên của nước ta.

Cầu Mỹ Thuận được chính thức khởi công ngày 6 tháng 7 năm 1997 và hoàn thành vào
21 tháng 5 năm 2000. Sau khi hoàn thành, cầu Mỹ Thuận giúp nối kết Vĩnh Long nói
riêng và các tỉnh thuộc khu vực đồng bằng Sông Cửu Long nói chung gần gũi hơn, kết
nối trực tiếp với thành phố mà không cần phải qua bằng đường thủy. Tạo điều kiện phát
triển kinh tế, ngoại giao cho nơi đây.

Cầu Mỹ Thuận là công trình hợp tác giữa các chuyên gia, kỹ sư và công nhân của hai
nước Australia và Việt Nam. Là một công trình giao thông có kiểu dáng kiến trúc theo
phong cách Châu Âu hiện đại, mang lại vẻ đẹp cho miền Tây Nam Bộ. Cầu Mỹ Thuận là
cây cầu dây văng đầu tiên được xây dựng ở Việt Nam, mở đầu cho công nghệ xây dựng
cầu dây văng bắc qua eo biển hay các con sông lớn ở nước ta.

Sơ đồ bố trí dây văng cầu Mỹ Thuận được thiết kế theo hình rẻ quạt với hai mặt phẳng
dây cách nhau 18.6m. Tổng chiều dài của cây cầu là 1.535m, hai cây cầu dẫn mỗi bên có
16
11 nhịp, mỗi nhịp là 40m. Chiều dài phần cầu chính là 650m, chia thành 3 nhịp: hai nhịp
bên mỗi nhịp dài 150m, nhịp giữa dài 350m. Độ cao thông thuyền là 37,5m. Mặt cầu Mỹ
Thuận rộng 23,6m chia thành bốn làn xe cơ giới ở giữa và hai làn cho người đi bộ và xe
thô sơ hai bên.

1.10 Giới thiệu tỉnh Vĩnh Long - Tp.Vĩnh Long, huyện Long Hồ, TX. Bình Minh,
ghe xuồng
Giới thiệu tổng quan về tỉnh Vĩnh Long

1. Vị trí địa lý

Vĩnh Long là tỉnh thuộc hạ lưu sông Mê Kông, nằm giữa sông Tiền, sông Hậu và ở trung
tâm khu vực ĐBSCL, vị trí giáp các tỉnh như sau:

Phía Bắc và Đông Bắc giáp các tỉnh Tiền Giang và Bến Tre; Phía Tây Bắc giáp tỉnh
Đồng Tháp; Phía Đông Nam giáp với tỉnh Trà Vinh; Phía Tây Nam giáp các tỉnh Hậu
Giang, Sóc Trăng và Thành phố Cần Thơ.

Tỉnh Vĩnh Long có 8 đơn vị hành chính, gồm 6 huyện (Bình Tân, Long Hồ, Mang Thít,
Tam Bình, Trà Ôn, Vũng Liêm); thị xã Bình Minh và Thành phố Vĩnh Long với 109 xã,
phường, thị trấn (94 xã, 5 thị trấn và 10 phường).

2. Lịch sử hình thành

Qua các nguồn tư liệu, hiện vật còn lưu lại, trong đó có các di tích ở địa phận Vĩnh Long
như di tích ao hồ (xã Vĩnh Xuân - Trà Ôn) di tích thành cổ (xã Trung Hiệp và Trung Hiếu
huyện Vũng Liêm) là bằng chứng về một nền văn hóa cổ đã từng hưng thịnh trên miền
đất này vào những thế kỷ đầu công nguyên. Nhưng sau đó, nền văn hóa này rơi vào cảnh
suy tàn do tác động đột biến về địa lý - sinh thái và kinh tế - xã hội, đặc biệt là địa bàn
này chìm ngập trong nước sau lần "biển tiến" vào đầu thế kỷ thứ VII, cả vùng đất này bị
hoang vu. Sau nhiều thế kỷ, nhiều lưu dân, thuộc nhiều tộc người đến khai phá, nhất là từ
thế kỷ XVII, ba tộc người là Việt, Khơme và Hoa đến khai phá sinh cơ lập nghiệp.

Nơi đây, trong khoảng 10 năm(1776-1787), cũng từng là chiến trường diễn ra nhiều cuộc
giao chiến ác liệt giữa nghĩa quân Tây Sơn với quân (chúa Nguyễn và Nguyễn Ánh), từ
trận đầu tiên là trận tập kích Long Hồ của Nguyễn Lữ. Năm1784, tại sông Mang Thít
(Vĩnh Long) nghĩa quân Tây Sơn do Nguyễn Huệ chỉ huy đã đánh thắng trận Rạch Rầm-
Xoài Mút (Tiền Giang), làm liên quân Xiêm La do Nguyễn Ánh cầu viện đại bại.

3. Tài nguyên du lịch

17
Tài nguyên du lịch thiên nhiên: Tỉnh Vĩnh Long nằm giữa hai con sông lớn nhất của đồng
bằng sông Cửu Long, nên có nguồn nước ngọt quanh năm, đó là tài nguyên vô giá mà
thiên nhiên ban tặng.Vĩnh Long có mạng lưới sông ngòi chằng chịt, hình thành hệ thống
phân phối nước tự nhiên khá hoàn chỉnh đã tạo điều kiện cho sản xuất và sinh hoạt của
người dân. Vĩnh Long rất thích hợp để phát triển loại hình du lịch sinh thái miệt vườn;
tiêu biểu như là Cù lao An Bình nằm giữa sông tiền và sông Cổ Chiên, đến với cù lao An
Bình du khách sẽ được tham quan chùa Tiên Châu, nhà cổ Cai Cường, khu du lịch Vinh
Sang, các vườn trái cây lớn,...

- Tài nguyên du lịch văn hóa: Di tích kiến trúc nghệ thuật, di tích văn hóa-lịch sử cấp
quốc gia và cấp tỉnh như: Văn Thánh Miếu, chùa Phước Hậu, Đình Long Thanh, Công
Thần Miếu, Thánh Tịnh Ngọc Sơn Quang, cây đa Cửa hữu,..... Làng nghề truyền thống:
làng nghề gạch ngói (huyện Mang Thít và huyện Long Hồ), làng nghề đan thảm lục bình,
làng nghề nấu rượu nếp Sơn Đông, làng nghề làm nước mắm,....

4. Ẩm thực

- Đến với Vĩnh Long thì du khách không thể bỏ qua các món đặc sản như: chuột đông
nướng, khoai lang mắm sống cuốn lá cách, cá lóc nướng chui, cá kèo nướng ống sậy,
bánh xèo hến Cù lao Dài,...

Giới thiệu về thành phố Vĩnh Long

Thành phố Vĩnh Long: Thành phố Vĩnh Long nằm bên bờ sông Cổ Chiên, một nhánh của
sông Tiền, cách Thành phố Hồ Chí Minh 135 km về phía Nam, cách Cần Thơ 33 km về
phía Bắc.

Với thế mạnh là Thủ phủ của tỉnh Vĩnh Long nằm ở trung tâm đồng bằng sông Cửu
Long, nổi tiếng với các vườn trái cây được quy hoạch rất bài bản để cho ra các loại trái
cây nổi tiếng khắp cả nước và cũng là nơi cung cấp các loại cây giống cho các tỉnh đồng
bằng sông Cửu Long như: nhãn, chôm chôm, mãng cầu, xoài bưởi, quýt,... Người Vĩnh
Long bảo nếu về Vĩnh Long mà chưa đi thăm các xã cù lao là chưa về Vĩnh Long. Khu
du lịch sinh thái ở các xã cù lao chính là các vườn trái cây, kết hợp phục vụ ăn uống. Tiêu
biểu là các khu du lịch lớn như: khu du lịch Trường An, khu du lịch Trường Huy,...

Giới thiệu huyện Long Hồ

Huyện Long Hồ nằm ở phía bắc của tỉnh Vĩnh Long, bị sông Tiền chia cắt thành hai khu
vực, bao bọc 3 mặt bởi thành phố Vĩnh Long. Thuộc miền phù sa sông nước Cửu Long
(hạ lưu sông Mê Kông), có nước ngọt quanh năm. Đất đai tương đối bằng phẳng, có
nhiều sông ngòi, ao, hồ, mương, rạch; có đất cù lao, bãi bồi và cồn mới nổi,..

18
Với đặc trưng địa hình bao bọc TP Vĩnh Long, huyện Long Hồ có nhiều lợi thế đẩy mạnh
phát triển du lịch so với các huyện- thị khác trong tỉnh. Lợi thế đó càng được khẳng định,
khi Long Hồ sở hữu khá nhiều di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh, cấp quốc gia, các lễ hội
truyền thống cách mạng, dân gian thường xuyên diễn ra và đặc biệt cù lao An Bình- nơi
nức danh với những vườn cây ăn trái trĩu quả quanh năm, cùng hệ thống cảnh quan thiên
nhiên, sông nước miệt vườn đã làm nao lòng bao du khách phương xa.

Giới thiệu thị xã Bình Minh

Trãi qua mấy trăm năm những chặng đường từ vùng đất đầm lầy hoang vu của những
năm đầu thế XVII, theo dòng lịch sử ngày nay Bình Minh là một thị xã đang trên đà phát
triển, trở thành điểm dừng chân giao thương mua bán của cả vùng Nam Sông Hậu. Với di
tích nổi tiếng đó là Chùa Bồ Đề chùa được xây dựng giữa thế kỷ 19, nơi đây là điểm tu
hành của nhiều tín đồ, nhiều vị cao tăng đạo cao đức trọng.

Về cây trái, Bình Minh nổi tiếng nhất với Bưởi Năm roi đây là vùng chuyên canh bưởi
Năm roi lớn nhất tỉnh và khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long. Ngoài ra Bình Minh còn
có loại cây độc đáo đó là Thanh Trà mà không đâu có thể trồng và cho trái ngon được
như vùng đất Đông Thành Bình Minh.

Ghe xuồng

Ghe xuồng ở Nam Bộ có vị trí rất quan trọng trong việc giao thông đường thuỷ, ở một địa
bàn mà mạng lưới sông ngòi, kênh rach chằng chịt việc sử dụng ghe xuồng làm phương
tiện đi lại, vận chuyển đã trở thành nét độc đáo trong đời sống của cư dân vùng này. Có
thể nói, cư dân miệt sông nước ra đến ngõ là gần như phải đi xuồng. Rất nhiều du khách
quốc tế khi đến thăm dòng sông Hậu, ra đến chợ ngã ba sông Trà Ôn (phía Vĩnh Long)
trên dòng sông Hậu, hay đi tàu khách đến thăm cảnh trí xuồng ghe, đều cảm nhận môi
trường nơi đây thật thơ mộng. Trên cả một khúc sông rộng lớn, các chị em gái từ bên Trà
Ôn bao năm nay vẫn mua bán hàng hóa như bao cửa tiệm trên bờ.

1.11 Cầu Cần Thơ, giới thiệu Tp.Cần Thơ, bến Ninh Kiều, Thiền Viện Trúc Lâm
Phương Nam, nhà cổ Bình Thủy, đình Bình Thủy

Cầu Cần Thơ

Cầu Cần thơ 1 tuyệt tác kiến trúc, nối liền đôi bờ sông như nối liền khát vọng từ bao đời
và đã khắc họa rõ nét mốc son lịch sử về quá trình đô thị hóa của vùng sông nước Tây
Đô....Những sợi dây văng như đan, như dệt trên nền trời xanh, trụ cầu vút cao, tạo nên vẻ
thanh thoát kỳ vĩ, làm tôn lên dòng Cửu Long thêm phần huyền thoại....

19
Bắt đầu được xây dựng vào năm 2004 và chính thức khánh thành năm 2010, nằm vắt
ngang con sông Hậu để nối liền hai đầu quận Cái Răng (Cần Thơ) và thị xã Bình Minh
(Vĩnh Long), có nhiệm vụ chính là đảm bảo giao thông cũng như giao thương giữa hai
bờ. Đây là công trình cầu dây văng nhận được hỗ trợ về vốn từ phía Nhật Bản với tổng số
vốn lên đến gần 5000 tỷ. Cầu Cần Thơ nắm giữ kỉ lục là cây cầu có nhịp chính dài nhất
Đông Nam Á. Toàn tuyến cầu ngoài nhịp cầu chính dài 2,75km còn có các đường dẫn
vào cầu với tổng chiều dài đạt 15.85km, chiều cao 175.3m. Cầu Cần Thơ có chiều ngang
rộng 23.1m với 4 làn xe, mỗi làn rộng 3,5m cùng với 2 lề bộ hành, mỗi lề rộng 2.75m.
Cầu Cần Thơ không chỉ đẩy mạnh hoạt động trao đổi buôn bán cũng như vận chuyển
hàng hóa giữa thành phố Cần Thơ và tỉnh Vĩnh Long mà còn góp phần vào phát triển
kinh tế vùng miền, cải thiện đời sống, hỗ trợ nhu cầu di chuyển, đi lại của người dân.

Giới thiệu Thành phố Cần Thơ

Cần Thơ được biết đến như là Tây Đô (thủ đô của miền Tây) một thời rất xa. Thành phố
cần Thơ trước đây vốn là đất cũ tỉnh An Giang thời Lục tỉnh của nhà Nguyễn. Khi người
Pháp chiếm miền Tây Nam Kỳ (1867) thì tỉnh An Giang bị cắt thành sáu tỉnh nhỏ: Châu
Đốc, Long Xuyên, Sa Đéc, Cần Thơ, Sóc Trăng và Bạc Liêu. Trải qua nhiều lần chia tách
rồi sáp nhập, đến cuối năm 1991, tỉnh Cần Thơ mới được xác định là một đơn vị hành
chính chính thức. Ngày 1 tháng 1 năm 2004, tỉnh Cần Thơ được chia thành thành phố
Cần Thơ trực thuộc Trung ương và tỉnh Hậu Giang ngày nay. Ngày 24 tháng 6 năm 2009,
thành phố cần Thơ chính thức được Thủ tướng Chính phủ ra quyết định công nhận là đô
thị loại 1 của Việt Nam.

Bến Ninh Kiều

Bến Ninh Kiều nằm ở ngã ba sông Hậu và sông Cần Thơ, bên hữu ngạn sông Hậu, đã trở
thành trung tâm giao thương quan trọng của Cần Thơ và các vùng lân cận; gần trung tâm
thành phố Cần Thơ, dễ dàng di chuyển đến các điểm khác cũng là điểm được du khách
yêu thích. Gần đó là Chợ Cổ Cần Thơ – trung tâm buôn bán lớn của Miền Tây Nam Bộ
được mệnh danh là “Chợ Lục Tỉnh”. Trong quá khứ, Bến Ninh Kiều được khai thác là
bến sông đầu chợ Cần Thơ. Tên gọi Ninh Kiều bắt nguồn từ hàng cây dương được dựng
dọc bờ sông để đón gió. Khi giao thương ngày càng phát triển, bến sông Hàng Dương
được mở rộng và sửa chữa, trở thành điểm du lịch nổi tiếng của miền Tây. Bến Ninh
Kiều là một trong những điểm đến du lịch nổi tiếng nhất của Cần Thơ, với các công trình
kiến trúc đặc sắc và hấp dẫn du khách khám phá. Cầu Ninh Kiều là một trong những biểu
tượng của thành phố, được xây dựng vào năm 2010 để thay thế cầu cũ bị hư hỏng. Đài
phun nước Ninh Kiều là một công trình kiến trúc độc đáo và rất được khách hàng yêu
thích, với thiết kế đẹp mắt và được trang trí bằng đèn LED. Ngoài ra, bến Ninh Kiều còn
có nhiều nhà hàng, quán cà phê và chợ nổi, nơi du khách có thể thưởng thức những món
ăn đặc trưng của miền Tây và tận hưởng cảm giác yên bình bên sông Hậu.
20
Thiền viện Trúc Lâm Phương Nam

Vị trí: Thiền viện Trúc Lâm Phương Nam tọa lạc tại ấp Mỹ Nhơn, xã Mỹ Khánh, huyện
Phong Điền, thành phố Cần Thơ, Việt Nam; là ngôi thiền viện thuộc dòng phái Trúc Lâm
Yên Tử của Việt Nam Đây là một thiền viện thuộc hàng lớn nhất ở miền Tây Nam Bộ,
tính đến thời điểm năm 2014.

Kiên trúc: Cổng tam quan cao rộng xây theo lối gác mái cong đầu đao lợp bằng ngói đỏ.
Chính giữa tam quan gắn bức hoành phi đề tên thiền viện bằng chữ quốc ngữ hai bên có
hai vị tướng-Vi Đà Hộ Pháp và Tiêu Diện Đại Sĩ tượng trưng cho thiện và ác uy nghiêm
đứng canh giữ. Qua cổng bước vào trong là khoảng sân lát gạch đỏ tươi, bên tả bên hữu
mỗi bên có một ngôi lầu nhỏ 2 tầng 8 mái nằm giữa ao sen. Từ đường chính muốn ra lầu
phải đi lên một chiếc cầu nhỏ, xung quanh xây một lỗi đi mòn hình tròn bao lấy ao nước.
Tòa chính điện nằm chính giữa khuôn viên khu thiền viện gồm 2 tầng 8 mái chạy dài.
Mái chùa là dạng kiến trúc điển hình mô phỏng đời sống nông nghiệp của người dân Việt
Nam. Mái chùa cong cong hình mũi thuyền đương đầu với sóng gió, từ trên cao thu hẹp
lại, phía dưới lan rộng ra tạo thế vững chắc còn gọi là “thượng thu hạ thách”. Dọc hai dãy
hành lang cũng trưng bày rất nhiều bức tượng bằng đá hoa cương, mỗi bức tượng như
một mảng kiến trúc nghệ thuật đặc sắc. Từ hành lang tiến vào bên trong các gian điện thờ
bạn sẽ bị choáng ngợp bởi các khối tượng khổng lồ vô cùng ấn tượng. Bức tượng Phật
Thích Ca đúc bằng đồng nặng tới 3,5 tấn, đi vòng qua phía sau bạn sẽ được chiêm
ngưỡng các bức tượng không kém phần lộng lẫy như: Tượng Đạt Ma sư tổ, các pho
tượng của Trúc Lâm Tam Tổ (Phật hoàng Trần Nhân Tông, thiền sư Huyền Quang, thiền
sư Pháp Loa). Các bức tượng thờ được tạo tác từ bàn tay của những nghệ nhân nổi tiếng
trong nghề, mỗi bức tượng đều toát lên vẻ thần thái riêng.Không gian cây xanh trong
thiền viện chiếm hơn một nửa diện tích của khuôn viên, vì vậy không khí rất trong lành
thoáng mát.

Nhà cổ Bình Thủy

Nhà cổ Bình Thủy tọa lạc tại số 142/144 Bùi Hữu Nghĩa, Bình Thủy, thành phố Cần Thơ

Ngôi nhà được xây dựng từ năm 1870 thuộc sở hữu của nhà họ Dương. Căn nhà cổ này là
một trong số ít những căn nhà cổ còn nguyên vẹn cho đến ngày nay, có giá trị lớn trong
việc hỗ trợ công tác nghiên cứu, tìm hiểu nền văn hóa, phong tục tập quán của người dân
đồng bằng sông Cửu Long thời kì giao thoa giữa hai thế kỉ.

Chủ nhân ngôi nhà là ông Dương Chấn Kỷ – một thương gia trí thức giàu có, đồng thời
cũng là điền chủ có óc mỹ thuật. Chính vì vậy, tạo nên một không gian hài hòa giữa hai
nền văn hóa Đông – Tây trong ngôi nhà. Ngôi nhà được xây dựng trên tổng diện tích
khoảng 6.000m2 theo hướng Đông Tây với nền nhà cao hơn 1m so với sân vườn. Khu
nhà được bao bọc bởi cây cảnh được cắt tỉa chu đáo, hoa nở rộ bốn mùa. Khiến cho ngôi
21
nhà vừa mang nét hoài cổ kính đáo vừa sống động, thơ mộng và tươi mới. Không gian
gồm: Nhà trước (5 gian), dùng làm nơi tiếp khách trong các dịp lễ trang trọng, được trang
trí theo phong cách Châu Âu; Nhà giữa (5 gian), 3 gian trong được bố trí làm nơi thờ tự
theo truyền thống, 2 gian bìa dùng để ở; Nhà sau được sử dụng làm nơi sinh hoạt chung,
cùng với đó là các tiểu cảnh trong và ngoài. Bước qua rào cổng kiên cố bằng bê tông và
sắt theo kiểu dinh thự Pháp, bạn sẽ thấy một cổng phụ xây theo kiến trúc Á Đông với 4
cột tròn, mặt trước gắn bảng “Phước An Hiệu”. Khác biệt với nhiều những ngôi nhà
khác, mặt tiền nhà cổ Bình Thủy không có cầu thang đi lên trực tiếp mà được thiết kế hai
bên, chính giữa hai cầu thang là những cây hoa kiểng án ngữ thể hiện quan niệm phong
thủy của người phương Đông. Đặc biệt, trước mặt tiền là hai cây đèn được đúc bằng đồng
thời Pháp tại hai lối cầu thang lên xuống của hai bên ngôi nhà.Từng cột trụ bằng lim cho
đến cách bài trí các phòng, nội thất đều được gia chủ sắp xếp theo luật đối xứng có âm có
dương, có tả có hữu và có tiền có hậu rất tinh tế. Toàn bộ gạch lát nền đều được vận
chuyển trực tiếp từ Pháp về. Ngăn cách nhà trước, nhà sau, nhà giữa là một hệ thống bao
lam và liên ba gồm nhiều con tiện và ô hộc được tạo bằng gỗ với các đồ án quy ước quen
thuộc trong kiến trúc cổ, đồng thời cũng gần gũi với đời sống của người dân Việt ở Nam
Bộ.Tuy kiến trúc ngôi nhà, phòng khách bài trí theo phong cách Châu Âu, nhưng nơi
quan trọng nhất là gian thờ lại thuần Việt. Ngoài ra, trong ngôi nhà còn có một “kho cổ
vật” được gìn giữ suốt nhiều thế kỉ qua như: bộ bàn ghế cẩm thạch, vân xanh có đường
kính 1,5m, dày hơn 6cm xuất xứ từ tỉnh Vân Nam Trung Quốc, bộ sa–lông kiểu Pháp đời
Louis 15, cặp đèn treo TK XIX, tách chén nậm trà, rượu đời Minh – Thanh, bình Thượng
ngọc men xanh cao 1,2m…Bằng giá trị kiến trúc, lịch sử của mình, nhà cổ Bình Thủy đã
được công nhận là “di tích nghệ thuật cấp quốc gia”.

Đình Bình Thủy

Đình Bình Thủy tọa lạc tại đường Lê Hồng Phong, thuộc phường Bình Thủy, quận Bình
Thủy. Đình Bình Thủy được xây dựng vào năm 1844 trên một khu đất rộng có diện tích
khoảng hơn 500.000m2 và đến năm 1852 thì được vua Tự Đức phong sắc. Phía ngoài có
hai miếu lớn thờ thần Nông và thần Hổ, gần cổng có hai miếu thờ thần Rừng và thần
Khai kênh dẫn nước. Trong khuôn viên Đình gồm 2 khu vực gồm khu đình chính và lục
ấp. Khu đình chính bao gồm năm ngôi nhà (tiền đình, chính điện) và khu “lục ấp” gồm
một khu nhà để chuẩn bị đồ lễ cùng với một nhà hát.

Kiến trúc chính của đình có rất nhiều nét đặc trưng của miền Tây Nam Bộ mà các đình ở
miền Bắc không có như tiền đình và chính điện theo hình vuông với chiều dài có 6 hàng
cột mà mỗi hàng cột như thế có 6 cột các chân cột đều choãi ra làm cho đình càng thêm
vững chắc. Các họa tiết điển hình được khắc trên các cột là hình rồng, hình hoa mẫu
đơn… với đường nét trạm trổ, trau chuốt, tinh xảo tạo nên vẻ uy nghi, cổ kính cho ngôi
đình. Chánh điện có ba mái chồng lên nhau theo kiểu kiến trúc “thượng lầu hạ hiên”.
Trên nóc mỗi khu đều được thiết kế cặp rồng uốn lượn tranh lấy trái châu hay đơn giản
22
chỉ là những hình hoa văn trang trí bên ngoài nhưng mang ấn tượng mạnh. Ngoài việc thờ
các vị thần linh,thần hoàng làng, các vị tiền hiền có công mở đất, … Đình Bình Thủy còn
lập bàn thờ những vị anh hùng có công với đất nước như Nguyễn Trãi, Nguyễn Huệ,
Nguyễn Trung Trực, Võ Huy Tập, Đinh Công Trứ, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, …
Đặc biệt sau ngày giải phóng đất nước 30 tháng 4 năm 1975, đình Bình Thủy lập bàn thờ
để thờ và tưởng nhớ Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thường niên, Đình Bình Thủy diễn ra hai lễ
lớn là Lễ hội Kỳ yên Thượng Điền kéo dài trong 3 ngày từ 12 đến 14 tháng tư âm lịch, có
rước thuyền, hát bội… và lễ Hạ điền vào hai ngày 14 và 15 tháng chạp, chuẩn bị đón năm
mới.

Đình Bình Thủy là một trong số ít các ngôi đình được chứng nhận là di tích lịch sử văn
hóa cấp quốc gia vào năm 1989. Không chỉ là nơi thờ cúng, tổ chức lễ hội, đây còn là nơi
lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc, đại diện cho một nét văn hóa của vùng sông nước Nam
bộ, có ý nghĩa đặc biệt trong đời sống tâm linh của nhân dân Bình Thủy.

NGÀY 2: NHÓM 2: CẦN THƠ - CÀ MAU

2.1 Chợ nổi Cái Răng – Làng du lịch Mỹ Khánh

Chợ nổi Cái Răng

Chợ nổi Cái Răng Cần Thơ: nằm trên sông Cần Thơ, số 46 đường Hai Bà Trưng, quận
Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ. Chợ nổi Cái Răng Cần Thơ được công nhận là di sản văn
hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2016. Chợ nổi Cái Răng Cần Thơ được hình thành từ
những năm đầu thế kỷ 20, chủ yếu buôn bán các loại nông sản, trái cây, đặc sản của vùng
đồng bằng sông Cửu Long.

Chợ nổi Cái Răng Cần Thơ mang nét đặc trưng chung của các khu chợ nổi miền Tây là
nằm ngay ngã 3 sông (nhánh sông Cái Răng và sông Hậu). Vị trí này có mực nước không
sâu không cạn để thuyền bè dễ dàng neo đậu, di chuyển.

Những điều thú vị khi đến đây

Mua bán "4 treo" - cây "bẹo". Chợ nổi Cái Răng Cần Thơ buôn bán đa dạng các mặt
hàng. Mỗi một chiếc ghe thuyền lại bán một món hàng khác nhau. Do không gian chợ nổi
rộng, tiếng sóng vỗ, tiếng máy nổ lớn nên không thể dùng tiếng rao như trên đất liền nên
những món đồ bày bán sẽ được chủ ghe treo lên một cây sào - người dân ở đây gọi là cây
“bẹo” để người mua có thể dễ dàng nhận ra món đồ mình cần mà tiến lại gần mua.

Còn phương thức “4 treo” ở đây chính là: Treo gì bán nấy: chủ ghe bán cái gì thì treo cái
đó lên cây bẹo ( ví dụ muốn bán dưa hấu thì sẽ treo trái dưa hấu lên). Treo mà không bán:
Đó chính là quần áo của nhiều hộ gia đình sống trên thuyền. Không treo mà bán: chỉ
23
những chiếc ghe nhỏ len lỏi phục vụ các mặt hàng cho khách đi chợ như: bún, hủ tiếu,
bún riêu, cà phê, bánh mì thịt…Treo cái này nhưng bán cái khác: Khi bạn thấy họ treo
một tấm lá lợp nhà thì có thể hiểu ngầm là họ bán chiếc ghe của họ (Ngụ ý chiếc ghe như
ngôi nhà của họ).

Làng du lịch Mỹ Khánh

Mỹ Khánh là một ngôi làng nhỏ bình yên, thơ mộng nằm tại địa phận Lộ Vòng Cung
giao nhau giữa chợ nổi Cái Răng và chợ nổi Phong Điền, cách trung tâm thành phố Cần
Thơ khoảng 14 km về phía Nam. Với diện tích vô cùng rộng lớn hơn 50,000 mét vuông,
khu du lịch sở hữu một khuôn viên rộng lớn, bầu không khí trong lành và mát mẻ. Nơi
đây được chia thành nhiều khu vực khác nhau như: khu trò chơi dân gian, khu ẩm thực,
vườn trái cây, vườn hoa rực rỡ sắc màu,…

2.2 Tổng quan Sóc Trăng, văn hóa Khmer, chùa của người Khmer, chiếc khăn rằn
Tổng quan Sóc Trăng

Vị trí địa lý:

Sóc Trăng nằm ở cửa Nam sông Hậu, cách thành phố Hồ Chí Minh 231km, cách Cần
Thơ 62km. Diện tích tự nhiên 3.310,03 km2

Sóc Trăng có địa giới hành chính tiếp giáp 3 tỉnh trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
Ở phía Bắc và Tây Bắc giáp tỉnh Hậu Giang, ở phía Tây Nam giáp Bạc Liêu, ở phía
Đông Bắc giáp Trà Vinh và giáp biển Đông ở phía Đông và Đông Nam. Sóc Trăng nằm
trên tuyến Quốc lộ 1A nối liền các tỉnh Cần Thơ, Hậu Giang, Bạc Liêu, Cà Mau. Quốc lộ
60 nối Sóc Trăng với các tỉnh Trà Vinh, Bến Tre và Tiền Giang.

Sóc Trăng gồm 09 huyện, 01 thị xã và 1 thành phố với 109 xã, phường, thị trấn. Thành
phố Sóc Trăng là trung tâm hành chính của tỉnh.

Giao thông (thủy, bộ): Từ Sóc Trăng có thể đi đến trung tâm các tỉnh, các đô thị khác
trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long và khắp vùng Nam bộ bằng cả đường bộ lẫn
đường thủy. Cùng với hệ thống kinh rạch và 8 tuyến tỉnh lộ dài 277 km, các tuyến đường
liên huyện, liên xã nối liền các huyện, thành phố.

Nguồn gốc tên gọi Sóc Trăng: Tên gọi Sóc Trăng do từ Srok Kh'leang của tiếng Khmer
mà ra. Srok tức là "xứ", "cõi", Kh'leang là "kho", "vựa", "chỗ chứa bạc". Srok Kh'leang là
xứ có kho chứa bạc của nhà vua. Tiếng Việt phiên âm ra là "Sốc-Kha-Lang" rồi sau đó
đọc thành Sóc Trăng.

24
Ẩm thực: Về Sóc Trăng, du khách hãy dành thời gian thưởng thức các món ăn đặc sản,
nhất là bún nước lèo, lẩu mắm, bún xào, bún gỏi già, cháo cá lóc... Ngoài ra, bánh pía, mè
láo, các loại lạp xưởng thịt, tôm, cá, và tôm khô, tôm sú, củ hành tím, các loại trái cây
miệt vườn . . . cũng trở thành những đặc sản nổi tiếng của Sóc Trăng.

Du lịch: Ngoài những đặc điểm chung của Đồng bằng sông Cửu Long, Sóc Trăng còn là
nơi hội tụ nền văn hoá đa dân tộc, là xứ sở của lễ hội. Về thăm Sóc Trăng, quý khách sẽ
có dịp chiêm ngưỡng những công trình kiến trúc độc đáo của những ngôi chùa cổ kính;
cùng vui với không khí náo nhiệt, sôi nổi của các Lễ hội truyền thống đua ghe Ngo của
dân tộc Khmer. Trong tương lai, Lễ hội được nâng lên thành Festival đua ghe Ngo Quốc
tế Sóc Trăng.

Văn hóa Khmer

Dân tộc Khmer có nền văn hóa phát triển đa dạng, gắn liền với những tín ngưỡng mang
sắc thái riêng, ảnh hưởng đậm nét văn hóa Ấn Độ và Phật giáo. Phật giáo đóng vai trò
quan trọng và có vị trí cao nhất trong mọi lĩnh vực của đời sống người Khmer ở Đồng
bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Đa số, họ là phật tử của Phật giáo Nam tông.

Chùa Khmer là một tổng thể kiến trúc đặc trưng của văn hóa Khmer với mái cao thẳng
đứng, hoa văn họa tiết sơn vàng, hệ thống tượng Phật, thần Kabil Maha Prum, nữ thần
đất, hung thần Reahu, tiên nữ, vũ nữ Apsara, người chim, vua khỉ Hanuaman... Chùa là
nơi thực hiện nghi lễ của Phật giáo, dạy chữ Khmer, lễ hội, truyền bá kinh nghiệm sản
xuất; là nơi gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc.

Văn hóa tín ngưỡng của người Khmer có những giá trị rất đặc biệt, mang bản sắc rất
riêng thông qua các nghi lễ vòng đời; là một chuỗi những nghi lễ khá cầu kỳ được lưu giữ
qua một số hình thức lễ hội, như Tết Chôl Thnăm Thmây, ngày Choôl Sâng-Kran Thmây,
ngày Vônabat, ngày Lơng Sak, Lễ cúng trăng (Ooc Om Bok), Lễ cúng ông bà (Sen
Đolta) và còn có đến gần 30 ngày lễ khác nhau bắt nguồn từ tín ngưỡng dân gian và Phật
giáo…

Cách ăn mặc của người Khmer đặc trưng là chiếc váy “xàm pốt” cho nữ và “xà rông” cho
nam. Trong âm nhạc, người Khmer có dàn nhạc ngũ âm. Ngoài ra còn có các nhạc cụ
khác: Đôi “chập ngã”; dàn nhạc dây “Plêing Khssè”; sáo trúc (Khloy); sân khấu Rôbăm,
Yukê, múa Ram Vong, Lâm Leev, Saravan; Aday, Chhay Yam, hát ru con; sân khấu Rô
Băm và Dù Kê…

25
Chùa của người Khmer

Về thăm vùng đất Sóc Trăng, du khách sẽ không khỏi cuốn hút bởi những ngôi chùa
Khmer. Toàn tỉnh, dân tộc Khmer chiếm khoảng 31 %, tổng dân số trên 1, 3 triệu người,
với 92 ngôi chùa.

Chùa là trung tâm sinh hoạt của Phật giáo, mọi sinh hoạt văn hoá của người Khmer đều
được thực hiện và tôn vinh ở ngôi chùa.

Vị trí của các ngôi chùa Khmer:

Ngôi chùa gắn liền với cộng đồng của đồng bào người Khmer. Người Khmer gọi làng là
“phum sóc” và họ cư trú trên đồi núi cao, chính vì thế mà ngôi chùa Khmer sẽ được xây
dựng giữa giồng đất (giữa làng) và gần sông. Ngôi chùa vừa là trung tâm của ngôi làng
nhưng vừa gần sông, thế nên các ngôi chùa Khmer thường có tên gọi bắt đầu là
“Kampong” nghĩa là “bến thuyền”. Mặc khác, nếu vị trí của ngôi làng không có sông thì
người ta có xu hướng đào một cái ao theo hình vuông với mục đích vừa có nước để sinh
hoạt cho cả làng, vừa để thực hiện những lễ hội như lễ thả đèn nước,... hoặc lấy đất để
đắp lên cao và xây dựng ngôi chùa bởi vì ngôi chùa là nơi linh thiêng nhất trong đời sống
tinh thần của cộng đồng nên phải được xây dựng cao nhất trong làng.

Kiến trúc của ngôi chùa Khmer:

Ngôi chùa được xây dựng với chiều dài gấp đôi chiều ngang và chiều cao bằng chiều dài.
Chùa Khmer là 1 quần thể kiến trúc bao gồm nhiều công trình như cổng chùa, tường rào,
ngôi chánh điện, tháp cốt (theo phong tục hỏa thiêu của người Khmer), nhà tăng xá, trai
đường (Sa La), trường học tiếng Khmer, lò hỏa táng và Miếu Ông Tà.

Người Khmer có quan niệm rằng “nếu chỉ một mình đóng góp thì không có phước báo
lớn, nếu kêu gọi được nhiều người đóng góp để xây chùa gọi là dâng lễ thì sẽ được phước
báo rất lớn”, chính vì thế mà người Khmer có hình thức “kêu gọi hùn phước” (tức đóng
góp tập thể). Ngôi chùa được xây dựng theo từng giai đoạn, theo đặc điểm của ngôi chùa
Nam Tông Khmer thì ngôi chánh điện được xây dựng cuối cùng nếu sử dụng hình thức
quyên góp tài chính theo kiểu hùn phước bởi vì chánh điện là nơi thiêng liêng mà theo
quan niệm của Phật Giáo Nam Tông Khmer không cho phép “cải gia vi tự” mà ngôi
chánh điện phải có thời gian xây dựng đúng với nguyên tắc của xây dựng của ngôi chánh
điện, trang trí đúng theo văn hóa của người Khmer.

Chiếc khăn Rằn

Nguồn gốc: theo lời của những bậc cao niên thì chiếc khăn rằn Nam Bộ bắt nguồn từ
khăn krama của người Khmer, do quá trình cộng cư cùng các dân tộc khác, chiếc khăn đã
được thay đổi cho phù hợp, gần gũi và gắn liền với người dân miền sông nước Nam Bộ.
26
Đặc điểm: Khăn thường có hai màu trắng – đen… Hai màu này tạo thành những họa tiết
ô vuông nhỏ đan xen nhau, chạy dọc, chạy ngang khắp mặt khăn, và có lẽ chính các lằn
ngang dọc này mà có tên gọi khăn rằn. Chiếc khăn rằn có chiều dài khoảng 1,2 m, rộng
chừng 40 – 50 cm, không cầu kỳ, sặc sỡ mà rất đỗi bình dị, giản đơn.

Khăn thường được dùng đội đầu, choàng cổ nên còn gọi “khăn choàng” (người miền Tây
gọi lệch là “khăn chàng”), cư dân vùng sông nước sử dụng khăn rằn khi tắm, quấn như sà
rông để thay đồ nên gọi “khăn chàng tắm”. Dù có nhiều tên gọi nhưng phổ biến nhất là
“khăn rằn Nam Bộ”.

Lúc đầu, khăn rằn dệt thủ công bằng tay, nên tạo họa tiết caro (là họa tiết đơn giản, dễ dệt
nhất), về sau, bên cạnh dệt thủ công, đã xuất hiện những khung dệt máy. Ngoài 2 màu sắc
trắng – đen truyền thống thì khăn ngày nay còn được dệt phối bằng những màu lạ mắt,
tinh tế như: Hồng – trắng, đen – đỏ, xanh – hồng…

2.3 Chùa Dơi, chùa Đất Sét

Chùa Dơi

Chùa Dơi còn gọi chùa Mã Tộc (hay chùa Mahatúp) nằm bên đường Văn Ngọc Chính (có
bảng chỉ dẫn) thuộc Phường 3, thành phố Sóc Trăng. Sở dĩ có cái tên đặc biệt này là vì
chùa là ngôi nhà của những bầy dơi đông đúc. Ngôi chùa là không gian văn hóa duy nhất
thờ Phật Thích Ca của cộng đồng dân tộc Khmer Nam Bộ tại tỉnh Sóc Trăng.

Chùa được khởi công xây dựng vào từ năm 1569, cách nay đã hơn 440 năm. Ban đầu,
chính điện của chùa chỉ được xây dựng bằng tre lá, sau đó được xây lại bằng gạch, mái
lợp ngói. Năm 1960, chùa được sửa chữa lớn ở chánh điện và cho đến khi có được vẻ
khang trang đẹp đẽ như hiện nay, chùa đã trải qua nhiều lần trùng tu tôn tạo.

Năm 2008, một sự việc không may xảy ra khiến chùa bị cháy khu vực chánh điện. Nhưng
liên tiếp những tín hiệu đáng mừng khi vào tháng 4/ 2009, chánh điện chùa đã được phục
chế lại như cũ.

Năm 2013, khu du lịch Chùa Dơi tỉnh Sóc Trăng được đưa vào hoạt động. Tuy ngân sách
không được dư dả nhưng khu du lịch nằm phía đối diện cổng chùa có bãi đậu xe rộng rãi,
các dịch vụ tiện ích khác như nhà hàng, xe điện… rất được lòng du khách.

Từ năm 1999, chùa Dơi đã được công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia. Cho
đến nay, chính quyền Sóc Trăng vẫn đang xem xét các chính sách bảo tồn và tôn tạo nơi
đây để vừa giáo dục tín ngưỡng, vừa đưa chùa Dơi thành điểm du lịch quen thuộc của
tỉnh.

27
Chùa Dơi là một tổng thể kiến trúc gồm có: Ngôi chánh điện, Sala, nhà hội của sư sãi và
tín đồ, phòng ở của sư sãi và trụ trì, các tháp để tro người chết, phòng khách… Toàn bộ
các công trình toạ lạc trong một khuôn viên rộng có nhiều cây cổ thụ, diện tích khoảng 04
hecta.

Chùa có mái được lợp ngói, bốn đầu mái cong vút chạm trổ hình rắn Naga, trên đỉnh mái
có một ngọn tháp nhọn. Bao quanh chánh điện là các hàng cột đỡ, mỗi cột có một tượng
tiên nữ Kemnar chắp hai tay trước ngực…

Tiến sâu vào thánh điện, ta sẽ thấy pho tượng Phật Thích Ca bằng đá nguyên khối đặt
trên một tòa sen cao khoảng 2m. Ấn tượng không kém ngay gần đó là một pho tượng
miêu tả Đức Phật cưỡi trên rắn thần Muchalinda.

Khuôn viên chùa có nhiều cây sao và dầu – nơi trú ẩn của hàng vạn con dơi. Cứ chiều
đến hàng vạn con dơi lại kéo về sân chùa che kín cả bầu trời. Khác với tâm lí sợ sệt loài
dơi của chúng ta, các vị sư ở đây cho rằng việc dơi đổ về chùa là phúc lành nhà Phật cho
ngôi chùa này nên họ rất tích cực bảo vệ bầy dơi.

Chùa Đất Sét

Bửu Sơn Tự còn gọi chùa Đất Sét tọa lạc tại số 286, đường Tôn Đức Thắng, khóm 1,
phường 5, thành phố Sóc Trăng, tỉnh Sóc Trăng. Chùa Đất Sét là một ngôi chùa độc đáo
ở Việt Nam bởi hàng ngàn hiện vật bên trong đều được tạo hình từ đất sét và sở hữu
những cặp đèn cầy, những cây nhang khổng lồ.

Trước đây Bửu Sơn tự chỉ là một am nhỏ được xây dựng vào khoảng đầu thế kỷ XIX, do
ông Ngô Kim Tây xây dựng với mục đích tu tại gia. Lúc đầu chùa được làm hoàn toàn
bằng những vật liệu tự nhiên sẵn có như: Tre, nứa, tranh,… Mãi đến đời trụ trì thứ tư,
ông Ngô Kim Tòng (1909 – 1970) am nhỏ được tôn tạo, mở rộng thêm để có ngôi Bửu
Sơn tự như bây giờ.

Bửu Sơn tự có diện tích khoảng 400m2 với kiến trúc chân phương cột gỗ mái tôn nhưng
ngôi cổ tự này lại chứa đựng trong đó nhiều giá trị văn hóa, nghệ thuật rất độc đáo. Đó là
gần 2.000 tượng phật lớn nhỏ, cùng với linh thú, vật thờ được nghệ nhân Ngô Kim Tòng
nặn bằng đất sét trong suốt 42 năm (từ năm 1929 đến năm 1970).

Nguyên liệu dùng cho việc nặn tượng chủ yếu bằng đất sét, do Ông Tòng đào từ những
cánh đồng cách chùa vài cây số, đem về phơi khô, rồi bỏ vào cối dùng chày giã nhuyễn
cho mịn ra, lọc hết tạp chất, rễ cây, rễ cỏ, lấy đất mịn trộn cùng mạt cưa làm nhang (bột
hương) và keo ô dước tạo thành một hỗn hợp dẻo thơm. Lúc đó, Ông mới bắt đầu nắn
tượng, những bức tượng mịn màng, không nứt nẻ. Ngoài ra, Ông đã dùng lưới kẽm, cây

28
gỗ dựng sườn, sau đó dùng vải mùng bao lại và đắp nguyên liệu hỗn hợp làm tượng lên,
bề ngoài được phủ bằng một lớp sơn nước kim nhũ và dầu bóng.

Bảo Tòa là công trình đặc sắc thứ 2 được xây dựng vào năm 1940, cao khoảng 2m. Trên
có hoa sen với 1000 cánh theo hình bát giác, dưới có 16 tiên nữ đứng hầu. Chân tháp tạo
hình 4 con vật trong tứ linh (lân, long, quy, phụng) và 12 con cá hóa long đặc sắc, sinh
động và đầy ấn tượng. Trong gian thờ phía trên trần nhà, có treo một chùm đèn gọi là
“Lục Long Đăng” cũng bằng chất liệu đất sét, gồm ba chóp đỉnh với 6 con rồng uốn cong
như tượng trưng cho lục tỉnh miền Tây Nam bộ, đuôi chụm vào nhau, đầu trổ ra các phía.
Thân rồng được làm hoàn toàn bằng đất sét với nhiều chi tiết tinh xảo, nên trọng lượng
khá nặng. Đáy đèn là một tòa sen lặt úp tỏa cánh xuống điện thờ, cánh sen khá mỏng
nhưng theo dấu thời gian Lục Long Đăng không hề rơi hay sứt mẻ tí nào.

Với những giá trị đó, chùa được xếp hạng là di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh vào ngày
10.12.2010 và ngày 18.7.2013, Tháp Đa Bảo và Bảo Tòa Liên hoa của chùa được cấp
bằng xác nhận kỷ lục là hai hiện vật nhà Phật làm từ đất sét lớn nhất Việt Nam.

2.3 Giới thiệu Bạc Liêu, công tử Bạc Liêu, nghệ thuật Đờn Ca Tài Tử Nam bộ, nhạc
sĩ Cao Văn Lầu
Giới thiệu tổng quát về Bạc Liêu

Vị trí địa lý

Tỉnh Bạc Liêu nằm ở miền Tây Nam Bộ, thuộc đồng bằng sông Cửu Long,, cách thành
phố Hồ Chí Minh 280 km (về phía bắc). Phía bắc giáp tỉnh Hậu Giang và Kiên Giang,
phía đông và đông bắc giáp tỉnh Sóc Trăng, phía tây và tây nam giáp tỉnh Cà Mau, phía
đông và đông nam giáp biển Đông.

Ngày 1-1-1997, Bạc Liêu được tái lập với 4 đơn vị hành chính gồm: 3 huyện (Hồng Dân,
Vĩnh Lợi, Giá Rai) và thị xã Bạc Liêu, trong đó thị xã Bạc Liêu là thị xã tỉnh lỵ của tỉnh.
Đến cuối năm 2005, tỉnh Bạc Liêu có 6 huyện (chia tách từ 3 huyện cũ) là Phước Long,
Hồng Dân, Vĩnh Lợi, Hoà Bình, Giá Rai, Đông Hải và thị xã Bạc Liêu.

Đất đai: Bạc Liêu có diện tích đất tự nhiên 2.594 km2.

Địa hình: khá bằng phẳng, không có đồi, núi nên không có các chấn động địa chất lớn.
Địa hình cơ bản là đồng bằng với các cánh đồng rộng mênh mông, sông rạch và kênh đào
chằng chịt.

Khí hậu: Bạc Liêu nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, thời tiết chia thành hai
mùa rõ rệt: mùa khô (mùa nắng) bắt đầu từ tháng 10-11 năm trước đến tháng 4 - 5 năm
sau; mùa mưa bắt đầu từ tháng 4 - 5 đến tháng 10 - 11.
29
Nhiệt độ trung bình năm 28,50C, nhiệt độ thấp nhất trong năm là 210C (vào mùa mưa),
nhiệt độ cao nhất trong năm là 360C (vào mùa nắng).

Tài nguyên

Tài nguyên rừng và động - thực vật: rừng Bạc Liêu thuộc hệ sinh thái rừng ngập mặn
như: tràm, chà là, giá, cóc, lâm vồ,... Bên dưới là thảm thực vật gồm cỏ và các loài dây
leo. Theo Viện sinh học nhiệt đới, rừng Bạc Liêu có 104 loài thực vật, 10 loài thú nhỏ, 8
loài bò sát,...

Biển: Bạc Liêu có bờ biển dài 56 km. Biển Bạc Liêu có nhiều loài tôm, cá, ốc, sò huyết,...
Hàng năm, sản lượng khai thác đạt gần 100 nghìn tấn cá, tôm. Trong đó, sản lượng tôm
gần 10 nghìn tấn. Bờ biển thấp và phẳng rất thích hợp để phát triển nghề làm muối, trồng
trọt hoặc nuôi tôm, cá. Hàng năm, sự bồi lấn biển ở Bạc Liêu ngày một tăng.

Nhà công tử Bạc Liêu

Nhà Công tử Bạc Liêu hiện tọa lạc tại số 13 Điện Biên Phủ, phường 3, TP Bạc Liêu, nằm
cạnh bờ sông Bạc Liêu. Ngôi nhà mang kiến trúc phương Tây sang trọng, được xây dựng
từ năm 1917 đến năm 1919 thì hoàn thành.

Dinh thự do ông Trần Trinh Trạch, tức Hội đồng Trạch, cha Công tử Bạc Liêu xây khi
công tử mới 19 tuổi. Ông Trần Trinh Trạch là chủ sở hữu của 74 sở điền, với 110.000 ha
đất trồng lúa, gần 100.000 ha ruộng muối. Khi đó toàn tỉnh Bạc Liêu lúc bấy giờ có 13 lô
ruộng muối thì 11 lô là của ông. Ông Trạch có 7 người con, 4 gái, 3 trai. Trong 3 người
con trai, Trần Trinh Huy ăn chơi khét tiếng và nổi tiếng mê gái.

Ngôi biệt thự do kĩ sư người Pháp thiết kế, hầu hết vật liệu xây dựng được mang từ Paris
về. Nhiều chi tiết, vật liệu, đồ nội thất trong nhà được nhập khẩu từ Pháp, từ các bù long,
ốc vít cho đến các chi tiết xây dựng đều có đóng dấu chìm mẫu tự P thể hiện xuất xứ.

Tầng một (tầng trệt) của dinh thự gồm 2 phòng ngủ, phòng khách cùng hai đại sảnh rộng
với cầu thang lớn dẫn lên lầu. Trên lầu cũng có 2 phòng ngủ và hai đại sảnh rộng, thoáng,
hút nắng, gió, khiến cho dinh thự luôn thông thoáng, mát mẻ. Cầu thang lên tầng hai
được làm bằng đá cẩm thạch, chia làm 3 đoạn, mỗi đoạn 9 bậc tượng trưng cho sự trường
tồn, vĩnh cửu. Cầu thang gỗ dẫn lên sân thượng trước đây là nơi ông hội đồng Trạch, cha
của Công tử Bạc Liêu dùng để phơi tiền.

Phần nhà bếp của căn nhà được cải tạo thành quầy bán vé cho khách quan. Trong nhà còn
trưng bày nhiều đồ vật gắn liền với giai thoại của “Hắc công tử”. Đây chiếc ôtô được ông
Trần Trinh Trạch mua năm 1930 tại Sài Gòn để đón con trai là Công tử Bạc Liêu đi du
học Pháp trở về.

30
Tham quan nhà công tử Bạc Liêu hiện nay bạn sẽ được chiêm ngưỡng những hiện vật
quý giá còn sót lại như: 2 chiếc giường nóng và giường lạnh, bộ trường kỷ được làm từ 1
tấm gỗ nguyên, bộ bàn xoay “Tam lân” (bàn tròn mặt bằng đá, chân quỳ tam giác có
chạm 3 con lân), bộ “Tượng bành” (có hình chiếc bành đặt trên lưng voi), sạp “Tam
thành” (3 vách) là nơi ngủ của Trần Trinh Khương, em trai của Công tử Bạc Liêu),
giường ngủ của ông bà Hội đồng Trạch, giường cho khách hút thuốc phiện, bàn đánh bài,
bình hoa ,… đều là những vật dụng rất có giá trị.

Đờn ca tài tử

Đờn ca tài tử hình thành vào khoảng cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX tại Nam Bộ. Khi
hưởng ứng theo phong trào Cần Vương, các nhạc sĩ, nhạc quan triều đình nhà Nguyễn đã
vào Nam và mang theo nền âm nhạc cung đình, ca Huế là loại nhạc vừa mang tính bác
học vừa mang tính nghi lễ có tính lan tỏa rộng lớn. Khi các nhạc sư dừng chân ở vùng
Ngũ Quảng, tiếng đàn, giọng hát xứ Huế đã có sự thay đổi, mang âm điệu hương vị của
vùng đất nơi đây.

Các nghệ nhân, nhạc quan cùng phối hợp âm nhạc Huế với các làn điệu dân ca Nam Bộ
và nhạc lễ Nam Bộ từng bước chỉnh biên (gần như thoát ly khỏi các âm luật của nhạc lễ
cung đình) hoặc sáng tác những bài bản mới để phù hợp, gần gũi hơn với tâm tư, tình
cảm phóng khoáng, đời thường của con người nơi này. Khi sinh hoạt âm nhạc này càng
được phổ biến rộng rãi, nhạc lễ dần thay đổi đối tượng sang quần chúng lao động và con
người bình dân, có thể được biểu diễn giải trí sau những ngày làm lao động vất vả. Từ
những năm 1911 -1917, Đờn ca tài tử tiếp tục phát triển mạnh mẽ và nảy sinh hình thức
“Ca ra bộ”. Năm 1913, ông Trương Duy Toản (1885 – 1957) – một trí thức yêu nước
trong phong trào Duy Tân và Đông Du, người rất yêu thích và am hiểu nghệ thuật Đờn ca
tài tử, đã dựa theo tác phẩm truyện thơ nổi tiếng “Lục Vân Tiên” của nhà thơ yêu nước
Nguyễn Đình Chiểu và bài bản “Tứ Đại Oán” để soạn ra bài “Bùi kiệm thi rớt”. Bài này
được biểu diễn thành công bởi ban đờn ca của ông Nguyễn Tống Triều ở Mỹ Tho, gồm:
ông Tống Triều chuyên sử dụng đàn kìm, ông Bảy Vô kéo đàn cò, ông Chín Quán thủ
cây đàn độc huyền, ông Mười Lý thổi ống tiêu, cô Hai Nhiễu đàn tranh và cô Ba Đắc hát.
Cô Ba Đắc được xem là một nữ danh ca nổi tiếng thời ấy thông qua lối hát dậm thêm vài
câu hài hước. Lúc này có ông Tống Hữu Định (còn gọi là thầy Phó Mười Hai). Ông là
người làng Long Châu, làm phó tổng Bình Long, từng tham gia phong trào Duy Tân,
mượn lý do trùng tu văn miếu Vĩnh Long (nơi có thờ các cụ Võ Trường Toản, Phan
Thanh Giản và Nguyễn Thông) để phát động cuộc dựng bia với các thân hào nhân sĩ địa
phương. Ông cũng đam mê đờn ca, cứ mỗi chiều ông thường mời những người yêu thích
nhạc tài tử đến nhà mình chơi, và một lần tình cờ ghé nhà ga Mỹ Tho nghỉ chân, ông
Tống Hữu Định có đi xem hát và được nghe cô Ba Đắc diễn ca bài “Tứ đại oán”. Lúc này
cô Ba Đắc không ngồi chung dàn nhạc ca mà đứng riêng một mình. Sau khi quay về Vĩnh
Long, ông Tống Hữu Định bèn nảy ra ý tưởng cho các tài tử ca ở nhà mình đứng trên bộ
31
ván ca và có ra điệu bộ minh họa (hay còn gọi là Ca ra bộ). Có nghĩa là thay vì một tài tử
ca đóng một lúc ba nhân vật Bùi Ông, Bùi Kiệm, Nguyệt Nga trong lớp “Tứ đại oán” Bùi
Kiệm mê sắc Nguyệt Nga như ban nhạc tài tử của ông Nguyễn Tống Triều từng làm ở
Mỹ Tho, ông Tống Hữu Định đã phân vai cho mỗi người ca một đoạn: kẻ ca đoạn Bùi
Kiệm, người ca đoạn Nguyệt Nga, đối đáp nhau vừa ca vừa ra bộ. Do nội dung bài ca có
kịch tính lại được biểu diễn khá linh hoạt nên lớp ca được người xem nhiệt liệt vỗ tay
hoan nghênh và sau đó ngày càng được phổ biến rộng rãi. Bài ca “Bùi Kiệm thi rớt” đã
tạo một dấu gạch nối chuyển dần từ “ca ra bộ” sang hình thức biểu diễn sân khấu hát
chập cải lương, rồi hình thành sân khấu cải lương – một loại hình sân khấu kịch hát dân
tộc mới mẻ, độc đáo, tiếp nối các nghệ thuật sân khấu hát chèo, tuồng của dân tộc Việt
Nam, được mọi tầng lớp khán giả mộ điệu hoan nghênh, và phát triển suốt thế kỉ XX đến
nay.

Vào ngày 05/12/2013, phiên họp Uỷ ban liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hoá phi vật
thể lần thứ 8 của UNESCO diễn ra tại thành phố Baku, nước Cộng hoà Azerbaijan đã
khẳng định Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ của Việt Nam được công nhận vào Danh
sách di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại.

Các tác phẩm đờn ca tài tử đều dựa trên “lồng bàn ngũ cung”, trên đó ghi những chữ đờn
cơ bản được xếp sẵn nhịp nội, nhịp ngoại. Người chơi đờn sẽ phải học thuộc lồng bản, rồi
sau đó sử dụng các kĩ thuật đờn như run, nhấn, vỗ,… hay theo tâm tư, tình cảm mà thêm
thắt vào đó để tạo ra bản sắc riêng cho tiếng đờn của mình. Nhờ vậy mà người nghe cũng
có thể chỉ cần nghe tiếng đờn là có thể nhận biết đó là nghệ sĩ nào. Cũng trên một bài
“lồng bản” nhưng lúc này người nhạc sĩ sẽ viết lời cho bài bản đó, để tạo thành một bài
ca để hát.

Nhạc sỹ Cao Văn Lầu

Cao Văn Lầu, thường gọi Sáu Lầu, (22 tháng 12 năm 1890 - 13 tháng 8 năm 1976) là một
nhạc sĩ và là tác giả bài "Dạ cổ hoài lang", một bài ca độc đáo và nổi tiếng nhất trong
nghệ thuật cải lương Việt Nam.

Cao Văn Lầu sinh ngày 22 tháng 12 năm 1890 tại xóm Cái Cui, làng Chí Mỹ, sau sát
nhập với làng Thuận Lễ trở thành xã Thuận Mỹ, huyện Vàm Cỏ, tỉnh Long An.

Khi Cao Văn Lầu được sáu tuổi (năm 1896), ông Chín Giỏi (chưa rõ tên thật, cha Cao
Văn lầu) vì nghèo, vì bị áp bức nên đã cùng vợ và sáu đứa con nhỏ xuống ghe, tìm đất
khác sinh sống.

Buổi đầu, ông Chín Giỏi đến tá túc trên đất của một người bà con ở Gia Hội (Bạc Liêu).
Sau 9 tháng đi làm mướn cật lực mà không đủ ăn, gia đình ông lại phải dời sang Xà
Phiên (nay thuộc Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang), khẩn hoang làm ruộng.
32
Xót cảnh trắng tay của ông Giỏi, hương sư Chơn ở làng Vĩnh Lợi tổng Thạnh Hòa, cho
ông cất một căn chòi lá ở trên đất công điền gần chùa Vĩnh Phước An (nay thuộc phường
2, thị xã Bạc Liêu). Ở đó, vợ chồng ông và các con phải đi làm thuê, đi câu để chạy ăn
từng bữa.

Hòa thượng Minh Bảo (? - 1912), trụ trì chùa Vĩnh Phước An, thấy gia đình ông Chín
Giỏi vất vả quá mà không đủ ăn, nên đề nghị cho Cao Văn Lầu, lúc đó mới 8 tuổi, vào
chùa ở để chia sẻ gánh nặng.

Năm 1903, nhờ cha đến xin, Cao Văn Lầu được phép trở về nhà để học chữ Quốc ngữ.
Nhưng chỉ học đến "lớp nhì năm thứ hai" tức lớp 4 ngày nay, thì ông Lầu phải thôi học vì
nhà gặp thêm cảnh khó: anh đi ở rể, chị lấy chồng, cha già yếu...Vậy là, năm 17 tuổi
(1907), Cao Văn Lầu phải thay cha và anh chị đi làm những việc nặng nhọc để nuôi gia
đình.

Lúc bấy giờ tại xóm Rạch Ông Bổn có một thầy đàn nổi tiếng tên Lê Tài Khí, tục gọi Hai
Khị hay Nhạc Khị. Ông thầy này bị mù cả hai mắt thêm có tật ở chân, nhưng ngón đàn
của ông thật điêu luyện.

Năm 1908, Cao Văn Lầu nhờ cha dẫn đến thầy Hai Khị để xin học đàn mỗi đêm. Nhờ
yêu thích và siêng năng, ông mau chóng sử dụng thành thạo các loại nhạc cụ như đàn
tranh, cò, kìm, trống lễ; và trở thành một nhạc sĩ nòng cốt trong ban cổ nhạc của thầy.

Năm 1912, ông bắt đầu đi hát với Sáu Thìn và cô Phấn với bài Tứ đại oán Bùi Kiệm thi
rớt.

Năm 23 tuổi (1913), Cao Văn Lầu vâng lệnh cha mẹ đi cưới vợ, đó là cô Trần Thị Tấn,
một cô gái nết na ở điền Tư Ô (Chung Bá Khánh).

Khoảng thời gian này, ông sáng tác được một bản ngắn mang tên Bá điểu, sau đổi lại Thu
phong, gồm tám câu nhịp bốn. Sau nữa, bản nhạc này được soạn giả Trịnh Thiên Tư đặt
thêm lời ca và có tên mới là Mừng khi gặp bạn.

Năm 1917, ông sáng tác thêm một khúc gồm 22 câu, theo một chủ đề của thầy Nhạc Khị
đề xướng là "Chinh phụ vọng chinh phu" (chủ đề được rút ra từ bản Nam ai "Tô Huệ
chức cẩm hồi văn") nhưng chưa kịp sửa chữa và trình thầy thì gặp nghịch cảnh đau lòng.

Tết Trung thu năm Mậu Ngọ (15 tháng 8 âm lịch, nhằm ngày 19 tháng 9 năm 1918), ông
cùng các bạn đến thăm thầy, luôn tiện trình bày bản nhạc chưa có tên trên. Nghe xong,
thầy Nhạc Khị hết sức khen ngợi.

Đêm đó có nhà sư Nguyệt Chiếu cùng tham dự, thầy Nhạc Khị liền nhờ nhà sư đặt tên
cho bản nhạc. Nhà sư nói:"... tuy nhạc và lời ca còn vài điểm bất nhất, nhưng cái chung
33
vẫn diễn tả được tâm tư của nàng Tô Huệ. Vậy cứ theo tích này mà đặt tên cho bài là "Dạ
cổ hoài lang" (Nghe tiếng trống đêm nhớ chồng). Kể từ đêm đó, bài ca này được loan
truyền nhanh chóng.

Năm 1919, ông Lầu làm nhạc công trong gánh hát cải lương của Ba Xú (Bạc Liêu).

Cách mạng tháng Tám thành công, ông tham gia Mặt trận Liên Việt ở ấp Vĩnh Phước, xã
Vĩnh Lợi, tỉnh Bạc Liêu.

Năm 1947, ông nhận nhiệm vụ đặc biệt là cứu một số cán bộ bị thực dân Pháp bắt, và đã
cứu được.

Từ 1918 đến năm 1974, ngoài bản "Dạ cổ hoài lang", mà sau này phát triển thành bản
"vọng cổ", làm thay đổi một phần bộ mặt cải lương; ông Cao Văn Lầu còn sáng tác thêm
10 bản nữa, nhưng đa phần chỉ lưu hành ở Bạc Liêu.

Ông mất lúc 13 giờ ngày 13 tháng 8 năm 1976 tại Thành phố Hồ Chí Minh, thọ 85 tuổi.

2.4 Một số điểm du lịch Bạc Liêu: Mẹ Nam Hải, Nhà mát,…
Mẹ Nam Hải Bạc Liêu

Sự tích về Mẹ Nam Hải Bạc Liêu

Bạc Liêu có rất nhiều địa điểm để du khách hành hương, lễ Phật nhưng người ta tin rằng,
ở Quan Âm Nam Hải với bức tượng Quan Thế Âm Bồ Tát cao 11m là nơi linh thiêng
nhất. Trước kia người dân Bạc Liêu bám biển mưu sinh. Vậy nên những ngày chồng vào
khơi là những buổi sum họp gia đình hạnh phúc, quý giá và trọn vẹn nhất. Một lần nọ,
người chồng vừa mới ra khơi thì trên đất liền có thông báo bão dữ sắp ập tới. Người vợ
hoảng hốt và lo lắng nhưng không biết làm sao có thể thông báo cho chồng mình hay
được. Bằng tất cả sự quan tâm, người vợ cứ đứng bên cạnh bãi biển, hướng mặt về phía
Đông chờ người đàn ông của mình quay về. Mỗi một nhịp thở người vợ đều niệm tụng
một lời kinh Phật, vì chỉ có Bồ Tát lúc này mới có thể cứu được người ngoài khơi. Một
ngày nọ, vẫn là hình ảnh người vợ hướng mặt về phía biển niệm kinh Phật. Bất thình lình
một bà cụ già xuất hiện. Thấy bà cụ già ốm yếu đang đói người vợ đã mang cụ về mời
một bữa cơm. Nhưng lạ thay khi người vợ ra ngoài mang đồ ăn đến thì bà cụ kia biến
mất.

Không gian trong nhà lúc này tự dưng nổi một quầng sáng, biết là Quan Âm Bồ Tát vừa
cải trang ngang qua thử lòng thành của mình nên người vợ đã vui mừng khôn xiết. Liền
trong sáng hôm sau, đoàn thuyền đánh cá hôm trước cùng người chồng đã trở về, thoát
nạn một cách kỳ diệu. Để đền đáp công ơn cứu mạng của Bồ Tát, 2 vợ chồng người ngư
dân nghèo đã lập một bức tượng Quan Âm có ánh nhìn hướng ra biển để thờ phụng. Từ
34
đấy, cứ hễ trước khi ra khơi là người dân trong vùng lại vào đây cầu nguyện bình an.
Người bản địa ít có ai gọi nơi đây bằng cái tên đầy đủ là Quan Âm Phật đài Mẹ Nam Hải
mà bình thường vẫn hay gọi tắt là Mẹ Nam Hải để bày tỏ sự gần gũi, thân thương.

Những nét kiến trúc độc đáo tại chùa Mẹ Nam Hải

Nói về mặt kiến trúc thì chùa Mẹ Nam Hải Bạc Liêu cũng vẫn được xây dựng dựa trên
lối kiến trúc Bắc Tông truyền thống. Tuy nhiên, nét chính mà chùa giữ chính là thờ
chuyên Mẹ Quan Âm. Ngoài ra thì các bộ phận khác như chánh điện, phòng khách, nơi
lưu trú của các sư đều tương tự như những ngôi chùa khác.

Điểm đặc biệt ở đây chính là một núi Quan Âm to lớn. Tiền xây dựng đến từ thùng quỹ
quyên góp của các Phật tử tích góp qua nhiều năm.

Riêng nói về bức tượng Quan Âm Nam Hải thì bức tượng sở hữu chiều cao 11m, vị trí
nằm ngay giữa không viên khu vực sân chùa, chiều rộng 90m, ngang 45m. Tổng kinh phí
đầu tư được công bố vào thời điểm ấy là khoảng 100 tỉ đồng.

Đi sâu vào bên trong bạn sẽ bắt gặp thêm nữa hơn chục tượng Phật Quan Âm đang trong
các tư thế, màu sắc khác nhau. Mỗi bức tượng nhỏ kích thước to bằng hình người với
điêu khắc tỉ mỉ và tinh xảo.

2.6 Nhà thờ Tắc Sậy và đạo Công giáo

Nhà thờ Tắc Sậy

Nhà thờ Tắc Sậy ngụ tại ấp 2 quốc lộ 1A, cách Bạc Liêu 37km về hướng Cà Mau thuộc
địa bàn Ấp 2, xã Tân Long, huyện Giá Rai, tỉnh Bạc Liêu. Từ Tp Hồ Chí Minh đi nhà thờ
Tắc Sậy khoảng 288km.

Tòa nhà nơi an nghỉ Cha Phanxicô Trương Bửu Diệp là một ngôi nhà rộng lớn được xây
dựng theo kiến trúc Á Đông nhưng vẫn mang nét đẹp của văn hoá Việt. Tòa nhà gồm có
3 gian nhà được thông với nhau. Gian nhà chính giữa là nơi có cửa ra vào và cũng là nơi
đặt mộ của Cha Diệp. Nóc của tòa nhà cũng được chia ra thành 3 nóc riêng lẻ khác nhau.
Mỗi nóc đều được lợp ngói đỏ. Ở 4 góc của mỗi mái được trang trí biểu tượng hình con
rồng. Nóc giữa được xây cao nhất và được gắn một chiếc đồng hồ ở giữa, tạo sự cân đối
cho cả tòa nhà. Ở giữa gian nhà chính là một chiếc lư hương lớn mà lúc nào cũng nghi
ngút nhang khói. Phía sau là mộ Cha được đặt ở giữa gian nhà. Kế bên là hai bức tượng
hình Cha đang cầu nguyện và đọc sách. Chính giữa gian sau mộ của Cha Diệp là một bức
tượng Cha được làm bằng gỗ cầm thánh giá giơ cao.

35
Đạo Công Giáo

Công giáo là một từ có nguồn gốc từ Hy Lạp. Công giáo được du nhập vào nước ta
những năm đầu thế kỷ 17, dưới thời Nguyễn tôn giáo này còn có tên gọi là đạo Da Tô.

Công giáo là một tôn giáo Cơ đốc, một sự cải cách của đức tin Do Thái tuân theo những
lời dạy của người sáng lập ra nó là Chúa Giêsu Kitô

Giống như các tôn giáo khác của Thiên chúa giáo cũng như Do Thái giáo và Hồi giáo,
Công Giáo cũng là một tôn giáo Áp-ra-ham, và người Công giáo coi Áp-ra-ham là giáo
chủ cổ đại.

Người đứng đầu nhà thờ hiện nay là Giáo hoàng, cư ngụ tại Thành phố Vatican.

Có 2,2 tỷ người theo đạo Công giáo trên thế giới hiện nay, 40% trong số họ sống ở Mỹ
Latinh.

Đạo Công giáo tôn thờ 1 Đấng duy nhất là Thiên Chúa. Người công giáo tin rằng Thiên
Chúa là Ba Ngôi nhưng lại là Một. Trong đó Ngôi Cha là Đấng sáng tạo, Ngôi Con là
Chúa Giêsu Kitô ( Đấng cứu chuộc) và Ngôi Thánh Thần ( Đấng thánh hóa).

NGÀY 3: NHÓM 3: THAM QUAN CÀ MAU

3.1 Tổng quan Cà Mau, Tp.Cà Mau

Tổng quan tỉnh Cà Mau

Lịch sử hình thành:

Tỉnh Cà Mau được mở mang cách đây 300 năm. Cuối thế kỷ 17, Mạc Cửu là tướng của
nhà Minh do không chấp nhận triều đình nhà Thanh nên đã dẫn một số người Trung Hoa
đến vùng Hà Tiên sinh sống. Sau khi Mạc Cửu dâng toàn bộ phần đất này thần phục nhà
Nguyễn, Mạc Thiên Tứ con của Mạc Cửu đã vâng lệnh triều đình chúa Nguyễn lập ra đạo
Long Xuyên.

Vào năm 1808, Thời Gia Long thứ 7, đổi tên đạo Long Xuyên thành huyện Long Xuyên,
thuộc trấn Hà Tiên. Năm 1825, Thời Minh Mạng thứ 6, nhà Nguyễn đã đặt ra một quan
tri huyện để cai trị.

Ngày 15 tháng 6 năm 1867, thực dân Pháp thành lập hạt Cà Mau gồm địa bàn huyện
Long Xuyên cũ. Tuy nhiên đến ngày 1 tháng 8 năm 1877, thực dân Pháp lại giải thể hạt
Cà Mau, nhập vào địa bàn hạt Rạch Giá.

36
Sau nhiều lần chia tách các huyện lỵ, Ngày 9 tháng 3 năm 1956, theo Sắc lệnh 32/VN,
chính quyền Việt Nam Cộng hòa lấy quận Cà Mau và 4 xã của quận Giá Rai là Định
Thành, Hoà Thành, Tân Thành, Phong Thạnh Tây lập thành tỉnh Cà Mau, tỉnh lỵ ban đầu
có tên là Cà Mau.

Vị trí địa lý: Cà Mau là một tỉnh ven biển cực nam của Việt Nam, thuộc vùng Đồng
bằng sông Cửu Long và nằm trọn trên bán đảo Cà Mau, phía bắc giáp tỉnh Kiên Giang,
phía đông giáp tỉnh Bạc Liêu và biển Đông, phía nam giáp biển Đông và phía tây giáp
vịnh Thái Lan.

Diện tích: 5.329 km², bằng 13,13% diện tích vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL)
và bằng 1,58% diện tích cả nước

Địa hình: Nhìn chung địa hình tương đối bằng phẳng và thấp, bằng phẳng và thường
xuyên bị ngập nước. Độ cao thường khoảng 0,501,5m so với mặt nước biển. Hướng địa
hình nghiêng dần từ bắc xuống nam.

Khí hậu: Khí hậu tỉnh Cà Mau là khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, có nền nhiệt
cao (26,5°C), Cao nhất trong năm vào tháng 4 khoảng 27,6°C, thấp nhất vào tháng Giêng
khoảng 25°C. Nét đặc trưng là khí hậu phân mùa rõ rệt, mùa mưa từ tháng 5 đến tháng
11, mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Về cơ bản, khí hậu ôn hòa, ít khắc nghiệt
hơn các vùng khác. Thời điểm du lịch Cà Mau lý tưởng nhất là vào mùa khô, vào tháng 7
và tháng 8, du khách sẽ được thưởng thức nhiều đặc sản.

Dân số: tính đến 2013 là 1,22 triệu người. tỉnh Cà Mau có cơ cấu đa dân tộc, trong tỉnh
có 20 dân tộc khác nhau, người Kinh chiếm chủ yếu, người Khmer chiếm gần 3% người
Hoa chiếm 0,95%.

Các nguồn tài nguyên

Tài nguyên rừng: Với diện tích rừng ngập mặn và rừng tràm rộng lớn, có Khu dự trữ sinh
quyển mũi Cà Mau, 02 vườn quốc gia (Mũi Cà Mau và U Minh hạ), có các vườn chim tự
nhiên là những điều kiện để tỉnh Cà Mau phát triển du lịch sinh thái. Hiện nay, du lịch
rừng ngập mặn Cà Mau đang được đầu tư theo dự án du lịch chuyên đề quốc gia. Nhờ đó,
sản phẩm du lịch sinh thái của tỉnh Cà Mau ít bị trùng lặp với các tỉnh khác trong vùng
ĐBSCL (chủ yếu là sinh thái miệt vườn).

Tài nguyên khoáng sản: Cà Mau có tiềm năng lớn về dầu khí, có nhiều bể trầm tích có
triển vọng dầu khí. Các bãi cát ven biển nằm sát ven biển dài tạo điều kiện để phát triển
du lịch. Than bùn ở Rừng tràm U Minh trữ lượng lớn nhất cả nước.

Tài nguyên biển: Cà Mau là một trong số 28 tỉnh ven biển của cả nước và là tỉnh có 3 mặt
tiếp giáp với biển. Biển đã và sẽ tạo ra vị thế phát triển cho tỉnh Cà Mau thông qua các
37
lĩnh vực khai thác thủy sản, du lịch, công nghiệp cơ khí và chế biến thủy sản, vận tải biển
và đặc biệt là nhiệm vụ quốc phòng an ninh vùng biển. Với chiều dài bờ biển 254 km, có
một số bãi cát ven bờ (Giá Lồng Đèn, Khai Long), có cồn bồi lắng cửa sông, các cụm đảo
gần bờ Hòn Khoai, Hòn Chuối, Hòn Đá Bạc là tiềm năng để khai thác du lịch biển
đảo.Vùng biển Cà Mau là một trong 4 ngư trường trọng điểm của cả nước, có trữ lượng
thủy hải sản lớn và đa dạng về loài, có nhiều loài có giá trị kinh tế cao như tôm biển,
mực, một số loài cá có giá trị như cá thu, cá mú, cá chim… và nhiều chủng loại như thủy
sản nước lợ, nước mặn lớn nhất nước tạo ra sự phong phú về các món ăn đồ biển phục vụ
du khách.

Tài nguyên văn hóa: Ở tỉnh Cà Mau có một số khu di tích lịch sử như Hồng Anh thư
quán, đình Tân Hưng, khu căn cứ Lung Lá Nhà Thể, căn cứ Xẻo Đước, khu chứng tích
tội ác Mỹ ngụy Hải Yến - Bình Hưng. Đây là những công trình văn hóa du lịch, đang
được đầu tư tôn tạo. Nghệ thuật đờn ca tài tử, văn hóa dân gian, lễ hội Nghinh ông, hoạt
động mua bán chợ nổi trên sông… là những yếu tố có thể khai thác trong hoạt động du
lịch lịch sử - văn hóa.

Thành phố Cà Mau

Lịch sử hình thành

Cà Mau là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Cà Mau, Việt Nam. Trước năm 1975, thị xã có tên
là Quản Long, tỉnh An Xuyên. Năm 1999, thị xã Cà Mau được Thủ tướng Chính phủ Việt
Nam công nhận là đô thị loại III. và được công nhận là đô thị loại II trực thuộc tỉnh Cà
Mau vào Ngày 6 tháng 8 năm 2010.

Địa lý: Thành phố có diện tích 249,23 km², dân số năm 2019 là 226.372 người, mật độ
dân số đạt 908 người/km². Thành phố cách thủ đô Hà Nội 2.017 km về phía nam, cách
Thành phố Hồ Chí Minh 305 km về phía nam và cách thành phố Cần Thơ 149 km về
phía nam. Phía đông giáp thị xã Giá Rai và huyện Đông Hải thuộc tỉnh Bạc Liêu; Phía
tây giáp huyện Cái Nước và huyện Trần Văn Thời; Phía nam giáp huyện Đầm Dơi; Phía
bắc giáp huyện Thới Bình. Điều kiện tự nhiên

Khí hậu: ở Cà Mau mang đặc trưng của khí hậu nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, chia 2
mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11, mùa khô từ tháng
12 đến tháng 4 năm sau. Nhiệt độ trung bình 26,5 °C. Thời gian nắng trung bình 2.200
giờ/năm. Lượng mưa trung bình khoảng 2.360 mm. Chế độ gió thịnh hành theo mùa.
Mùa mưa gió thịnh hành theo hướng Tây – Nam hoặc Tây. Mùa khô gió thịnh hành theo
hướng Đông Bắc và Đông. Cà Mau nằm ngoài vùng ảnh hưởng của lũ lụt ở hệ thống
sông Cửu Long, đồng thời ít bị ảnh hưởng của bão.

38
Kinh tế: Thành phố có các hoạt động kinh tế trong nuôi trồng, chế biến và xuất khẩu
thủy sản, đặc biệt mặt hàng tôm sú, trong dầu khí, như Dự án Khí - Điện - Đạm Cà Mau,
và trong du lịch tham quan rừng ngập mặn (tràm, đước, sú, vẹt, mắm) sinh thái U Minh.
Kinh tế thành phố Cà Mau phát triển theo hướng tăng dần tỉ trọng đóng góp của khu vực
III, khu vực I chỉ còn chiếm trên 5% tổng sản phẩm trên địa bàn, nhưng vẫn đạt giá trị
đáng kể. Thành phố Cà Mau là trung tâm công nghiệp lớn thứ hai vùng Đồng Bằng Sông
Cửu Long (năm 2008), chủ yếu là sản xuất, chế biến nông- thủy sản- thực phẩm. Thu
nhập bình quân đầu người của thành phố năm 2015 đạt hơn 77 triệu đồng (tương đương
hơn 3.650 USD)

Du lịch: Khách du lịch đến thành phố Cà Mau có thể đi bằng đường bộ (350 km từ
Thành phố Hồ Chí Minh) và đường sông (130 km từ Cần Thơ), đường hàng không tại
sân bay Cà Mau. Các địa điểm tham quan là Đất Mũi, Hòn Khoai, Công viên văn hóa
19/5 nổi tiếng. Thành phố có chùa Khmer và chùa người Hoa. Đến với Cà Mau du khách
sẽ được thưởng thức nhiều món ăn ngon như Bánh tầm cay, lẩu mắm, bún mắm, ba khía
muối,... Đặc biệt món bánh tầm cay trứ danh vùng đồng bằng sông Cửu Long làm cho du
khách thích thú với khẩu vị lạ, màu sắc đẹp mắt và rất mặn mà, sâu sắc làm cho người ăn
nhớ mãi khi đặt chân đến Cà Mau. Món bánh tầm cay ăn kèm cùng rau sống như giá, rau
thơm,... tạo cho món bánh tầm thêm ấn tượng và đỡ ngán hơn. Bánh tầm cay có nhiều
loại cho du khách thỏa thích lựa chọn như: xíu mại thịt, cánh gà, đùi gà, mề gà, huyết...
và ăn kèm cùng bánh quẩy.

3.2 VQG Mũi Cà Mau, tuyến quốc lộ 1A

Giới thiệu đôi nét về Vườn quốc gia Mũi Cà Mau

Vườn quốc gia Mũi Cà Mau, phần trên đất liền thuộc địa phận hành chính của các xã: Đất
Mũi, Viên An và Đất Mới, thuộc huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau, cách thành phố Cà Mau
khoảng 100km và cách thành phố Hồ Chí Minh gần 400km.

Vườn quốc gia Mũi Cà Mau được thành lập năm 2003 khi Khu bảo tồn thiên nhiên Đất
Mũi được chuyển thành Vườn quốc gia trong hệ thống các khu rừng đặc dụng của Việt
Nam. Đây là khu rừng ngập mặn nguyên sinh lớn nhất nước ta, nơi tiếp giáp với biển
Đông và biển Tây nên chịu ảnh hưởng cả hai chế độ thủy triều: bán nhật triều biển Đông
và nhật triều biển Tây, là bãi đẻ của nhiều loài thủy hải sản có giá trị kinh tế, là điểm
dừng chân của nhiều loài chim nước di cư trú đông. Tổng diện tích đất của Vườn quốc
gia Mũi Cà Mau vào khoảng 41.862 hecta. Trong đó, khoảng 15.262 hecta là diện tích
vùng đất liền; còn lại 26.600 hecta là diện tích vùng ven biển tiếp xúc với đất liền; được
chia thành 4 phân khu chính: phân khu bảo vệ nghiêm ngặt (12.203 ha), phân khu phục
hồi sinh thái (2.859 ha), phân khu hành chính – dịch vụ (200 ha), phân khu bảo tồn biển
(26.600 ha).

39
Hiện nay, vườn quốc gia Mũi Cà Mau có số lượng động thực vật sinh sống rất phong phú
đa dạng, với khoảng 28 cho đến 32 loài cây ngập mặn; khoảng 26 loài thú, 93 loài chim,
43 loài động vật bò sát, 139 loài cá khác nhau, với 9 loài lưỡng cư, 49 loài sinh vật phù
du, và còn nhiều loài quý hiếm khác… Trong đó có hai loài nằm trong sách đỏ thế giới là
khỉ đuôi dài (Macaca fascicularis), voọc bạc (Trachypithecus cristatus) và bốn loài có
trong sách đỏ Việt Nam.

Ngày 26/5/2009, đảo Cù Lao Chàm (thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam) nằm cách bờ
biển Cửa Đại 15km cùng với Vườn quốc gia Mũi Cà Mau (huyện Ngọc Hiển) và vườn
quốc gia U Minh Hạ (huyện U Minh) thuộc tỉnh Cà Mau đã được UNESCO đưa vào
danh sách các Khu dự trữ sinh quyển thế giới. Vào ngày 13/4/2013, Ban thư ký Công ước
Ramsar thế giới công nhận VQG Mũi Cà Mau trở thành khu ramsar thứ 2.088 của thế
giới.

Những trải nghiệm không nên bỏ qua

Khi du lịch Cà Mau đến với vườn quốc gia Mũi Cà Mau du khách sẽ phải ấn tượng bởi
những điều thú vị có một không hai của vùng Đất Mũi này. Mỗi một điểm đến sẽ là một
hành trình trải nghiệm mới độc đáo và sâu sắc.

- Tham quan Công viên Văn hóa Du lịch Mũi Cà Mau

- Ngắm mặt trời mọc và lặn

- Xuyên rừng đước ngập mặn đất mũi Cà Mau

- Thưởng thức nghệ thuật đờn ca tài tử

- Trải nghiệm cuộc sống của người dân Đất Mũi

Quốc lộ 1A

Quốc lộ 1, còn được biết đến với các tên gọi khác như Quốc lộ 1A, đường 1, đường cái
quan, đường thiên lý hay đường xuyên Việt là tuyến đường giao thông xuyên suốt Việt
Nam. Quốc lộ bắt đầu (km 0) tại cửa khẩu Hữu Nghị trên biên giới giữa Việt Nam và
Trung Quốc, nằm tại thị trấn Đồng Đăng thuộc huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn, và kết
thúc tại thị trấn Năm Căn thuộc huyện Năm Căn, tỉnh Cà Mau với tổng chiều dài 2.482
km. Đây là tuyến đường quan trọng hàng đầu Việt Nam, nó đi qua trung tâm của một nửa
số tỉnh thành Việt Nam, nối liền 4 thành phố lớn: Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí
Minh và Cần Thơ. Nằm rất gần với quốc lộ 1 huyết mạch là đường cao tốc Bắc – Nam và
đường sắt Bắc – Nam, cũng nối thông suốt giữa 2 miền Nam và Bắc Việt Nam.

3.3 Hệ sinh thái thực, động vật: cây đước, cây mắm, sú, vẹt…
40
Nói về địa hình và điều kiện tự nhiên, không nơi đâu đặc biệt bằng Cà Mau. Bởi ngoài
biển, rừng U Minh Hạ trù phú còn có rừng ngập mặn Cà Mau với hệ sinh thái đa dạng
độc đáo bậc nhất. Quá trình kiến tạo hình thành nên vùng đất hình chữ V, giống một bán
đảo có ba mặt giáp biển. Yếu tố địa lý này đã tạo xây dựng nền tảng vững chắc cho sự
phát triển của chuỗi rừng ngập mặn Cà Mau đặc trưng. Ai về cực Nam mà chẳng phải
qua, phải ghé thăm rừng ngập mặn Cà Mau cho biết một lần.

Tổng quan rừng ngập mặn Cà Mau

Trong danh sách rừng ngập mặn thế giới, rừng ngập mặn Cà Mau chỉ đứng sau rừng
Amazon của Nam Mỹ. Với tổng diện tích lên đến 63.017 ha, rừng ngập mặn Cà Mau trải
dài 6 huyện Đầm Dơi, Phú Tân, Trần Văn Thời, U Minh, Ngọc Hiển và Năm Căn. Và ở
đó phần lớn diện tích nằm trong khu dự trữ sinh quyển thế giới Mũi Cà Mau và hơn
15.000 ha thuộc vườn quốc gia Mũi Cà Mau.

Người xưa từng ví “Rừng vàng biển bạc” nhằm nhắc đến vai trò quan trọng của rừng, của
biển. Đặt trong vị trí địa lý ba mặt giáp biển của Cà Mau có thể thấy ngay vai trò quan
trọng hàng đầu của rừng ngập mặn: lá chắn ngăn chặn xâm thực, xói lở. Vì thực tế, mảng
rừng phòng hộ ven biển kéo dài từ Bạc Liêu đến Mũi Cà Mau rồi đi dọc sang biển Tây
tới cửa biển Khánh Hội huyện U Minh có tổng chiều dài 307 km thì có đến 254km thuộc
địa phận tỉnh Cà Mau.

Một mặt chống xâm thực, mặt khác rừng ngập mặn còn giúp bồi biển, gia tăng diện tích
lãnh thổ cho nước ta. Cụ thể, phía Tây Mũi Cà Mau có một bãi bồi rộng lớn với diện tích
6.456 ha, hàng năm nhờ phù sa bồi đắp lấn biển từ 50-80 mét. Đồng thời cũng là nơi trú
ngụ, sinh sản của các loài thủy sinh - nguồn cung cấp con giống thiên nhiên vô tận cho
ngành nuôi trồng thủy sản tỉnh Cà Mau. Ngoài ra, rừng ngập mặn Cà Mau còn là lá phổi
xanh của toàn vùng Đông Nam Bộ, đóng vai trò điều hòa khí hậu, cân bằng sinh thái, bảo
vệ môi trường.

Hệ sinh thái rừng ngập mặn Cà Mau

Có thể nói rừng ngập mặn là hệ sinh thái đa dạng và đặc trưng nhất trong các hệ rừng. Về
thảm thực vật, theo thống kê của Trung tâm nghiên cứu rừng ngập mặn Cà Mau năm
2006 có 22 loài cây, trong đó nổi bật nhất loại cây chịu phèn chịu mặn như đước, mắm,
vẹt, bần, dá, su, cóc, dà, chà là, v.v. và có thêm các loại dương xỉ, dây leo khác. Trong
đó, đước là loài cây phổ biến nhất nên còn được gọi là rừng đước.

Về động vật, Trung tâm nghiên cứu rừng ngập mặn Cà Mau cùng thống kê được 13 loài
thú (thuộc 9 họ), 74 loài chim (thuộc 23 họ), 17 loài bò sát (thuộc 9 họ), 5 loài lưỡng cư
(thuộc 3 họ), 14 loài tôm, 175 loài cá (116 giống và 77 họ), 133 loài động thực vật phiêu
sinh. Rừng trù phú tươi xanh, chim muông thú cũng sinh trưởng tốt; thế nên đến rừng
41
ngập mặn Cà Mau mọi người dễ dàng bắt gặp nhiều loài chim quý, có cơ hội thưởng thức
nhiều đặc sản Cà Mau như cua, vọp, ba khía, cá dứa, v.v.

Du lịch là phải vừa chơi vừa ăn, rừng ngập mặn Cà Mau có đủ hai yếu tố đó. Du khách
có thể xuôi thuyền dưới tán rừng ngắm chim muông và nghỉ ngơi bằng những món ăn
dân dã từ rừng. Đặc biệt, có thể kết hợp xen kẽ một số hành trình tham quan khác như
khám phá đất mũi Cà Mau, đảo Hòn Khoai, bãi Khai Long,v.v.

3.4 Cực Nam, Bắc, Đông, Tây của Việt Nam

Mỗi quốc gia đều có vùng lãnh thổ riêng được quy định bao gồm vùng trời, vùng đất,
vùng biển và được quốc tế công nhận. Giới hạn của vùng lãnh thổ trên đất liền được quy
định bằng các điểm cực (hay cực trị) - đó là những điểm có tọa độ xa nhất về phía Đông,
Tây, Nam và Bắc của một quốc gia khi so với bất kỳ vị trí nào khác trên lãnh thổ của đất
nước.

Điểm cực Đông - Mũi Đôi, Khánh Hòa

Điểm cực đông - nơi đón ánh bình minh đầu tiên trên đất liền Việt Nam nằm trên hòn
Mũi Đôi thuộc bán đảo Hòn Gốm, vịnh Vân Phong, xã Vạn Thạnh, Vạn Ninh, tỉnh
Khánh Hòa. Mũi Đô nằm ở phía nam đèo Cả, cách TP. Hồ Chí Minh khoảng 530km và
cách TP. Nha Trang khoảng 100km. Nơi đây là sự kết hợp hài hòa bởi hệ thống đường
mòn uốn lượn men theo bờ, xuyên qua những cánh rừng trập trùng.

Điểm cực Tây - A Pa Chải, Điện Biên

Không giống như điểm cực Đông, điểm cực Tây của Việt Nam nằm tại A Pa Chải, xã Sín
Thầu, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên lại là một địa điểm ai cũng có thể tới bởi giao
thông đến đây khá thuận lợi. A Pa Chải là nơi có cột mốc biên giới giữa 3 nước: Việt
Nam - Lào - Trung Quốc, bởi vậy, trong sổ tay của dân "phượt", nơi đây còn được gọi là
cột mốc số 0 hay là cột mốc không số.

Vị trí điểm cực Tây Việt Nam nằm ở ngã ba biên giới 3 nước, bởi vậy, nơi đây được coi
là địa điểm trọng yếu về mặt an ninh - quốc phòng. Du khách đến đây phải đăng ký với
Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng Điện Biên hoặc trực tiếp tại Đồn Biên phòng A Pa chải và
sẽ được chiến sĩ biên phòng dẫn đường lên thăm cột mốc. Đoạn đường từ Trạm biên
phòng lên cột mốc A Pa Chải khoảng 11km, nhưng hiện nay chỉ còn khoảng 3km đường
đất, còn lại đường đã đổ bê tông khá dễ đi.

Điểm cực Nam - Đất Mũi, Cà Mau

Điểm cực Nam của nước ta nằm trên địa phận xã Đất Mũi, huyện Ngọc Hiển, Tỉnh Cà
Mau. Xã Đất Mũi cách trung tâm thành phố Cà Mau khoảng 110km, trước kia thường
42
phải di chuyển bằng cano nhưng những năm gần đây, do du lịch ngày càng phát triển,
tuyến đường Hồ Chí Minh đoạn từ Năm Căn đến Đất Mũi đã được thông xe nên du
khách có thể đến điểm cực Nam của Tổ quốc bằng đường bộ thuận tiện hơn

Hiện nay nếu xét về mặt địa lý thì mũi Cà Mau không phải là điểm cực Nam trên đất liền
của Việt Nam, mà chỉ nằm ở vùng cực Nam của Việt Nam. Điểm cực nam trên đất liền
của tỉnh Cà Mau nằm ở xã Viên An, huyện Ngọc Hiển, có độ vĩ 8°30' Bắc. Mũi Cà Mau
là điểm cực Tây của tỉnh Cà Mau.

Điểm cực Bắc - Lũng Cú, Hà Giang

Điểm cực Bắc của nước ta được đánh dấu bằng điểm mốc cột cờ Lũng Cú nằm ở xã Lũng
Cú, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Cột cờ Lũng Cú là một cột cờ quốc gia nằm ở đỉnh
Lũng Cú hay còn gọi là đỉnh núi Rồng (Long Sơn), nơi có độ cao khoảng 1.470m so với
mực nước biển. Cột cờ Lũng Cú đặt ở Đài vọng cảnh cách cực Bắc thực tế của Việt Nam
khoảng 3,3km theo đường thẳng nhưng vì đây là một điểm du lịch rất thu hút nên nó
cũng được coi là cột mốc cực Bắc của nước ta.

3.5 Đặc sản Cà Mau

Nơi đây là nơi của vô số sinh vật từ các loại hải sản, cá sông, chim trời, ếch, chuột,...hay
nổi tiếng với những loài côn trùng đuông, nhộng, dế,..cùng hàng trăm loại cây ăn quả và
đa dạng những loại rau. Với bấy nhiêu đấy thôi, chắc hẳn cũng đã làm bạn tò mò về vùng
đất Cà Mau. Cùng theo chân chúng mình khám phá nền ẩm thực vùng đất Mũi nhé! Một
phần không thể thú vị hơn khi đến đất Mũi chính là thưởng thức những bữa ăn đậm chất
Nam bộ dưới những mái nhà lợp lá dừa nước, chung quanh gió mát rười rượi với rượu
trái giác, được mệnh danh là “vang Cà Mau” và nghe đờn ca tài tử, thì thật khó quên.

Cua Cà Mau - nổi tiếng nhất: Cua chính là món đặc sản Cà Mau hàng đầu phải kể đến.
Không chỉ nổi tiếng trong nước, cua Cà Mau còn được xuất khẩu đi các nước lân cận.
Thế nên, đặt chân đến Đất Mũi mà không thưởng thức món cua thì quả là một thiếu sót
lớn.Với 2 loại cua đặc trưng cua thịt rất chắc thịt, vị ngọt và thơm, cua gạch thì gạch đầy
ú ụ đỏ ươm, béo ngậy thơm ngon. Chỉ cần nhìn thôi là phải khiến bạn “nhỏ dãi”, bạn có
thể thưởng thức vị thơm ngon của cua với các cách chế biến như cua hấp, cua rang me,
lẩu cua,...

*Giá tham khảo:

- Cua yếm: 300.000 VND/kg

- Cua gạch nhỏ: 450.000 VND/kg

- Cua gạch lớn: 490.000 VND/kg

43
- Cua thịt: 370.000 VND/kg

* Cách phân biệt các loại cua

Cua gạch son: Cua gạch son có yếm vuông. Sau khi lột chúng biến thành cua cái. Cũng
trong khoảng thời gian này chúng tiến hành giao phối thì phần gạch sẽ dần xuất hiện
nhiều.

Cua ốp: Sau khi lột mà không được giao phối thì chúng không có gạch, thường được
phân biệt với cái tên cua cái ốp. Thịt cua vẫn ngon nhưng không ngọt bằng cua gạch
son.Trọng lượng dao động khoảng 300-500g.

Cua Y: Loại cua biển Cà Mau này phần thịt chiếm đến 70% trở lên. Những con khoảng
90% thịt thì vô cùng hiếm. Yếm cua và cạnh đáy hình tam giác, nhỏ trông giống như chữ
Y.

Cá Thòi Lòi nướng muối ớt: Một loại cá đặc trưng ở vùng ngập mặn, với vẻ ngoài tuy
xấu xí, loài cá nhỏ bé này nổi bật khi vừa biết bơi, chạy trên mặt nước hay trên cạn và
còn có thể leo cây. Và hơn hết, cá thòi lòi có nguồn dinh dưỡng cao, không có nhiều
xương và không tanh. Nó trở thành một đặc sản Cà Mau dân dã nhưng là món ngon được
nhiều du khách ưa thích, với đa dạng cách chế biến. Bạn có thể thưởng thức món cá thòi
lòi nướng, nấu lẩu, kho tiêu. Hoặc bạn có thể tìm mua khô cá thòi lòi để làm quà biếu cho
bạn bè và người thân sau chuyến đi.

Lẩu mắm U Minh: Khi đặt chân đến vùng sông nước Miền Tây, món lẩu mắm vẫn là một
đặc sản mà bạn đừng nên bỏ qua. Với hương vị mắm đặc trưng, tại Cà Mau nước lẩu sẽ
được nấu bằng mắm cá Sặc, cùng với một ít sả băm nhuyễn làm dậy lên mùi mắm thêm
“nồng nàn” hơn. Món lẩu mắm vùng U Minh thì chắc chắn không thể thiếu những món
ăn kèm như cá, tôm, mực và những loại rau rừng xanh tươi đặc trưng tại vùng rừng U
Minh như đọt nhãn lồng, rau đắng, càng cua, bông súng, đọt choại,...

Gỏi ong non: Sâu trong rừng U Minh Hạ có nghề gác ong thu mật nổi tiếng, ngoài thu
những miếng mật ngọt thơm, thì nhộng ong cũng là một nguyên liệu chế biến nên đặc sản
Cà Mau gỏi ong non, nhộng ong non được trộn với các loại rau thơm, rau quế, rau răm và
nước mắm chua ngọt, việc trộn gỏi sẽ giữ được những tinh tuý trong ong non và tạo nên
một món ngon mang đậm vị vùng rừng U Minh Hạ.

Mắm ba khía Rạch Gốc: Một đặc trưng tại vùng Đất Mũi mà bạn không thể bỏ qua là đặc
sản Ba Khía Rạch Gốc. Ba khía thuộc họ nhà Cua, thường sống trong vùng ngập mặn,
chúng ăn những trái mắm đen rụng xuống nên thịt rất chắc và có ít gạch son. Ba khía
thường được chế biến theo nhiều cách khác nhau như hấp, rang me, nướng,... nhưng phổ
biến và nổi tiếng nhất là mắm ba khía Rạch Gốc. Tuy làm mắm nhưng ba khía vẫn giữ

44
được nguyên vị đặc trưng, hãy một lần thưởng thức món mắm ba khía với cơm nóng, tuy
dân dã bình dị, những món đặc sản độc đáo này đã níu chân nhiều du khách.

Rắn ri: Một loại rắn lành tính sống tại vùng nước ngọt U Minh Hạ, không chỉ là đặc sản
thơm ngon, món rắn ri rất giàu chất dinh dưỡng, rất tốt cho sức khỏe. Đặc sản Cà Mau
rắn ri thường được chế biến theo nhiều cách như hầm sả nước dừa, xào lăn, hoặc nấu
cháo. Về vùng miền Tây sông nước, việc thưởng thức những đặc sản độc đáo phần nào
đó giúp bạn hiểu hơn về bản sắc ẩm thực đặc trưng nơi đây.

Bánh tằm gà cay: Với sự kết hợp hoàn hảo giữa những sợi bánh tằm mềm và những
miếng gà dai, cùng với nước dùng vị cà ri đậm vị sẽ làm bạn ăn mãi mà không biết ngán.
Với hương vị đặc trưng kết hợp cùng rau xanh và giá làm cho món ăn càng thêm hấp dẫn,
thực khách sẽ cảm nhận được vị cay cay thơm thơm nồng nàn nơi đầu lưỡi.Mức giá bánh
tằm Cà Mau cũng khá mềm, dao động từ 30.000 - 50.000 VND/phần. Hiện nay, nhiều
quán bánh tằm gà cay trên địa bàn TP. Cà Mau được nhiều thực khách yêu thích

Mắm tép Cà Mau: Một món ăn đặc trưng dân dã quen thuộc trong các bữa ăn của người
dân tại vùng Cà Mau là món mắm tép. Với hương vị đậm đà của tép giòn sần sật, vị cay
cay của ớt và gừng, hòa quyện cùng đu đủ giòn rụm và vị hơi chua đặc trưng của mắm
tép, tạo nên một món ăn vô cùng cuốn hút. Không nhất thiết phải đến hàng quán sang
trọng, chỉ cần ghé vào một khu chợ bất kỳ, bạn cũng có thể dễ dàng tìm mua thức đặc sản
này với mức giá khoảng 250.000 VND cho loại mắm tép hũ 1kg và khoảng 170.000
VNĐ cho loại mắm tép trộn đu đủ.

Đuông Chà Là: Một món ăn hơi độc đáo và nhiều người không dám thưởng thức, nhưng
bạn đừng phí hoài cuộc đời, đã đến vùng U Minh thì đừng bỏ qua đặc sản Cà Mau đuông
chà là. Cây chà là thường có nhiều ở vùng rừng ngập mặn, và những con đuông béo ngậy,
trắng tròn thường cư ngụ trên những cây chà là ấy. Với cách chế biến khá đơn giản,
đuông chà là cho vào mắm ngon và ăn trực tiếp, tuy hơi “đáng sợ” nhưng bạn hãy dũng
cảm thử một lần, chắc chắn nó sẽ trở thành món khoái khẩu của bạn.

Mật ong rừng U Minh: Mật ong rừng U Minh là tinh tuý của vùng rừng ngập mặn, với
hương vị đặc trưng thơm mùi hoa tràm, vị ngọt thanh đặc biệt rất tốt cho sức khỏe. Đây là
một đặc sản tại vùng đất mũi mà bạn nên mua về làm quà để biếu cho người thân, bạn bè
rất ý nghĩa. Tuy nhiên, đây cũng là đặc sản rất dễ bị nhái bởi mật ong kém chất lượng.

3.5 Các Điểm tham quan du lịch ở Cà Mau: sân chim Cà Mau, đền thờ Bác Hồ, Hòn
Đá Bạc, VQG U Minh Thượng,….

45
Sân chim Cà Mau

Cà Mau có rất nhiều sân chim, với hàng trăm loài chim, có nhiều loài thuộc dạng quý
hiếm cần được bảo tồn, quần tụ dưới tán rừng ngập mặn (rừng đước) và rừng ngập lợ
(rừng tràm). Trong đó, có một sân chim rất đặc biệt – sân chim giữa lòng thành phố Cà
Mau. Được hình thành và duy trì hơn 20 năm, sân chim nằm trong Khu tưởng niệm chủ
tịch Hồ Chí Minh, tọa lạc tại khóm 1, phường 1, thành phố Cà Mau. Sân chim có diện
tích 4,5 ha. Theo nghiên cứu, vào năm 2018 vườn có khoảng 6600 cá thể chim với
khoảng 53 loài chim khác nhau. Tuy nhiên số lượng chim sẽ dao động theo từng mùa
trong năm, vào thời kỳ cao điểm có hơn 12.000 cá thể chim đến làm tổ, sinh con, đẻ cái
rồi định cư ở đây. Phần lớn là chim cò, chim còng cọc, chim vạc, chim điên điển, vẹt
xám…

Buổi chiều, khi hoàng hôn buông xuống cũng là lúc đàn chim tìm về tổ ấm, du khách dễ
dàng thưởng thức bản hợp ca của hàng ngàn đôi cò rượt đuổi nhau, chim non nhốn nháo
gọi mẹ, chim trống cất tiếng gọi bạn tình… giữa chốn phồn hoa phố thị.

Các chuyên gia về môi trường thế giới khi đến đây vừa ngạc nhiên, vừa thích thú trước
cảnh tượng hấp dẫn, lạ mắt: con bay, con đậu trên cành, con lò dò dưới đất, với những bộ
lông muôn màu, muôn sắc. Và đây cũng chính là điểm du lịch tuyệt vời với du khách
phương xa.

Sân chim Ngọc Hiển

Sân chim Ngọc Hiển có địa chỉ tại huyện Ngọc Hiển, tỉnh Cà Mau hiện là một trong
những vườn nuôi chim lớn nhất ở nước ta. Vườn chim nổi tiếng này có tổng diện tích
130ha, là nơi bảo tồn và phát triển nhiều giống chim quý hiếm. Tham quan sân chim
Ngọc Hiển Cà Mau du khách còn được tìm hiểu thảm thực vật tươi xanh và hệ thống
sông ngòi chằng chịt.

Để được chiêm ngưỡng những đàn sếu đầu đỏ biểu diễn thì nên đi đến vào tầm tháng 4
tới tháng 5. Lúc này, có rất nhiều đàn sếu đầu đỏ di chuyển tới sân chim Ngọc Hiển để
tìm giống và mồi ăn. Ngoài ra, cũng có thể tới vườn chim Ngọc Hiển vào mùa nước nổi
từ tháng 8 tới tháng 11. Khi đó, toàn bộ vườn chim ngập trong nước và khách tham quan
sẽ được di chuyển bằng thuyền trên những con kênh nhỏ để tham quan sâu bên trong
rừng. Mùa mưa là thời điểm các loài chim tại sân chim Ngọc Hiển bắt đầu sinh sản, có
lúc lên tới 10.000 cá thể. Trong đó, phổ biến nhất là bạc má, cò trắng, còng cọc, diệc
xám, điên điển, giang sen cho tới các loài lưỡng cư, bò sát.

46
Đền thờ Bác Hồ

Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh tại xã Viên An, huyện Ngọc Hiển nằm tại ngã ba sông
Ông Trang, cách trung tâm huyện Ngọc Hiển về phía tây 42 km.

Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời và nhằm đáp ứng lòng mong mỏi, tình cảm và
nguyện vọng của nhân dân đối với Bác, ngày 10/9/1969, Đền thờ Bác được khởi công
xây dựng tại xóm Ông Bọng, ấp Ông Trang ngay ngã năm xã Viên An. Đền thờ được xây
dựng mỗi cạnh 4,5m; đòn tay, vách đóng bằng gỗ, ván đước; mái nhà đền thờ cấu trúc 2
tầng, mái lợp tôn thiếc, trên đỉnh nóc có hình con chim hòa bình, sơn màu lá cây đước.
Bên trong, phía chính diện có bục thờ và ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh dệt bằng vải, khổ 50
x 70 cm, sàn lót bằng ván đước. Phía trước Đền thờ có dòng chữ “Đền thờ Chủ tịch Hồ
Minh”. Ngày 25/9/1969, Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh được khánh thành và có trên 600
cán bộ, nhân dân địa phương đã về dự.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước, ngày 10/5/1975, Chi bộ
ấp Ông Trang thống nhất dời Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh từ Ông Bọng, ấp Ông Trang
về vàm Ông Trang hiện nay. Khi di dời, Chi bộ ấp Ông Trang mượn 2 thuyền lớn có
trọng tải trên 10 tấn làm thành bè, xung quanh có quấn vải trắng với hình tượng con chim
bồ câu trắng, có băng cờ, khẩu hiệu, sau đó chở Đền thờ đi diễu hành từ Ông Trang đến
thị xã Cà Mau, với thời gian 4 ngày mới quay về vàm Ông Trang. Sau đó, xã tập trung
lực lượng khiên Đền thờ lên đặt ở vị trí vàm Ông Trang hiện nay. Đây là đền thờ Bác
được xây dựng sớm nhất ở Cà Mau.

Ngày 26/3/1996, Đền thờ Chủ tịch Hồ Chí Minh tại xã Viên An, huyện Ngọc Hiển được
UBND tỉnh Minh Hải công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.

Hòn Đá Bạc

Hòn Đá Bạc, cách thành phố Cà Mau khoảng 50 km, cách đất liền khoảng 500 mét, có
diện tích 6,34 ha, nằm ở phía tây Bán đảo Cà Mau, thuộc địa phận ấp Kinh Hòn, xã
Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời.

Hòn Đá Bạc bao gồm Hòn Ông Ngộ, Hòn Đá Bạc, Hòn Đá Bạc Lẻ. Đỉnh cao nhất của
hòn khoảng 50 mét so với mặt nước biển. Cùng với Hòn Khoai, Hòn Chuối, Hòn Đá Bạc
là một trong những cụm đảo có vị trí chiến lược về kinh tế – quốc phòng – an ninh trên
vùng biển - đảo Cà Mau.

Nhìn trên bản đồ, Hòn Đá bạc như một trạm tiền tiêu canh giữ vùng trời, vùng biển phía
tây nam Mũi Cà Mau. Hòn Đá Bạc – như tên gọi của nó – xung quanh hòn, trên mặt
nước, dưới đáy biển hàng ngàn viên đá granit đủ mọi kích cỡ nằm chồng lên nhau tạo
thành nhiều hình dáng như có sự sắp đặt của con người. Đi trên Hòn Đá Bạc, du khách

47
bắt gặp bàn tay Tiên, dấu chân Tiên, giếng Tiên, bàn chân cọp. Trên đỉnh phía đông của
Hòn Đá Bạc có các tảng đá to và bề mặt khá rộng. Khoảng giữa hai mảng đá có khuyết
một hố sâu giống như hình bàn chân. Tương truyền rằng, dấu bàn chân ấy là bàn chân
Tiên, còn mảng đá này là sân Tiên.

Trên hòn có một vài ngôi chùa nhỏ như chùa Hang, chùa Tịnh độ. Đặc biệt, trên đỉnh cao
nhất của Hòn Đá Bạc là đền thờ Ông Nam Hải - nơi thờ bộ xương cá Ông dài 13m. Ngày
20/5/1995, cá Ông dạt vào khu vực cửa sông Ông Đốc. Khoảng 3 ngày sau, Ông lụy
(chết), ngư dân Sông Đốc đem chôn và đến năm 1996 đưa bộ xương về Hòn Đá Bạc để
thờ cúng. Ngư dân vùng này mỗi khi đi biển gặp sóng to, gió lớn đều được cá Ông cứu
giúp. Vì thế, ngư dân nơi đây thầm cảm ơn Ông và đem thờ Ông như một vị thần cứu
nhân độ thế. Tương truyền, đền thờ Ông Nam Hải rất thiêng.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, địch đã chọn Hòn Đá Bạc làm nơi
đóng Trung đội pháo 105 ly để khống chế vùng căn cứ cách mạng Khánh Bình Tây và
tuyến ven biển phía Tây Cà Mau. Đây còn là địa điểm diễn ra chuyên án CM12, đánh bại
âm mưu nhập biên phá hoại, lật đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta của tổ chức phản
động “Việt Nam phục quốc” do Lê Quốc Túy và Mai Văn Hạnh cầm đầu.

Ngày 22/6/2009, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận di tích: Hòn Đá Bạc -
Trung tâm chỉ huy kế hoạch phản gián CM12 (09/9/1981- 09/9/1984) là Di tích lịch sử -
văn hóa cấp Quốc gia. Bộ Công an và tỉnh Cà Mau đã xây dựng Tượng đài chiến thắng
CM12, Nhà truyền thống, đền thờ Bác Hồ tại khu di tích nổi tiếng này.

Vườn quốc gia U Minh Hạ

Ngày 20/01/2006, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 112/QĐ-TTg về việc
chuyển Khu bảo tồn thiên nhiên Vồ Dơi thành Vườn Quốc gia U Minh Hạ.

Nằm cách TP.Cà Mau khoảng 25km về phía Tây Bắc, vườn có tổng diện tích 8.527,8 ha
thuộc địa giới hành chính 4 xã thuộc 2 địa bàn huyện U Minh và huyện Trần Văn Thời.
Ngoài ra, Vườn quốc gia U Minh Hạ còn có hơn 25.000 ha vùng đệm thuộc Công ty
TNHH một thành viên Lâm nghiệp U Minh, Trại giam K1 Cái Tàu và Trung tâm nghiên
cứu ứng dụng rừng ngập Minh Hải quản lý.

Vườn quốc gia U Minh Hạ là một trong hai vườn quốc gia tại tỉnh Cà Mau. Ngày 26
tháng 5 năm 2009, cùng với Cù Lao Chàm - Quảng Nam, Vườn quốc gia Mũi Cà Mau và
U Minh Hạ được UNESCO đưa vào danh sách các khu dự trữ sinh quyển của thế giới.

Đặc trưng là hệ sinh thái rừng Tràm hình thành trong điều kiện ngập nước, úng phèn,
trên nền đất than bùn là loài cây tiêu biểu của đồng bằng Sông Cửu Long. VQG U Minh
Hạ có hệ sinh thái đa dạng và phong phú với 250 loài thực vật, 182 loài chim, 20 loài bò

48
sát và lưỡng thê, 40 loài thú và nhiều loài côn trùng khác, trong đó có nhiều loài được ghi
vào sách đỏ của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên Quốc tế.

Đến với VQG U Minh Hạ chúng ta có thể lên đài quan sát cao 24m, để ngắm toàn cảnh
VQG U Minh Hạ. Lênh đênh trên những chiếc ghe dọc theo những con kênh để ngắm
nhìn thảm động thực vật đa dạng và phong phú, được nghe những truyền thuyết từ thuở
tiền nhân khai khẩn đất phương Nam. Ven theo các con sông, lạch nước, du khách sẽ bắt
gặp các nông dân buông ghe đánh cá dưới tán rừng tràm, xem các loài thủy sản tươi rói
mà họ mới đánh bắt được.

Vào mùa ăn ong từ tháng 12 đến tháng 6, đến tham quan rừng U Minh Hạ bạn sẽ có dịp
theo chân những người thợ gác kèo vào rừng lấy mật, vừa là trải nghiệm lý thú vừa được
thưởng thức món ong non vừa cắt xuống, chấm thêm tí mật vàng óng dẻo quánh thì ngọt
thanh đến thao đầu lưỡi.

Sau những chuyến xuyên rừng du khách có thể xem tát đìa tay tự tay giăng lưới, câu cá,
hái rau rừng, nhổ bông súng rồi thưởng thức nhiều món ăn đặc sản của xứ sở rừng Tràm
U Minh mà ít nơi nào có được như cá lóc nướng trui, cá rô đồng nấu lẩu mắm, lươn um lá
nhàu, chuột đồng chiên, …

Vườn quốc gia U Minh Hạ còn có nhiệm vụ bảo tồn, tái tạo các giá trị về cảnh quan thiên
nhiên, môi trường sinh thái và đa dạng sinh học của hệ sinh thái đất ngập nước đặc thù,
rừng tràm trên đất than bùn; bảo tồn và phát triển nguồn gen các loài động thực vật quý,
các giá trị văn hóa, tinh thần, di tích lịch sử, phục vụ công tác nghiên cứu khoa học, tham
quan và phát triển du lịch.

Vườn Quốc Gia U Minh Thượng

Vườn quốc gia U Minh Thượng thuộc địa phận của tỉnh Kiên Giang, được ngăn cách bởi
con sông Trẹm và được xếp hạng vào loại rừng đặc thù, vừa độc đáo vừa quý hiếm trên
toàn thế giới. Địa điểm này được chuyển đổi từ khu bảo tồn thiên nhiên thành vườn quốc
gia vào ngày 14/1/2002 theo quyết định số số 11/2002/QĐ-TTG.

Rừng nguyên sinh chiếm phần lớn Vườn quốc gia U Minh Thượng và xứng đáng là kiểu
rừng úng phèn có giá trị độc đáo không chỉ tại Việt Nam mà cả thế giới. Hiện tại, VQG
được đầu tư để phục vụ cho việc nghiên cứu và bảo tồn các nguồn gen quý hiếm.

Chức năng chính của Vườn quốc gia U Minh Thượng chính là bảo tồn sự đa dạng của hệ
sinh thái rừng ngập nước, rừng tràm úng phèn trên điều kiện đất than bùn, đặc biệt là bảo
tồn nơi cư trú cho các loại chim nước và động vật quý hiếm. Không những thế VQG còn
là nơi lưu trữ và bảo tồn những di tích lịch sử quan trọng trong thời kỳ chống Pháp và
Mỹ.

49
Thời điểm thích hợp để khám phá U Minh Thượng là vào mùa nước nổi từ tháng 8 đến
tháng 11. Lúc này mực nước dâng cao, du khách có thể được trải nghiệm ngồi ghe tham
quan cảnh đẹp hay quan sát hệ sinh thái phát triển đa dạng vào mùa này.

Đến Vườn quốc gia U Minh Thượng, du khách sẽ được tự mình trải nghiệm nhiều hoạt
động khó quên. Điển hình như:

Ngồi thuyền khám phá rừng ngập nước: Hoạt động được hầu hết mọi du khách lựa chọn
khi đến với U Minh Thượng chính là ngồi thuyền khám phá rừng tràm cùng những cảnh
quan trên rừng ngập nước. Đưa mắt quan sát mọi người sẽ thấy mặt nước đầy những
mảng bèo xanh hay điểm xuyết vào đó là sắc tím của hoa súng, bồn bồn…

Tìm hiểu về lịch sử các cuộc chiến tranh hào hùng: Vườn quốc gia U Minh Thượng cũng
được xem là chứng nhân lịch sử cho hai cuộc kháng chiến hào hùng chống Pháp và Mỹ.
Vậy nên đến đây, mọi người sẽ được tìm hiểu về các di tích lịch sử, các cột mốc – giai
đoạn quan trọng của dân tộc trong thời kỳ chiến tranh…

Quan sát hệ sinh thái đa dạng: Ngoài hệ thực vật rừng ngập nước đa dạng thì U Minh
Thượng còn là nơi cư ngụ của nhiều loài động vật quý hiếm. Đặc biệt là một vài có tên có
mặt trong sách đỏ Việt Nam như tê tê, bồ nông chân xám, rái cá mũi lông, cầy vòi
hương…

Câu cá trong rừng U Minh: Câu cá cũng là thú vui có tác dụng xả stress tốt. Đến với
VQG này, du khách có thể chọn thuê những chiếc thuyền nhỏ ngồi câu cá trong rừng U
Minh.

Tham quan máng dơi, trảng chim: Máng Dơi được biết đến là ngôi nhà của hàng ngàn
con dơi tụ họp từ nhiều nơi khác về đây. Cũng tương tự như Trảng Chim là nơi cư ngụ
của rất nhiều loại chim nước.

3.6 Bác Ba Phi

Giới thiệu Bác Ba Phi

Chỉ cách đây trên dưới trăm năm, vùng đất Cà Mau vẫn còn “cọp um, sấu lội, đĩa lềnh
tựa bánh canh”, đời sống tuy vất vả nhưng sản vật vô cùng trù phú. Trong buổi đầu khai
hoang mở đất đầy gian khó ấy, bác Ba Phi và những câu truyện cười của ông đã nổi lên
như một hiện tượng riêng có của vùng đất U Minh. Người ta nói, nghe chuyện bác Ba mà
“cười lộn ruột”.Thế nhưng, đằng sau những câu chuyện dân gian gọi là “nói dóc” ấy là
những giá trị văn hóa lưu giữ hồn cốt của đất và người Nam Bộ một thời đi khai mở đất
U Minh.
Nhắc tới truyện dân gian ĐBSCL, không thể không nói đến bác Ba Phi. Không chỉ sáng

50
tác nhiều truyện tiếu lâm lưu truyền khắp Nam kỳ lục tỉnh, mà bác Ba Phi còn là biểu
tượng cho khí chất người miền Tây: chân chất, hào sảng, phóng khoáng và nghĩa hiệp.

Theo tài liệu ghi chép, Bác Ba Phi tên thật là Trần Long Phi, sinh năm 1884, tại Đồng
Tháp. Do gia đình quá nghèo nên từ nhỏ ông phải đi cày thuê để nuôi 8 người em. Tuy
cuộc sống cơ cực, ban ngày phải đi khẩn hoang, nhưng khi trời vừa nhá nhem, ông
thường tham gia tụ họp đờn ca và được bà con trong xóm thương yêu bởi tính tình vui vẻ,
dí dỏm, khẳng khái.

Vốn làm tá điền cho Hương quản Tế (tức Trần Văn Tế) - một địa chủ giàu có vùng Bảy
Ghe, ông được Hương quản hứa gả cô con gái Ba Lữ (tức Trần Thị Lữ) với điều kiện
phải làm công trong ba năm. Nhờ sự chịu thương chịu khó, nên ba năm sau thì ông cưới
được vợ. Sau khi gả con gái, Hương quản Tế giao hàng nghìn công đất ruộng đang được
khai hoang cho vợ chồng Ba Phi làm kế sinh nhai.

Hai người lấy nhau một thời gian mà không có con, vì vậy bà Ba Lữ đã đứng ra cưới vợ
hai cho chồng. Vợ hai (tức bà Lê Thị Lượng) sinh được một người con trai tên là Nguyễn
Tứ Hải. Không rõ vì lý do gì mà khi Nguyễn Tứ Hải mới ba tuổi, bà đã gửi con cho
chồng rồi về quê ở Mỹ Tho cho đến lúc qua đời.

Ông Nguyễn Tứ Hải về sau lập gia đình với bà Nguyễn Thị Anh, sinh hạ một người con
trai – cháu đích tôn của bác Ba Phi – tên là Nguyễn Quốc Trị. Trong những câu chuyện
của bác Ba Phi thì đây chính là nhân vật thằng Đậu nổi tiếng. Về sau bác Ba Phi cưới
thêm vợ ba. Bà tên Lữ Thị Cham (còn gọi là Cà Cham), là người dân tộc Khmer và sinh
được hai người con gái.

Theo lời kể của bà Nguyễn Thị Thuận – con gái út của bác Ba Phi, thì Bác Ba là người
cao ráo, trán trợt, sức vóc nhưng hiền lành, hay cười nói. Ông từ Đồng Tháp trôi dạt về
miệt Cái Rắn (Cái Nước), rồi sau đó về Lung Tràm khẩn hoang, an cư lập nghiệp. Cũng
nhờ “chịu thương chịu khó” mà bác Ba Phi đã làm chủ cả ngàn héc-ta đất nơi đây. Bác
Ba được cái tính thương người, hào sảng, hễ ai “sa cơ lỡ vận”, ông đều cưu mang, đùm
bọc.

Cũng theo lời kể của bà Út Thuận, danh xưng bác Ba Phi thật ra là theo thứ bên vợ. Mỗi
bận kể câu chuyện tiếu lâm nào, cứ kết thúc thì ông luôn có một câu kèm theo: “Không
tin, hỏi bác Ba gái mầy coi”. Cả nhân vật thằng Đậu, cháu nội của bác Ba lúc nào cũng
theo sát bên ông. Các nhân vật chính cũng xoay đi, xoay lại bấy nhiêu người trong nhà,
cho thấy bác Ba rất trọng tình cảm gia đình.Nhiều người đọc các truyện: “Thu hoạch lưỡi
nai”, “Cọp xay gạo”, “Tàu rùa”, “Cá nuôi của bác Ba”, “Rắn tát đìa”, “Săn heo”… đều
thấy rằng, miệt Lung Tràm hiện lên với nguồn huê lợi thiên nhiên trù phú.

Cọp xay lúa

51
Truyện kể về một đêm cọp mò về làng bắt heo, chó, gà, vịt. Vừa hay Bác Ba Phi gái đem
thóc đổ ra cối để xay, Bác Ba Phi trai liền gọi Bác gái vào để nói chuyện. Mấy con chó
lẩn quẩn đứng chung quanh cối, bỗng có một con cọp không rõ đứng rình từ bao giờ,
thấy bác gái vừa đi khỏi, nó liền nhảy vô nhà bắt chó. Hai chân trước của cọp vồ trúng
ngay giằng xay. Cọp gỡ mãi không ra, cứ kéo lui, kéo tới, kéo hoài. Cối gạo vừa đổ một
loáng đã xay hết. Bác Ba Phi gái lại mang thúng thóc khác đổ vào cối cho cọp xay. Cọp
cứ phải xay hoài. Bác gái bắt nó xay hết 25 giạ lúa mới thả cho nó ra.

Ếch đờn vọng cổ

Bác Ba Phi có bầy vịt, cứ gần lớn là lần lượt bị mất sạch trơn. Tức quá, Bác rình mò mấy
bữa mới biết là bị ếch ăn. Thấy vậy, Bác mới lấy sợi dây thép quai thùng dầu uốn thành
một lưỡi câu, lấy sáu sợi dây chì bệnh lại làm nhợ, một đầu buộc con vịt xiêm vừa ra
ràng, một đầu buộc vào bụi tre để bẫy ếch. Sau đó Bác ngồi rình, thấy một con ếch bà từ
trong gốc tre đi ra. Con ếch thấy con vịt này còn hôi lông nên bỏ đi. Bữa sau, Bác đổi một
con vịt mái đang đẻ, mập mạp. Trông thấy con vịt ta mập ú, con ếch nhanh chóng chồm
tới bên con vịt. Vì thế ếch liền vướng phải lưỡi câu.

Bác vụt đứng dậy la "ếch" một tiếng. Con ếch giật mình nhào ngang, bị lưỡi câu xóc hàm
hạ, nó giãy đùng đùng trên sáu sợi dây. Nó lúc la lúc lắc cái đầu, sáu sợi dây chì rẽ quạt
ra. Hai tay nó quay lia lịa. Sáu sợi dây bật ra những tiếng kêu bỗng trầm khác nhau. Bác
ngồi nghe, một hồi phát ngứa miệng, Bác ứng thanh theo, ca bậy vài câu vọng cổ chơi.

Câu cá sấu

Một lần có người khách mới đến hỏi Bác Ba rằng xứ U Minh có nhiều sấu không? Bác
liền trả lời: “ Ôi! Sấu ở đây nó lên bờ nằm nhiều như củi lụt.”

Hôm ấy, Bác đi làm một cái đõi đi bắt con sấu, hai vợ chồng chèo thuyền đi. Gặp con sấu
lớn ở sông Quảng Phú. Bác kéo sợi đu trước mũi thuyền. Thế là con sấu chạy, kéo luôn
cả thuyền. Con sấu kéo thuyền chạy 15km từ Quảng Phú đến vàm Cái Đôi. Lúc đó mới
bắt được nó đấy!

Nai trầm thủy

Năm nọ, Bác đi rừng, gặp cái bàu lớn. Giữa trưa đang lúc nóng nực nên Bác hăm hở lội
ngay xuống tắm. Vừa khoác nước kỳ cọ, Bác vừa khoan khoái nghĩ: "Chà, không ai
sướng bằng ta lúc này. Giữa rừng, ngồi tắm mát một mình mà còn có chỗ máng áo khô
sạch nữa.

Đã thiệt...". Bác thò tay xuống lần mở mối lưng, cởi ra thêm chiếc quần đùi. Bác vừa với
tay sang nắm lấy nhánh chà, định máng tiếp cái quần thì bất ngờ... cái nhánh chà "giật
mình" vụt đứng dậy phóng chạy. Đó là con nai trầm thủy, Bác Ba nhìn nhầm nó thành
52
nhánh cây. Bác sợ mất cái áo, quýnh quáng tức tốc đuổi theo con nai. Nghe có tiếng
người chạy đuổi theo kêu la vang rừng phía sau nên con nai càng sải bốn chân phóng hết
tốc độ. Mệt quá, không còn cách nào khác, Bác buộc lòng phải đứng lại, vừa thở hổn hển
vừa chắp tay lên miệng làm loa, vừa mệt vừa la: “mày không có áo "bận" thì tao tặng cho
mày cái áo đó. Còn gói thuốc trong Bác áo mày nhớ trả lại dùm. Tao ghiền... tội nghiệp
tao, nai ơi, nai ơi!”

Nét độc đáo trong truyện của Bác Ba Phi

Một điều khác biệt của truyện tiếu lâm bác Ba Phi so với những truyện cười đương thời
là không mang tính chỉ trích, mỉa mai, dè bỉu, lên án hay đả phá, mà tiếng cười trong
truyện bác Ba Phi rất vô tư, hào sảng.Không chỉ là vua tiếu lâm, bác Ba Phi còn được
xem là một trong những người có công khai phá vùng đất Lung Tràm - Kinh Ngang ở Cà
Mau. Thuở ấy nơi đây còn lắm hoang sơ, “Chèo ghe sợ sấu ăn chân / Xuống bưng sợ đỉa,
lên rừng sợ ma”. Lúc bấy giờ, bác Ba Phi đã đào những con kênh để người dân tiện việc
đi lại và vận chuyển hàng hóa, lúa thóc từ ruộng ra kênh lớn.

Một trong số những con kênh ấy là con kênh Lung Tràm mà người dân nơi đây hay quen
gọi là kênh Ba Phi. Trong chính cái không gian rừng U Minh thời mới khai hoang ấy, với
đặc trưng của con người Cà Mau vui tính, bác Ba Phi đã sáng tác và kể miệng biết bao
câu chuyện cười trong những lúc nghỉ ngơi trên bờ mẫu hoặc những bữa tiệc trà dư tửu
hậu, hay những lúc bộ đội hành quân ngang nhà. Truyện cười Bác Ba Phi từ đó lưu
truyền khắp nơi.

Bác Ba Phi qua đời ngày 3 tháng 11 năm 1964 tại ấp Đường Ranh, xã Khánh Hải, huyện
Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau. Phần mộ của ông được đặt giữa hai ngôi mộ của bà Ba Lữ
và bà Cham ở một góc rừng U Minh Hạ - trên mảnh đất mà cả cuộc đời ông gắn bó.

Sau khi bác Ba Phi mất đi thì gia đình ông cũng bắt đầu lâm vào cảnh khốn khó. Người
con trai trưởng của bác Ba Phi - ông Nguyễn Tứ Hải cũng chết trận trong rừng, không
tìm được xác. Còn người cháu ngoại trai duy nhất: Liệt sĩ Nguyễn Hoàng Ân (con bà
Nguyễn Thị Thuận) hy sinh trong một trận đánh ác liệt giữa ta và địch. Xui rủi lại ập đến
khi “thằng Đậu” (anh Nguyễn Quốc Trị - đứa cháu nội đích tôn của bác Ba Phi) đi biển bị
chìm tàu, mất tích và không tìm được xác trong cơn bão dữ.

Bác Ba Phi mất đi nhưng đã để lại một kho tàng truyện tếu lâm cho thế hệ sau, mặc dù
không được ghi chép rõ ràng nhưng những mẫu chuyện kể như: Tàu rùa, Câu ếch, Rắn tát
cá, Nếp dẻo, Cọp xay lúa,…vẫn được truyền miệng và lan tỏa từ Bắc chí Nam. Hễ khi
thấy ai nói “chuyện dóc” hay kể chuyện tếu lâm thì mọi người đều ví von: “nói dóc như
bác Ba Phi”.

3.7 Xẻo Rô – Tắc Cậu

53
“Tắc Cậu-Xẻo Rô” là tên gọi xuất phát từ hai dòng chảy: rạch Tắc Cậu và kênh xáng Xẻo
Rô. Đây là bến phà duy nhất ở miền Nam chạy dọc dòng ( không chạy ngang) sông nhỏ
Xẻo Rô và băng ngang cùng một lúc 2 con sông Cái Lớn, Cái Bé thuộc tỉnh Kiên Giang.
Đây cũng là trung tâm của vùng mà dân gian thường gọi là “ Miệt Thứ “ của đất trời U
Minh Thượng.
Chỉ cần qua phà Tắc Cậu- Xẻo Rô là có thể về đến Miệt Thứ. Bên bờ Tắc Cậu thuộc
huyện Châu Thành và sang bờ Xẻo Rô là đến huyện An Biên, huyện đầu tiên của Miệt
Thứ. Chuyến phà vượt sông Cái Lớn, Cái Bé - nơi ra đời của vọng cổ Hoa tím bằng lăng
ngọt ngào ấy lúc nào cũng tấp nập người qua lại từ sáng tới khuya, đến nỗi nhiều người
nhận định bến phà là nơi đông vui nhất của cái vùng đất này.

Chẳng biết mỗi ngày có bao nhiêu chuyến phà sang sông, chỉ biết rằng những chuyến
phà cứ nối đuôi nhau ngày qua ngày làm một công việc đưa rước khách sang sông và
không bao giờ có cái gọi là giờ nghỉ. Nếu bạn cũng là người Miệt Thứ hoặc đã từng đến
với vùng đất này chắc hẳn bạn sẽ không quên được cái hay khi đi trên chuyến phà này. Ai
cũng tranh thủ thật nhanh để mua vé qua phà, nhà chờ lúc nào cũng đông nghẹt người,
bạn chỉ có thể nhích xe lên từng chút thôi. Lúc chờ phà như thế bạn có thể mua nước
uống hay một vài tấm vé số, được cái là cảnh bán dạo ở đây không lộn xộn, bạn sẽ không
thấy bực mình như những nơi khác.

Nếu đi phà vào ban ngày bạn sẽ có một cái thú rất hay là ngắm phong cảnh sông nước bởi
từ bến bạn phải vượt qua con sông Cái Lớn, sông Cái Bé và kinh Xẻo Rô - một hành
trình dài đủ để bạn ngắm nhìn mọi thứ. Dọc theo hai bên bờ là ngút ngàn dừa xanh thẳm
không thấy bến bờ, hàng dừa nước ở dưới sông tranh màu xanh với những cây dừa trong
vườn, cái màu xanh này sẽ làm bạn cảm thấy rất dịu nhẹ và mát mẻ. Có khi cả đoạn sông
không có ngôi nhà nào chỉ có cây lá rợp mát cả trời. Còn thêm những cồn trồng đủ loại
cây, nhiều nhất là những vườn khóm nhìn rất xinh. Có mùa cả sông màu xanh điểm lên
những bông hoa tím mộng mơ - lục bình - làm những chiếc phà phải ngại ngùng khi đáp
bến. Cái khung cảnh cây cối mênh mông này mang một nét hoang sơ làm người ta chạnh
lòng nhớ tới câu hát “Má ơi đừng gả con xa. Chim kêu vượn hú biết nhà má đâu. Sương
khuya ướt đẫm giàn bầu. Em về miệt thứ bỏ sầu cho ai....”(Em về miệt thứ - NS Hà
Phương).

3.8 Hệ thống giao thông từ Cà Mau qua Rạch Giá

Hệ thống giao thông từ Cà Mau đến Rạch Giá bao gồm nhiều phương tiện đi lại khác
nhau như ô tô, xe máy, tàu thuyền và xe khách. Tuy nhiên, phương tiện phổ biến nhất để
di chuyển giữa hai thành phố này vẫn là ô tô và xe khách.

Có hai tuyến đường chính để đi từ Cà Mau đến Rạch Giá là tuyến đường Quốc lộ 1A và
tuyến đường đường tỉnh 63. Tuyến đường Quốc lộ 1A là tuyến đường chính, đi qua các
54
tỉnh Bạc Liêu và Sóc Trăng. Tuyến đường tỉnh 63 là tuyến đường ngắn hơn, đi qua các
huyện của tỉnh Cà Mau. Đây là tuyến đường mới được xây dựng và đang được nâng cấp,
nên chất lượng đường và cảnh quan xung quanh đường còn tương đối tốt. Tuy nhiên,
tuyến đường này có nhiều cua, đèo và địa hình không phẳng, nên tốc độ xe chạy trên đây
không cao bằng tuyến đường Quốc lộ 1A.

Ngoài ra, bạn cũng có thể đi bằng tàu thuyền từ Cà Mau đến Rạch Giá trên sông Cái Lớn.
Tuyến tàu thuyền này khá phổ biến và thuận tiện, tuy nhiên thời gian di chuyển sẽ lâu
hơn so với đi bằng xe đường bộ.

Cuối cùng, bạn có thể sử dụng dịch vụ xe khách để đi từ Cà Mau đến Rạch Giá. Có nhiều
hãng xe khách chạy tuyến này và thời gian di chuyển khoảng 4-5 giờ tùy thuộc vào tuyến
đường bạn chọn.

NGÀY 4: NHÓM 4: RẠCH GIÁ - PHÚ QUỐC

4.1 Tổng quan Kiên Giang

Là tỉnh thuộc vùng đồng bằng sông Cửu Long - phía Tây Nam của Tổ quốc: phía Bắc
giáp Vương quốc Campuchia; phía Nam giáp tỉnh Cà Mau và Bạc Liêu; phía Đông và
Đông Nam giáp tỉnh An Giang, thành phố Cần Thơ và tỉnh Hậu Giang; phía Tây giáp
Vịnh Thái Lan. Diện tích tự nhiên của tỉnh là 6.269 km2, trong đó đảo Phú Quốc rộng
573 km2.

Kiên Giang có đủ các dạng địa hình từ đồng bằng, núi rừng và biển đảo. Vùng hải đảo
Phú Quốc và Kiên Hải có nhiều núi đá, địa hình khá phức tạp.

Tỉnh lỵ của Kiên Giang là thành phố Rạch Giá, một trong hai thành phố biển ở Đồng
bằng sông Cửu Long (Hà Tiên & Rạch Giá). cách Thành phố Hồ Chí Minh 250 km về
phía Tây. Kiên Giang tiếp giáp Campuchia ở phía Bắc với đường biên giới dài 54 km.
Vịnh Thái Lan ở phía Tây có đường bờ biển dài hơn 200 km. Kiên Giang có 3 thành phố
và 12 huyện.

Lịch sử tỉnh Kiên Giang Trước đây là một trấn rất hoang vu của phủ Sài Mạt thuộc Chân
Lạp do Mạc Cửu (người Quảng Đông, Trung Quốc) di cư đến (sau khi nhà Minh bị tiêu
diệt hoàn toàn năm 1645) mở mang, khai phá và phát triển buôn bán làm cho vùng đất
này trở thành thành trù phú hơn vào khoảng cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18. Vua Cao Miên
đã phong cho Mạc Cửu chức Oknha (Ốc nha) để cai quản vùng đất này. Tuy nhiên, do
quân Xiêm La thường xuyên quấy rối mà Cao Miên không đủ sức mạnh quân sự để bảo
vệ nên năm 1708 Mạc Cửu đã phục thần Nguyễn Phúc Chu (chúa Minh) để được bảo hộ
và vẫn được giữ nguyên các chức vụ. Từ đó vùng đất này thuộc về Việt Nam và có tên

55
gọi là Hà Tiên. Sau này, con ông là Mạc Thiên Tích đã mở rộng thêm vùng đất này. Năm
1774, Chúa Nguyễn Phúc Khoát chia Đàng trong thành 12 dinh, nhưng vẫn để lại trấn Hà
Tiên, phong Mạc Thiên Tích làm Đô đốc cai trị.Đến đời vua Minh Mạng, năm 1832, Hà
Tiên là một trong 6 tỉnh Nam Kỳ. Năm 1876, Pháp chia Nam Kỳ thành 4 khu vực hành
chính lớn, mỗi khu vực hành chính lại chia nhỏ thành các tiểu khu hay hạt tham biện
(hành chính huyện) thì tỉnh Hà Tiên cũ bị chia thành 2 hạt tham biện là Hà Tiên và Rạch
Giá. Từ ngày 1 tháng 1 năm 1900 hai hạt tham biện Hà Tiên và Rạch Giá trở thành hai
tỉnh Hà Tiên và Rạch Giá. Từ thời Việt Nam Cộng Hòa, Hà Tiên và Rạch Giá hợp nhất
thành tỉnh Kiên Giang.

4.2 Đình Nguyễn Trung Trực

Là một điểm đến văn hóa tọa lạc tại số 14 trên đường Nguyễn Công Trứ thuộc phường
Vĩnh Thanh, Thành phố Rạch Giá. Tương tự Lăng Mạc Cửu Hà Tiên, đây là một trong
những địa điểm mang giá trị lịch sử vô cùng lớn đối với người dân Kiên Giang. Hiện tại,
trên địa bàn tỉnh Kiên Giang có đến chín ngôi đền thờ phụng ông Nguyễn Trung Trực.
Trong đó, ngôi đền tại phía Tây trung tâm Rạch Giá này là có quy mô lớn và lịch sử lâu
đời nhất.

Nguyễn Trung Trực là vị anh hùng của dân tộc là tấm gương của nhiều thế hệ yêu nước
về lòng quả cảm liều mình lẽ phải .Hiểu rõ được cuộc đời của vị anh hùng này ta càng
thêm kính trọng và nể phục ông hơn: Nguyễn Trung Trực còn có tên là Chơn còn gọi là
Năm Lịch ,sinh năm 1839 trong một gia đình làm nghề đánh cá phủ Tân An tỉnh Gia
Định nay thuộc ấp 1 xã Bình Đức huyện Bến Lức Tỉnh Long An .Cùng với Trương Công
Định ,Nguyễn Trung trực tham gia trận đánh bảo vệ đồn Chí Hoà .Ong Được phân công
chỉ huy một nhóm nghĩa quân hoạt động ở Tây An .Ngày 10/12/1861 nghĩa quân dưới
quyền chỉ huy của Nguyễn Trung Trực đã đốt cháy chiến hạm Esperance của thực dân
Pháp trên sông Vàm Cỏ Đông .Sau đó ông kéo quân về hoạt động ở vùng Rạch Giá–Phú
Quốc .Tại đây ông lãnh đạo nghĩa quân tấn công Rạch Giá .Giặc Pháp truy kích ,ông rút
quân về Phú Quốc.Ong bị giặc bắt tại đây đưa về giam ở Sài Gòn rồi bị xử tử tại Rạch
Giá .Dân chúng thờ ông ở nhiều nơi .Đình làng Vĩnh Thanh Vân ở thị xã Rạch Giá là một
trong những di tích tiêu biểu .

Đình thờ Nguyễn Trung Trực vốn là Đình Thờ Cá Ong Voi .Ngày 27/9/1868 khi Nguyễn
Trung Trực bị giặc xử chém ,dân làng Vĩnh Thanh Vân thờ Nguyễn Trung Trực Trong
đình và để che mắt địch ,biển đình vẫn ghi là “Đình Nam Hải Đại Tướng Quân “.Tục
truyền ,năm 1909,trong dịp lễ Kỳ Yên, Quan chức Tây ta đến dự .

Ngoài địa điểm trên Nguyễn Trung Trực được thờ ở nhiều nơi khác :Tân Điền , Vĩnh Hoà
Hiệp,Vĩnh Hoà ,Phú Quốc .......Việc tổ chức lễ hội Nguyễn Trung Trực đến cách mạng

56
Tháng Tám mới công khai và duy trì mãi đến nay .Mặt khác Nguyễn Trung Trực từ lâu là
đối tượng thờ tự quan trọng của các tín đồ Bửu sơn Kỳ Hương.

Ở Phú Quốc có nhiều địa điểm liên quan đến Nguyễn Trung Trực vẫn còn bảo lưu trong
ký ức dân chúng :Hàm Ninh địa điểm đổ bộ ,Cửa Cạn ,Ba Trại ,Bãi Ong Lang nơi cụ
Nguyễn đánh trận cuối cùng ,đặc biệt tại Rạch Tràm là nghĩa trang các nghĩa quân của
Nguyễn Trung Trực và ngôi mộ của bà Quan Lớn Tướng đuợc coi là vợ của Nguyễn
Trung Trưc .

Hàng năm dân chúng tổ chức lễ cúng trọng thể vào ngày 9/3 âm lịch .Nói chung các nơi
thờ tự Nguyễn Trung Trực –vùng căn cứ ,chiến trường xưa của cụ ở Phú Quốc là một
vùng đất thiêng, một địa danh một ngôi mộ và một loạt những tên người đều gắn bó hữu
cơ với cuộc đời và sự nghiệp của người anh hùng dân chài...Đền thờ Nguyễn trung Trực
ở Rạch Giá có thể coi là ngôi đền lớn nhất trong các ngôi đền thờ Nguyễn Trung
Trực .Trong đền được bày trí tôn nghiêm và đây là điểm hành hương của rất đông người
họ cho rằng ông Nguyễn rất linh thiêng. Trước đền thờ ông có một tượng đài được coi là
một trong những tượng đẹp nhất Việt Nam có dáng vẻ oai phong và dũng mãnh .

Đình Nguyễn Trung Trực được xây theo lối kiến trúc phương Đông với hình chữ “Tam”.
Trong đình bao gồm 3 khu vực là chánh điện, đông lan, tây lang được trang trí một cách
tỉ mỉ, cầu kỳ. Cổng đình được thiết kế theo lối kiến trúc tam quan (ba cửa), mang màu sắc
cổ kính cùng mái ngói hai tầng được trang trí theo hình “lưỡng long tranh châu”.

Điểm ấn tượng của kiến trúc đình chính là bức tượng ông Nguyễn Trung Trực được đúc
bằng đồng có màu nâu đỏ. Trước đây, tượng này được an trí tại khu “chợ nhà lồng” Rạch
Giá. Sau này, tượng được sơn lại màu nâu đỏ và di dời về đây.

Chánh điện của đình được thiết kế với mái ngói cong bốn góc cùng nhiều đường viền
trang trí hoa văn rộng và hoạ tiết thiên nhiên, cây cỏ. Phía trước chánh điện có hai trụ cột
đắp nổi hình rồng uốn lượn mang phong thái uy nghiêm, ấn tượng.

Phần cột và kèo của chánh điện đều được làm bằng bê tông. Trong chánh điện có tất cả
mười cột. Mỗi cột trụ đều có chân hình bát giác vô cùng vững chãi. Trong chánh điện của
đình có những bàn thờ phụng các vị như Đức Phó cơ Nguyễn Hiền Điều, Phó lãnh binh
Lâm Quang Ky… và đặc biệt là ông Nguyễn Trung Trực.

Hiện nay, trước cửa chánh điện còn có lăng mộ của ông Nguyễn Trung Trực. Trong
khuôn viên còn được đặt một hòn non bộ bên gốc đa cổ thụ lúc nào cũng tỏa bóng mát
sum suê. Tất cả mảng xanh ấy như một nét điểm xuyết nhẹ nhàng cho không gian đình
thờ thêm phần dịu mát.

4.3 Du lịch biển đảo: Phú Quốc, Nam Du, Hải Tặc
57
Đảo Phú Quốc

Đảo Phú Quốc là một hòn đảo nằm trong huyện xã Phú Quốc, thuộc tỉnh Kiên Giang,
nằm trong vịnh Thái Lan, ngoài ra huyện đảo Phú Quốc còn được UNNESSCO công
nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới.

Cấu tạo của đảo Phú Quốc chủ yếu từ những loại đá trầm tích tụ hàng ngàn năm mà
thành, nơi đây từng là địa điểm mà người Hoa di cư sang trong đó có Mạc Cửu được
chúa Nguyễn cho làm tổng binh cai trị đảo đất xưa vào thế kỷ 18, và chính thức thuộc
chủ quyền nước ta vào năm 1855.

Không chỉ vậy, nơi đây còn được nhắc tới với nhiều giai thoại lịch sử, truyền thuyết như
bà Kim Giao_ người hoàng tộc Chân Lạp, có công khai phá đất đai trồng trọt gắn liền
với hình ảnh những con trâu, giếng tiên_gắn liền với giai thoại Nguyễn Ánh chạy trốn
khỏi sự truy đuổi của nghĩa quân Tây Sơn, Khuyển vương_ sự tích của loài chó Phú
Quốc ngày nay rằng chúng có nguồn gốc từ Ấn Độ dương đến Phú Quốc từ thuyền cướp
biển, ông Đạo Đụng_ người dân xưa Phú Quốc được cho là đã đắc tạo thành tiên,…

Về giá trị văn hóa, đảo Phú Quốc lưu giữ nhiều nét đẹp văn hóa tôn giáo như đạo Cao
Đài, Phật giáo,…. qua những công trình chùa chiền, đền miếu hay những tục lệ, lễ hội địa
phương như lễ hội Nguyễn Trung Trực, lễ Dinh Bà Ông Lăng, lễ Nghing Ông,….

Ngoài ra đảo Phú Quốc còn mang lại nguồn lợi khổng lồ từ những lượt khách du lịch đến
tham quan nơi đây cho địa phương cũng như nhà đầu tư, nổi tiếng với nhiều loại đặc sản
như mắm Phú quốc, còi biên mai, tiêu Phú Quốc, cá khô Thiều, rượu Sim, nấm Tràm,
rượu mỏ quạ, rượu Hải Mã, Hải Sản, Ngọc trai biển, Cá bớp, Điều Phú Quốc, Cá Trích
cùng với đặc sản hồ tiêu Phú Quốc. Nói chung, đảo Phú Quốc chiếm một vị thế quan
trọng đối với Việt Nam về nhiều mặt; đem những nét đẹp văn hóa và thiên nhiên, đặc sản
Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế.

Đảo Nam Du

Cách đảo Phú Quốc khoảng 70km hướng Đông Nam là đảo Nam Du. Tuy nơi đây có 21
đảo lớn nhỏ nhưng dân cư chỉ sinh sống ở 7 đảo chính là chủ yếu: hòn Bờ Đập, hòn
Ngang, hòn Bỏ Áo, hòn Đụng Lớn, hòn Đụng Nhỏ, hòn Mấu. hòn Trung. Thời điểm đẹp
nhất để đi du lịch đảo Nam Du vẫn là vào tháng 12 đến tháng 5 năm sau.

Đảo Nam Du cách Rạch Giá hơn 80km đường biển, thuộc 2 xã đảo là xã An Sơn và xã
Nam Du, huyện Kiên Hải, tỉnh Kiên Giang. Để ra quần đảo Nam Du, bạn cần phải di
chuyển đến Rạch Giá – Kiên Giang. Phương tiện di chuyển dễ nhất là xe khách tại bến xe
miền Tây. Chúng ta nên đi chuyển 23h để tới Rạch Giá lúc 6h sáng hôm sau.

58
Tiếp tục hành trình mua vé tàu cao tốc hoặc tàu thường để đi ra đảo. Hiện nay, mỗi ngày
có 4 chuyến tàu từ TP Rạch Giá đến hòn Củ Tron -đảo lớn nhất trong quần đảo; cuối tuần
thì có 6 chuyến. Tàu cao tốc di chuyển khoảng 2 tiếng, tàu thường mất 5 tiếng.

Giai thoại

Một trong những giai thoại ở đảo này là Xương cá Ông trên đồi cao bãi Ngự. Năm 2017,
một con cá Ông (cá Voi) bị chết ngoài biển. Theo truyền thuyết, ngư dân luôn tin tưởng
cá Ông là loài cá linh thiêng. Nó luôn giúp đỡ những ngư dân bị đắm tàu hay kẹt ngoài
biển khơi. Nó như một vị thần biển hiền hòa với những người ngư dân. Vì vậy, họ đã tìm
cách đưa xác cá Ông về đảo. Nhưng bao nhiêu tàu thuyền đều không di chuyển được. Sau
đó, người ta khấn vái, mong cá Ông sẽ về an nghỉ ở đảo phù hộ. Thì lạ thay, xác cá Ông
bỗng nhẹ nhàng hơn và người ta dễ dàng đem xác về đảo Nam Du. Họ đem xác cá Ông
lên đồi cao ở Bãi Ngự. Ngư dân cải táng và lập miếu thờ cá Ông. Hiện nay, bộ xương của
cá Ông vẫn còn ở trên miếu thờ. Các bạn có thể lên cúng viếng cá Ông ở trên Bãi Ngự.

Lịch sử Nam Du: Nam du có từ lâu đời nhưng đến năm 2005 mới được chính thức trở
thành một đơn vị hành chính của Việt Nam. Tên gọi của nó có nhiều giả thuyết, nhưng
người ta nghiêng về cái tên bắt nguồn từ thời vua Gia Long. Nam Du là từ đọc chạy của
nam dự, nghĩa là đảo ở phía nam.

Đảo Nam Du bắt đầu làm du lịch từ năm 2014, đến năm 2015 thì bùng nổ. Đến nay, khi
nhắc các tuyến đảo miền Tây thì đây là lựa chọn hàng đầu các bạn trẻ du lịch. Tốc độ
tăng trưởng du lịch của nó cũng vô cùng mạnh mẽ.

Đảo hải tặc

Đảo Hải Tặc là một tên gọi khác là quần đảo Hà Tiên, bao gồm 18 hòn đảo (16 hòn đảo
lớn, nhỏ và 2 đảo chìm), tổng diện tích tự nhiên hơn 251 ha. Dân cư sinh sống tập trung
đông ở Hòn Tre Lớn – Hòn Đốc. Toàn bộ quần đảo thuộc xã Tiền Hải, thành phố Hà
Tiên, tỉnh Kiên Giang. Quần đảo này cách bờ biển Hà Tiên khoảng 28km và cách đảo
Phú Quốc khoảng 40km.

Đúng như tên gọi, đảo Hải Tặc gắn liền với nhiều câu chuyện và những bí ẩn liên quan
đến cướp biển. Nằm trong khu vực vịnh Hà Tiên – Rạch Giá ra đến vịnh Thái Lan, một
tuyến đường thông thương quan trọng từ Trung Quốc sang các nước phương Tây, nên
vào khoảng cuối thế kỷ 17, đầu thế kỷ 18, khu vực này là nơi cướp biển đồn trú ẩn nấp,
mai phục và tấn công các tàu buôn qua lại. Đến tận những năm đầu thế kỷ 20, ở vùng
biển này nạn cướp biển vẫn hoành hành.

Tương truyền nổi tiếng nhất là băng cướp biển có tên gọi “Cánh buồm đen”. Chúng lấy
những hòn đảo hoang trong vịnh Xiêm La làm hang ổ ẩn mình. Từ đây, bọn cướp bất ngờ

59
xuất hiện, tấn công chớp nhoáng khiến các tàu buôn đi lại trong vùng không kịp trở tay.
Tiền, vàng cướp được, chúng mang lên đảo cất giấu. Có thể đi du lịch đảo Hải Tặc vào
tất cả các mùa trong năm, tuy nhiên thời gian đẹp nhất là vào mùa khô từ tháng 11 đến
tháng 4 năm sau. Vì khoảng thời gian này biển khá êm và trong xanh, do vậy những bạn
bị say sóng cũng sẽ giảm được nhiều khó chịu khi di chuyển bằng tàu. Trước chuyến đi,
nên theo dõi dự báo thời tiết để tránh những ngày mưa bão.

Từ TP Hồ Chí Minh bạn có thể đi ô tô cá nhân hay xe khách xuống Hà Tiên, đi tham
quan các điểm ở Hà Tiên rồi từ Hà Tiên đi đảo Hải Tặc luôn. Từ Hà Tiên, bạn cần đến
bến tàu Hà Tiên (Đường Kim Dự, phường Tô Châu, thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang)
mua vé tàu cao tốc, tàu thường để ra đảo Hải Tặc. Tàu cao tốc mất 30 phút, hoặc tàu
thường mất 75 phút. Vào Thứ Sáu, Thứ Bảy & Chủ Nhật, mỗi ngày có 2 chuyến tàu từ
Hà Tiên đi ra Quần đảo Hải Tặc và 2 chuyến tàu từ Đảo về lại Hà Tiên khởi hành lúc 9h
và về lúc 14h30. Còn những ngày thường mỗi ngày chỉ có một chuyến tàu lúc 9h sáng từ
Hà Tiên và 14h30 từ Quần đảo Hải Tặc. Vì vậy, các bạn cần chú ý sắp xếp thời gian hợp
lí khi có dự tính ra đảo trong khoảng thời gian này. Lưu ý, vào những ngày biển động sẽ
không có tàu ra đảo. Tốt nhất là nên gọi điện xuống bến tàu Hà Tiên để hỏi trước thông
tin.

4.4 Du lịch Hòn Chông - Kiên Lương

Khu du lịch Hòn Chông là một quần thể các di tích, danh lam thắng cảnh mang vẻ đẹp
non xanh nước biếc, sơn thủy hữu tình. Hòn Chông trước kia là đảo nằm trong vịnh biển
Cây Dương. Do sự bồi đắp của phù sa, ngày nay Hòn Chông đã trở thành một bán đảo
nên còn gọi là núi Hòn Chông. Hòn Chông có tên chữ là Chung Sơn. Do địa hình đá vôi
lởm chởm, có nhiều mỏm núi nhọn và dựng đứng như những cây chông cắm ngược nên
gọi là Hòn Chông. Đỉnh núi cao nhất của Hòn Chông là 161 mét. Xưa kia đường vào Hòn
Chông đất liền là rừng rậm hiểm trở, đường biển phải qua hai quần đảo Bà Lụa và Bình
Trị với trên 70 đảo lớn nhỏ. Nơi đây có rất nhiều điểm tham quan hấp dẫn nhưng có ba
điểm tham quan chính là Chùa Hang, Hòn Phụ Tử và Bãi Dương…

Danh lam cổ tự chùa Hang

Chùa Hang là ngôi “Phật động” nổi tiếng, nằm trong ruột núi đá thâm u, mờ ảo. Chùa có
tên chữ là Hải Sơn Tự. Truyền thuyết kể rằng: Công chúa Ngọc Tuyền là em gái chúa
Nguyễn Ánh, đã mất tại đây trong khi đang trốn nghĩa quân Tây Sơn. Sau này để tưởng
nhớ người em gái của mình, Nguyễn Ánh cho xây chùa trong hang núi để thờ phụng nên
gọi là Chùa Hang. Địa thế núi Hải Sơn nằm sát bờ, sóng biển đập vào chân núi quanh
năm. Núi cao chót vót, vách dựng đứng, sừng sững như một hải vọng đài.

60
Trước sân chùa thờ tượng Phật Di Lặc bằng đá Non Nước (Đà Nẵng) nặng tới 22 tấn.
Ngẩng nhìn lên không gian phía trên là vách núi có nhiều cây cổ thụ đứng cheo leo,
buông ra giữa khoảng không những chùm rễ dài lơ lửng. Chánh điện nằm gọn trong lòng
núi với một động đá vôi hai cửa chạy thẳng theo trục Đông Bắc –Tây Nam chiều dài hơn
50 mét, cửa động sau nhìn thông ra biển. Động có nhiều thạch nhũ muôn hình, muôn vẻ,
khi ta gõ vào các thạch nhũ thì âm thanh ngân lên như tiếng chuông. Vì vậy người ta gọi
là đá chuông. Trong động là Hang Kim Cương có đường lên trời, còn Hang Phật Ngủ thì
nửa tối nửa sáng với tảng đá hình Phật nằm. Động sâu thăm thẳm, những tượng Phật lung
linh ẩn hiện tạo nên cảm giác tôn nghiêm huyền bí. Hàng năm Chùa Hang tổ chức lễ hội
long trọng từ ngày mùng 8 kéo dài đến ngày 15 tháng 4 âm lịch.

Hòn Phụ Tử

Từ cửa Chùa Hang du khách đứng trên những tảng đá hoặc ra bãi biển ngắm nhìn Hòn
Phụ Tử cách đó chừng 500 mét – từ lâu đã trở thành biểu tượng cảnh đẹp ở Kiên Giang.
Từ Chùa Hang có thể ra thăm Hòn Phụ Tử bằng tàu. Hòn Phụ Tử là hai trụ đá cao
nghiêng nghiêng cùng một chiều tượng trưng cho hình hai cha con quấn quýt bên nhau
trông ra biển cả. Hòn lớn cao chừng 33,6 mét được hình dung là cha và khối đá nhỏ hơn
chừng 32,9 mét là con. Hai khối đá nối với nhau bằng một bệ đá cao hơn mặt nước biển
khoảng 5 mét. Hai bên Hòn Phụ Tử là hai đảo có hình dáng giống như một con thỏ quỳ
hai chân sau để giỡn với sóng biển và một con rùa. Hòn Phụ Tử đẹp và hấp dẫn hơn bởi
vì nó còn gắn liền với nhiều truyền thuyết mang tính nhân văn, có truyền thuyết rất đẹp
và xúc động về tình cha con... Sự kiện Hòn Phụ bị đổ ngày 9.8.2006 đã làm biến đổi một
trong những thắng cảnh Quốc gia nổi tiếng ở phương Nam, làm cho chúng ta không khỏi
nuối tiếc.

4.5 Tổng quan Phú Quốc

Đảo Phú Quốc nằm trong vịnh Thái Lan thuộc tỉnh Kiên Giang. Phú Quốc cách Thành
phố Rạch Giá khoảng 120km, Tp Hà Tiên khoảng 46 km và cách đường lãnh hải
Campuchia – Việt Nam khoảng 4,5km. Với vị trí khá hấp dẫn của mình thì khoảng cách
Phú Quốc – TP. Hồ Chí Minh tương đương Phú Quốc – Bangkok là khoảng 2 tiếng hay
Phú Quốc – Singapore – Malaysia còn gần hơn đường bay Phú Quốc – HCM.

Đơn vị hành chính của Thành Phố đảo gồm 2 Phường là An Thới, Dương Đông và 7 Xã
là Bãi Thơm, Cửa Cạn, Cửa Dương, Dương Tơ, Gành Đầu, Hàm Ninh, Thổ Châu. Và tại
Phú Quốc phường Dương Đông chính là thủ phủ của Phú Quốc được coi là nơi có nhiều
cảnh đẹp nổi tiếng như: Dinh Cậu, Chùa Sùng Hưng, bãi biển Dương Đông và con sông
Dương Đông thơ mộng… và Dương Đông là trung tâm hành chánh, kinh tế, văn hóa là
đầu mối giao thông có sân bay quốc tế Phú Quốc, cửa sông phục vụ cho việc giao lưu
giữa đảo với khắp nơi. Do vị trí đặc điểm của Đảo Phú Quốc nằm ở vĩ độ thấp lại lọt sâu
61
vào vùng vịnh Thái Lan, xung quanh biển bao bọc nên thời tiết mát mẻ mang tính nhiệt
đới gió mùa. Khí hậu chia hai mùa rõ rệt, mùa khô bắt đầu từ tháng 11 âm lịch đến tháng
4 âm lịch năm sau và mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 âm lịch đến tháng 10 âm lịch năm sau.

Đảo Phú Quốc có diện tích lớn nhất trong các hòn đảo thuộc quần đảo Phú Quốc cũng
như là các đảo ở Việt Nam Với diện tích khoảng 567 km2, dài khoảng 49km và 150km
đường bờ biển cát bao quanh đảo và diện tích của Phú Quốc tương đương với diện tích
đảo Quốc Singapore và là tp đảo duy nhất ở nước ta.

Địa hình Phú Quốc cao ở phía Bắc và thấp dần ở phía Nam, nơi tập trung nhiều núi nhất
ở Bắc Đảo, rãi rác vài ngọn ở phía Nam. Hầu hết các núi này bên Đông dốc đứng và thoai
thỏai bên Tây.Núi cao nhất trong 99 ngọn núi của Phú Quốc là núi chùa cao tới 603m.
Bên cạnh đó cảnh quan thiên nhiên Phú Quốc đa dạng. Khi 2/3 diện tích đảo là núi rừng
với phía bắc đảo là vườn quốc gia Phú Quốc và được UNESCO công nhận là khu dự trữ
sinh quyển thế giới vào năm 2006. Các sông rạch quan trọng như sông Dương Đông
(15km), Cửa Cạn (28km), rạch Cửa Lấp, rạchĐầm, rạch Hàm, rạch Tràm, rạch Vẹm ...
phần lớn đều bắt nguồn từ dãy núi Hàm Ninh và đỗ ra bờ Tây, chỉ riêng rạch Hàm và
rạch Đầm đổ về phía Đông Đảo.

Trên đảo hiện nay có 4 tôn giáo chính là Phật, Công Giáo, Tin Lành và Cao Đài. Nhưng
phần lớn người dân việt nam thì tại Phú Quốc số người dân theo phật giáo là cao nhất và
nơi đây cũng có các ngôi chùa hàng trăm năm tuổi như Hộ Quốc, Sùng Hưng, SƯ
Muôn… nhưng khu chùa tập trung chủ yếu ở phường Dương Đông.

Ngoài ra tại phú quốc còn là nơi phát tích ra đạo Cao Đài. Ngày nay trên đảo có hai
Thánh thất Cao Đài ở thị trấn Dương Đông. Một là Thánh thất Dương Đông thuộc Hội
Thánh Cao Đài Tòa Thánh Tây Ninh, hai là Thánh thất Cao Đài Hội Thánh thuộc phái
Cao Đài Chiếu Minh Tam Thanh Vô Vi.

Hiện nay tại thánh thất Cao Đài Dương Đông, Phú Quốc có một phiến đá lớn, có khắc hai
chữ “huyện Chiêu”, do chính tôn ông Ngô Minh Chiêu khắc chạm. Phiến đá được xem
như thánh tích khai đạo.

Song song đó Phú Quốc còn là một nơi có nhiều điểm vui chơi giải trí bật nhất ở ĐBSCL
như Vinpearl Safari có hơn 3.000 cá thể động vật hoang dã quý hiếm đến từ Nam Phi,
châu Âu, Úc, Mỹ… Đây cũng là vườn thú bán hoang dã đầu tiên và duy nhất tại Việt
Nam.

Vinwonder Phú Quốc được mệnh danh là khu vui chơi chủ đề lớn nhất Việt Nam. Khu
vui chời này có diện tích lên đến 50ha, nằm trong tổ hợp của Vinpearl Phú Quốc. Tổng

62
thể được chia làm 6 khu với 12 chủ đề. Các chủ đề này đều lấy cảm hứng từ các nền văn
minh, các câu chuyện cổ tích trên thế giới.

Phú Quốc United center một siêu quần thể du lịch không ngủ cho bạn thỏa thích khám
phá Phú Quốc cả ngày lẫn đêm. Địa điểm này sở hữu có mình nhiều con số ấn tương như:
Diện tích lên đến 1000ha, view nhìn ra biển, phong cảnh thiên nhiên vừa mới mẻ vừa hữu
tình. Hơn 12.000 khách sạn, villa cao cấp dành cho mọi đối tượng du lịch. Có tới 2000
trò chơi cho bất kì độ tuổi. Hơn 1000 các cửa hàng, nhà hàng, quán ăn phục vụ cho lượng
khách lớn.

Cung điện Hải Vương còn được biết đến với tên gọi Thủy cung Kim Quy hay Thủy cung
Vinpearl Phú Quốc - là một công trình kiến trúc, địa điểm vui chơi mới của du lịch Phú
Quốc nằm trong công viên chủ đề VinWonders Phú Quốc. Đây là công trình thủy cung
hình rùa lớn nhất Việt Nam và lọt top 5 thủy cung lớn nhất thế giới được thiết kế bởi
Legacy GGE (Mỹ), ATT (Úc) có tổng diện tích lên đến 15.000m2 chia thành 3 tầng
khang trang với 5 phân khu chính để tham quan.

4.6 Giới thiệu các điểm tham quan tạo Phú Quốc

Nhà tù Phú Quốc

Trại giam Tù binh Chiến tranh Phú Quốc, hay Trại giam Tù binh Cộng sản Phú Quốc là
một trại giam nằm ở cực nam đảo Phú Quốc, tại xã An Thới. Trong chiến tranh Đông
Dương, trại giam này có tên là Nhà lao Cây Dừa. Đây là trại giam tù binh trung tâm toàn
Việt Nam Cộng hòa, từng giam giữ hơn 32.000 tù binh (40.000 tù nhân nếu tính cả tù
chính trị nhiều thời kỳ). Trong Chiến tranh Việt Nam, tù binh chiến tranh Trại giam tù
binh Phú Quốc đã phải chịu những hình phạt, tra tấn như đóng đinh vào tay, chân, đầu;
đốt dây kẽm cháy đỏ đâm vào da thịt, đục răng, trùm bao bố chế nước sôi hoặc đổ lửa
than, ném vào chảo nước sôi, thiêu sống, chôn sống... Trong thời gian tồn tại không đầy 6
năm (từ tháng 6/1967 đến 3/1973) trại giam tù binh Phú Quốc, có hơn 4.000 người chết,
hàng chục ngàn người bị thương tật tàn phế.

Trại giam Tù binh Chiến tranh Phú Quốc có tất cả là 12 khu (năm 1972) được đánh số từ
khu 1 đến khu 12. Riêng khu 13, 14 được xây dựng thêm vào cuối năm 1972. Mỗi khu
trại giam có khả năng chứa khoảng 3000 tù nhân. Năm 1972, có khoảng 12x 3000 = 36
000 tù nhân. Mỗi khu trại giam lại được chia làm nhiều phân khu. Thường thì có 4 phân
khu, trong 1 khu. Một phân khu chứa được 950 tù binh. Riêng phân khu B2 dành riêng để
giam giữ các sĩ quan. Tù binh có cấp bậc lớn nhất là Thượng tá. Ngoài ra, Phú Quốc cũng
có một trại giam tù hình sự, giam giữ những tù nhân thường phạm bị kết án 10 năm trở
lên, ở thị trấn Dương Đông, mặt tây của đảo.

* TRONG CHIẾN TRANH ĐÔNG DƯƠNG

63
Cuối năm 1949 đầu năm 1950, quân của Trung Hoa Quốc dân đảng thua trận trước Quân
giải phóng Trung Quốc, rút chạy dạt sang Việt Nam. Lực lượng này có trên 3 vạn người,
được Pháp đưa ra đóng tại phía nam đảo Phú Quốc một thời gian trước khi quay về Đài
Loan theo Tưởng Giới Thạch.

Tận dụng nhà cửa có sẵn của trại lính Quốc dân đảng, quân Pháp lập một trại giam tù
binh trên một diện tích gần 40 hécta, gọi là “Căng Cây Dừa” (Trại Cây Dừa). Trại gồm 4
khu nhà giam A, B, C, D. Các tù binh cộng sản bị Pháp bắt từ các chiến trường Trung,
Nam, Bắc Việt Nam bị tập trung đưa ra trại giam này ở Phú Quốc. Số tù binh này gồm
khoảng 14.000 người, đa số từ nhà tù Đoạn Xá (Hải Phòng). Cũng như tại các nhà tù
khác trong Chiến tranh Đông Dương, tù nhân cộng sản tại Trại Cây Dừa sinh hoạt đấu
tranh chống khủng bố, đàn áp, và tổ chức vượt ngục. Sau hơn 1 năm ở trại, có 99 tù nhân
bị chết, 200 người vượt ngục.

Tháng 7 năm 1954, sau Hiệp định Genève, Pháp trao trả cho phía Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa hầu hết tù binh ở trại này.

* TRONG CHIẾN TRANH VIỆT NAM

Cuối năm 1955, chính quyền Ngô Đình Diệm xây dựng một trại giam ở địa điểm Căng
Cây Dừa cũ, với diện tích rộng 4 hecta, đặt tên là Trại huấn chính Cây Dừa, còn gọi là
Nhà lao Cây Dừa. Trại tù có nhà giam tù nam, nhà giam tù nữ, nhà giam phụ lão. Ngày 5
tháng 1 năm 1956, 598 người tù từ trại Trung tâm huấn chính Biên Hòa được đưa đến đề
lao Gia Định, rồi đưa xuống tàu vận tải Hắc Giang của hải quân chở từ Sài Gòn về đến
Phú Quốc. Về sau còn có thêm một số tù chính trị thuộc diện "Việt Cộng" hoặc "thân
Cộng" cũng được đưa đến Trại huấn chính Cây Dừa.

Trong 7 tháng, từ tháng 2 đến tháng 9 năm 1956, có khoảng 100 tù nhân vượt ngục, trong
đó có một số người bị bắn chết khi vượt rào. Các ông Phạm Văn Khỏe (em ruột của
Phạm Hùng), và Mai Thanh (Tỉnh ủy viên, Bí thư Thị ủy Rạch Giá) cũng vượt ngục trong
thời gian này. Thấy tình hình bất ổn, năm 1957, chính quyền Sài Gòn đưa số tù chính trị
ở “Trại huấn chính Cây Dừa” về đất liền, và đày một số ra nhà tù Côn Đảo.

Khi chiến tranh Việt Nam leo thang, số tù binh và tù chính trị tăng cao, chính quyền Việt
Nam Cộng hòa xây dựng thêm nhiều trại giam tù binh ở Biên Hòa, Pleiku, Đà Nẵng, Cần
Thơ, Quy Nhơn... Tại Phú Quốc, năm 1966, một trại giam rộng hơn 400 ha được xây
dựng ở thung lũng An Thới, cách “Căng Cây Dừa” cũ 2km. Trại giam gồm 12 khu, mỗi
khu có 4 phân khu A, B, C, D, với trên 400 nhà giam, được gọi là Trại giam tù binh cộng
sản Việt Nam / Phú Quốc, thường được gọi là Trại giam tù binh Phú Quốc. Mỗi phân
khu, ngoài 9 phòng để tù binh ở, có 2 phòng để thẩm vấn, phạt vạ hoặc biệt giam tù
binh ... Tất cả 11 phòng đều có cấu trúc vì kèo sắt, nóc tôn, vách tôn, mỗi phòng bề
ngang 5 mét, dài 20 mét, hai đầu chừa hai lối ra vào, bề ngang khoảng 8 tấc và mỗi bên
64
vách tôn có 4 cửa sổ, dưới vách tôn có khoảng trống chừng 3 tấc, có rào dây kẽm gai. Để
canh gác khu trại giam, chung quanh mỗi khu giam có một pháo đài canh gác có đặt súng
đại liên; tại cổng chính của khu giam có 2 vọng gác; một vọng tổng kiểm soát đốc canh, 2
giờ thay phiên gác một lần, liên tục 24/24 giờ; hai xe tuần tra liên tục quanh khu giam;
ban đêm còn có các toán vào vòng rào giới hạn để kiểm soát lưu động tại các phân khu và
10 vọng gác di động. Đứng đầu ban chỉ huy trại giam là một trung tá hoặc đại úy (có lúc
là một chuẩn tướng) Quân lực Việt Nam Cộng hòa, đằng sau là một cố vấn Mỹ. Lực
lượng canh giữ trực tiếp trại giam gồm có 4 tiểu đoàn quân cảnh, một liên đội địa phương
quân, một đại đội công binh, một đơn vị hải thuyền và một đội quân khuyển.

Nhà tù Phú Quốc trở thành trại giam tù binh trung tâm toàn Việt Nam Cộng hòa, giam
giữ hơn 32.000 tù binh (40.000 tù nhân nếu tính cả tù chính trị nhiều thời kỳ). Vào tháng
5-1969 tù binh đã tổ chức vượt ngục thành công tại khu B2.

* NHỤC HÌNH

Trong Chiến tranh Việt Nam, tù binh chiến tranh Trại giam tù binh Phú Quốc đã phải
chịu những hình phạt, tra tấn như đóng đinh vào tay, chân, đầu; đốt dây kẽm cháy đỏ đâm
vào da thịt, đục răng, trùm bao bố chế nước sôi hoặc đổ lửa than, ném vào chảo nước sôi,
thiêu sống, chôn sống... Trong thời gian tồn tại không đầy 6 năm (từ tháng 6/1967 đến
3/1973) trại giam tù binh Phú Quốc, có hơn 4.000 người chết, hàng chục ngàn người bị
thương tật tàn phế.

Một số nhục hình tại nhà tù Phú Quốc theo lời kể của các cựu tù nhân:

- "ĐÓNG KIM": Dùng những cây kim chích đã cũ, đóng từ từ vào 10 đầu ngón tay.

- "CHUỒNG CỌP KẼM GAI": Loại chuồng cọp làm toàn bằng dây kẽm gai, được đan
chằng chịt xung quanh và trên nóc. Chuồng cọp này đặt ở ngoài trời trong phân khu. Mỗi
phân khu có đến hai, ba chuồng cọp - loại nhốt 1 người và loại nhốt 3-5 người. Kích
thước chuồng cọp rất đa dạng, có loại cho tù nhân nằm trên đất cát, có loại buộc tù nhân
phải nằm trên dây kẽm gai, có loại chỉ nằm hoặc đứng; có loại chỉ ngồi lom khom; loại
phải đứng lom khom, không đứng thẳng được mà ngồi xuống thì sẽ phải ngồi trên dây
kẽm gai. Tù nhân phải cởi áo, quần dài, chỉ được mặc quần cụt để phơi nắng, phơi sương,
dầm mưa suốt ngày đêm.

- "ĂN CƠM NHẠT": Tù nhân không được ăn muối, sau hai tháng mắt sẽ bị mờ, sau 5-6
tháng liền có người bị mù hẳn.

- "LỘN VỈ SẮT": Các tấm vỉ sắt loại có lỗ tròn và đầy mấu để mắc vào nhau và lật ngửa
làm "đường băng sân bay" rồi bắt tù binh cởi áo, cởi quần ngoài, chỉ còn chiếc quần đùi.

65
người tù bị bắt cắm đầu xuống vỉ sắt lộn ra sau, sau vài lần là lưng người tù tóe máu, đầu
bị bứt tóc, tróc da tơi tả.

- "GÕ THÙNG": Lấy thùng phuy úp lên tù nhân đang ngồi xổm, rồi gõ vào thùng. Tù
nhân sẽ bị đau đầu, sẽ bị điếc vì tiếng gõ mạnh và sức ép không khí. Cũng bằng cách gõ
vào thùng phuy đổ đầy nước, bên trong thùng là tù nhân. Kiểu tra tấn này có thể khiến tù
nhân bị hộc máu vì sức ép của nước.

- "ĐỤC RĂNG" VÀ "BẺ RĂNG": kê đục vào sát chân răng của người tù, dùng búa đóng
làm răng gẫy văng ra.

- "ROI CÁ ĐUỐI": Giám thị dùng những chiếc roi cá đuối dài, đem phơi để đánh tù.
Trước khi bị đánh, tù nhân phải cởi áo để bị đánh vào da thịt trần. Roi cá đuối thường
quấn lấy thân nạn nhân, rồi giật ra, làm da thịt bị đứt theo. Giám thị sau đó có thể lấy
muối ớt xát vào da thịt nạn nhân. Đầu năm 1970, phái đoàn Hồng Thập Tự Quốc tế khi
đến thị sát nhà tù Phú Quốc đã bắt gặp một chiếc roi cá đuối dính máu khô.

- "ĐÓNG ĐINH": Những chiếc đinh 3 phân được dùng để đóng vào các ngón tay của tù
binh trong quá trình tra tấn. Mỗi lần bị đóng đinh, xương ngón tay của người tù bị vỡ nát.
Ngoài ra còn có loại đinh 7, 8 phân hoặc cả tấc để đóng vào thân người tù ở các vùng: cổ
chân, khớp vai, mắt cá, ống quyển, đầu. Có người bị đóng đinh đến chết, sau này khi bốc
mộ vẫn còn đinh găm trong hài cốt.

- Lấy bao bố trùm lên người tù rồi ném vào chảo nước sôi. Ba người tù ở phân khu C6 đã
bị luộc chết.

- Dùng bóng đèn công suất lớn để sát mặt người tù trong thời gian dài cho nổ con ngươi.

- Dùng lửa đốt miệng, bộ phận sinh dục.

Tổ chức Chữ thập Đỏ đã đến nhà tù Phú Quốc vào những năm 1969, 1972. Các nhà quan
sát của tổ chức này đã thấy sự tàn bạo có hệ thống và kéo dài tại nhà tù. Họ tìm được các
vật chứng của nhục hình ở các tù binh, trong đó có các vết sẹo do tra tấn bằng điện, thể
hiện của sự thiếu ăn, suy dinh dưỡng. Tháng 8 năm 1971, một điều tra viên của Sứ quán
Mỹ tại Việt Nam Cộng hòa báo cáo về sự đánh đập tù nhân tại Phú Quốc vẫn tiếp diễn.
Trong Quân lực Việt Nam Cộng hòa, lực lượng canh gác tại nhà tù được đánh giá chỉ
bằng số tù binh trốn trại, không có cố gắng nào trong việc kỷ luật các giám thị xử tệ với
tù nhân. Sau các kết quả điều tra của MACV và Sứ quán Mỹ, Tướng Cao Văn Viên, tổng
chỉ huy QLVNCH, vẫn khẳng định rằng các đoàn kiểm tra của tổ chức Chữ thập Đỏ quốc
tế đã báo cáo sai lệch về tình trạng ở nhà tù.

Năm 1995, Khu di tích lịch sử Nhà tù Phú Quốc được Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận
di tích cấp quốc gia. Di tích lịch sử Nhà tù Phú Quốc gồm có tượng đài hình nắm tay, là
66
"biểu tượng của sự đàn áp khốc liệt và tinh thần hiên ngang vùng lên phá xiềng của tù
binh Phú Quốc” , nghĩa trang liệt sĩ, và khu Trại giam Tù binh Phú Quốc được phục
dựng.

Chợ đêm Phú Quốc

Chợ đêm Phú Quốc nằm tại số 6 đường Bạch Đằng - thị trấn Dương Đông - Phú Quốc,
(sáp nhập giữa chợ đêm Dinh Cậu và chợ đêm Bạch Đằng cũ) là điểm vui chơi, ăn uống,
mua sắm nhộn nhịp, sầm uất bậc nhất tại Phú Quốc khi về đêm.

Chợ đêm Dinh Cậu được thành lập vào tháng 9/2007, tuy nhiên do chưa có quy hoạch và
chính sách phát triển nên chợ đêm rất mất vệ sinh và mất mỹ quan thành phố. Đến tháng
11/2016 UBND huyện Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang cho "khai tử" chợ đêm Dinh Cậu, bố
trí sang khu vực mới, sát nhập với chợ đêm Bạch Đằng thành một chợ chung lấy tên là
chợ đêm Phú Quốc. Chợ đêm hoạt động từ khoảng 6h chiều đến 12h khuya có khi muộn
hơn tuỳ vào lượt khách tham quan thưa hay đông.

Giống như nhiều khu chợ khác, chợ đêm Phú Quốc được thiết kế theo dạng “một đường
thẳng chạy dài” từ đầu cho đến cuối. Hai bên đường là các gian hàng bày bán đủ các loại
hàng hóa được ưa chuộng hiện nay.

Tính tổng cộng toàn khu thì nơi đây có hơn 100 hàng quán được quy hoạch thành 2 khu
riêng biệt là: Khu 1 – Nằm ở đầu chợ: Nơi đây tập trung các gian hàng chuyên về hải sản,
các loại khô và đặc sản mua về làm quà tặng như nước mắm, rượu sim và hồ tiêu Phú
Quốc,…Khu 2 – Nằm ở phía cuối chợ: Đây là nơi hoạt động của các gian hàng bán quà
lưu niệm, đồ thủ công mỹ nghệ và cả loại ngọc trai đắt đỏ của hòn đảo trứ danh,…

Dinh Cậu

Nằm trên đỉnh ghềnh đá thiên tạo, được bàn tay tài hoa của tạo hoá tạc, đẽo thành nhiều
tuyệt tác tạo hình, vì vậy Dinh Cậu không chỉ hấp dẫn du khách bằng những câu chuyện
lung linh sắc màu huyền hoặc từ truyền thuyết xa xưa, mà còn hấp dẫn khách phương xa
bởi vẻ đẹp kỳ thú từ những thớ đá sống động.

Ra đời vào khoảng thế kỷ XVII, xây dựng 14/7/1937 ngày trùng tu 14/7/1997, nằm cách
thị trấn Dương Đông 200m về phía Tây, Dinh Cậu toạ lạc trên ghềnh đá quay mặt ra biển
quanh năm sóng vỗ, gió táp và nắng tràn, chính vì thế tuy chỉ là mũi đá nhỏ ở cửa sông
Dương Đông, nhưng nơi đây được ví như biểu tượng của "Đảo ngọc Phú Quốc" bởi sự
hoà trộn hài hoà giữa biển xanh - cát trắng - nắng, gió và đá. Dinh Cậu còn có tên gọi là
Miếu thờ Long Vương. Miếu thờ này được đặt trong một khung cảnh thiên nhiên tuyệt
đẹp, kỳ thú được tạo nên từ ghềnh đá và biển, liên quan với đạo thờ Mẫu. Điều này chứng
67
tỏ từ khi mở đất người Việt đã đặt chân lên Phú Quốc và đặt nền móng cho văn hóa Việt
bén rễ ở vùng đảo xa này.Tại đây thiên nhiên đã tạo nên những múi đá kỳ lạ để người dân
nơi đây dựng lên Dinh Cậu, hương khói quanh năm. Mũi đá Dinh Cậu cuốn hút du khách
không chỉ bởi vẻ kỳ thú do thiên nhiên ban tặng, mà còn vì sự huyền bí, linh thiêng qua
những truyền thuyết xa xưa.Chuyện kể rằng người dân Phú Quốc sống bằng nghề chài
lưới, nhiều ngư dân ra khơi gặp sóng dữ đã mãi mãi không về. Đột nhiên một mõm đá
dần dần nổi lên nơi cửa biển, người dân cho rằng đây là điềm tốt nên đến đây thờ cúng và
quả nhiên chuyến đi gặp được sóng êm biển lặng. Tin lành đồn xa, dần dần hình thành
nên tục thờ cúng tại mỏm đá này và đặt tên là DINH CẬU.

Để lên được Dinh thì từ bãi cát trắng xóa leo lên 29 bậc đá là đến miếu thờ. Uy nghi trên
nóc dinh là hình ảnh “lưỡng long tranh châu”. Bên trong chánh điện thờ Chúa Ngọc
nương nương và tượng thờ hai “Cậu” – những cao nhân bảo vệ ngư dân vùng biển đảo.
Đứng trên Miếu Dinh Cậu đưa mắt xa nhìn bao quát được cả chợ Dương Đông.

Trên đường lên Dinh ta gặp Miếu Thổ Thần nhỏ và một hàng rào bằng bê tông rất vững
chãi bao quanh Dinh. Sân được láng bằng xi măng có đặt bàn thờ Ông Thiên. Bên hành
lang di tích là hàng cột đúc bằng xi măng với những câu liễn đắp nổi bằng chữ Hán

Cửa chính được làm bằng gỗ trên vòm cửa có ghi ba chữ Thạch Sơn Điện..Trước mỗi
chuyến ra khơi hay vào dịp lễ tết, người dân đảo lại đến thắp nhang cầu mong cho những
chuyến đi biển được bình an. Lễ hội được tổ chức hằng năm vào ngày 15, 16-10 âm lịch.

Nằm ở cửa Sông Dương Đông, Dinh Cậu được ví như biểu tượng của Phú Quốc nơi biển,
cát, nắng và đá hoà trộn với nhau thành một khung cảnh hữu tình. Nơi đây không chỉ là
một cảnh vật đẹp, có hình thù kỳ thú mà còn là nơi đất thánh linh thiêng, cổ kính. Những
bậc thang lãng mạn đưa bạn lên đỉnh để cảm nhận được làn gió biển dịu dàng, ngắm nhìn
mặt trời lặn qua các tảng đá bị ăn mòn và thưởng thức cảnh thanh bình của dòng sông
Dương Đông. Tọa lạc trên một ghềnh đá vươn ra biển, Dinh Cậu luôn sừng sững, hiên
ngang trước sóng to gió lớn nhưng lại trở nên huyền diệu, lung linh.

4.7 Đặc sản Phú Quốc

Phú Quốc - Ngọc trai xanh của biển Đông, là hòn đảo nằm ở phía tây nam của Việt Nam.
Không chỉ nổi tiếng với bãi biển tuyệt đẹp, thiên nhiên hoang sơ, Phú Quốc còn hấp dẫn
du khách bởi sự đa dạng và độc đáo trong ẩm thực.Với vị trí biên giới biển, vùng nước
nguyên sơ và khí hậu nhiệt đới, Phú Quốc đã tạo nên một nguồn tài nguyên ẩm thực vô
cùng phong phú và độc đáo. Chuyến hành trình khám phá ẩm thực Phú Quốc sẽ đưa
chúng ta vào một thế giới ẩm thực đa dạng và phong phú.

Nước mắm Phú Quốc

68
Là một sản phẩm thực phẩm đặc biệt, nổi tiếng và được ưa chuộng không chỉ ở Việt Nam
mà còn trên thế giới. Đây không chỉ là một nguyên liệu trong nấu ăn mà còn là một phần
của văn hóa và đời sống hàng ngày của người dân Phú Quốc. Nước mắm có vị ngon
thơm đặc biệt, có độ đạm cao, khác hẳn với nước mắm những vùng biển khác. Nước
mắm Phú Quốc được sản xuất chủ yếu từ cá cơm ngon, một loại cá nhỏ có nguồn sống
phong phú ở vùng biển quanh đảo. Quy trình sản xuất nước mắm Phú Quốc khá độc đáo
và cần sự tinh tế trong từng bước.

Quy trình sản xuất nước mắm truyền thống Phú Quốc như sau:

Chuẩn bị nguyên liệu: gồm các loại cá cơm (cá cơm than, cá cơm đỏ, cá cơm phấn chì, cá
cơm sọc tiêu,...) được đánh bắt ở vùng biển Kiên Giang và Cà Mau. Muối sử dụng để
ướp cá là muối biển, có hàm lượng tạp chất thấp và được lưu kho tối thiểu 3 tháng để
giảm vị chát;

Làm chượp: người dân đánh bắt, làm sạch cá cơm và ướp muối ngay trên tàu ở ngoài
khơi nhằm đảm bảo nguyên liệu được tươi ngon;

Ủ chượp: khi tàu cá cập bến, chượp (là hỗn hợp cá ướp muối) được chuyển vào các thùng
gỗ lớn để ủ theo bí kíp truyền thống. Sau 9 - 15 tháng, các chượp được ủ sẽ cho ra nước
mắm Phú Quốc thành phẩm với màu cánh gián đặc trưng.

Rượu sim

Rượu Sim là loại rượu được làm từ trái sim. Sim thường mọc ở ven biển, trong rừng tự
nhiên, ven sông suối, trong các rừng ngập nước, rừng ẩm ướt. Khi quan sát kỹ, bạn sẽ
thấy quả sim có lông và lá mặt dưới màu trắng. Khi trái chín thì có màu tím đen gần
giống như trái chín của Việt Quất.

Cây sim có 2 loại, đó là Hồng sim và Tiểu sim. Rượu sim Phú Quốc thì chủ yếu làm từ
loại Hồng Sim vì có vị ngọt chát, mùi thơm khi chín rộ, trong đó có sắc tố Antoxyanozit,
tanin và vị đường ngọt của Hồng sim thì nhiều hơn Tiểu sim nên mới có thể làm được
rượu. Sim chín rộ vào dịp tháng giêng âm lịch nên có nhiều mật ngọt nên khi chế biến
rượu sim sẽ chất lượng và có hương vị thơm ngon.

Các công dụng của rượu xiêm như là: kích thích tiêu hóa, giảm nhứt mỏi, cải thiện tuần
hoàn máu, giảm quá trình xơ vữa tĩnh mạch.

Sim sau khi được hái về, qua khâu chọn lọc sẽ được rửa sạch, xay nhuyễn. Tiếp đó, sim
được ủ men với đường cát 1 tháng theo tỷ lệ nhất định. Trải qua quá trình này, khi uống
thử, bạn sẽ cảm nhận được vị ngọt thanh, chan chát khá độc đáo. Màu sắc của rượu hồng
sẫm rất bắt mắt.

69
Nhum nướng

Là một trong số những món ăn tiêu biểu của du lịch Phú Quốc, Nhum biển là sản phẩm
mà người dân Phú Quốc vừa thương vừa ghét, ghét là khi lặn xuống biển rất thường gặp
và gai của nó rất nhọn như con nhím. Nếu không cẩn thận thì rất dễ bị xây xát rất khó
chịu. Nhưng đổi lại con nhum là sản vật “ đáng khoe” của người dân nơi đây.

Đây là cách ăn nhum phổ biến nhất ở Phú Quốc. Nhum nướng cũng có nhiều kiểu làm
miễn sao ăn cho thơm ngon, dậy vị của đồ nướng. Cách làm cơ bản nhất là cắt đôi con
nhum và nướng trên bếp than hồng, nhum nướng nhanh chóng dậy mùi thơm.
Người ta cũng có thể biến tấu thêm thắt gia vị sao cho thơm ngon như hành lá, tiêu, lạc
rang,vv... bên cạnh đó nhum còn có thể chế biến các món khác như là cháo nhum hoặc tái
chanh dành cho những người thích ăn đồ sống.

Gỏi cá trích

Gỏi cá trích là món ăn truyền thống của người dân Phú Quốc. Cá trích sau khi được lựa
chọn kỹ càng sẽ được rửa sạch, làm sạch và tách phần thịt. Cùng với các nguyên liệu như
rau sống như rau sống, hành tím, tỏi, ớt, gia vị và nước mắm Phú Quốc. Quá trình chế
biến tạo nên hương vị thơm ngon, mùi vị mặn mòi và ngọt tự nhiên từ cá trích. Gỏi cá
trích không chỉ ngon mắt với màu sắc tươi sáng mà còn có hương vị độc đáo, cân bằng
giữa các thành phần. Món ăn này thường được dùng kèm với bún và bánh tráng, tạo nên
sự hòa quyện và ngon miệng.

Còi biên mai

Còi biên mai Phú Quốc có thể được chế biến thành nhiều món nướng, xào, lẩu… Nhưng
ngon nhất là món nướng, vì sẽ giữ được độ dai, giòn và có vị thơm.Tại các nhà hàng,
món nướng này được chế biến từ ba cách ướp khác nhau: Ướp chao, sa-tế, muối ớt. Sau
khi ướp các loại gia vị người ta đem nướng trên than hoa cùng với măng hoặc cá. Món ăn
dậy mùi rất thơm sẽ kích thích vị giác của bạn.

Ghẹ hàm ninh

Nếu nói đến ghẹ thì không nơi nào tuyệt vời hơn Ghẹ Hàm Ninh – Phú Quốc. Hàm Ninh
là một làng chài ven biển Phú Quốc thuộc Đông đảo cách trung tâm Phú Quốc khoảng
20km.

Ở đây, Ghẹ là đặc sản của vùng mà hầu như lúc nào cũng có. Ghẹ Hàm Ninh có rất nhiều
cách chế biến nhưng ngon nhất vẫn là luộc - hấp chấm muối tiêu chanh để giữ nguyên
hương vị ngon ngọt gốc của ghẹ.

70
Tại Phú Quốc, du khách có cơ hội thử nhiều món ngon độc đáo khác nhau. Bên cạnh
những món ngon đã được trình bày ở các chương trước, còn có nhiều món ngon khác như
gỏi cá hồi, sò điệp xào me, cua nướng mỡ hành, chả cua, món chả cá hấp dẫn và nhiều
loại hải sản khác.

4.8 Du lịch biển đảo Vịnh Thái Lan

Vịnh Thái Lan nằm ở phía Tây Nam của Biển Đông,được bao bọc bởi bờ biển Việt Nam,
Cam-pu-chia, Thái Lan, Ma-lai-xi-a.

Vịnh Thái Lan có diện tích khoảng 293.000 km2. Đây là một vịnh nông, nơi sâu nhất chỉ
khoảng 80 m. Vịnh Thái Lan có nhiều nguồn lợi hải sản (trữ lượng cá của Việt Nam
khoảng 51 vạn tấn) và có tiềm năng dầu khí lớn mà hiện nay các nước liên quan đang tiến
hành thăm dò, khai thác.

Giữa bờ biển Việt Nam và Campuchia có trên 150 hòn đảo lớn và nhỏ, được chia thành
bảy cụm và một số đảo lẻ. Ngoài một số đảo lớn như Phú Quốc có diện tích 573 km2,
Phú Dự - 25 km2, Thổ Chu - 10 km2 và một số đảo như Hòn Dứa, Nam Du trên dưới 5
km2, còn lại các đảo đều nhỏ có diện tích dưới 1 km2.

Vịnh Thái Lan, với vẻ đẹp hoang sơ và cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, đã trở thành một
trong những điểm đến du lịch biển đảo hấp dẫn nhất thế giới. Với hàng loạt các hòn đảo
tuyệt đẹp, bãi biển trắng mịn và nước biển trong xanh, Vịnh Thái Lan đang chờ đón du
khách từ khắp nơi để khám phá và trải nghiệm cảm giác tuyệt vời của cuộc sống biển.

Đảo Phuket - Ngọc của Biển Andaman:

Đảo Phuket, hòn ngọc của biển Andaman của Thái Lan là điểm đến quyến rũ với bãi biển
đa dạng và văn hóa độc đáo. Bãi biển Patong thu hút người thích vui chơi sôi động, còn
bãi biển Kata mang đến sự tĩnh lặng và bãi biển Karon là nơi tận hưởng không gian riêng
tư. Khám phá biển bằng cách lặn biển, lướt sóng, chèo thuyền kayak hoặc thậm chí thử
trải nghiệm lướt ván điều khiển bằng buồm. Cả những người yêu thích phiêu lưu và
những người muốn thư giãn đều có nhiều hoạt động để tham gia.

Đảo Koh Kong nằm ở phía tây nam của Campuchia, tiếp giáp với biên giới Thái Lan.
Đây là một trong những đảo lớn và đa dạng về thiên nhiên ở Campuchia, nằm ở cửa ngõ
của Vịnh Thái Lan.

Đảo Koh Kong không chỉ có bãi biển tuyệt đẹp với cát trắng mịn và nước biển trong
xanh, mà còn có các khu rừng núi phong phú và thác nước hoang sơ. Đây là điểm đến lý
tưởng cho những người muốn khám phá thiên nhiên hoang dã của Campuchia và tận
hưởng môi trường tự nhiên không gian yên bình.

71
Quần đảo Hà Tiên, nằm ở vùng biển phía Tây Nam của Việt Nam, là một điểm đến du
lịch hấp dẫn với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, bãi biển tuyệt vời và cơ hội khám phá
văn hóa địa phương. Dưới đây là một cái nhìn tổng quan về du lịch tại quần đảo Hà Tiên:

1. Cảnh quan đẹp tự nhiên: Quần đảo Hà Tiên được bao quanh bởi biển xanh biếc, bãi
biển trắng mịn và những dãy núi nhỏ, tạo nên cảnh quan hoang sơ và tươi đẹp. Nếu bạn
yêu thích thiên nhiên và biển cả, đảo Hà Tiên là một điểm đến tuyệt vời để thư giãn và
tận hưởng.

2. Hoạt động biển phong phú: Tại quần đảo Hà Tiên, bạn có thể tham gia vào nhiều hoạt
động biển thú vị như lặn biển, snorkeling, đi thuyền kayak, lướt ván và thậm chí là câu
cá. Rạn san hô đa dạng và động vật biển phong phú tạo điều kiện tốt để bạn khám phá
cuộc sống dưới biển.

3. Khám phá văn hóa địa phương: Vùng Hà Tiên có văn hóa và phong tục độc đáo của
người dân dân tộc Khmer, tạo nên một môi trường đa dạng về văn hóa. Bạn có thể thăm
các ngôi đền và chùa nơi thể hiện nét văn hóa tôn thờ và tôn giáo của người dân địa
phương.

4. Khám phá đảo lân cận: Ngoài việc khám phá quần đảo chính, bạn cũng có thể dễ dàng
thăm các đảo lân cận như đảo Hòn Chông, đảo Bãi Đá, và đảo Nam Du. Mỗi đảo đều có
nét đẹp và trải nghiệm riêng, từ bãi biển hoang sơ cho đến thị trấn nhỏ đáng yêu.

Quần đảo Nam Du là một điểm đến du lịch tuyệt vời nằm ở vùng biển phía Nam của Việt
Nam. Với cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, bãi biển tuyệt đẹp và không gian yên bình,
quần đảo Nam Du đã thu hút sự quan tâm của nhiều du khách muốn tận hưởng môi
trường biển tự nhiên và tìm kiếm khoảnh khắc thư giãn.

1. Cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp: Quần đảo Nam Du được bao quanh bởi biển xanh
biếc và bãi biển trắng mịn. Các đảo nhỏ trong quần đảo cung cấp một bức tranh thiên
nhiên hoang sơ, với những cánh rừng núi xanh mướt và không gian biển trong lành.

2. Bãi biển tuyệt vời: Những bãi biển ở quần đảo Nam Du là điểm đặc biệt của chuyến du
lịch. Bãi biển Bai Ngu, Bai Men và Bai Cay nổi tiếng với cát trắng mịn và nước biển
trong xanh, tạo điều kiện lý tưởng cho việc tắm biển, nghỉ ngơi và thư giãn.

3. Hoạt động biển đa dạng: Tại quần đảo Nam Du, bạn có thể tham gia vào nhiều hoạt
động biển thú vị như lặn biển, snorkeling, lướt ván, chèo thuyền kayak và câu cá. Đây là
cơ hội để bạn khám phá cuộc sống dưới biển và trải nghiệm sự thú vị của thế giới biển cả.

72
NGÀY 5: NHÓM 5: PHÚ QUỐC - HÀ TIÊN

5.1 Tổng quan Hà Tiên

Vị trí địa lý: Hà Tiên là thành phố nhỏ nằm ở phía tây bắc của tỉnh Kiên Giang (trước
đây nằm trong huyện Hà Tiên thuộc tỉnh Rạch Giá và sau đó thuộc tỉnh Kiên Giang). Bắc
giáp Campuchia với đường biên giới dài 13,7 km, Đông giáp huyện Giang Thành, Nam
giáp huyện Kiên Lương, Tây giáp vịnh Thái Lan với đường bờ biển dài 26 km.

Địa hình: Thành phố Hà Tiên là một dải đất hẹp nằm ven biển, với đầy đủ các dạng địa
hình: vũng, vịnh, đồng bằng, núi, sông, hang động, hải đảo…

Các ngọn núi trên địa bàn thành phố hầu hết đều là những thắng cảnh như: núi Tô Châu,
núi Đá Dựng, núi Bình San, núi Thạch Động… Ven biển Hà Tiên có nhiều bãi biển đẹp
như: bãi biển Lộc Trĩ (bãi biển Mũi Nai). Ngoài khơi có quần đảo Hải Tặc với nhiều đảo
đẹp, có tiềm năng du lịch.

Hà Tiên với nhiều cảnh đẹp (Hà Tiên thập vịnh) đã là đề tài xướng họa của Tao đàn
Chiêu Anh Các dưới thời Đô đốc Mạc Thiên Tứ cai quản xứ sở này.

Khí hậu: Hà Tiên nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, khí hậu ở đây có
những đặc điểm chính như sau: Số giờ nắng trung bình từ 6,5 đến 7,5 giờ/ngày. Năng
lượng bức xạ trung bình 150 – 160 kcal/cm² năm. Nhiệt độ trung bình hàng năm khoảng
27 °C, nhiệt độ trung bình thấp nhất là 23,9 °C, thường rơi vào khoảng tháng 12 – tháng
1; nhiệt độ cao nhất là 30,20C, thường rơi vào tháng 4 – 5. Nhiệt độ tuyệt đối thấp nhất
có lần đo được là 14,8 °C, nhiệt độ tuyệt đối cao nhất là 37,6 °C. Độ ẩm trung bình
81,9%. Mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10, có nhiều năm mùa mưa đến sớm và kết thúc
muộn hơn các khu vực khác của đồng bằng Sông Cửu Long. Lượng mưa lớn, trung bình
2.118 mm/năm.

Tài nguyên

Đất: Diện tích tự nhiên năm 2015 của thành phố là 10.048,83 ha, trong đó đất nông – lâm
nghiệp và nuôi trồng thủy sản là 7.472,7 ha (chiếm 74,36 %), trong đó nhiều diện tích có
độ phèn mặn cao, nếu ứng dụng khoa học kỹ thuật tốt để nuôi trồng thủy sản để đem lại
hiệu quả kinh tế cao. Diện tích đất phi nông nghiệp là 2.373 ha. Đất chưa sử dụng là
203,07 ha (chiếm 2,02%) chủ yếu là bãi bồi, núi đá không có cây cối…

Nước: Hà Tiên nhận nước ngọt cung cấp từ sông Hậu qua kênh Vĩnh Tế, sông Giang
Thành, kênh Rạch Giá – Hà Tiên.

Biển: Hà Tiên có khoảng 22 km chiều dài bờ biển, vũng Đông Hồ chia thành phố làm hai
khu riêng biệt: phía Đông Nam là phường Tô Châu và xã Thuận Yên; phía Tây Bắc là
73
phường Đông Hồ, phường Bình San, phường Pháo Đài và phường Mỹ Đức. Xã đảo Tiên
Hải (quần đảo Hải Tặc) gồm 15 đảo lớn nhỏ là ngư trường đánh bắt và nuôi trồng thủy
hải sản đầy tiềm năng.

5.2 Dòng họ Mạc và các di tích nhân vật liên quan: Mạc Cửu Mạc Thiên Tích,...
Mạc Cửu

Mạc Cửu hay Mạc Kính Cửu (1655-1735), có công khai phá vùng đất Hà Tiên (Kiên
Giang ngày nay) ở Việt Nam

Cuối thế kỷ XVII cũng như Trần Thượng Xuyên và Dương Ngạn Địch, Mạc Cửu không
chịu nhận chủ quyền Mãn Thanh, bỏ quê hương mà dắt bộ hạ xuống miền Nam Hải,
nhưng Dương và Trần ghé vào Quảng nam (1679) qui phục chúa Nguyễn Phúc Tần, được
chúa cho vào chiếm đất Đồng nai và Mĩ tho để tự kinh lí lấy mà lập nên một nơi buôn
bán thịnh vượng là Cù lao Phố (Biên hòa)

Về nhà Mạc thì tiến xa hơn, tới địa phận Chân lạp làm chức “ốc nha”, một chức quan lớn
Chân lạp. Ông thấy người ở các nước tụ tập mở trường đánh bạc để lấy xâu, gọi là thuế
hoa chi, bèn thầu mua thuế ấy, lại còn đào được một hầm bạc nên bỗng trở thành giàu có.
Sau đó ông chiêu mộ người dân lưu tán ở các xứ trong đó có người Việt và lập thành bảy
xã thôn.

Trong khoảng thời gian 1687 – 1688, quân Xiêm vào cướp phá Mương Khảm, bắt Mạc
Cửu đưa về Xiêm ở Vạn Tuế Sơn. Sau đó, ông trốn về Lũng Kỳ (Lũng Cả), dân xiêu tán
tụ về với ông ngày một đông, nhưng do địa thế chật hẹp, khoảng năm 1700, ông trở về
Phương Thành (Hà Tiên). Năm 1680, Mạc Cửu đã lập ấp rải rác từ Vũng Thơm, Trủng
Kè, Cần Vọt, Rạch Giá, Cà Mau, Hà Tiên trở thành thương cảng quan trọng. Ông lập ra 7
sòng bạc dọc bờ biển.Tiếng đồn vang xa, lưu dân gốc Hoa từ khắp nơi trong vịnh Thái
Lan xin vào đây lập nghiệp, dần dần vùng đất này trở thành một lãnh địa phồn vinh với
tên gọi mới: Căn Khẩu Quốc. Đảo Koh Tral cũng đổi tên thành Phú Quốc (vùng đất giàu
có).

Mạc Thiên Tích

Mạc Thiên Tích là danh thần đời chúa Nguyễn Ông là con Tổng binh Mạc Cửu - người
được chúa Nguyễn phong là Tông Đức hầu.

Khi cha ông qua đời (1735), lúc ấy ông đã 18 tuổi, ông nối nghiệp cha mở mang đất Hà
Tiên, được chúa Nguyễn Phúc Trú phong chức Tổng binh Đại đô đốc. Ông tiếp tục sự
nghiệp khai khẩn miền Tây Nam Bộ, biến vùng đất Hà Tiên trở thành đất văn hiến, phồn
vinh, nhiều lần chống trả lại các cuộc tấn công của các lân bang Xiêm La và Chân Lạp.

74
Năm 1936, thành lập Chiêu Anh các, một tao đàn kiêm một nghĩa thục, có thờ Khổng Tử.
Có cha là Trung hoa, mẹ Việt nên ông rất đa tài: trị nước, ngoại giao, cầm quân, đặc biệt
là có tài văn thơ mà lại rất trọng tiếng Nôm, chiêu tập được 36 (có sách chép là 32) văn
nhân thi sĩ vô Chiêu Anh Các trong số đó sáu vị là người Việt, còn thì là Trung hoa,
người Minh hương.

Các di tích nhân vật liên quan: Mạc Cửu Mạc Thiên Tích ,Lễ hội giỗ Đức khai trấn Mạc
Cửu – Hà Tiên đã trở thành truyền thống hằng năm, Hà Tiên đều tổ chức lễ giỗ đức khai
trấn Mạc Cửu, là người có công đầu trong việc khai phá nên vùng đất Hà Tiên hơn 300
năm trước. Vào đầu thế kỷ XVIII, Mạc Cửu trên đường tha hương lập nghiệp, ông đã đặt
chân đến Hà Tiên, còn gọi là Phương Thành, một vùng đất có vị trí thông thương thuận
lợi, phong cảnh hữu tình. Ông đã quyết định dừng chân nơi đây bắt đầu cho công cuộc
mở đất. Ông được Chúa Nguyễn Phúc Chu phong là Tổng binh, tước Cửu Lộc Hầu, cho
đổi vùng đất này thành Hà Tiên Trấn. Dần dần Hà Tiên trở thành một vùng đất trù phú và
một thương cảng quan trọng ở Đông Nam Á. Để ghi nhớ công lao của ông, sau khi ông
mất (năm 1735), nhân dân Hà Tiên đã lập đền thờ và tổ chức lễ giỗ ông vào các ngày 26-
27 tháng 5 âm lịch hằng năm. Phần lễ được giữ theo thông lệ với các nghi lễ truyền thống
như cúng tiền hiền, hậu hiền, chiêm bái. Tại đền thờ Họ Mạc, mọi người tổ chức lễ thỉnh
sắc và dâng hương tại Tượng đài Mạc Cửu. Ngoài ra phần hội được mở rộng với các hoạt
động phong phú như: Hội chợ thương mại, biểu diễn võ thuật, biểu diễn lân sư rồng, biểu
diễn văn nghệ và các trò chơi dân gian.

Lễ hội Tao đàn Chiêu Anh Các - Hà Tiên

Lễ hội được tổ chức hằng năm vào Tết Nguyên tiêu (rằm tháng riêng), tại Lăng Mạc Cửu,
Hà Tiên. Vào năm 1736, tại trấn Hà Tiên, Tổng binh Mạc Thiên Tích đã cùng 32 danh sỹ
đương thời lập nên Tao đàn Chiêu Anh Các. Tạo đàn không chỉ là nơi bình thơ văn, mà
còn là một trung tâm sáng tác văn thơ, một số cơ sở đào tạo nhân tài đương thời, có tác
dụng cổ vũ tinh thần yêu nước, mở mang văn hóa Việt Nam, tạo ra giai đoạn phát triển
rực rỡ nhất của Hà Tiên xưa. Tao Đàn Chiêu Anh Các đã sinh ra một khối lượng văn
chương đồ sộ, trong đó có tuyệt tác “Hà Tiên thập vịnh” bằng chữ Nôm. Lễ hội có các
hoạt động dâng hương tế trời đất, thi họa thơ Chiêu Anh Các, ứng tác câu đối, thư pháp,...
Lễ hội thu hút rất đông các nhà văn hóa, nghệ sỹ và người yêu thơ về dự

Nhà thờ, lăng Mộ nhà họ Mạc

Tại thị xã Hà Tiên, trên một ngọn đồi cách Hà Tiên 2km về phía Tây là nơi có nhiều lăng
tẩm của dòng họ Mạc Cửu được xây dựng cách đây hơn 300 năm. Bên cạnh nhà thờ là 50
ngôi mộ con cháu như Tổng binh Đại đô đốc Mạc Thiên Tích, Tham tướng Mạc Tử
Hoàng, lăng bà Mạc Thiên Tích, Mạc Công Du, Mạc Công Tây Đền thờ dòng họ Mạc
luôn mở rộng cửa đón khách đến tham quan và thắp nén nhang tưởng nhớ đến vị khai

75
trấn Quốc công Mạc Cửu, người có công khai phá vùng đất hoang xưa trở thành thị xã Hà
Tiên sầm uất ngày nay. Trong đền có nhiều di vật và nhiều cây quý. Tại thị xã Hà Tiên,
trên một ngọn đồi cách Hà Tiên 2km về phía Tây là nơi có nhiều lăng tẩm của dòng họ
Mạc Cửu được xây dựng cách đây hơn 300 năm. Bên cạnh nhà thờ là 50 ngôi mộ con
cháu như Tổng binh Đại đô đốc Mạc Thiên Tích, Tham tướng Mạc Tử Hoàng, lăng bà
Mạc Thiên Tích, Mạc Công Du, Mạc Công Tây... Nhà thờ, lăng mộ dòng họ Mạc Nơi
đây còn dấu tích của một chiến lũy là một bờ thành trồng tre gai dài gần 2km, rộng
khoảng 1km do Mạc Thiên Tích xây dựng để ngăn chặn giặc bên ngoài đến xâm phạm bờ
cõi nước ta.

Chùa Tam Bảo (Sắc Tứ Tam Bảo tự)

Chùa Tam Bảo do Thống binh Mạc Cửu - một tướng người Hoa có công khai phá vùng
đất Hà Tiên, dựng vào năm 1730, nay ở số 328, tổ 2 ấp Ao Sen, đường Phương Thành,
thị xã Hà Tiên. Ngôi chùa xưa bị phá hỏng hoàn toàn, chùa hiện nay do Hòa thượng
Phước Ân tổ chức xây dựng vào năm 1930. Ở điện Phật, có pho tượng đức A Di Đà bằng
đồng. Khuôn viên chùa có 16 mộ tháp. Phía trước chùa là tượng Quan Âm Bồ Tát đứng
trên đài sen. Cổng chùa có hai câu đối: “Nhất trần bất nhiễm bồ đề địa/ Vạn thiện đồng
quy bát nhã môn” (ý: ở đây không nhiễm bụi trần).

5.3 Hà Tiên thập cảnh

1. TIÊU TỰ THẦN CHUNG (CHÙA TAM BẢO)

Tương truyền, sau khi ổn định cơ ngơi, Mạc Cửu cho người về Trung Quốc đón mẹ sang
Hà Tiên, lúc này bà đã hơn 80 tuổi và là người rất sùng mộ đạo Phật, có ý muốn đi tu.
Năm 1730, ông đã cho xây gần dinh cơ của mình một ngôi chùa, gọi là Tiêu Tự, để mẹ
sớm mỏ chiều kinh. Chùa xây trong khuôn viên chùa Tam Bảo hiện nay. Trong một ngày
lễ Phật, bà đã mất ngay trước Phật Đài. Mạc Cửu cho đúc một tượng Phật và một chuông
đồng để thờ. Nghe tiếng chuông mà tưởng niệm đấng từ thân. Ngôi chùa xưa đã bị quân
Xiêm tàn phá khi xâm chiếm Hà Tiên năm 1771. Đến năm 1799, con cháu họ Mạc mới
trùng tu lại. Ngôi chùa Tam Bảo hiện nay đã qua nhiều lần trùng tu lớn và nhỏ (lần trùng
tu lớn nhất là năm 1940). Phía sau chùa hiện nay còn mộ của Thái Thái Bà Bà (mẹ ông
Mạc Cửu). Trong chùa chỉ còn tượng Phật bằng đồng, chuông đồng đã bị mất khi quân
Xiêm xâm chiếm. Xung quanh chùa hiện nay còn lại bức tường cổ, họ Mạc cho xây dựng
để ngăn giặc, vật liệu làm bằng vôi và ô dước nhưng vẫn bền vững gần 300 năm nay.
Mạc Thiên Tích đã vịnh cảnh “Tiêu Tự Thần Chung” như để nói lên tâm tư của ông ở nơi
dinh thự khi nghe tiếng chuông chùa vào buổi sớm. Tiếng chuông chùa buổi sớm ngân
vang tạo cho một vùng không gian Hà Tiên thêm êm đềm, thanh tịnh. Chùa Tam Bảo là
một di tích lịch sử gắn liền với dòng họ Mạc, nằm ngay trung tâm thị xã Hà Tiên, có một

76
khuôn viên khá rộng, không khí trong lành, khoáng đãng, yên tĩnh, là nơi mà hầu hết du
khách đến Hà Tiên đều muốn ghé qua thăm viếng.

2. KIM DỰ LAN ĐÀO (NÚI PHÁO ĐÀI)

Kim là vàng, dự là hòn đảo nhỏ, lan là ngăn chặn, đào là sóng to. Kim Dự Lan Đào là
hòn đảo vàng ngăn chặn sóng gió. Ý nói, trước hải khẩu trấn Hà Tiên có hòn đảo nhỏ
ngăn chặn sóng gió, gìn giữ cho nội địa được yên ổn.

Kim Dự là một quả đồi nhỏ phía Tây Nam thị xã Hà Tiên. Thường gọi là núi Pháo Đài.
Vì trên đó, từ hồi Triều Nguyễn đến hồi bị Pháp thuộc vẫn là cứ điểm quân sự để trấn giữ
cửa biển, bảo vệ trấn Hà Tiên chống giặc ngoại xâm. Cách đây hơn một thế kỷ, Pháo Đài
vẫn còn tách rời đất liền. Nay Pháo Đài dính với đất liền là do công sức xây đắp của các
tù nhân thời thực dân Pháp. Sách Đại Nam Nhất Thống Chí cho Pháo Đài là Đại Kim Dự,
còn một cảnh Tiểu Kim Dự nữa. Có lẽ là chỗ đối cảnh với Đại Kim Dự về hướng Nam,
mà nay đã dính liền vào đầu sơn phận núi Tô Châu, chỗ doi đất hiện giờ có miễu thờ
Thủy Thần và miễu thờ Cá Ông Nam Hải. Ngày nay, chiếc cầu Tô Châu đã nối liền hai
bờ Đại Kim Dự và Tiểu Kim Dự. Và dưới chân Pháo Đài là ngọn Hải Đăng, làm cho đôi
bờ cửa biển Hà Tiên càng thêm duyên dáng, đáng yêu. Nơi đây rất lý tưởng cho những du
khách thích thưởng ngoạn ngắm cảnh trời mây non nước và tận hưởng gió mát. Từ đây,
ta có thể ngắm toàn cảnh thị xã Hà Tiên, thưởng thức “ Đông Hồ Ấn Nguyệt “ trong
những đêm trăng sáng và ngắm cảnh hoàng hôn trên biển.

3. LỘC TRĨ THÔN CƯ (CẢNH ĐẸP MŨI NAI)

Lộc là nai, trĩ là mõm núi, mũi núi. Lộc Trĩ là Mũi Nai, thôn cư là chỗ thôn trang dân cư.
Lộc Trĩ Thôn Cư tạm dịch là xóm núi Mũi Nai. Xóm dân cư này đã đi vào văn học qua
bài thơ Lộc Trĩ Thôn Cư của Tao Đàn Chiêu Anh Các.

Bãi tắm Mũi Nai cách trung tâm Thị Xã Hà Tiên khoảng 6 km về hướng Tây, gồm hai
điểm: bãi trước và bãi sau. Bãi tắm Mũi Nai không sâu thẳm mà thoai thoải dần và sóng ở
đây ít ồn ào, hung hãn, rất yên tĩnh và hiền lành. Từ bờ ra chừng trăm mét vẫn an toàn,
chúng ta có thể an tâm đùa giỡn với sóng nước. Mũi Nai nằm trong vùng biển vịnh Thái
Lan. Xa xa có nhiều hòn đảo nhấp nhô, chếch về phía bên trái là quần đảo Hải Tặc, xa
hơn nữa là đảo ngọc Phú Quốc nằm trãi dài mà chúng ta có thể nhìn rõ hơn trong những
ngày trời quang mây tạnh. Đến Mũi Nai, tắm biển, hưởng nắng và gió biển sẽ giúp du
khách thêm vui tươi, khỏe khoắn. Chúng ta có thể nằm võng hoặc ghế bố mà ngắm cảnh
thiên nhiên, nhìn sóng nước từng đợt nhấp nhô, xô lượn vào bờ. Bạn sẽ thấy tâm hồn
thanh thản, nhẹ nhàng. Chúng ta sẽ thưởng thức các đặc sản biển như: ốc nhảy, hào đá,
cua, ghẹ, mực,. .. Bãi biển Mũi Nai là nơi mà tất cả các du khách đến Hà Tiên đều muốn
thăm qua. Có thể nói khu vực đồng bằng sông Cửu Long, bãi tắm Mũi Nai là nơi lý
tưởng nhất cho những du khách yêu thích biển đến tham quan du lịch.
77
4. NAM PHỐ TRỪNG BA (BÃI BIỂN PHÍA NAM)

Trong năm cặp thắng cảnh đối nhau thì “Nam Phố trừng Ba” là cảnh đối lại với “Đông
Hồ Ấn Nguyệt”. Nam Phố là bãi biển ở phía Nam. Trừng là nước lặng lẽ. Ba là sóng.
Nam Phố Trừng Ba là bãi biển phía Nam sóng nước lặng lẽ. Dòng Nam phẳng lặng
khách dầu chơi.

Nam Phố là một bãi biển cách thị xã Hà Tiên về hướng Nam khoảng 11km, thuộc ấp Bãi
Ớt, xã Dương Hòa, huyện Kiên Lương. Bãi biển ở đây gần giống như một cái vịnh nhỏ
được che chở bởi các ngọn núi, nên biển ở đây thường yên lặng hơn các nơi khác, gần
như quanh năm êm đềm lặng sóng. Những ghe thuyền qua lại gặp mùa động Nam, muốn
tránh sóng gió đều vào đây ẩn núp cho qua cơn trời động. Cảnh vật nơi đây còn rất hoang
sơ và gần với thiên nhiên. Bãi tắm ở đây cũng khá đẹp và lý tưởng. Dân cư ở đây rất hiền
hòa, sống bằng nghề trồng tiêu và làm nghề biển. Đến đây, chúng ta sẽ được thưởng thức
những món đặc sản địa phương như gỏi cá trích, gỏi cá nhòng, con cà xỉu,… với hương
vị rất riêng của miền biển.

5. THẠCH ĐỘNG THÔN VÂN (THẮNG CẢNH THẠCH ĐỘNG)

Thạch động là một khối đá vôi khổng lồ, có độ cao khoảng 48m, nằm sát quốc lộ 80,
cách trung tâm thị xã Hà Tiên về hướng Tây Bắc 3km. Từ xa trông Thạch Động như hình
chiếc mũ lông của lính kỵ mã Anh quốc.

Thạch Động đã đi vào thơ ca qua tác phẩm “Hà Tiên Thập Cảnh” của Mạc Thiên Tích, là
một trong mười cảnh đẹp tiêu biểu của Hà Tiên với tên gọi Thạch Động Thôn Vân.
Thạch Động là động đá. Thôn là nuốt. Vân là mây. Thạch Động Thôn Vân là động đá
nuốt mây. Nhân cảnh mây phong khói tỏa, quanh quẩn ở chỗ cửa động, mà thi nhân nghĩ
như là động khẩu hút khói nuốt mây.

Tương truyền rằng, có lần Tổng trấn Mạc Thiên Tích sai người theo cửa hang đi xuống
để xem sao, người đó đi mãi chỉ nghe tiếng sóng, sợ quá phải quay trở lên. Một tương
truyền khác, có người thử xem hang này ra sao, họ khắc chữ đánh dấu vào những trái dừa
khô rồi thả xuống hang. Ít lâu sau, những người đi biển vùng Hà Tiên, Phú Quốc đều
lượm được những trái dừa đó. Do hang sâu nguy hiểm nên đã được lấp từ những năm
1960. Trong hang có một ngôi chùa thờ Phật, ngôi chùa được dựng lên khi nào chưa rõ,
cửa chùa cũng là cửa hang chính của Thạch Động, phía trên có ghi ba chữ “Tiên Sơn Tự
” với hai câu đối bằng chữ Hán: “Thạch thượng linh cơ lưu ngọc dịch; Động trung tĩnh
địa ẩn kim tiên”. Thạch Động còn có tên cổ là núi Vân Sơn, theo sách Đại Nam Nhất
Thống Chí, tập 05 quyển 26, mục Sơn Xuyên Chí có chép như sau: “Núi Vân Sơn ở
huyện Hà Tiên, cách Địa Tạng khoảng một dặm, có núi cao chừng bốn trượng, bốn bên
vách đứng như cái cột kình thiêng, núi có động rộng 4_5 trượng, trong có chùa Bạch
Vân”. Và mục Tự quán có chép: “Chùa Bạch Vân ở thôn Mỹ Đức, huyện Hà Tiên, trước
78
do người Minh Hương là Đoàn Tân dựng, năm Thiệu Trị thứ 7 Tuần Phủ Phan Tùng
bổ…”.

Trong hai cuộc kháng chiến và những năm tháng chiến tranh biên giới, nơi đây đã từng
diễn ra những trận chiến ác liệt chống quân xâm lược, góp phần tô đậm truyền thống anh
hùng của quân dân Hà Tiên. Hiện nay dưới chân Thạch Động có bia căm thù tưởng niệm
130 người đã bị bọn diệt chủng Pôn Pốt tàn sát vào ngày 14.03.1978 tại xã Mỹ Đức.

Ra các cửa hang phía sau của Thạch Động, chúng ta sẽ được tận huởng những cơn gió
mát lồng lộng, một không gian khoáng đãng, một vùng trời biên giới cùng với biển xanh,
đảo nhỏ xa xa nhấp nhô. Không gian khoáng đãng, cảnh vật hữu tình, không khí tĩnh lặng
cùng những pho tượng Phật uy nghiêm làm cho ta vơi bớt bụi trần trong giây lát, xua tan
nỗi mệt nhọc sau những ngày lao động vất vả. Đến Hà Tiên, thăm Thạch Động với cảnh
thiên nhiên thật thơ mộng và hùng vĩ, tạo cho ta cảm giác vô cùng thích thú.

6. ĐÔNG HỒ ẤN NGUYỆT (NGẮM BINH MINH TRÊN SÔNG ĐÔNG HỒ)

Đông Hồ là một đầm nước mặn, rộng khoảng 14 km2, nằm ở phía Đông thị xã Hà Tiên.
Đông Hồ là một thắng cảnh thiên nhiên đẹp nổi tiếng của Hà Tiên đã đi vào thơ ca hàng
trăm năm nay qua tác phẩm “Hà Tiên Thập Cảnh” của Mạc Thiên Tích với tên gọi “Đông
Hồ Ấn Nguyệt”.

Đông Hồ là hồ ở phía Đông thành Hà Tiên, ấn nguyệt là trăng in. Thi nhân đã nhìn thấy
bóng trăng in xuống mặt hồ y như cái ấn tròn đóng trên tờ giấy bạch. Và không phải bất
kỳ lúc nào ta cũng được như thế mà đòi hỏi ta phải có lòng thành yêu cảnh, thăm tìm và
chờ đợi. Vào đêm 16, 17 âm lịch, khoảng 07-08 giờ tối, ra bờ hồ, nhìn thẳng về hướng
Đông mà đợi, đợi đến lúc trăng lên, chúng ta sẽ được nhìn chiếc ấn nguyệt in tròn vành
vạnh trên mặt hồ. Vào những đêm trăng cảnh vật trên Đông Hồ rất đẹp, ánh trăng lung
linh trên sóng nước mặt hồ mà ngày xưa Mạc Thiên Tích tưởng chừng tiên nữ lạc bước
trần gian, đã làm nao lòng mạc khách đề thơ. Chúng ta có thể thả thuyền thưởng ngoạn
trên Đông Hồ trong những đêm trăng cùng với bằng hữu, có nhạc, có thơ, có rượu, có
những món ăn truyền thống của Hà Tiên, đắm mình trong không khí tao nhã như người
xưa đã từng thưởng thức Đông Hồ, ta mới cảm nhận hết cái đẹp, cái thơ mộng của Đông
Hồ. Đông Hồ chứa nước từ sông Giang Thành đổ vào và ăn thông ra biển để có hai mùa
mặn ngọt, là nơi lý tưởng cho nhiều loại thủy cầm sinh sống. Những loài thủy cầm này đã
góp phần nuôi sống con người Hà Tiên trong biết bao thế kỷ qua. Đông Hồ còn có hai
ngọn núi Tô Châu ngày đêm soi bóng cùng với những thuyền chài, những ghe lưới, …
càng làm tăng vẽ thơ mộng và hữu tình của Đông Hồ.

7. GIANG THÀNH DẠ CỔ (TIẾNG TRỐNG CẦM CANH BÊN BỜ SÔNG)

79
Giang Thành là thành lũy đóng ở bên sông. Dạ là ban đêm. Cổ là tiếng trống. Giang
Thành Dạ Cổ là tiếng trống cầm canh ở chỗ đồn thú bên bờ sông, về ban đêm.

Sau khi tiếp nối cơ nghiệp của cha, Mạc Thiên Tích tăng cường việc xây dựng và bố
phòng chung quanh Phương Thành. Do vị trí địa lý, việc thông tin từ vùng phía Bắc về
Hà Tiên rất khó khăn (lúc này kinh Vĩnh Tế chưa được đào, chỉ có sông Giang Thành).
Ông đã cho đắp một con đường nhỏ, chủ yếu dùng cho việc liên lạc hỏa tốc, đủ một
người một ngựa, bắt đầu từ Đá Dựng chạy dài đến bờ Bắc sông Giang Thành với nhiều
vọng gác. Tục truyền, cứ bắt đầu một hồi trống gác đánh từ Hà Tiên đến hồi trả lại là
đúng một giờ. Đường này còn có tên là lộ sứ Tự Đức, đến nay hầu như không còn để lại
dấu vết. Giang Thành ngày nay chỉ là một địa danh thuộc xã Tân Khánh Hòa, huyện Kiên
Lương, cách thị xã Hà Tiên khoảng 10km, là chỗ ngã ba tiếp giáp kinh Vĩnh Tế từ Châu
Đốc chảy sang, liền với thượng lưu con sông Giang Thành. Mà trước đây vào thời Minh
Mạng, Giang Thành đã từng là một quận của tỉnh Hà Tiên.

8. LƯ KHÊ NGƯ BẠC (XÓM CHÀI RẠCH VƯỢC)

Lư Khê Ngự Bạc là cảnh thứ mười trong “Hà Tiên Thập Cảnh”. Lư là loài cá Vược. Khê
là khe, là rạch. Ngư là thuyền chài, người lưới cá, câu cá. Bạc là thuyền đỗ bến. Lư Khê
Ngư Bạc là cảnh Rạch Vược, nơi thuyền ngư đỗ bến hay còn gọi là xóm chài Rạch Vược.

Cách đây mấy thế kỷ, trong địa phận xã Thuận Yên, cách thị trấn Hà Tiên khoảng ba cây
số có một con rạch nhỏ từ kinh Rạch Giá – Hà Tiên ăn thông ra biển, nơi đây loại cá
vược tụ tập rất nhiều, len lỏi qua các khe núi Nhọn, núi Ông Đội và núi Nhỏ, tạo thành
một cảnh sơn thủy kỳ thú. Mạc Thiên Tích đã cho dựng ở đây một ngôi “điếu đình” làm
chỗ nhàn hạ buông câu, làm nơi tiêu dao ngoạn cảnh, nghỉ ngơi, di dưỡng tinh thần. Và
nơi đây còn được gọi là Lư Khê Nhàn Điếu. Bây giờ con rạch Lư Khê không còn ăn
thông ra biển và loài cá vược ở đây cũng không còn nhiều như xưa nữa. Vì từ khi Quốc
lộ 80 được xây dựng thì con rạch đã bị lắp ngang. Dòng Lư Khê vẫn chảy êm đềm qua
những khe núi để hòa vào Đông Hồ và cảnh vật ở Rạch Vược vẫn thanh bình, êm ả.

9. BÌNH SAN ĐIỆP THÚY (THẮNG CẢNH TRÊN NÚI BÌNH SAN)

Bình San Điệp Thúy là cảnh đẹp thứ hai trong “Hà Tiên Thập Cảnh” của Mạc Thiên
Tích. Bình San là dãy núi dựng như bức bình phong, ở sau thành Hà Tiên. Cũng như
tiếng lan đào của Kim Dự, ngụ ý che đỡ kín đáo cho thành nội. Điệp là trùng trùng điệp
điệp, lớp lớp từng từng. Thúy là màu xanh chim trả. Bình San Điệp Thúy là ngọn núi như
tấm bình phong sắc xanh lớp lớp.

80
Quần thể núi Bình San có một vị trí khá đặc biệt. Ở đây, thi sĩ họ Mạc đã ví như “một
bức tường thành che chắn mặt phía Tây thành Hà Tiên”. Họ Mạc đã chọn khu vực này để
xây lăng mộ của dòng họ và các tôi thần trung nghĩa. Và cũng chính điều này mà nhân
dân còn gọi Bình San là núi Lăng. Trên núi thì có lăng tẩm của vị Khai Trấn Quốc Công
Mạc Cửu, vị tướng kiêm nhà thơ Mạc Thiên Tích cùng lăng mộ con cháu dòng họ Mạc
và lăng mộ các tướng sĩ đã theo giúp họ Mạc xây dựng và bảo vệ Hà Tiên. Còn dưới chân
núi là đền thờ họ Mạc, hay còn gọi là Mạc Công Miếu với hai câu đối: “Nhất môn trung
nghĩa gia thịnh trọng; Thất diệp phiên hàn quốc sủng vinh”, như ghi lại công lao của họ
Mạc đối với đất Hà Tiên. Trong miếu còn có bút tích của ông Nguyễn Thần Hiến là một
nhà yêu nước tham gia hoạt động cách mạng chống Pháp trong hai thập kỷ đầu của thế kỷ
XIX, trên tường ghi lại những bài thơ chữ nôm do Mạc Thiên Tích sáng tác (qua nhiều
lần trùng tu, bút tích này được phục chế khắc trên gỗ). Trước đền, hiện có ba ao trồng
sen. Riêng ao bìa bên trái (từ cổng nhìn ra), xưa kia được gọi là “bán nguyệt liên trì” vì
có dạng nửa hình tròn được đào từ thời Mạc Thiên Tích để lấy nước cho dân sử dụng.
Trên Bình San còn hai di chỉ của nền Sơn Xuyên và nền Xã Tắc do Mạc Thiên Tích lập
ra để hành lễ vào các ngày trọng đại. Nền Sơn Xuyên là chỗ tế thần núi thần sông, ở chỗ
cao chót núi, chỗ nhìn ra Kim Dự. Nền Xã Tắc là chỗ tế hậu thổ thần nông, ở chỗ thấp
giữa lưng núi, chỗ bây giờ đã có vườn tược trồng trọt. Cũng từ Lăng Mạc Cửu, ta có thể
đi vòng qua triền núi phía Tây để viếng mộ Mạc Mi Cô (Mạc Mi Cô là con gái của Mạc
Thiên Tích_dân địa phương còn gọi là Bà Cô Năm ), do truyền tích linh thiêng nên từ lâu
rất được nhiều người sùng bái. Và ta cũng có thể vòng qua triền núi phía Bắc để thăm
ngôi “Phù Dung Cổ Tự”, một trong những ngôi chùa cổ của Hà Tiên và có thể nói là của
cả Kiên Giang, đặc biệt chỉ có chùa Phù Dung có điện thờ Ngọc Hoàng phía sau chùa.
Ngôi chùa này được biết nhiều qua vở tuồng dã sử “Áo cưới trước cổng chùa” do thi sĩ
Kiên Giang Hà Huy Hà dàn dựng từ tiểu thuyết “Nàng Ái Cơ trong chậu úp” của nữ sĩ
Mộng Tuyết được hư cấu từ hai nhân vật có thật là Tổng Binh Đại Đô Đốc Mạc Thiên
Tích và người vợ thứ của ông là bà Nguyễn Thị Xuân, mà nhân dân địa phương kính
trọng gọi là Bà Dì Tự. Hiện nay, núi Lăng thuộc địa phận phường Bình San, thị xã Hà
Tiên. Đến Hà Tiên, lên núi Lăng để sống lại một chút với Hà Tiên thời mở đất.

10. CHÂU NHAM LẠC LỘ (THẮNG CẢNH ĐÁ DỰNG)

Đá Dựng cách trung tâm thị xã Hà Tiên khoảng 6km, cách Thạch Động về hướng Tây
Bắc, từ quốc lộ 80 đi vào khoảng 1850m, chơ vơ giữa đồng có một dãy núi đá vôi,
thường gọi là Đá Dựng. Đá Dựng có độ cao gần 100m, nhìn xa Đá Dựng như một hình
thang cân. Gọi là núi Đá Dựng vì đá ở đây dựng đứng như vách.

Đá Dựng có tên cổ là núi Bạch Tháp, theo sách “Gia Định Thành Thông Chí” do sử gia
Triều Nguyễn là Trịnh Hoài Đức ở mục Sơn Xuyên Chí (chép về núi sông). Còn trong
Hà Tiên thập cảnh, Đá Dựng với tên gọi là Châu Nham Lạc Lộ (Cò về núi ngọc). Đặt là
châu nham vì núi Đá Dựng có loại thạch nhủ tinh quang lấp lánh như kim cương, có
81
nhiều màu sắc đẹp như châu ngọc. Nói về vật nhẹ từ trên cao rơi xuống, như lá cây rụng,
như đám mây bay thấp xuống. Lộ là loài chim phần nhiều loại lông trắng, loại thủy cầm
sinh sống ở chỗ đầm, ao vũng vực, ăn cá ăn tôm. Châu Nham Lạc Lộ là cảnh đàn cò trắng
bay về dãy núi Châu Nham. Châu Nham là dãy núi đá vôi có nhiều hang động, xa xa
chung quanh có đầm nước. Loại chim cò sáng đi ăn ở các đầm vũng, ở bãi biển mé gành,
buổi tối bay về nghỉ cánh ẩn vào hang đá, trốn mưa, trốn nắng, trốn người săn bắt.

Ao đầm vũng vực, chính là nơi thích nghi cho loại chim, loại cò, loại le le, vịt nước sinh
hoạt. Cứ như thơ văn sách vỡ cũ xét thấy thì dãy Đá Dựng này xưa kia là một sân chim
như các sân chim ở Rạch Giá, Cà Mau. Các sách chữ Hán viết là Điểu Đình. Do quá trình
thay đổi về địa chất và địa hình qua hàng nghìn năm đã tạo nên núi Đá Dựng ngày nay.
Đá Dựng có một vị trí chiến lược quân sự quan trọng nên đã trở thành căn cứ cách mạng
của Đảng bộ và Quân dân Hà Tiên trong cuộc kháng chiến chống Mỹ và trong công cuộc
xây dựng và bảo vệ tổ quốc. Cụ thể là: lực lượng ta chưa đến 100 người với lòng quả cảm
và ý chí kiên cường, các chiến sĩ cách mạng đã giữ vững căn cứ Đá Dựng qua cuộc chiến
đấu suốt 27 ngày đêm tháng 05 năm 1970. Bây giờ ở các hang của Đá Dựng dấu tích của
trận chiến năm xưa vẫn còn. Đến tham quan Đá Dựng để hiểu vì sao Đá Dựng đi vào lịch
sử đấu tranh của Đảng bộ và Quân dân Hà Tiên như một truyền thống hào hùng. Mỗi
hang của Đá Dựng có một vẻ đẹp riêng và rất huyền bí. Các hang với những tên gọi như:
hang Mẹ Sanh, hang Bồng Lai, hang Thần Kim Qui, hang Biệt Động, hang Khổ Qua,…

Đá Dựng là một điểm tham quan độc đáo bởi thạch nhủ trong các hang của Đá Dựng có
những hình thù khác nhau: thạch nhủ có hình như trái khổ qua, khối đá xanh hình con
rùa, phiến đá như chiếc đĩa bay, đá trên vách hang nhô ra như đầu con bò, đầu con khủng
long, vách đá nghiêng nhìn như chiếc áo cà sa lung linh ánh chớp,… Đá Dựng, một di
tích lịch sử, một nơi tham quan du lịch hấp dẫn. Đến Đá Dựng như trở về cội nguồn lịch
sử , cũng như khám phá vẻ đẹp kỳ bí của các hang động.

5.4 Cửa khẩu quốc tế Hà Tiên

Đây là cửa khẩu thuộc khu vực Hà Tiên, Kiên Giang. Nơi đây còn có tên gọi là cửa khẩu
Xà Xíu và là điểm thông thương với vùng Prek Chak - cửa khẩu thuộc huyện Kampong
của tỉnh Campot, Campuchia.

Tại đây có cột mốc 313 nằm giữa 2 vùng biên giới của 2 nước. Đặc biệt, cộc mốc biên
giới này cũng nằm trong tuyến đường xuyên biên giới của 3 nước Việt Nam - Campuchia
- Thái Lan. Nhờ có vùng mốc biên giới tại cửa khẩu Hà Tiên này mà kinh tế của các vùng
giáp ranh giữa 2 nước này mới có thể phát triển hơn.

82
Nơi đây được thiên nhiên ưu ái khi ban tặng cho rất nhiều cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp.
Trong đó, phải kể tới một số cái tên nổi bật như núi Đá Dựng, lăng Mạc Cửu hay chùa
Phù Dung. Đây đều là những điểm đến lý tưởng để bạn có thể trải nghiệm và tìm hiểu.

Ngoài ra, tại khu vực gần cửa khẩu này còn có rất nhiều bãi biển Hà Tiên đẹp để bạn
khám phá như Mũi Nai, bãi Nò hay bãi Bàng. Những bãi biển này sẽ giúp bạn thỏa sức
tắm mát, nô đùa. Chắc chắn, bạn sẽ cảm thấy rất thoải mái và dễ chịu khi được đắm mình
trong làn nước biển trong xanh, mát rượi.

Điều đặc biệt nhất khi tới khu vực cửa khẩu này để khám phá đó là bạn có thể dễ dàng
ghé thăm đất nước Campuchia thông qua địa điểm cửa khẩu này.Khi thực hiện chuyến đi
du lịch Campuchia thông qua cửa khẩu Hà Tiên, bạn sẽ phải mất phí là 50.000vnđ/người.
Mức phí này chỉ mất 1 lần và khi quay trở về bạn sẽ không phải mất nữa.

Một số địa điểm du lịch đẹp rất thích hợp để bạn ghé thăm khi đến Campuchia như thị xã
Kampot, bãi biển Kep, suối Teuk Chhou và núi Bokor...

5.5 Chùa Phù Dung

Chùa Phù Dung hay còn gọi là chùa Phù Cừ hay Phù Dung Cổ Tự là ngôi chùa cổ tự
danh tiếng, trọng điểm du lịch của tỉnh Kiên Giang. Tọa lạc tại chân núi Bình Sam, thị xã
Hà Tiên, nên chùa là nơi thuận lợi để du khách hành hương lễ phật và cầu may mỗi khi
đến với mảnh đất Kiên Giang.

Ngôi chùa này còn là một trong những danh lam cổ tự thiêng liêng nổi tiếng tại Hà Tiên
có phong cảnh thiên nhiên độc đáo, điểm tô cho non nước cõi biên nét uy nghiêm trầm
mặc. Được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ 18 nên chùa vẫn mang nhiều nét kiến trúc
phật giáo cổ điển từ thời nhà Lê.

Chùa Phù Dung gắn liền với sự tích về nữ trụ trì đầu tiên của chùa. Tên của bà là Phù
Dung hay còn thường gọi là Dì Tự được cắt nghĩa ra thành “Bà Dì ở Am Tự”. Tương
truyền rằng, Mạc Lịnh Công có bà vợ thứ tên là Phù Dung rất được sủng ái. Chính điều
này, khiến cho bà vợ cả là Thái phu nhân Nguyễn Hiếu Túc sinh lòng ghen tức. Nhân lúc
Mạc Công đi vắng bà bày kế hãm hại Phù Dung phu nhân nhưng không thành. Kể từ sau
đó, Phù Dung trở nên chán chường xin đi tu và được Mạc Công cất cho 1 ngôi am tự để
tu hành. Và nơi đây trở về sau trở thành chùa Phù Dung.

Thời điểm thích hợp nhất để bạn vừa đi chùa lễ phật cầu may, vừa vãn cảnh ngắm chùa
và cảnh đẹp Hà Tiên là sau tết Nguyên Đán cho tới tháng 5. Vì khí hậu nơi đây thuộc khí
hậu vùng nhiệt đới gió mùa cận xích đạo, nên mùa mưa thường bắt đầu từ khoảng cuối
tháng 5 – tháng 10, sẽ không thuận tiện cho việc đi lại tham quan của bạn.

83
Kiến trúc của chùa Phù Dung khá đơn giản và hòa hợp với không gian xung quanh có
phần sân và phần thờ tách biệt. Ngay phía sân chùa là một pho tượng Phật Quan Thế Âm
cao chừng 4m, được sơn trắng và đứng trên đài cao. Kế bên là chính diện được trang trí
trang nghiêm với vị trí chính giữa là tượng Thích ca Mâu Ni, phía hai bên là hai đại đệ tử
Anan và Ca diếp.

Toàn cảnh ngôi chùa được bố trí hài hòa, nổi bật với 4 bức phù điêu lớn, mỗi bức cao 1,3
m và ngang 2,3 m. Những bức phù điêu là minh họa cho 4 cảnh đức Phật đản sanh, xuất
gia, thuyết pháp và nhập niết bàn. Tiến sâu vào sau lưng ngôi chính diện là một khoảng
sân nhỏ với một tòa lầu gác cao hai tầng có tên gọi “Ngọc Hoàng bửu điện”. Đến đây du
khách sẽ biết được nơi thờ Ngọc Hoàng thượng đế cùng hai vị Nam Tào và Bắc Đẩu.

Nhưng có lẽ điều đặc biệt nhất khi vãn cảnh Phù Dung cổ tự là du khách được tìm lại dấu
ấn xưa của mảnh đất Hà Tiên, nghe kể lại câu chuyện tình lãng mạn và cảm động để
chuyến du hành thêm phần hấp dẫn hơn

5.6 Tổng quan An Giang: vùng thất Sơn, văn hóa Óc Eo, các tín ngưỡng và tôn giáo
Vùng thất Sơn

Nguồn gốc:

Bảy Núi có tên chữ là Thất Sơn (Hán-Việt), các tín đồ Bửu Sơn Kỳ Hương tôn xưng là
Bửu Sơn, gồm bảy ngọn núi không liên tục, đột khởi trên đồng bằng miền Tây Nam Bộ
thuộc huyện Tri Tôn và thị xã Tịnh Biên, tỉnh An Giang, Việt Nam. Ngược dòng lịch sử
khoảng một triệu năm trước, trong thời kỳ Pleistocene, hàng loạt các hoạt động tân kiến
tạo đã làm vỏ trái đất ở khu vực Bảy Núi bị nức nẻ, lún sụt hoặc nhô cao nhiều nơi. Sau
đó là những đợt biển tràn ngập cả vùng Nam Bộ khoảng 10.000 đến 11.000 năm thì chấm
dứt. Dấu tích của những thời biển tiến này còn để lại các bậc thềm biển cổ ở những vùng
quanh như: núi Cấm, núi Dài, núi Phú Cường,... của thị xã Tịnh Biên, tỉnh An Giang.
Phần nhô cao tức đồi núi ở An Giang gồm nhiều đỉnh có hình dạng, độ cao và độ dốc
khác nhau, phân bố theo vành đai cánh cung kéo dài gần 100km. Và vùng Bảy Núi khi
xưa là đất của Chân Lạp. Rồi trong một cuộc tranh giành quyền lực, Nặc Ông Tôn được
chúa Nguyễn giúp đỡ đã trở lại ngôi vua. Để tạ ơn, Nặc Ông Tôn hiến đất Tầm Phong
Long, trong đó có Bảy Núi, vào năm 1757.

a. Núi Cấm (Thiên Cấm Sơn)

Địa chỉ: xã An Hảo, huyện Tịnh Biên

84
Cao 705m với đỉnh Bồ Hong hay dân địa phương còn gọi với tên Điện Bồ Hong là đỉnh
núi cao nhất trong Thất Sơn, được mệnh danh là “nóc nhà của miền Tây” và được xem là
trái tim của vùng Bảy Núi. Trên núi có các danh lam và danh thắng như: Chùa Vạn Linh,
chùa Phật Lớn, tượng Phật Di Lặc, hồ Thủy Liêm, v.v…

Ngoài ra, dọc theo những lối mòn từ chân lên tới đỉnh núi có nhiều điểm tham quan như:
suối Thanh Long, suối Tiên, điện Cây Quế, điện Mười Ba, điện Tam Thanh, điện Huỳnh
Long, hang Ông Thẻ, hang Ông Hổ, hang Bác Vật Lang, động Thủy Liêm. Ngoài ra, dọc
theo những lối mòn từ chân lên tới đỉnh núi có nhiều điểm tham quan như: suối Thanh
Long, suối Tiên, điện Cây Quế, điện Mười Ba, điện Tam Thanh, điện Huỳnh Long, hang
Ông Thẻ, hang Ông Hổ, hang Bác Vật Lang, động Thủy Liêm. Dưới chân núi Cấm, về
phía Đông là khu du lịch Lâm Viên, với diện tích khoảng 100 ha, có cảnh quan đẹp, có
đường tráng bê tông khá rộng lên đến đỉnh, đặc biệt có cáp treo núi Cấm đã được hoàn
thành và đưa vào phục vụ khách du lịch từ ngày 14 tháng 02 năm 2015.

b. Núi Dài Năm Giếng (Ngũ Hồ Sơn)

Địa chỉ: xã Thới Sơn, huyện Tịnh Biên

Núi Dài Năm Giếng còn được gọi là Núi Dài Nhỏ. Đây là ngọn núi cao đứng hàng thứ tư
trong Bảy Núi thuộc tỉnh An Giang, Việt Nam (cao 265m).

Sở dĩ có tên Núi Dài 5 Giếng vì trên núi có năm nơi mặt đất trũng sâu như giếng nước.
Núi tuy hiểm trở nhưng có nhiều cảnh đẹp, nhiều vườn cây trĩu trái quanh năm, như: ổi,
xoài, bưởi, mận, sầu riêng, thanh long… Cho nên có người mô tả “nhìn theo hướng mỏ
Két của núi Két, phía trước mặt là dãy Ngũ Hồ Sơn, có thể ví như một hòn non bộ khổng
lồ tuyệt đẹp”. Và cũng nhờ những câu chuyện tâm linh kì bí ấy, Ngũ Hồ Sơn đã trở thành
điểm du lịch thu hút nhiều sự quan tâm của du khách từ khắp mọi miền đất nước. Ngoài
ra ở chân núi còn có vườn thanh long ruột đỏ nữa, ra trái vào khoảng tháng 6 hàng năm.

c. Núi Cô Tô (Phụng Hoàng Sơn)

Địa chỉ: xã Cô Tô, huyện Tri Tôn

Cao 614 m, xuất phát từ tên gọi Phnom-Ktô của người dân tộc Khmer, núi Cô Tô được
kể lại là nơi có lưu lại dấu chân phượng hoàng từ thuở khai thiên lập địa. Nằm ở sườn
phía Đông núi Cô Tô là một hồ nước có vẻ đẹp hoang sơ, nước hồ luôn xanh biếc và
phẳng lặng thích hợp để cho du khách ngắm cảnh hoặc ghi lại những bức ảnh kỉ niệm
cùng người thân và gia đình.

d. Núi Dài (Ngọa Long Sơn)

85
Địa chỉ: thuộc địa phận 3 xã gồm Châu Lăng, Lương Phi, Lê Trì và một phần của thị trấn
là Ba Chúc, huyện Tri Tôn

Là núi dài nhất trong Bảy Núi; nay thuộc tỉnh An Giang, Việt Nam (dài khoảng 8.000 m,
cao 580 m).Đây là núi có độ dốc lớn, thách thức tinh thần chinh phục của du khách. Tuy
nhiên, nơi đây xứng đáng là một trong những ngọn núi đẹp nhất vùng Thất Sơn, khi sở
hữu nhiều loại đá và cây rừng quý hiếm. Ngoài ra, núi Dài còn có rất nhiều nương rẫy,
vườn cây ăn trái và thắng cảnh. Nhưng đặc biệt hơn cả đó là căn cứ Ô Tà Sóc, một căn cứ
cách mạng trước năm 1975 đã được xếp hạng là Di tích Lịch sử cấp quốc gia.

e. Núi Tượng (Liên Hoa Sơn)

Địa chỉ: thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn

Dù độ cao chỉ 145m nhưng núi Tượng là nơi được rất nhiều du khách ghé thăm, bởi nơi
đây gắn liền với những chứng tích của cuộc thảm sát từ thời kì Pôn Pốt xâm lược An
Giang. Vì ở một vùng bán sơn địa và vì do cấu tạo địa chất đặc biệt, nên nhiều nơi bên
trong núi là một hệ thống hang động ngầm như tổ ong lớn, rất kiên cố và vững chắc.

f. Núi Két (Anh Vũ Sơn)

Địa chỉ: thị trấn Nhà Bàng, huyện Tịnh Biên

Cao 225m với đặc trưng là một tảng đá nằm nhô ra ngoài vách núi với hình dạng giống
một con két, nên còn được dân nơi đây gọi là Núi Ông Két. Đường lên đỉnh núi Két dài
khoảng 600 mét, được xây bậc thang và đều có hành lang an toàn. Đi dần lên núi có các
địa điểm đáng tham quan như: Sân Tiên, Giếng Tiên, điện Chư Thần, điện Phật Thầy,
điện Phật Mẫu, điện Ngọc Hoàng, điện Huỳnh Long, điện Ba Cô, điện U Minh, điện Chư
Vị Năm Non Bảy Núi và tiêu biểu nhất là “mỏ ông Két” cùng với nhiều truyền thuyết dân
gian…Tuy nhiên, ở gần chân núi có ba di tích rất được nhiều người đến thăm viếng và
chiêm bái hơn cả, đó là Đình Thới Sơn, Chùa Thới Sơn, Chùa Phước Điền, vì các nơi thờ
này đều gắn liền với thời lưu dân đi mở đất và với giáo phái Bửu Sơn Kỳ Hương.

g. Núi Nước (Thủy Đài Sơn)

Địa chỉ: thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn

Chiều cao khiêm tốn nhất trong 37 ngọn núi ở An Giang, chỉ với 54m nhưng Núi Nước
vẫn được xếp vào Thất Sơn. Lý do được người dân địa phương giải thích bởi Thuỷ Đài
Sơn được người xưa ca tụng là nơi quy tụ nhiều linh khí của đất trời, góp phần không nhỏ
trong quá trình khai thiên lập địa cho vùng đất này.

86
Ngay chân núi có chùa Linh Bửu, do Ngô Lợi (Giáo chủ đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa) cho xây
dựng vào ngày 9 tháng 6 năm Giáp Thân (1884). Tương truyền trên đỉnh núi, thuở xa xưa
ai đó đã chôn sâu một trụ đá khắc chữ Hán, cốt để trấn ếm long mạch, nhưng sau này đã
được Giáo chủ Ngô Lợi cho đào lên phá hủy. Tuy nhỏ và có dáng dấp như một hòn non
bộ lớn, nhưng núi cũng có một ít cây cổ thụ, một ít hang động nhỏ…

Lịch sử:

Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quân dân ta đã bám trụ chiến đấu dựa vào địa
thế Thất Sơn và sự đùm bọc của đồng bào ở các xóm làng phum sóc từ biên giới trải dài
về đến chân các ngọn núi. Núi Dài, núi Tượng, núi Két, núi Cấm hay đồi Ma Thiên Lãnh,
Ô Tà Sóc... đều có dấu tích những hang đá mà bộ đội ta chọn làm nơi chôn cất vũ khí, ẩn
nấp và chiến đấu.

Đế quốc Mỹ tập trung những khí tài hiện đại nhất đổ vào dãy Thất Sơn, đặc biệt là đồi
Tức Dụp. Đây là một ngọn đồi nhỏ với diện tích hơn 2ha, cao chừng 300m được thiên
nhiên tạo dựng, kết cấu đặc biệt bởi những hòn đá lớn nhỏ xếp chồng lên nhau chẳng
khác gì hòn non bộ. Các ngách vách đá đã hình thành một hệ thống hang đá với những
đường ngoằn ngoèo thông nhau với những con suối tự nhiên ngày đêm róc rách. Dựa vào
địa thế đó, Tỉnh ủy An Giang, Huyện ủy Tri Tôn đã chọn đồi Tức Dụp làm căn cứ. Đây
còn là cầu nối trung gian quan trọng của bộ đội trong tuyến đường từ Bắc vào Nam theo
hành lang biên giới Campuchia vào miền Tây Nam Bộ. Chính vì thế, đế quốc Mỹ đã huy
động lực lượng gần 18.000 quân với các vũ khí hiện đại, trong đó có cả máy bay ném
bom B-57, F-4 và "pháo đài bay" B-52 tấn công vào đây trong suốt 128 ngày đêm, với
ước tính hao tổn gần 2 triệu USD. Tuy nhiên, cuộc oanh tạc quy mô ấy vẫn không lay
chuyển được căn cứ của quân dân ta, đặc biệt là thế trận lòng dân nơi này.

Vùng Bảy Núi còn gắn liền với những dấu mốc lịch sử quan trọng của cuộc chiến tranh
bảo vệ biên giới Tây Nam, đặc biệt là núi Tượng, nơi ghi dấu cuộc thảm sát hơn 3.000
thường dân do bọn diệt chủng Pol Pot gây ra. Núi Tượng đau thương, nhưng núi Tượng
cũng anh hùng với những chiến tích các trận đánh không chỉ từ thời chống Mỹ như trận
Cầu Sắt Vĩnh Thông mà đến cả thời kỳ truy quét tàn quân Pol Pot như trận Phú Cường,
Lạc Qưới, Vĩnh Gia... Bên cạnh đó, những ngọn núi Sam, núi Đất cũng ghi dấu những
trận đánh bảo vệ biên cương với những chiến tích oai hùng.

Văn hóa Óc Eo

Văn hóa Óc Eo là một nền văn hóa cổ hình thành và phát triển ở Nam Bộ Việt Nam từ
thế kỷ 1 đến thế kỷ 7 sau Công Nguyên. Đây là một nền văn hóa lớn trong lịch sử Việt
Nam, gắn liền với đất nước, con người ở vùng châu thổ hạ lưu sông Mê Kông và có quan
hệ mật thiết với lịch sử Đông Nam Á cổ đại.

87
Các di tích tập trung chủ yếu ở các vùng có địa hình cao như huyện Thoại Sơn với các
trung tâm Đá Nổi, Óc Eo – Ba Thê. Ở khu vực phía đông Bảy Núi, cũng tập trung một
loạt các di tích dày đặc trải dài từ từ xã Châu Lăng của huyện Tri Tôn cho đến xã Thới
Sơn của huyện Tịnh Biên. Ở khu vực xung quanh núi Sam của thành phố Châu Đốc,
cũng ghi nhận một lượng lớn các di tích văn hóa Óc Eo bao gồm các di chỉ cư trú nằm
xen kẽ với các di tích kiến trúc tôn giáo. Ngoài ra, một số lượng lớn các di tích còn được
phát hiện khi đã phân bố rộng khắp các huyện Châu Thành, huyện Châu Phú, huyện An
Phú, huyện Phú Tân, thị xã Tân Châu và huyện Chợ Mới.

Khu di tích khảo cổ Óc Eo-Ba Thê là di tích cấp quốc gia đặc biệt trên địa bàn tỉnh An
Giang, đang trong giai đoạn làm hồ sơ đề nghị UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa thế
giới. Quần thể di tích này là một địa điểm khảo cổ học có phạm vi phân bố rộng, chứa
đựng một khối lượng lớn di tồn văn hóa cổ của cư dân văn hóa Óc Eo xưa. Kết quả của
các chương trình khai quật khảo cổ học cho thấy Óc Eo-Ba Thê mang tầm vóc của một
đô thị cổ xưa, là một trong những thành phố ra đời sớm nhất ở Đông Nam Á. Nhiều loại
hình di tích được phát hiện như kiến trúc đền thờ tôn giáo, khu cư trú, mộ táng, công
xưởng thủ công, hào thành, kênh cổ… Cùng với đó là nhiều bộ sưu tập hiện vật có số
lượng khổng lồ và đa dạng, phong phú về loại hình-chất liệu, phản ánh chân thực về đời
sống của cư dân cổ xưa, đặc biệt là những hiện vật mang tính thương mại quốc tế tới từ
nhiều quốc gia cổ đại phía tây. Khu Di tích khảo cổ Óc Eo - Ba Thê có tổng diện tích bảo
vệ là 433,2 ha, chia ra Khu A ở sườn và chân núi Ba Thê là 143,9 ha, Khu B ở cánh đồng
Óc Eo 289,3 ha. Một số di tích tiêu biểu đã khai quật, bảo tồn như sau:Khu A: Di tích
trong khu vực chùa Linh Sơn, Di tích Nam Linh Sơn Tự, Di tích Linh Sơn Bắc, Di tích
Gò Cây Me… Khu B: Di tích Gò Giồng Cát, Di tích Gò Óc Eo, Di tích Gò Cây Thị,...

Các tín ngưỡng và tôn giáo

Về tôn giáo, bao gồm 12 tổ chức, hệ phái tôn giáo: Phật giáo Việt Nam (Bắc tông và
Nam tông Khmer), Phật giáo Hòa hảo, 4 hệ phái Cao đài (Cao đài Tây Ninh, Cao đài Ban
Chỉnh đạo, Cao đài Tiên thiên, Cao đài Chơn lý); Công giáo, Hồi giáo, Tin lành, Tịnh độ
cư sĩ, Tứ ân Hiếu nghĩa và Bửu sơn Kỳ hương. Đặc biệt, An Giang là nơi khai đạo của ba
tôn giáo: Phật giáo Hòa hảo, Tứ ân Hiếu nghĩa và Bửu sơn Kỳ hương. Toàn tỉnh có hơn
530 cơ sở thờ tự hợp pháp và còn nhiều cơ sở chưa được công nhận; có gần 590 chức sắc
và gần 3.400 chức việc.

Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên:Thờ cúng tổ tiên là sản phẩm của sự phối hợp hài hòa giữa
sùng bái vật linh và tín ngưỡng phồn thực, ngoài nền tảng chung hình thành trong chiếc
nôi văn hóa truyền thống chung của dân tộc, nó thường khoác lên mình những nét đặc thù
của riêng từng vùng đất mà tín ngưỡng này hiện diện. Tại vùng đất Thoại Sơn, tín
ngưỡng thờ cúng tổ tiên có nền tảng triết lý, hiện trạng thực hành tín ngưỡng và ý nghĩa
văn hóa của nó khá tương đồng với đặc điểm chung của khu vực ĐBSCL.
88
Tục thờ các anh hùng dân tộc và các chiến sĩ: Đối với cư dân Thoại Sơn, nhà có tổ tiên,
làng xóm có các bậc anh linh tiền bối, hiện diện rõ nét nhất là các bậc anh hùng dân tộc
có công lao to lớn cho quá trình khai phá vùng đất này cũng như quá trình đấu tranh giải
phóng dân tộc. Nhiều gia đình ở Thoại Sơn coi các nhân vật Thoại Ngọc Hầu, Nguyễn
Trung Trực, Hồ Chí Minh như những vị tổ tiên chung, chính vì vậy nhân dân cất đình thờ
hoặc phối tự trong các đình, đền thờ quan trọng.

Tín ngưỡng thờ Ông Tà: Tín ngưỡng thờ Neak Tà hay thờ Ông Tà tồn tại từ thời sơ khai
của người dân Nam Bộ. Neak Tà là vị thần thuộc Tà thần, được người dân Khmer tôn
kính, cúng vái cầu những việc mà ta mong muốn. Về nguồn gốc, Naek Tà là một trong
những loại hình tín ngưỡng cổ xưa, xuất phát từ Bà la môn giáo, có nghĩa như sau: "
Neak" là ý nói đến con người nói chung và "Tà" là chỉ một người đàn ông có tuổi hoặc
thuôc phái nam. Có thể hiểu, Neak Tà là vị thần có hình là người đàn ông có tuổi. Về
quyền năng, dân chúng quan niệm Ông Tà là một vị phúc thần và là thần bảo hộ trong
phum sóc của người Khmer. Nếu như người Việt, người Hoa có thờ Ông Địa và Thành
Hoàng thì người Khmer thờ Ông Tà như là một vị thần cai quản đất đai nơi chung quanh
Ông ở. Người Khmer An Giang tin rằng, Ông Tà là thần bảo hộ xung quanh cho phum
sóc của mình. Khi có việc gì thì đến miếu Ông Tà vái xin, dù việc lớn hay nhỏ, quan
trọng hay bình thường thì cũng đến cúng như: đau bệnh, làm ăn không khá, xui xẻo,...

Tín ngưỡng thờ Mẫu và nữ thần: Bà Chúa Xứ là một dạng tín ngưỡng đặc trưng của vùng
đất Nam Bộ, tổ miếu nằm ở Núi Sam (Châu Đốc, An Giang), hình thành trên cơ sở tổng
hợp hài hòa giữa môi trường tự nhiên sông nước - đồng bằng và núi non kết hợp với sự
tổng hòa đa văn hóa Việt (tín ngưỡng thờ Mẫu), văn hóa Chăm (tục thờ Thiên Yana
Thánh Mẫu), văn hóa Hoa (Bà Thiên Hậu Thánh mẫu) và văn hóa bản địa (thần Vishnu)
trên nền tảng của văn hóa người Việt. Bà Chúa Xứ được xem là vị nữ thần linh thiêng, có
thể phù hộ cho những người đến cầu xin sự hỗ trợ của Bà, đồng thời có thể trừng phạt
những ai xúc phạm hay sống không thánh thiện.

5.6 Khu nhà mồ Ba Chúc, chùa Phi Lai và chiến tranh biên giới
Khu nhà mồ Ba Chúc

Di Tích Nhà mồ Ba Chúc thuộc thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn, An Giang đã được công
nhận là di tích lịch sử quốc gia vào ngày 10/7/1980. Nơi đây lưu giữ 1.159 bộ hài cốt của
những người dân vô tội bị sát hại và được xem là một bản cáo trạng về tội ác diệt chủng
của Pôn Pốt, muôn đời còn ghi nhớ. Đồng thời khẳng định giá trị nhân văn, tính chính
nghĩa và nghĩa vụ quốc tế cao cả của Quân tình nguyện Việt Nam đối với sự nghiệp giải
phóng Campuchia khỏi chế độ diệt chủng và tái thiết đất nước.

Ban đầu, nhà mồ Ba Chúc có kiến trúc khá đơn giản, chỉ là một hình lục giác vơi 4 cánh
tay cầm 4 thanh kiếm cắm xuống đất. Đến năm 2013, nhà mồ Ba Chúc được ủy ban nhân
89
dân tỉnh An Giang đầu tư xây dựng lại. Hiện tại, nhà mồ này đã trở thành một quần thể
bao gồm nhà mồ, nhà lưu niệm, chùa Tam Bửu, chùa Phi Lai và hội trường. Tổng diện
tích nhà mồ Ba Chúc khoảng 5ha.

Hình lục giác với 4 cánh tay cầm 4 thanh kiếm đã được thay thế bằng hình hoa sen 8 cánh
úp ngược màu trắng. Mỗi nhóm hài cốt theo độ tuổi, giới tính được xếp vào một cánh hoa
sen như: 86 phụ nữ trên 60 tuổi; 155 phụ nữ từ 21 đến 40 tuổi; 88 thiếu nữ từ 16 đến 20
tuổi; 264 trẻ em từ 3 đến 15 tuổi; 23 nam từ 16 đến 20 tuổi…. Các yếu tố độ tuổi và giới
tính của hài cốt được xác định dựa vào giám định hộp sọ. Ngày 16/3 âm lịch hàng năm,
nhân dân và Đảng bộ Ba Chúc đều tổ chức lễ giỗ tập thể cho 1.159 người ở đây. Thường
ngày, khu nhà mồ này vẫn có những người dân đến thắp hương khấn vái.

Khu lưu niệm trong quần thể nhà mồ Ba Chúc trưng bày nhiều di vật, tranh ảnh về cuộc
thảm sát Ba Chúc. Du khách có thể thấy những chiếc tủ kính đựng hộp sọ có ghi chú về
giới tính, tuổi tác của nạn nhân, một số hộc tủ chứa hài cốt. Để lưu giữ được những bộ
xương cốt này, các nhà khoa học đã nấu sôi sáp và phủ lên ngoài xương, đồng thời dùng
vật chống ẩm. Tuy nhiên, nhiều hộp sọ và xương cốt đã để lộ sự hưu hại, ngả màu và
mục nát. nhiều tranh ảnh ghi lại các cảnh giết người man rợ thời đó và một số dụng cụ
được thu thập lại như cọc, dùi, dao, búa… mà quân Pôn Pốt dùng để hành hạ, giết chóc
người dân Ba Chúc nói riêng, An Giang nói chung được đặt nằm im ắng trong các lồng
kính, nhưng chứa đựng sức mạnh tố cáo tội ác ghê gớm chỉ cần qua vài dòng mô tả đính
kèm.

Câu chuyện thảm sát Ba Chúc trong chiến tranh biên giới Tây Nam

Cách đây 40 năm, Ba Chúc là 1 xã thuộc huyện Bảy Núi, cách biên giới Việt Nam -
Campuchia chỉ 3,5km. Vào đầu năm 1977, dân số của Ba Chúc hơn 16.000 người, chủ
yếu sống bằng nghề nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp truyền thống, buôn bán nhỏ. Đây
cũng là vùng đất khởi nguồn và trung tâm của đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, với nhiều buổi
sinh hoạt lễ hội, lễ cúng phản ánh đời sống tinh thần phong phú của người dân địa
phương.

Vào đêm 30-4-1977, cùng lúc với 14 xã biên giới của tỉnh An Giang, Pôn Pốt đã xua
quân tấn công, tàn sát đồng bào ta một cách man rợ. Đỉnh cao của tội ác này là cuộc thảm
sát 3.157 người dân Ba Chúc từ ngày 18-4 đến 30-4-1978. Qua 12 ngày đêm bị bọn Pôn
Pốt chiếm đóng, Ba Chúc bị dìm trong biển máu. Đi đến đâu chúng cũng cướp bóc tài
sản, đốt phá nhà cửa, các công trình công cộng; tàn sát đồng bào ta không kể già trẻ, nam
nữ. Những cảnh giết người hàng loạt, dã man diễn ra khắp nơi, không bút mực nào tả hết.
Hàng trăm gia đình phải sống cảnh “màn trời chiếu đất” vì bọn Pôn Pốt đốt phá nhà cửa.

Chùa Phi Lai là một trong những địa điểm bị phá hủy nặng nề. Nơi đây, bọn Pôn Pốt giết
gần 300 người dân vô tội.Quân Pôn Pốt bắn xối xả, tung lựu đạn giết chết tại chỗ hơn 80
90
người. Những người dân hốt hoảng tháo chạy ra cửa, bị quân Pôn Pốt dùng cây đập vào
đầu hoặc bắn chết hơn 100 người nữa. Có 40 người đang ẩn trốn dưới bàn Phật, cũng bị
tung lựu đạn làm chết 39 người, chỉ một phụ nữ còn sống sót nhờ nép trong góc và nhờ
những xác người che chắn.. Tại chùa Tam Bửu, quân Pôn Pốt bắt hơn 800 người dẫn ra
cầu sắt Vĩnh Thông, giồng Ông Tướng và nhiều nơi khác bắn chết. Cánh đồng núi Phú
Cường, Ba Chúc, núi Tượng mất đi màu xanh mát mắt, thay vào đó là hàng trăm người
chết nằm chồng lên nhau. Họ tử vong trong cảnh đau thương, thân thể không lành lặn.
Người và tài sản bị thiệt hại nặng nề, động vật cũng chịu chung số phận. Tất cả đều bị
giết. Bà Hà Thị Nga (sinh năm 1939) là người duy nhất sống sót khi cha mẹ, anh chị em
ruột, chồng, 6 đứa con, cùng cả dòng họ trên 100 người bị thảm sát. Bà Nguyễn Thị Ngọc
Sương (sinh năm 1967) thành trẻ mồ côi lúc mới 11 tuổi sau buổi chiều ngày 14-4 định
mệnh ấy.

Chứng tích muôn đời cho thế hệ mai sau

Thảm sát qua đi, hơn 30 phái đoàn ngoại giao, báo chí và Liên Hiệp quốc đã đến nơi để
chứng kiến tận mắt tội ác của bọn Pôn Pốt đối với đồng bào Ba Chúc. Hội Chữ thập đỏ
An Giang tham gia giúp dân gom xác của người đã khuất để hỏa táng vào tháng 4-1978.
Mọi người tranh thủ tìm kiếm những gì còn sót lại sau thời gian Pôn Pốt chiếm đóng tại
xã. Đống xương người được cất giữ tại nhà mồ, dựng tạm sau chùa Phi Lai. Di vật xương
sọ đều bị sứt mẻ do bị đập đầu hoặc đạn xuyên phá.

Đến hôm nay, nhiều người vẫn tìm đến chứng tích căm thù Nhà mồ Ba Chúc, nơi được
xem là một bản cáo trạng về tội ác diệt chủng của Pôn Pốt, muôn đời còn ghi nhớ. Nỗi
đau này mãi mãi vẫn còn trong ký ức của dân tộc Việt Nam và của những người yêu
chuộng cuộc sống hòa bình trên thế giới. Ở đó, 1.159 bộ hài cốt được gìn giữ, là những gì
còn sót lại của 3.157 người dân bị thảm sát, được sắp xếp theo độ tuổi, như: 86 phụ nữ
trên 60 tuổi; 155 phụ nữ từ 21 đến 40 tuổi; 88 thiếu nữ từ 16 đến 20 tuổi; 264 trẻ em từ 3
đến 15 tuổi; 23 nam từ 16 đến 20 tuổi...

Năm 1979, quần thể Nhà mồ được xây dựng gồm 7 hạng mục: Nhà mồ, bia căm thù, nhà
truyền thống, nhà thủy tạ, hồ sen, nhà khách và vòng rào. Khu Nhà mồ Ba Chúc được
xây dựng lên giữa hai ngôi chùa để khắc ghi tội ác diệt chủng được cho là do bọn Pôn Pốt
gây ra. Nền nhà cao, có chín bậc thềm, bốn cạnh hình vuông, bốn chiếc cột đỡ trắng ngà
tạo hình lưỡi kiếm chống thẳng xuống đất, vì kèo bên trên, chỗ tiếp giáp với cột có hình
bàn tay nắm chặt chuôi gươm. Ở giữa là nhà kính xây hình bát giác, mỗi mặt xếp nhiều
tầng các sọ người, với hai hốc mắt đang nhìn vào du khách; bên trong, xếp ngay ngắn
xương ống chân, ống tay. Để kéo dài tuổi thọ những bộ xương này, ngành chuyên môn
phải dùng sáp nấu sôi phủ bên ngoài xương tránh oxy hoá, dùng vật chống ẩm. Tuy
nhiên, số hài cốt có hiện tượng ngả màu và mục ở phần xương sụn và xương trẻ em. Năm

91
1989, Sở Văn hoá và Bảo tàng An Giang đã tiến hành lấy số hài cốt này ra làm vệ sinh,
lau chùi, ngâm tẩm hoá chất rồi phơi khô.

Chùa Phi Lai

Chùa Phi Lai nằm đối diện chùa Tam Bửu, tổ đình của đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, cách núi
Tượng khoảng 200m về hướng Đông, thuộc thị trấn Ba Chúc, huyện Tri Tôn, tỉnh An
Giang.

Chùa do Ngô Lợi cùng với tín đồ xây dựng vào ngày 19 tháng 1 năm 1877. Và giống như
chùa Tam Bửu, chùa Phi Lai còn phải trùng tu vài lần vì bị thực dân Pháp đến đốt phá
(Đạo nạn), mới có được diện mạo như ngày nay.

Cảnh tượng chết chóc bên trong và quanh ngôi chùa Phi Lai khiến không ai cầm nổi lòng
mình. Rất nhiều vết bàn tay máu in trên tường, rồi vết máu hình người dựa vào tường. Cả
một đoạn tường dài cả chục mét thấm đẫm máu người. Một vòng máu búng lên tường cao
đến 4 mét. Máu đọng thành vũng dưới nền chùa, thấm dọc ven tường đến 20cm.

5.7 Rừng Tràm Trà Sư và hệ sinh thái rừng tràm

Vị trí địa lý & tài nguyên thiên nhiên

Rừng Tràm Trà Sư (An Giang) – là khu rừng ngập nước tiêu biểu cho vùng Tây sông
Hậu, là nơi sinh sống nhiều loài thực vật và chim cò quý hiếm được ghi vào sách đỏ
thuộc hệ thống rừng đặc dụng Việt Nam. Rừng Trà Sư được trồng vào năm 1983 từ một
vùng trũng hoang hóa, bị nhiễm phèn nặng đã được Lâm trường Tịnh Biên trồng tràm thử
nghiệm để góp phần cải tạo đất và ngăn lũ đầu nguồn và được công nhận là khu bảo vệ
cảnh quan năm 2005.

Từ thị xã Châu Đốc, rẽ trái khoảng 17km đến thị trấn Nhà Bàng thuộc huyện Tịnh Biên.
Từ đây, đi theo đường tỉnh lộ 948 đến Km số 6, du khách tiếp tục rẽ trái đi theo một con
đường nhỏ dài khoảng gần 4km đến rừng tràm Trà Sư.

Du khách đến rừng tràm Trà Sư, mỗi lúc lại thêm ngỡ ngàng và thích thú, vì được nhận ra
bao điều kỳ diệu của thiên nhiên mà cây rừng đang gìn giữ trong sắc lá và hương tràm
ngào ngạt. Với diện tích gần 850ha, rừng Trà Sư là nơi cư trú của 70 loài chim, cò, trong
đó có hai loài có tên trong “Sách đỏ Việt Nam” là cò lạo Ấn Độ (giang sen) và cò cổ rắn
(điêng điểng). Hệ sinh thái cũng rất phong phú với 22 loài bò sát, 11 loài thú, 23 loài thủy
sản, trong đó có 2 loài có giá trị khoa học và đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng là cá
trê trắng và cá còm. Không chỉ phong phú về động vật, rừng tràm Trà Sư còn rất đa dạng
về thực vật với 140 loài thuộc 52 họ và 102 chi, trong đó có gần 80 loài dược liệu.

Thời điểm du lịch

92
Mùa nước nổi là quãng thời gian thích hợp nhất để đến với rừng tràm. (tháng 8–11 ). Du
khách đi thuyền xuyên rừng sẽ được ngắm cánh rừng biếc xanh bạt ngàn mênh mông, nở
đầy những bông hoa tràm trắng tinh khiết trong nắng sớm, hương tràm thoảng đưa nhẹ
nhàng khiến tinh thần trở nên thư thái, lâng lâng. Vừa ngắm cảnh đẹp, du khách có thể
vừa tự tay hái các loại rau muống, rau dừa, điên điển… trước khi đi sâu vào rừng khám
phá thế giới của các loài chim.

-Giá vé tham quan và sử dụng các dịch vụ tại rừng tràm Trà Sư mới nhất:.

+Giá vé vào cổng: 100.000 VND/ người (bắt buộc)

+Dịch vụ chèo xuồng ba lá vào rừng tràm: 50.000 VND/ người (không bắt buộc)

+Dịch vụ di chuyển bằng tắc ráng: 50.000 VND/ người (không bắt buộc)

+Dịch vụ quan sát bằng kính viễn vọng: 5.000 VND/ người (không bắt buộc)

Lưu trú: Hiện trong khu vực rừng tràm chưa có cơ sở lưu trú, nhưng phía trước cổng vào
đã có nhà nghỉ với tiện nghi tương đối. Hoặc bạn có thể tham quan trong ngày, tối chạy
về thị trấn Nhà Bàng, thị trấn Chi Lăng, TP Châu Đốc nghỉ ngơi. Nếu bạn muốn thử cảm
giác ngủ đêm trong rừng, bạn có thể liên hệ với cán bộ kiểm lâm để được cho phép nghỉ
đêm trên Đài Quan Sát. Nhớ mang theo lều, mùng, mền và thuốc chống muỗi.

Dân tộc

Ngoài những giá trị phong phú về mặt tài nguyên thiên nhiên, rừng tràm Trà Sư còn chứa
đựng những yếu tố văn hóa độc đáo của cộng đồng dân cư sống ven rừng. Quanh rừng
Trà Sư có khá nhiều đồng bào Khơ-me và Kinh sinh sống với nhiều ngành nghề thủ công
mỹ nghệ truyền thống như dệt thổ cẩm, nấu đường thốt nốt, chưng cất tinh dầu tràm, nuôi
ong lấy mật…

Tài nguyên du lịch( Tiềm năng phát triển du lịch sinh thái)

Du ngoạn rừng tràm với tắc ráng và xuồng chèo:

Theo đó, khu du lịch sinh thái rừng tràm Trà Sư có các loại hình cảnh quan như: hệ sinh
thái đất ngập nước; sinh cảnh rừng tràm ngập nước; sinh cảnh kênh, mương và các loài
thực vật sen, súng, bèo; sinh cảnh đồng cỏ, đầm lầy ngập nước theo mùa; các loài chim
nước, thủy sản và động vật hoang dã vùng đất ngập nước...

Tắc ráng là tên gọi của xuồng máy, hay còn gọi là võ lãi, là phương tiện sinh sống gắn
liền với người dân miền sông nước. Đến cổng rừng tràm, du khách sẽ được đổi từ vỏ lãi
sang xuồng chèo tay, mỗi xuồng chỉ khoảng 2 - 3 người ngồi kèm theo đó là một bác
chèo thuyền kiêm cả việc hướng dẫn viên cho du khách nơi đây.
93
Vào sâu bên trong, rừng tràm Trà còn có một ngọn tháp cao 30m được xây dựng để du
khách dễ dàng ngắm toàn cảnh từ trên cao của khu du lịch sinh thái này. Ở đây có kính
viễn vọng (tầm nhìn đạt 25 km), để quan sát, và nếu may mắn sẽ thấy hàng vạn con cò
trắng bay về tổ như tấm vải khổng lồ phủ trên nền rừng xanh. Ngoài ra từ đài quan sát
này, du khách sẽ nhìn thấy một số ngọn núi trong dải Thất Sơn như núi Ông Két (Anh Vũ
Sơn), núi Cấm (Thiên Cấm Sơn), hay tượng Phật Di Lặc cao 33,6m nằm trên núi Cấm
hay cũng có thể thấy cả dãy núi Sam…

Tháp vọng cảnh - chiêm ngưỡng toàn cảnh rừng tràm Trà Sư: Từ bến tắc ráng, du khách
men theo một cồn đất để lên tháp vọng cảnh. Từ đây, có thể chiêm ngưỡng sự hùng vĩ
của thiên nhiên, nhìn thấy nếp sinh hoạt của cộng đồng dân cư người Chăm ven rừng
tràm, cũng như cảm nhận được sự bao la, rộng lớn của rừng tràm Trà Sư.

Cầu tre vạn bước: Gần tháp vọng cảnh là cầu tre vạn bước - cây cầu dài 10 km được
khánh thành vào đầu năm 2020. Với kiến trúc độc đáo là những thanh tre ghép lại với
nhau, mới đây, cầu tre đã được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam ghi nhận là “Cầu tre dài nhất
Việt Nam trong rừng tràm đẹp và nổi tiếng nhất Việt Nam”. Tổ chim bồ câu:-Ở ngay bến
xuồng vào rừng là nơi làm tổ của chim bồ câu, được khá nhiều du khách check-in. Thi
thoảng sẽ có từng đàn bồ câu xuất hiện, tạo nên khung cảnh đẹp mắt.

Ẩm thực tại khu rừng tràm cũng mang một nét đặc trưng riêng, với những món ăn đúng
chất Tây Nam bộ như món cá lóc nướng rơm, canh chua cá hoa điên điển, chuột đồng
nướng, gỏi sầu đâu cá sặc, cá nàng hai chiên giòn,…

5.8 Kênh Vĩnh Tế, biên giới

Lịch sử hình thành

Kênh Vĩnh Tế bắt đầu đào vào tháng Chạp năm 1819, xuất phát từ bờ Tây sông Châu
Đốc, chạy song song với đường biên giới Việt Nam – Campuchia và kết thúc tại điểm nối
tiếp với sông Giang Thành (thị xã Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang). Kênh được đào dưới sự chỉ
huy của Thoại Ngọc Hầu cùng với 2 ông Nguyễn Văn Tuyên, Nguyễn Văn Tồn. Sau có
thêm Tổng trấn thành Gia Định Lê Văn Duyệt, cùng 2 Phó Tổng trấn Trương Tấn Bửu ,
Trần Văn Năng và Thống chế Trần Công Lại cùng góp sức chỉ huy đến năm 1824 thì
hoàn thành.

Kênh Vĩnh Tế dài 87km, rộng 30m, 5 năm trời ròng rã với 80 nghìn binh lính, sức người
và công cụ thô sơ, kênh Vĩnh Tế hoàn thành và trở thành niềm tự hào quân sự của đất
phương Nam cho đến ngày nay. Công trình là tổng hòa sức mạnh quân sự, trí tuệ của
triều đại và công sức của hàng vạn dân phu. Phương pháp đào kênh thời bấy giờ là cách
tiếp sức, ngày đêm không nghỉ. Ban đêm, họ dùng cách cắm cọc tiêu đốt đuốc rồi cứ theo
hình chiếu 3 điểm để đào. Đây là phương pháp thô sơ nhất để nối con kênh thẳng tắp từ
94
Châu Đốc xuống Hà Tiên và chỉ gấp khúc ở một vài đoạn nương theo đường biên giới.
Rõ ràng, mục đích quân sự trấn biên của con kênh là tiêu chí đầu tiên để hy sinh sức
người, sức của cho công trình này.

Kênh Vĩnh Tế- Biên giới ngày nay

Trải qua hơn 200 năm lịch sử, kênh Vĩnh Tế cho đến nay đã được ghi nhận là công trình
tạo nên bằng sức người quý giá khẳng định bờ cõi, gìn giữ biên cương xã tắc và khẩn
hoang cả vùng Tứ giác Long Xuyên góp một phần không nhỏ trong việc đưa nước ngọt
của sông Cửu Long vào tháo chua, rửa phèn cho ruộng đồng ngày một thêm màu mỡ làm
nên vùng đất vựa lúa lớn nhất của đồng bằng sông Cửu Long.

Điều đặc biệt là hiện nay, nước từ dòng kênh Vĩnh Tế vẫn được bơm lên rồi xử lý lọc
sạch, sau đó cung cấp cho hơn 200 hộ dân trong vùng làm nước sinh hoạt. Tùy theo mỗi
năm, lượng nước lên xuống thất thường, các đoạn kênh Vĩnh Tế được mở khẩu, khơi
dòng vào các kênh cựa gà, sang biên giới cung cấp nước tưới tiêu thủy lợi cho cánh đồng
lúa của người dân Campuchia bên đó.

Dòng kênh như một chứng nhân lịch sử mà tầm ảnh hưởng của nó lên văn hóa đời sống
người dân ở biên giới Tây Nam khắc sâu và bền vững. Đường biên thủy nông như dòng
cương thổ ngàn đời mãi mãi phân định biên giới quốc gia, duy trì sự ổn định lâu dài bằng
sức vóc con người.

Vào mùa nước lên, nước từ kênh tràn vào đồng ruộng chảy cuồn cuộn. Ðây cũng là thời
điểm cá từ biển hồ xuôi về sông Hậu, theo kênh Vĩnh Tế chảy lên các cánh đồng mùa
nước nổi. Du lịch kênh Vĩnh Tế mùa này du khách sẽ có cơ hội ngắm nhìn những cánh
đồng trắng xóa mênh mông, ngắm nhìn những người nông dân lênh đênh trên chiếc
xuồng nhỏ giăng lưới đánh bắt cá mưu sinh.

Cá đánh bắt về nếu ăn và bán không hết, người dân thường làm mắm để dự trữ. Ðó cũng
là nguyên do khiến miệt này trở thành "thủ phủ" mắm cá của cả vùng đồng bằng sông
Cửu Long. Các thương hiệu mắm ở Châu Ðốc nổi tiếng khắp cả nước nhờ cách ủ mắm
thơm ngon, nhất là độ ngọt của cá đồng đánh bắt được trên dòng kênh Vĩnh Tế.

NGÀY 6: NHÓM 6: HÀ TIÊN – CHÂU ĐỐC

6.1 Giới thiêu về Châu Đốc, người Chăm ở An Giang.

Giới thiêu về Châu Đốc

Vị trí địa lí:

95
Châu Đốc là thành phố biên cương với diện tích tự nhiên là 104,7 km2, nằm ở phía Tây
Nam Tổ Quốc, phía Bắc giáp với huyện An Phú, Tây Bắc giáp Campuchia, phía Nam
giáp huyện Châu Phú, Tây giáp huyện Tịnh Biên và Đông giáp huyện Phú Tân

Với số dân hiện nay trên 119 ngàn người và đông đảo khách vãng lai, du lich. Châu Đốc
là thành phố trực thuộc tỉnh An Giang, là đô thị loại II, gồm có 05 phường: Châu phú A,
Châu phú B, Núi sam, Vinh mỹ, Vinh Ngươn và 02 xã: Vĩnh Tế, Vĩnh Châu.

Châu Đốc là trung tâm du lịch nổi tiếng của tỉnh An Giang cũng như vùng Đồng bằng
sông Cửu Long. Châu Đốc có khu danh thắng Núi Sam với nhiều di tích văn hóa được
xếp hạng cấp Quốc gia, trong đó có Miếu Bà Chúa Xứ nổi tiếng cả nước.

Lịch sử hình thành thành phố Châu Đốc

Năm 1757, vua Chân Lạp hiến dâng vùng đất Tầm Phong Long ( bao gồm An Giang,
Đồng Tháp, Cần Thơ, Sóc Trăng ngày nay) cho chúa Nguyễn Phúc Khoát. Nguyễn Cư
Trinh thừa lệnh Chúa Nguyễn đặt làm 3 đạo: Đông Khẩu (túc Sa Đéc), Tân Châu và
Châu Đốc, chính thức thiết lập nên hành chính toàn Nam Bộ. Ngay từ đầu Chúa Nguyền
đặt Đạo biên phòng tại Châu Đốc đóng vai trò đồn trú phòng án ngữ sông Hậu. Đến năm
1788, sau khi chiếm lại Gia Định từ tay nhà Tây Sơn, Nguyễn Ánh sắp xếp hành chính
Nam Bộ, Châu Đốc thuộc trấn Vĩnh Định, Năm 1802, đổi thành trấn Vĩnh Thạnh (gồm
An Giang. Vĩnh Long). Năm 1832, Minh Mạng mới đổi tên thành Tỉnh An Giang gồm 2
phủ và 4 huyện.

Trong cuộc kháng chiến thực dân Pháp, năm 1948, Ủy ban kháng chiến hành chính
Nam Bộ sát nhập và phân định ranh giới tỉnh Long Xuyên, Châu Đốc lập thành 2 tỉnh
Long Chầu Tiền và Long Châu Hậu. Châu Đốc thuộc tỉnh Long Châu Hậu. Cuối năm
1950, Long Châu Hậu nhập thêm Hà Tiên thành tỉnh Long Châu Hà. Cuối 1954, Xứ ủy
ban Nam bộ lập lại 2 tỉnh Long Xuyên và Châu Đốc. Ngày 22/10/1956, chính quyền Ngô
Đình Diệm hợp nhất Long Xuyên và Châu Đốc thành tỉnh An Giang. Năm 1964, chính
quyền Sài Gòn tách An giang thành 2 tỉnh: Châu Đốc và An Giang. Năm 1965 Châu Đốc
nâng lên thành thị xã của An Giang. Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, thành lập
tỉnh An Giang và Châu Đốc trở thành thị xã của tỉnh An Giang sau Long Xuyên, Cuối
cùng đến năm 2013, Thủ tướng mới ký nghị quyết thành lập thành phố Châu Đốc thuộc
tỉnh An Giang.

Người Chăm An Giang

Đến với vùng đất An Giang bạn sẽ biết thêm rằng ở đây có sự tồn tại của hơn 17 nghìn
người Chăm đang sinh sống và làm việc tại. Hiện nay, người Chăm An Giang phân bố
đều ở 9 làng Chăm thuộc 9 xã, phường trên địa bàn tỉnh. Đồng bào Chăm ở đây có nguồn
gốc từ vùng Nam Trung Bộ, cụ thể hơn là ở Ninh Thuận, Bình Thuận. Các làng Chăm
96
được trải đều dọc hai bên bờ và các nhánh sông Hậu. Nơi đây hiện vẫn còn giữ những nét
truyền thống lâu đời và độc đáo trong đời sống văn hóa hằng ngày.

Chín làng Chăm tại An Giang gồm:

- Làng Chăm Châu Phong (ấp Phũm Soài & ấp Châu Giang) – Thị xã Tân Châu.

- Xã Đa Phước – Huyện An Phú.

- Xã Nhơn Hội (Búng Bình Thiên) – Huyện An Phú.

- Xã Quốc Thái (Ấp Đồng Ky) – Huyện An Phú.

- Xã Vĩnh Trường (Ấp Lama) – Huyện An Phú.

- Xã Khánh Bình – Huyện An Phú.

- Xã Khánh Hòa (ấp Khánh Mỹ) – Huyện Châu Phú.

- Xã Vĩnh Hanh – Huyện Châu Thành.

Nghề nghiệp chủ yếu của người Chăm An Giang

Bà con đồng bào Chăm tại An Giang sống chủ yếu bằng nghề đánh bắt thủy sản, buôn
bán hàng hóa và giao thương với nước Campuchia. Bên cạnh đó, nghề dệt thổ cẩm của
người Chăm An Giang cũng là một nghề có truyền thống lâu đời, nó như một nét văn hóa
đặc trưng của bà con nơi đây. Từ ngày trước, trong mỗi căn nhà nho nhỏ của đồng bào
Chăm nơi đây luôn có ít nhất một khung dệt. Theo thời gian, nhiều người đổi sang các
công việc khác để phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt của mình nhưng nghề dệt thổ cẩm
vẫn được gìn giữ và phát triển

Tín ngưỡng tôn giáo của người Chăm An Giang

Đạo Hồi giáo Islam được người Chăm nơi đây lựa chọn làm tôn giáo của mình. Khi theo
đạo này, bà con chỉ tôn thờ duy nhất trong tâm hình ảnh của thượng đế Allah, ngoài ra,
họ sẽ không thờ tranh ảnh, tượng của bất cứ vị thần, Phật nào.

Nét đặc sắc trong trang phục của đồng bào Chăm tại tỉnh An Giang

Với người Chăm An Giang là nam thì trang phục sẽ gồm có sà-rông, đội mũ. Vào những
dịp lễ hội thì người nam sẽ mặc những chiếc áo dài theo truyền thống của Arab.

97
Phụ nữ sẽ được mặc những chiếc đầm dài, che mặt, quấn khăn mat’ra qua đầu. Khăn
mat’ra được ví như hình ảnh chiếc nón lá của người Việt, chiếc khăn ấy thể hiện được sự
dịu dàng, nữ tính, hồn hậu, cần mẫn của người phụ nữ đồng bào Chăm. Đặc biệt, người
nữ phải ăn mặc kín đáo, không được hở hang và càng không được mặc đồ bó sát. Khi
quấn khăn che đầu thì cần lưu ý không để lộ ra phần da thịt, dù chỉ là một sợi tóc cũng
không được để lộ.

Tiếng nói và chữ viết của dân tộc Chăm tại An Giang

Từ xa xưa, dân tộc Chăm ở bất kì nơi đâu cũng đều có tiếng nói và chữ viết riêng của.
Người Chăm An Giang luôn tạo điều kiện hết mức để có thể bảo tồn và phát huy được
những nét văn hóa đặc trưng của dân tộc. Hiện nay ở các Thánh đường đều mở các lớp
dạy Thiên Kinh Qur’an, tiếng nói và chữ viết của dân tộc.

6.2 Miếu bà Chúa xứ - tín ngưỡng thờ Mẫu, Núi Sam

Miếu Bà Chúa Xứ

Là một vùng đất với nền văn hóa truyền thống đặc trưng lâu đời, Châu Đốc (An Giang) –
vùng đất nơi ngự một ngôi Miếu linh thiêng mầu nhiệm là Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam
( Miếu Bà Chúa Xứ tọa lạc dưới chân núi Sam thuộc phường núi Sam, ấp Vĩnh Tế 1, TP
Châu Đốc, tỉnh An Giang), được lập vào đầu thế kỷ XIX.

Lịch sử của miếu Bà có 2 truyền thuyết: thứ nhất, miếu Bà do dân xây dựng để cúng bái
vì tin vào sự linh thiêng của Bà; thứ hai là do Thoại Ngọc Hầu đứng ra xây dựng theo lời
trắng trối của vợ (bà Châu Thị Tế). Ban đầu miếu bằng tre lá. Đến năm 1972, miếu được
xây mới đồ sộ theo lối kiến trúc cổ của phương Đông, mái cong nhiều tầng lợp ngói
xanh. Bao bọc xung quanh là các dãy Đông lang, Tây lang, nhà khách,... cũng với kiến
trúc mái cong, ngói xanh, trên mặt bằng rộng. Trong miếu thờ tượng Bà Chúa tạc bằng đá
xanh có giá trị nghệ thuật cao. Lễ hội miếu Bà Chúa Xứ tổ chức hằng năm rất lớn vào các
ngày cuối tháng 4 âm lịch. Hàng vạn người đổ về đây dự lễ tắm tượng Bà, lễ dâng hương
cầu phúc lành.

Bà Chúa Xứ là vị nữ thần quan trọng trong tâm thức của người dân nơi đây. Ở Núi Sam
(An Giang) truyền thuyết về Bà Chúa Xứ đã có hàng trăm năm nay, Bà Chúa Xứ được cư
dân nơi đây vô cùng tôn kính, thể hiện rõ nhất qua việc xây dựng cơ sở thờ tự, cách bày
trí tượng thờ, qua trang phục, lễ vật dâng cúng, đặc biệt là nghi thức cúng và long trọng
tổ chức lễ hội Vía Bà hàng năm. Nổi tiếng và thu hút hàng triệu du khách đến với nơi này
để tham quan, hành hương, cúng bái,...đặc biệt là vào các dịp lễ, Tết.

98
Tín Ngưỡng Thờ Mẫu

Đây được xem là một loại hình tín ngưỡng dân gian thuần Việt. Thần thánh trong tín
ngưỡng thờ Mẫu mang hình ảnh của người mẹ, người phụ nữ đôn hậu với quyền năng
sinh sôi, sáng tạo, che chở và ban phúc cho con người. Đỉnh cao của tín ngưỡng thờ Mẫu
chính là hệ thống thờ Tam phủ-Tứ phủ cùng với sự ra đời của Thánh Mẫu Liễu Hạnh.

Tam phủ: Tam: Là ba; Phủ: Là nơi làm việc của các quan; Tam phủ: Là nơi làm việc của
các quan âm, chư vị thần linh của ba Miền:

Tứ phủ: Tứ phủ là nơi làm việc của các quan âm, chư vị thần linh của bốn Miền: Thiên
Phủ, địa phủ, thoải phủ, Nhạc phủ

· Thiên phủ ( Màu Đỏ – Mẫu Cửu): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản bầu trời.

· Địa phủ (Màu Vàng – Mẫu Liễu) : Bao gồm các chư vị thần linh cai quản vùng đất đai

· Thủy Phủ ( Màu Trắng – Mẫu Thoải): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản miền sông
nước.

· Nhạc Phủ ( Màu Xanh – Mẫu Thượng ngàn): Bao gồm các chư vị thần linh cai quản
miền rừng, sơn lâm

Theo sắp sếp thứ tự của các cụ ngày xưa là: Thiên, địa, thoải, nhạc (vì nhạc xuất hiện
sau). Ngày nay thì trong các khoa cúng và bản chầu văn sắp xếp theo thứ tự cao nhất là
tầng Trời, tiếp đến cao nguyên rừng núi, sau đó là vùng sông nước, cuối cùng vùng địa
phủ.

1. Đệ nhất thượng thiên

2. Đệ nhị thượng ngàn

3. Đệ tam thoải phủ

4. Đệ tứ khâm sai (Đệ tứ địa phủ)

Như vậy tứ phủ vạn linh là chỉ toàn bộ chư thánh của tín ngưỡng thờ mẫu mà đứng đầu là
Thánh Mẫu).

Tín ngưỡng thờ hình tượng người phụ nữ (làm nền tảng đầu tiên cho tín ngưỡng thờ
Mẫu) xuất hiện từ thời kỳ nguyên thủy sơ khai, khi con người có ý niệm về linh hồn
người chết. Đã có nhiều lời giải cho sự ra đời, nguồn gốc hình thành tín ngưỡng thờ Mẫu.
Có ý kiến cho rằng: “nguyên nhân khởi phát tín ngưỡng thờ Mẫu là từ chế độ mẫu hệ.
Trong thời kỳ nguyên thủy khi mà người phụ nữ đóng vai trò là chủ gia đình, là người có

99
quyền quyết định mọi vấn đề to lớn trong gia đình, bộ tộc thì họ cũng góp phần quyết
định vào sự tồn tại của xã hội”.Tín ngưỡng thờ Mẫu là sản phẩm của xã hội nông nghiệp,
ở đó còn những tàn dư của xã hội mẫu hệ,và vai trò của người phụ nữ được đề cao.Tín
ngưỡng thờ Mẫu tôn vinh các nhân vật như: Quốc Mẫu, Vương Mẫu, Thánh Mẫu... Tín
ngưỡng thờ Mẫu còn được hiểu theo một nghĩa hẹp hơn,đó là tín ngưỡng Mẫu Tam phủ-
Tứ phủ.Trong đời sống của người Việt, thờ Mẫu là một tín ngưỡng nội sinh, xuất hiện từ
rất sớm. Theo tín ngưỡng đó, các thần linh (như trời, đất, sông nước, rừng núi...) có khả
năng siêu phàm điều khiển được thiên nhiên. Trong quá trình mưu sinh dựa vào đặc tính
của vùng nông nghiệp canh tác lúa nước, người Việt luôn dựa vào thiên nhiên; họ tôn thờ
các hiện tượng tự nhiên, coi tự nhiên là Nữ thần và Mẫu thần để cầu mong được bảo trợ
và cứu giúp khỏi mọi khổ đau. Cho tới nay, người ta chưa biết chính xác tín ngưỡng thờ
Mẫu có từ khi nào, nhưng nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, tín ngưỡng thờ Mẫu của người
Việt xuất hiện vào khoảng thế kỷ thứ III hoặc thứ II trước Công nguyên. Tín ngưỡng thờ
Mẫu có nguồn gốc ở miền Bắc từ lúc người Việt khai thác đồng bằng Bắc Bộ. Bên cạnh
đó, một số nhà nghiên cứu cho rằng, tín ngưỡng thờ Mẫu lưu giữ kho tàng văn hóa dân
gian của nhiều dân tộc, trong kho tàng đó có nhiều truyện kể về nguồn gốc ra đời của các
tộc người.

Những tài liệu văn bản ghi chép về các Thánh Mẫu thường xuất phát từ thần thoại, huyền
thoại, truyện kể dân gian và đồng thời cũng có hiện tượng ngược lại là huyền thoại hóa,
dân gian hóa các văn bản thần thần tích, thần phả. Các truyện kể dân gian về 3 vị thánh
mẫu: Liễu Hạnh, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thoải lưu truyền trong dân gian khá phong
phú, sau này một số được ghi chép lại trong các sách cổ như Việt điện u linh, ngoài ra
còn có các truyện kể dân gian khác về các vị nữ thần được các sách sau này tập hợp và
ghi chép lại.

Ngày 01 tháng 12 năm 2016, tại phiên họp của Ủy ban liên chính phủ về bảo vệ di sản
văn hóa phi vật thể lần thứ 11 của UNESCO diễn ra tại thành phố Addis Ababa (Cộng
hòa Dân chủ Liên bang Ethiopia), di sản “Thực hành Tín ngưỡng thờMẫu Tam phủ của
người Việt” đã chính thức được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của
nhân loại.

Núi Sam

Tín Ngưỡng Thờ Bà Chúa Xứ Núi Sam

Tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ là tín ngưỡng phổ biến trong phạm vi cả vùng ĐBSCL nói
chung và toàn tỉnh An Giang nói riêng. Về nguồn gốc của tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ,
một số nhà khoa học cho rằng tín ngưỡng này xuất phát từ tục thờ vợ của thần Shiva
trong Bà La Môn giáo với hai hóa thân đối lập nhau: là phúc thần với tên gọi nữ thần
Uma, hiển linh trông coi và bảo trợ cho các bà mẹ, hài nhi, phụ nữ, hoa màu, mùa màng

100
và gia súc; là hung thần với tên gọi nữ thần Kali với thân thể màu đen, nét mặt dữ dằn,
miệng có răng nanh dài, hiển linh bằng sự trừng phạt. Người Khmer trước khi theo Phật
giáo Nam Tông đã từng chịu ảnh hưởng của Bà La Môn giáo nên đã thờ nữ thần Kali với
tên gọi là tín ngưỡng Bà Đen. Tín ngưỡng thờ Bà Chúa Xứ với cái gốc là tục thờ Mẫu đã
đáp ứng được nhu cầu tâm linh không chỉ của người Việt mà còn của tất cả các tộc người
Khmer, Chăm, Hoa trong vùng. Bà Chúa Xứ trở thành hình ảnh một bà mẹ nhân từ, phúc
hậu đầy quyền uy. Đến với Bà người ta tin rằng sẽ được Bà phù hộ và ban cho tài lộc, sức
khỏe, sự thành công trong làm ăn buôn bán, trong công việc và trong cả cuộc đời

Khu Du Lịch Núi Sam:

Nằm cách mặt nước biển 284m, núi Sam là một trong những địa điểm du lịch ở An Giang
nổi tiếng. Tại đây có đến 200 ngôi đền, chùa, am, miếu nằm rải rác từ chân núi, sườn núi
cho tới tạn trên đỉnh. Trong đó nổi tiếng linh thiêng nhất chính là chùa Bà Chúa Xứ, vào
mùa lễ hội có rất nhiều du khách khắp cả nước đã tìm về đây hành hương, cúng viếng cầu
bình an. Ngoài tên gọi là núi Sam, ngọn núi này được nhiều người biết tới với những tên
khác như Vĩnh Tế Sơn hay Ngọc Lãnh Sơn. Núi thuộc địa phận xã Vĩnh Tế, nay là
phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang, Việt Nam. Đặc biệt, với những
người yêu du lịch An Giang đều biết tới “Thất Núi” nhưng núi Sam lại không nằm trong
dãy Thất Sơn này. Núi Sam cách trung tâm thành phố Châu Đốc chỉ vài km về hướng tây
và trung tâm thành phố Long Xuyên khoảng 62km về hướng tây bắc. Nếu bạn đang ở Sài
Gòn thì có thể bắt xe xuống Châu Đốc hoặc Long Xuyên rồi đi theo các tuyến đường sau.

Từ thành phố Long Xuyên, các bạn đi dọc theo tuyến quốc lộ 91 tới thành phố Châu Đốc,
rồi đi thêm vài km nữa là đến với Khu du lịch Núi Sam. Từ thành phố Châu Đốc, các bạn
cũng đi theo quốc lộ 91 cũ khoảng 6km là đến Khu du lịch Núi Sam.

Các điểm tham quan tại khu du lịch Núi Sam:

Miếu Bà Chúa Xứ:

Chắc hẳn bất kì người dân Nam Bộ nào, kể cả du khách các miền khác cũng đều nghe nói
và biết đến Miếu Bà tại An Giang. Tọa lạc ngay dưới chân núi Sam thuộc thành phố
Châu Đốc, tỉnh An Giang – Miếu Bà Chúa Xứ đã trở thành một điểm du lịch tâm linh vô
cùng linh thiêng thu hút hàng triệu lượt du khách trong và ngoài nước tham quan, lễ bái
hàng năm. Miếu Bà Chúa xứ là một ngôi miếu bề thế giữa một không gian rộng lớn tịnh
yên và thơ mộng. Với kiến trúc tháp dạng hoa sen nở, mái tam cấp ba tầng, ngói xanh
cùng với các hoa văn đậm nét nghệ thuật, khá đặc sắc với những nét trạm trổ tinh tế công
phu và những bức hoành phi vàng son càng làm tăng thêm sự cổ kính, tôn nghiêm. Lễ hội
Vía Bà Chúa Xứ Núi Sam diễn ra vào ngày 22 – 23 tháng 4 âm lịch, là lễ hội cấp quốc
gia lớn nhất Nam Bộ mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc của cư dân vùng sông nước
đồng bằng sông Cửu Long. Hàng năm có rất đông du khách thập phương đến với miếu
101
Bà Chúa Xứ cúng bái, xin phúc cầu may đầu năm. Tạo nên một không gian lễ hội sôi nổi
và náo nhiệt tại khu du lịch núi Sam.

Lăng Thoại Ngọc Hầu:

Đây là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu được xây dựng từ thời nhà Nguyễn
vẫn còn nguyên vẹn trong quần thể di tích núi Sam ngày nay. Không chỉ một công trình
bề thế mà còn mang rất nhiều ý nghĩa về văn hóa, lịch sử. Đặc biệt, lăng Thoại Ngọc Hầu
núi Sam được nhà nước công nhận là di tích cấp Quốc gia. Trong đền còn có nhiều bảo
vật có giá trị khác như văn bia, những bức hoành phi, liễn đối, văn tế, những áng văn thơ
hùng tráng… ca ngợi công đức những bậc tiền nhân, gợi lên một thời oanh liệt của ông
cha trong những năm tháng đi khai hoang, mở mang bờ cõi, để lại tài sản vô giá cho con
cháu muôn đời sau. Giữa đền là tượng bán thân Thoại Ngọc Hầu, với đủ cân đai áo mão
như lúc đương triều, mắt dõi ra kênh Vĩnh Tế huyền thoại, tạo nên một không khí hết sức
trang nghiêm.

Chùa Tây An:

Ngôi chùa này nằm trong khu di tích lịch sử núi Sam, với sự kết hợp giữ lối kiến trúc
nghệ thuật Ấn Độ và cổ truyền dân tộc Việt Nam đã thu hút rất nhiều du khách tới tham
quan, chiêm ngưỡng. Và chùa Tây An cũng được xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật
cấp quốc gia cần được bảo tồn. Điểm ấn tượng của chùa là mặt chính với ba ngôi cổ lầu
nóc tròn hình củ hành, màu sắc sặc sỡ; bên trong được trang trí bởi những hoa văn và
đường nét của nhiều lối kiến trúc đan xen nhau một cách hài hòa.

Chùa Hang:

Hay còn được gọi với cái tên khác là chùa Phước Điền, được xây dựng vào khoảng năm
1840 – 1845, tính đến hiện tại, chùa Hang có niên đại hơn 100 năm tuổi. Được thiết kế
với kiến trúc đền chùa rất độc đáo, lại có địa thế nằm ở lưng chùng núi đã tạo cho ngôi
chùa một khung cảnh thanh bình và vô cùng thanh tịnh.

Khu du lịch Cáp treo Núi Sam:

Đến khu du lịch cáp treo núi Sam, du khách được tham quan các điểm đến gồm: nhà ga
và trụ cáp treo hiện đại theo phong cách châu Âu, tổ hợp các chùa đền có thể tham quan
và cúng viếng đền Một Cột, đền Dược Sư, đền Phật Quan Âm… Đặc biệt, du khách hành
hương còn được dịp chiêm bái tượng Phật ngọc, Phật Vàng thiên thủ thiên nhãn trên núi
Sam trong quần thể các đền, miếu được xây dựng tôn tạo uy nghiêm với nhiều kiểu kiến
trúc đặc sắc, đa dạng.

102
Với hệ thống cáp treo đang xây dựng, khi hoàn thành sẽ đưa du khách lên núi Sam để
chiêm bái Phật Ngọc và thưởng ngoạn toàn cảnh vùng đất linh thiêng, hùng vĩ của thành
phố Châu Đốc, An Giang

Tháp Pháo đài:

Vào khoảng năm 1896, chánh tham biện người Pháp xây dựng ngôi biệt thự kiên cố, có
tháp cao hình trôn ốc để lên hóng gió. Từ đó, đỉnh núi Sam có tên gọi Pháo Đài. Ngày
nay, Pháo Đài vẫn là căn cứ quân sự nhưng ngôi biệt thự không còn nữa. Bên cạnh Pháo
Đài có ngôi nhà mát chênh vênh trên sườn núi; bên trong là bệ đá, tương truyền là nơi đặt
tượng Bà Chúa Xứ núi Sam ngày xưa. Có hai con đường chính lên pháo đài:

Đường ở sau lưng Thoại Ngọc Hầu: Đường này gần hơn, nhưng dốc đứng, phải đi theo
gộp đá hoặc nấc thang nên chỉ dành cho người đi bộ. Đường Tháp: đường dài 2 km, xe
hơi và xe máy có thể chạy thẳng lên. Đi trên con đường này du khách sẽ có dịp ghé qua
quán Vườn Đào, Vườn Tao Ngộ, đền thờ cụ Cúc Nông Trương Gia Mô, chùa Long Sơn,
nhà nghỉ mát Bác sĩ Nu.

Đặc sản Núi Sam:

Đến thăm núi Sam du khách đừng quên thưởng thức đặc sản bò bảy món nơi đây như bò
nướng, lòng bò, nẫu bò, lẩu bò…tại quán bò Tony, Tư Thiêng, Trường Nhựt gần khu vực
Núi Sam và các món ăn nổi tiếng của Châu Đốc như bún cá, gỏi sầu đâu, lẩu mắm, chuột
đồng.

6.3 Tây An cổ tự - Phật Thầy Tây An, Phật giáo Hòa Hảo Sơ lược
Tây An cổ tự - Phật Thầy Tây An

Trước hết, nói về Tây An cổ tự, có thể gọi là Tây An tự, hay đơn giản là chùa Tây An,
như đã đề cập tọa lạc dưới chân Núi Sam, phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, tỉnh
An Giang. Công trình tôn giáo lâu đời đồng thời là địa điểm du lịch An Giang được đông
đảo du khách biết đến này nằm cách trung tâm thành phố Châu Đốc khoảng 5km. Ngôi
chùa thuộc quần thể di tích - khu du lịch núi Sam, cùng với các địa danh nổi tiếng khác
như: chùa Hang, lăng Thoại Ngọc Hầu và đặc biệt là miếu Bà Chúa Xứ núi Sam.

Chùa Tây An Núi Sam đã được xếp hạng là Di tích Kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia
vào ngày 10/07/1980. Sau đó, ngôi chùa này còn được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam
ghi nhận là Ngôi chùa kết hợp phong cách kiến trúc nghệ thuật Ấn Độ và kiến trúc cổ dân
tộc đầu tiên tại Việt Nam. Hàng năm, vào ngày 12/8 âm lịch, rất nhiều khách thập
phương và các tăng ni phật tử sẽ tụ họp về đây để dâng lễ và bái Phật.
103
Lịch sự hình thành

Ngược dòng thời gian quay về quá khứ của thế kỷ XIX, năm Đinh Mùi 1847, nhằm năm
Thiệu Trị thứ 7 (1847), Tổng đốc An-Hà là Doãn uẩn (1795-1850) vô cùng vui mừng sau
khi lập được đại công đánh tan sự xâm lược của quân Xiêm La, bình định được Chân
Lạp, nên ông đã cho xây dựng một ngôi chùa nhỏ bằng tường gạch, nền cuốn đá xanh,
mái lợp ngói; và lấy tên là Tây An tự. Thời điểm ấy, khi người từ mọi nơi đến để khai
khẩn đất đai, mở rộng bờ cõi; do đó ngôi tự này ra đời như một nơi để đáp ứng nhu cầu
tâm linh của nhân dân. Dần dà theo thời gian, ngồi chùa trở thành tâm điểm về tôn giáo
của vùng. Chịu sự bào mòn của thời gian, dù đã liên tục được tu sửa nhưng Tây An tự
vẫn chẳng thể chống lại thời gian gây thiệt hại lên kiến trúc ngôi chùa. Nhưng sự tái kiến
thiết kịp thời đã phần nào hạn chế sự biến chuyển của thời gian, thông qua những lần
trùng tu.

Đến nay, chùa Tây An đã trải qua hai ần đại trùng tu: lần đầu vào năm 1861, do Hòa
thượng Nhất Thừa chủ trì trùng tu khu vực chánh điện và nhà Tổ rộng rãi thêm và có
thêm nhiều công trình điêu khắc tinh xảo và trang nhã hơn; và gần 100 năm sau đến
1958, thì Hòa thượng Thích Bửu Thọ đã kêu gọi được sự quyên góp từ bá tánh để xây
dựng thêm ba ngôi cổ lầu, tiền đường, xây và sửa lại chánh điện chùa; Ngài cũng đã là
người đặt những nét đẹp của văn hóa Ấn Độ vào trong kiến trúc Việt Nam để tạo công
trình mang đậm nét giao thoa văn hóa độc đáo này.

Kiến trúc Tây An cổ tự

Cổng tam quan và khuôn viên

Nhìn từ xa ngôi cổ tự hiện lên sừng sửng với kiến trúc chữ “tam” rực rỡ màu vàng chói
lóa hiện lên trên khu đất rộng gần 15ha. Toàn bộ chùa được xây dựng bằng gạch ngói và
xi măng, trải qua những biến đổi thời gian chùa vẫn giữ nguyên được nét đẹp từ thuở mới
được trùng tu. Tựa lưng vào Núi Sam như bức bình phong làm nổi bật ngôi chùa với một
màu xanh thẫm, như một bức bình phong của thiên nhiên hùng vĩ, tráng lệ và làm cho
quang cảnh chùa trang nghiêm, thanh tịnh và rất tuyệt mĩ.

Điểm nhấn ấn tượng nhất của chùa là 3 ngôi cổ lầu nóc tròn hình củ hành, màu sắc sặc sỡ
nhưng hài hòa. Cũng như bao ngôi chùa khác, công trình kiến trúc đầu tiên mà chúng ta
bước qua đó là cổng tam quan. Cổng tam quan ở chùa Tây An bao gồm 3 cửa: cửa chính
ở giữa là nơi thờ phụng tượng Quan Âm, hai vọng cửa trái và phải lần lượt đề bảng “Tây
An cổ tự”. Trên mái che có trang trí sư tử, lưỡng long tranh châu, các hoa văn hình hoa
mai, hoa sen, hoa cúc,… Bước qua cổng tam quan là một khuôn viên rộng rãi, thoáng mát
rộp bóng cây xanh, hoa lá tươi mát, và sừng sững ở sân chùa có một chiếc cờ phướn cao
đến 16m.

104
Mặt tiền của chùa Tây An mang lối kiến trúc khác biệt hơn hẳn những ngôi chùa khác
trong cung khu vực. Ở ngay giữa là một tòa lầu chính cao hai tầng, tầng trên thờ Phật
Thích Ca đặt trong khuôn hình bát giác, lầu dưới tôn thờ các vị hộ pháp. Chống đỡ cho
tòa lầu là bốn chiếc cột vững chắc được trấn bởi các vị hộ háp. Bao quanh phần mái là
những chia tiết hình hoa sen cách điệu trông rất giống với rắn thần Naga trong Ấn Độ
giáo. Và điều khác biệt ở đây tuy mang rất nhiều chất của Ấn Độ nhưng phần mái ngói
của chùa Tây An lại được lộp bằng ngối âm dương, một loại ngói đặc trưng của văn hóa
Á Đông. Nhìn từ phía trên tòa lầu xuống mặt đất, ngay tại lối vào phía trước có tượng hai
chú voi. Tượng voi đen 2 ngà đại diện cho sức mạnh đối đãi thiện ác, xung khắc vô minh,
và có công giúp đại phá quân giặc; voi trắng 6 ngà đại diện cho lục căn thanh tịnh, dẫn
tích là hoàng hậu Maya đã hạ sinh thái tử Sĩ Đạt Ta (Siddhartha), ngụ ý điềm lạnh và
phước báu. Hai bên lần là lối tiến vào phía bên trong chánh điện của chùa, dành cho tăng
ni, phật tử và khách viếng thăm phân biệt theo lối đi nam tã nữ hửu.

Khu vực chánh điện

Chính điện là dãy nhà rộng, hai tầng mái, lợp ngói đại ống, cột gỗ căm xe, nền lát gạch
bông. Hai bên là lầu chiêng và lầu trống hình tứ giác, trên đỉnh trang trí các tượng tứ linh
(long, lân, qui, phụng) rất mỹ thuật. Đại hồng chung ở lầu chuông được tạo vào năm Tự
Đức thứ 32 (1879). Trên đỉnh chánh điện được chạm khắc hình ảnh tứ linh: long, lân,
quy, phượng và trang trí vô cùng tinh xảo.

Tọa lạc ngay chánh điện của chùa, khi bước vào ta có thể tận mắt chiêm bái là bàn thờ
chính của chùa Tây An. Bàn thờ vô cùng trang nghiêm với tượng Đức Phật Thích Ca
ngồi trên cùng phản phất trong từng làn khói mờ ảo từ những nén hương đang cháy đỏ
càng khiến cho không gian thêm thanh tịnh, và kì ảo. Phía dưới tượng Phật Thích Ca là
hai tôn giả của Ngài là A-nan-đà (Ānanda), và Ma-ha-ca-diếp (Mahākāśyapa) là một
trong thập đại để tử của Đức Phật. Phía dưới là tôn tượng của hai vị Văn Thù Sư Lợi Bồ
Tát tọa trên thanh sư và Phổ Hiền Bồ Tát tọa trên bạch tượng, cùng với Phật Thích Ca, ba
vị tạo nên Thích Ca Tam Thánh, hay Hoa Nghiêm Tam Thánh theo kinh điển của Phật
giáo Đại thừa. Trên cao nhìn xuống, ngay giữa bên dưới chính là tượng Đức Phật Đản
Sanh biểu trưng cho lòng cảm kích, tôn trọng về sự đản sanh của Đức Phật Thích Ca.
Xung quanh khu vực bàn thờ là sự hiện diện của Tứ Đại Thiên Vương, Bát Bộ Kim
Cang, cùng với Ngọc Hoàng Thượng… cùng với tượng Đức Phật Đản Sanh ở ngay giữa
phía dưới của ban thờ. Khu vực chính điện, bên cạnh bàn thờ luôn nghi ngút khói hương,
là hơn 150 pho tượng lớn nhỏ khác, hầu như được tạc bởi nhữnh danh mộc, chạm trổ
công phu, tiêu biểu cho nền nghệ thuật điêu khắc Việt Nam vào thế kỷ 19. Ngoài ra, chùa
còn có nhiều hoành phi và câu đối, màu sắc rực rỡ. Khu vực chính điện trang nghiêm,
thanh tịnh, thoảng hương trầm, những lời tụng niệm du dương, cầu nguyện cho muôn sự
bình an của muôn dân thập phương gửi gắm theo áng mây hương dâng lên Phật.

105
Khu mộ phần hòa thượng Thích Bửu Thọ

Tiêu biểu là mộ phần của hòa thượng Thích Bửu Thọ, người có công trùng tu ngôi cổ tự.
Xây thêm 3 ngôi lầu cổ, mặt tiền chùa và sửa lại chánh điện, tạo thêm nét kiến trúc
phương Đông kết hợp với kiến trúc Ấn Độ. Nói về vị cố hòa thượng, hòa thượng pháp
danh Như Mật, húy Bửu Thọ, thuộc dòng thiền Lâm Tế Gia Phổ đời thứ 38.Ngài được
sinh ra trong một gia đình Nho học và kính tin Tam bảo một cách thuần thành. Ngài đảm
nhiệm vị trí trụ trì đời thứ bảy của chùa Tây An sau nhiều năm tu học tại đây.

Về đức hạnh, ngài bản tánh vốn khiêm cung, mẫu mực bình dị, nên trong những Trường
hương, Trường kỳ, lễ cúng dường trai tăng nào, chư sơn thiền đức và tín chủ đều cung
thỉnh ngài vào ngôi vị chứng minh khai hội. Dù nhận lời làm chánh tọa hay chứng minh,
nhưng ngài ít khi tham dự trực tiếp, mà chỉ hỗ trợ tịnh tài và tứ sự cúng dường giúp đỡ
các lễ hội. Ngài thường tâm niệm rằng, để lại cái đức thơm cho đời, chứ không muốn làm
cái hữu tướng chứng minh hay chứng trai.

Về công hạnh, ngài nổi tiếng là người hay ủng hộ việc trùng tu kiến tạo. Hầu hết các chùa
cảnh tại vùng Châu Đốc đều có sự trợ giúp tài lực của ngài để được khang trang rộng rải,
xứng tầm những ngôi danh thắng Tam bảo. Công đức hỗ trợ của ngài lan tỏa xa rộng đến
khắp nơi, như khuyến hóa cất chùa Già Lam ở ngả bảy Phụng Hiệp, ủng hộ trùng tu các
ngôi chùa có dấu tích hoằng hóa của Tổ Tiên Giác-Hải Tịnh và Hoằng Ân-Minh Khiêm ở
Bạc Liêu, Hà Tiên, Đồng Tháp, Mỹ Tho…

Năm 1958, để vâng thừa ý nguyện Tổ sư phó chúc ngôi cổ tự cho ngài với hoài bão trùng
tu kiến tạo ngày một đẹp đẽ trang nghiêm tráng lệ, ngài đã cho xây dựng ba ngôi cổ lầu ở
mặt tiền chùa và sửa chữa chánh điện, mang dáng dấp kiến trúc phương Đông và kết hợp
kiến trúc Ấn - Hồi với các loại vật liệu bền chắc. Đây là ngôi chùa có kiểu dáng kiến trúc
rất khác so với kiểu dáng truyền thống xưa nay. Ngài cũng là vị trụ trì ngôi cổ tự này lâu
nhất, với 60 năm gắn bó tôn tạo giữ gìn dáng vẻ kiến trúc này.

Sau ngày lễ vía đức Phật Di Đà 4 ngày, sức khoẻ vẫn tốt, nhưng nhận biết phút giây giã
từ đã điểm, ngài đắp y áo, bảo đồ chúng dìu lên chùa lạy Phật lạy Tổ xong, ngài đọc bài
kệ vô thường rồi chắp tay niệm Phật, viên tịch. Lúc ấy là giờ Thìn sáng ngày 21 tháng 11
năm Tân Hợi, nhằm ngày 8.12.1972. Hòa thượng trụ thế 79 tuổi đời, hạ lạp 59 mùa an
cư, với hơn 60 năm gắn liền với chốn tổ Tây An.

Đến nay đã hơn 50 năm qua đi, hòa thượng Bửu Thọ cũng đã yên nghỉ ở chùa Tây An,
nhưng những tạo tác tuyệt mỹ mà Ngài dây dựng vẫn còn mãi với thời gian của non nước
Việt Nam.

Khu mộ Phật Thầy Tây An

106
Chùa Tây An đã từng là nơi Đức Thầy theo sự chỉ định của chính quyền Triều đình Huế
về đó an định và tu tập. Tại đây, Đức Phật Thầy đã thế phát, quy y Tam Bảo, và lấy pháp
danh là Pháp Tạng. Tuy chỉ sinh sống và tu học tại đây trong 6 năm ngắn ngủi, nhưng
Đức Thầy vẫn tiếp tục trị bệnh cho bá tánh, phổ truyền giáo pháp, thu nhận nhiều đệ tử,
tín đồ, mở rộng việc cấp lòng phái Bửu Sơn Kỳ Hương.

Phật Thầy Đoàn Minh Huyên viên tịch ngày 12 tháng 8 năm Bính Thìn- 1856 (nhằm
ngày 10/9/1856 dương lịch), hưởng dương 50 tuổi. Phần mộ của Ông hiện nay nằm tại
chùa Tây An, phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc.

Phật giáo Hòa Hảo

Tên gọi: “Phật giáo Hòa Hảo” được khai sinh bởi người giáo chủ tối cao được tôn thờ
bởi những tín đồ của tôn giáo này chính là Đức Huỳnh giáo chủ - người làng Hòa Hảo,
quận tân Châu, tỉnh Châu Đốc (nay thuộc thị trấn Phú Mỹ, huyện Phú Tân, tỉnh An
Giang). Từ đó, có thể thấy đơn giản là Đức Huỳnh giáo chủ muốn truy tôn quê hương của
mình nên mới sử dụng tên của làng Hòa Hảo ghép với hai chữ “Phật giáo” mà hình thành
nên tên gọi nêu trên. Mặt khác, tên gọi của đạo cũng đồng thời là tôn chỉ hoạt động, mục
đích tối yếu của giáo phái, đó là hướng đến tinh thần “hiếu hòa” và “giao hảo”. Nói tóm
lại, tên gọi tuy đơn gian nhưng chất chứa nhiều tầng ý nghĩa quan trọng và bộc lộ được
tinh thần giáo phái một cách dễ tiếp thu nhất.

Người sáng lập: ngài Huỳnh giáo chủ ra đời tại làng Hòa Hỏa, quận Tân Châu, tỉnh Châu
Đốc, vào ngày 15 tháng 11 năm 1920 (nhằm ngày 25 tháng 11 năm Kỷ Mùi) với thế danh
là Huỳnh Phú Sổ. Thân phụ là Hương Cả Huỳnh Công Bộ, một bậc địa chủ được nhận
xét là điềm đạm, ít nói, và xa lánh thị phi; thân mẫu là bà Lê Thị Nậm.

Hoàn cảnh ra đời: Thập niên 40 của thế kỉ XX, , nước ta phải chịu cảnh “một cổ hai
tròng”, Nhật Pháp thi nhau đàn áp khủng bố các phong trào yêu nước, đời sống nhân dân
lầm than, cơ cực, đói khổ và khủng hoảng. Chính vì lẽ đó, nhu cầu về mặt tinh thần, tâm
linh như là một cứu cánh giúp họ vượt qua khổ ải là một điều cấp thiết. Đại bộ phận nhân
dân lao động, xuất thân nông dân, tuy chiếm số đông, giàu lòng yêu nước ,chính họ là trái
tim của quốc gia, đã cùng với những bậc hiền tài như Đinh Tiên Hoàng, Lê Lợi, Quang
Trung đại phá ngoại xâm, chấn hưng dân tộc; nhưng đáng tiếc thay lại dốt nát, cơ cực, và
không có ai lãnh đạo để có được một cuộc sống tốt hơn. Vì lý do đó mà Phật Giáo Hòa
Hỏa ra đời giữa thời cuộc binh biến loạn lạc, như một chiếc phao cứu sinh cho tầng lớp
dân đen đang bị chìm trong khổ ải; Phật giáo Hòa Hảo ra đời để giúp họ tự thân giải
thoát, và góp công giải phóng dân tộc.

Hệ thống giáo lý của đạo Hòa Hảo được thể hiện qua những bài sấm kệ do Huỳnh giáo
chủ biên soạn, bao gồm 6 tập: Sấm khuyên người đi tu niệm, Kệ của người Khùng, Sấm
giảng, Giác mê tâm kệ, Khuyến thiện, Những điều sơ học cần thiêt của kẻ tu hiền.
107
Người thuộc tín đồ Phật Giáo Hòa Hảo thờ cúng ba ngôi hương án tại nhà, bao gồm: Thứ
nhất là Ngôi thờ Tam Bảo: thờ Thập phương Phật, Pháp, Tăng. Ngôi thờ này có đặt một
tấm vải màu nâu (gọi là Trần Dà) tượng trưng cho sự thoát tục và sự đoàn kết; Thứ hai là
bàn thờ thông thiên: được dựng trước sân nhà hoặc mái nhà. Theo Đức Thầy nếu nhà chật
hẹp thì chỉ cần 1 bài Thông thiên; Thứ ba là Ngôi thờ Cửu Huyền Thất Tổ: thờ cúng tổ
tiên, theo đạo lý uống nước nhớ nguồn

Các ngày lễ của đạo Hòa Hảo (theo âm lịch) ngoài Tết Nguyên Đán, lễ Thượng nguyên,
Phật đản, lễ Trung nguyên, Hạ nguyên còn có các lễ khai đạo (ngày 18 tháng 5), lễ vía
Phật Thầy Tây An (ngày 12 tháng 8), lễ Phật A Di Đà (ngày 15 tháng 1), lễ sinh nhật ông
Huỳnh Phú Sổ (ngày 25 tháng 11), lễ phật thành đạo (ngày 8 tháng Chạp)

6.4 Đặc sản Châu Đốc

Bún cá Châu Đốc: Bún cá luôn đứng trong Top những đặc sản Châu Đốc được nhiều du
khách thập phương tìm đến nhất, thứ tạo nên sức hút nhất là nước lèo với mùi vị cực kỳ
đậm đà. Bún cá còn được ăn kèm với bắp chuối, bông điên điển, rau diếp cá, húng quế
mang đến một đặc trưng rất miền Tây.

Địa chỉ gợi ý: Bún cá dì Lệ - Lê Công Thành, Thành Phố Châu Đốc, Bún cá Bé Hai -
Đường Chi Lăng, P. Châu Phú A, T.p Châu Đốc.

Gỏi sầu đâu: Gỏi với nguyên liệu chính từ lá và hoa sầu đâu, một loại cây có rất nhiều tại
khu vực Châu Đốc. Phần lá và hoa sầu đâu khi được hái về sẽ được làm sạch với nước
sôi, sau đó để ráo rồi mang trộn với tôm, thịt hay cá là sẽ có món gỏi sầu đâu. Gỏi sầu
đâu khi ăn sẽ có một chút vị đắng từ hoa sầu đâu cùng với vị chua từ xoài cũng như sự
đậm đà từ hải sản

Địa chỉ gợi ý: Gỏi sầu đâu - 104 Đống Đa, P. Châu Phú A, T.p Châu Đốc, An Giang.

Xôi Xiêm Châu Đốc: Xôi xiêm Châu Đốc sử dụng các loại gạo nếp cực ngon, nấu chỉ
vừa chín không được quá khô hay nhão. Xôi sử dụng lá dứa để tăng mùi vị thu hút khi ăn,
cùng với đó là nước sốt hơi đặc sệt phủ lên trên bề mặt.

Địa chỉ gợi ý: Tiệm xôi Xiêm cô Tư Liên - Tân Châu, An Giang

Bánh bò thốt nốt Châu Đốc: Món bánh bò thốt nốt Châu Đốc mang đến đặc trưng là màu
sắc vàng tươi đẹp. Bánh còn có thêm vị béo béo từ nước cốt dừa cực đã và nếu muốn
ngon thì hãy ăn bánh khi còn nóng chính là cách tốt nhất.

Địa chỉ gợi ý: Bánh Bò Út Dứt - Số13 Nguyễn Thị Minh Khai, P. Long Thạnh Thị xã
Tân Châu, An Giang.

108
Khô Châu Đốc: Châu Đốc còn là nơi được mệnh danh là “vương quốc của các loại khô”
nữa đấy. Đặc biệt là tại chợ Châu Đốc, nơi đây chuyên bày bán đầy đủ các loại khô, mắm
cho du khách lựa chọn như: khô cá linh, khô cá rô, khô cá lóc, khô cá sặc, khô cá trèn,
khô cá chốt,... với giá cực kỳ rẻ.

Địa chỉ gợi ý: Chợ Châu Đốc - Số 44 Phan Văn Vàng, Châu Phú A, An Phú, An Giang.

Lẩu mắm Châu Đốc: Lẩu mắm có nguyên liệu khá đơn giản với bông điên điển, rau đắng,
càng cua, bông lục bình,... nấu chung với nhiều lựa chọn như cá linh, lươn, cá kèo, mực...

Địa chỉ gợi ý: Quán Đồng Quê - 108 Trưng Nữ Vương, Phường 8, TP Châu Đốc. Bò tái
me

Bò tái me: sử dụng các loại thịt tươi ngon, được xào chín tới kết hợp cùng khổ qua, hành
tây và gừng,... Bò tái me có thể ăn kèm với bánh đa hay bánh phồng tôm và chấm cùng
nước mắm chua ngọt. Bò tái me cũng là một trong những món thường xuất hiện trên bàn
nhậu

Địa chỉ gợi ý: Khu vực Núi Sam, Châu Đốc, An Giang

Cá lóc nướng trui: Cá lóc đồng sau khi bắt lên sẽ được làm sạch, sau đó mang lên than
hồng và nướng đến khi chín tới, nhưng không được để khô hay quá nhão. Cá lóc khi
nướng đều sẽ có phần thịt trắng, mùi thơm cực ngon. Món này ăn kèm với bánh tráng,
bún tươi, các loại rau thơm và chấm với nước mắm chua ngọt hay nước mắm me đều
được.

Địa chỉ gợi ý: Phượng - Quán Hải Sản - Số 70 Lê Lợi, P. Châu Phú B, TP Châu Đốc, An
Giang.

6.5 Mùa nước nổi

Đây là một đặc trưng không thể thiếu khi nhắc đến vùng miền tây sông nước – Đồng
Bằng sông Cửu Long, Việt Nam. Mùa nước nổi (mùa lũ sông Cửu Long) là tên gọi dân
gian của mùa lũ từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch ở vùng đồng bằng Tây Nam Bộ. Tùy vào
thời tiết mà mùa nước nổi bắt đầu và kết thúc sớm muộn khác nhau. Lũ lên cao nhất vào
khoảng nửa cuối tháng 8 đến đầu tháng 9 dương lịch. Vào mùa này, nước từ thượng
nguồn sông Mekong đổ về Đồng Bằng sông Cửu Long, nước ở các sông ngòi kênh rạch
dâng lên tràn bờ, nhiều khi ngập nhà cửa. Nước nổi gây ra nhiều khó khăn vất vả cho
người dân, đây là một dạng lũ lụt nhưng không được coi là thiên tai gây nhiều thiệt hại
nặng nề. Vì nó đem lại nhiều sản vật tự nhiên và bồi đắp phù sa cho vùng đất này. Người
dân ở đây, đã sống chung với lũ và xem nó như người bạn nghề, coi mùa nước nổi như là
một mùa để đổi phương thức canh tác. Thay vì canh tác nông nghiệp, cô chú ở đây sẽ

109
thay bằng phương thức canh tác nguồn lợi thủy sản dồi dào do hiện tượng ngập lụt mang
lại. Hàng năm, mùa nước nổi bồi dưỡng 1 lượng rất lớn phù sa cho các vùng đất canh tác
ở hạ lưu sông Mekong Việt Nam lẫn Campuchia. Bên cạnh đó, lũ còn làm cho những
vùng đất này được nghỉ ngơi sau những mùa làm việc với bà con vất vả, lũ giúp đất rửa
trôi những nguồn sâu bệnh cho cây trồng nông nghiệp. Mùa nước nổi về, Miền Tây như
được thay một màu áo mới. Đây cũng là mùa chim bay về làm tổ đầy đàn. Hay nói cách
khác, đây thời điểm tất cả mọi thứ ở vùng đất này sinh sôi nảy nở.

Những trải nghiệm không thể quên – bạn nên 1 lần thử khi đến với mùa nước nổi
miền tây: chèo xuồng đi hái bông điên điển, hái bông súng, giăng lưới, đóng dớn bắt cá
linh, lội ruộng hái ấu, xem chim mớm mồi về tổ, chèo xuồng đập lúa lúa ma (lúa trời)
Học cách chế biến các món ăn đặc sản mùa nước nổi miền Tây, săn chuột đồng mùa
nước nổi ở miền Tây

Đặc sản của miền Tây mùa nước nổi: Du lịch miền tây mùa nước nổi không chỉ là để
khám phá hay chiêm ngưỡng, trải nghiệm vẻ đẹp của thiên nhiên và văn hóa của người
dân bản địa mà du khách còn có thể thưởng thức các món ăn độc đáo, hấp dẫn chỉ có ở
miền Tây thời điểm này. Nước về mang theo nhiều sản vật bên kia bên giới đổ về, trong
đó có con cá linh nổi tiếng. Cá chỉ to bằng đầu đũa nhưng có thể sử dụng làm nguyên liệu
cho nhiều món ngon khác nhau. Đầu tiên phải là món mắm cá linh, tiếp theo là lẩu cá linh
bông điên điển với vị chua chua ngọt ngọt đặc trưng. Món cuối cùng làm từ cá linh nhất
định du khách phải thử chính là cá linh kho tộ ăn với cơm trắng. Ngoài ra trong mùa
nước nổi, du khách có thể thưởng thức món chuột đồng quay lu, gỏi cá sặc lá sầu đâu,
bánh xèo bông điên điển…

6.6 Giới thiệu TP.Long Xuyên, du lịch ở Long Xuyên

Tổng quan Thành Phố Long Xuyên

Thành phố Long Xuyên là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật của
tỉnh An Giang, là đô thị trẻ, năng động nằm bên bờ Tây sông Hậu (Hậu Giang), có vị trí
địa kinh tế - chính trị quan trọng trong hệ thống các đô thị khu vực Đồng bằng sông Cửu
Long. Thành phố có diện tích tự nhiên 114,96 km2, là đô thị loại 2 trực thuộc tỉnh, nằm
bên hữu ngạn sông Hậu. Long Xuyên cách thủ đô Hà Nội 1950 km về phía Nam, cách
Thành phố Hồ Chí Minh (Sài Gòn cũ) 189 km về phía Tây Nam, cách biên giới
Campuchia 45 km đường chim bay.

Tây Bắc giáp huyện Châu Thành Đông Bắc giáp huyện Chợ Mới Nam giáp quận Thốt
Nốt (Thành phố Cần Thơ), Tây giáp huyện Thoại Sơn.

Du lịch Long Xuyên

110
Khu vực tưởng niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng

Một nơi mà bạn có thể đến và ghé thăm là khu tưởng niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng ở xã
Mỹ Hòa Hưng, Long Xuyên, An Giang trên đảo Ông Hồ. Nơi đây là đền, nhà tưởng niệm
và một ngôi nhà gỗ nơi Tổng thống Tôn Đức Thắng sống suốt thời thơ ấu. Để đến khu
tưởng niệm, bạn có thể đến bến phà Ô Môi trên đường Phan Huy Chú, hoặc nếu bạn đi xe
ô tô có sức chứa trên 10 người, bạn có thể đến đảo Ông Hổ từ phà Trà Ôn.

Đài tưởng niệm này được xây dựng vào năm 1997 và được dựng lên vào tháng 8 năm
1998 vào sinh nhật lần thứ 110 của Chủ tịch Tôn Đức Thắng trong khuôn viên rộng 1.600
mét vuông gần ngôi nhà cũ của gia đình ông. Ngôi đền có cấu trúc cổ xưa gồm ba cấp độ,
các chi tiết đều làm bằng gỗ gỗ quý. Vị trí trung tâm được trang trí với một nửa bức
tượng của Chủ tịch Tôn Đức Thắng, hai mặt của tấm được chạm khắc hình của cây tre,
phía dưới là hình ảnh một con cá chép. Xung quanh ngôi đền được trang trí với các biểu
tượng của Ngũ lạc (giàu sang, tài lộc, trường thọ, sức khỏe tốt, an ninh).

Ngôi nhà cổ là nơi cố tổng thống sống trong thời thơ ấu và được ông Ton Van De, cha
ông xây vào năm 1887. Ngôi nhà có kiến trúc chữ Quốc (một nhân vật Trung Quốc) với
những cột gỗ, mái ngói, đường chân trời 12m và chiều dài 13m. Đằng sau ngôi nhà này,
có 4 ngôi mộ của cha, mẹ và anh trai của Tổng thống và vợ. Ngôi nhà được công nhận là
di tích quốc gia vào tháng 12 năm 1989 bởi Bộ Văn hóa Thông tin.

Cù Lao Ông Hổ

Cù Lao Ông Hổ thuộc phố Mỹ Hòa Hưng, thành phố Long Xuyên. Cù lao xanh ngắt
bóng tre và cây ăn trái, thấp thoáng những mái nhà nhỏ bé, yên bình. Từ dưới bến phà
vào cù lao đã thấy hai bức tượng hổ to lớn được tạc bằng đá uy nghi đứng trấn cổng vào.
Đó là biểu tượng của vùng đất này từ 300 năm qua. Năm 1984, Bộ Văn hóa đã ra quyết
định công nhận đây là Di tích Lịch sử Quốc gia.

Sự tích: Từ 300 năm qua, mảnh đất cù lao luôn chào đón mọi người bằng hai bức tượng
hổ to lớn. Hai bức tượng con hổ này được tạc bằng đá, hàng trăm năm qua vẫn đứng uy
nghi ngay tại cổng vào. Theo người dân địa phương, cù lao Ông Hổ gắn liền với nhiều
truyền thuyết về tên gọi của nó. Xưa kia, có hai vợ chồng ông lão đang cùng nhau chèo
xuống đánh bắt cá thì chợt bắt gặp một con mèo bám trên mảng lục bình trôi. Tuy nhiên,
khi họ lại gần thì nhận ra không phải con mèo. Đó là một hổ con vừa đói, vừa rét. Ông bà
cảm nhận tình cảnh đáng thương của con hổ nên đem nó về nuôi dưỡng. Hổ con lớn dần
trong tình thương bao la của ông bà lão. Sau một thời gian ông bà ra đi nên hổ đã rút vào
rừng sâu. Tuy nhiên chú hổ này vẫn ghi nhớ công ơn nuôi dưỡng chăm sóc của 2 người
nên mỗi khi đến ngày giỗ của ân nhân, con hổ đều mang về một con heo rừng hoặc nai
rừng đặt bên bên mộ rồi quay đi. Do đó, khi con hổ chết, dân làng vì thương tình nên lập
miếu thờ Ông Hổ. Từ đó, mọi người truyền tai nhau về cái tên cù lao Ông Hổ.
111
Du lịch Bảo tàng An Giang tại Thành phố Long Xuyên - Tỉnh An Giang

Ở đây, bạn sẽ được tìm hiểu về dấu tích lịch sử hào hùng của những anh hùng dân tộc nơi
đây. Bạn có thể được đọc một cách tường tận về các tài liệu hay tận mắt nhìn thấy các
hiện vật và hình ảnh phản ánh lịch sử, văn hoá và quá trình phát triển của tỉnh An Giang,
tất cả đều được ghi chép và lưu giữ cẩn thận tại đây. Với có kiến trúc cổ kính, khuôn viên
rộng đẹp, vườn là hoa sứ luôn tỏa hương thơm dịu nhẹ tại bảo tàng sẽ mang đến cho bạn
sự sảng khoái dễ chịu.

An Giang vốn nổi tiếng với du lịch tâm linh như miếu: Bà Chúa Xứ núi Sam, chùa Tây
An, lăng Thoại Ngọc Hầu, chùa Hang. Tại Long Xuyên thì chúng ta cũng có những địa
danh không kém phần tâm linh, lôi cuốn. Như du lịch Tịnh xá Ngọc Giang tại Thành phố
Long Xuyên - Tỉnh An Giang.

Du lịch Chùa Quảng Tế tại Thành phố Long Xuyên - Tỉnh An Giang

Chùa Quảng Tế tọa lạc tại số 51/4 Lý Thái Tổ, phường Mỹ Long, TP. Long Xuyên. Với
sự thanh tịnh, trầm mặc pha lẫn nét cổ kính, chùa Quang Tế đang dần trở thành điểm đến
yêu thích của du khách thập phương muốn thư giãn và khám phá cảnh sắc thiên nhiên
đẹp, hùng vĩ.

Du lịch Chùa Ông Bắc tại Thành phố Long Xuyên - Tỉnh An Giang

Chùa Ông Bắc nằm trên đường Phạm Hồng Thái thuộc phường Mỹ Long, thành phố
Long Xuyên, tỉnh An Giang. Chùa Ông Bắc còn được gọi là Quảng Đông Tỉnh Hội Quán
là một di tích kiến trúc chính thống của người Việt gốc Hoa với các di vật cổ có giá trị
cao. Chùa được xây dựng cách đây trên 100 năm bởi những người Hoa từ tỉnh Quảng
Đông (Trung Quốc) để làm nơi hội họp, sinh hoạt. Chùa đã được công nhận di tích lịch
sử - văn hoá cấp quốc gia vào tháng 6/1987.

Chợ nổi Long Xuyên – một ngôi chợ đặc trưng ở miền Tây

Nhắc đến chợ nổi – sản phẩm du lịch đặc trưng của khu vực miền Tây Nam Bộ, người ta
sẽ nhớ ngay đến chợ nổi Cái Răng, Cái Bè mà ít ai nghĩ đến cái tên chợ nổi Long Xuyên.
Chợ nổi Long Xuyên, nằm trên khu vực sông Hậu đã xuất hiện từ rất lâu, là nơi tụ họp
buôn bán đồ nông sản của người dân An Giang và các tỉnh lân cận bằng thuyền, ghe. Mặc
dù quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ, đường sá giao thông thuận lợi hơn song chợ nổi
Long Xuyên vẫn giữ nguyên vẹn hồn chợ xưa, người dân vẫn mua bán, di chuyển bằng
tàu, ghe.Trải dài cả khúc sông khoảng 2km từ bến đò Ô Môi, chợ nổi Long Xuyên hoạt
động buôn bán từ 4-5h sáng. Chỉ cần thuê một xuồng máy với giá từ 200.000đ là du
khách đã có thể khám phá tất cả vẻ đẹp của chợ nổi Long Xuyên qua góc nhìn của chính
mình. Tầm 7h là chợ nổi đông vui nhất với hoạt động mua bán nông sản

112
6.7 Tổng quan tỉnh Đồng Tháp
Vị trí địa lý
Đồng Tháp nằm trong khu vực đồng bằng sông Cửu Long, là một trong ba tỉnh của vùng
Đồng Tháp Mười, có tổng diện tích 3.374 km², dân số gần 1,7 triệu người; phía bắc giáp
Cam-pu-chia, phía nam giáp Vĩnh Long và Cần Thơ, phía tây giáp An Giang, phía đông
giáp Long An và Tiền Giang. Đồng Tháp là tỉnh nằm trong vùng trọng điểm về sản xuất
lương thực - thực phẩm của cả nước, đứng thứ ba cả nước về tổng sản lượng lúa với trên
3,07 triệu tấn/năm, sản lượng lúa hàng hóa trên 2 triệu tấn. Thủy sản được coi là thế
mạnh thứ 2 sau cây lúa. Đồng Tháp hiện là tỉnh đứng đầu cả nước về sản lượng cá tra
xuất khẩu.
Tỉnh có hệ thống sông, ngòi, kênh, rạch chằng chịt; nhiều ao, hồ lớn. Sông chính là sông
Tiền (một nhánh của sông Mê Kông) chảy qua tỉnh với chiều dài 132km. Dọc theo hai
bên bờ sông Tiền là hệ thống kênh rạch dọc ngang. Đường liên tỉnh giao lưu thuận tiện
với trên 300km đường bộ và một mạng lưới sông rạch thông thương.
Khí hậu: Đồng Tháp nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, chia 2 mùa rõ rệt: mùa mưa từ
tháng 5 đến tháng 11 và mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Nhiệt độ trung bình
26,6ºC.
Dân tộc và tôn giáo: Ở Đồng Tháp có nhiều tôn giáo như Cao Đài, Hòa Hảo, Phật giáo
và Công giáo. Tính cách người dân Đồng Tháp mang đậm nét đặc trưng chung của đồng
bằng Nam Bộ: cần cù, hiền lành, phóng khoáng, cởi mở và giàu lòng mến khách.
2. Tiềm năng, lợi thế phát triển
Tiềm năng phát triển du lịch
Vùng đất Đồng Tháp Mười ngày xưa nổi tiếng hoang vu với lắm bưng, trần, đìa, bàu, với
bạt ngàn đưng, lác, năng, sen, súng và lau, sậy,...Đây là giang sơn của các loài động vật
hoang dại như: rắn, rùa, chuột ếch, chim muông, cua, cá sấu.
Giờ đây về thăm Đồng Tháp du khách như trở về với cội nguồn thiên nhiên bởi bầu
không khí trong lành, mát mẻ của những cánh đồng lúa phì nhiêu, đến viếng Khu Di tích
Mộ Cụ Phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc, đài liệt sĩ, Khu Di tích Gò Tháp, Chùa Kiến An
Cung, Vườn Quốc Gia Tràm Chim - Tam Nông, Khu Di tích Xẻo Quít, làng hoa kiểng
Tân Qui Đông, các vườn cây ăn trái Cao Lãnh, Châu Thành, Lai Vung, Thạnh Hưng...
Tiềm năng phát triển kinh tế
Hai nhánh sông Cửu Long là sông Tiền và sông Hậu chảy qua tạo nên hệ thống giao
thông bằng đường thủy tại Đồng Tháp rất thuận lợi. Hai bến cảng nằm bên bờ sông Tiền
giúp vận chuyển hàng hoá thuận tiện ra biển Đông và Campuchia.
Là một tỉnh nông nghiệp, Đồng Tháp sản xuất nhiều lương thực và các loại nông, thủy
sản có giá trị xuất khẩu. Đất đai Đồng Tháp màu mỡ bởi phù sa do hai con sông Tiền và
sông Hậu cung cấp hàng năm, xóm làng trù phú giữa bốn bề cây cối xanh tươi. Vì thế
Đồng Tháp được biết đến như một vựa lúa của cả nước. Ở đây có giống lúa nổi một loài
lúa mọc tự nhiên từ tháng 4, tháng 5 đến tháng 10 thu hoạch mà không cần chăm bón.

113
Đồng Tháp cũng là vùng đầy triển vọng về các loại cây công nghiệp ngắn ngày như mía,
bông, thuốc lá, đậu tương và cây ăn trái như xoài Cao Lãnh, nhãn Châu Thành, quít Lai
Vung, bưởi Phong Hòa, chôm chôm, vú sữa, mãng cầu có quanh năm

6.8 Giới thiệu khái quát vùng Đồng Tháp Mười

Đồng Tháp Mười là tên gọi của phần trong lãnh thổ Việt Nam của một vùng đất ngập
nước phía đông sông Tiền ven biên giới Việt Nam - Campuchia, trải rộng trên ba tỉnh
Long An, Tiền Giang và Đồng Tháp mà trung tâm là thị xã Kiến Tường. Vùng Đồng
Tháp Mười rộng 697.000 hecta, có khu bảo tồn đất ngập nước Láng Sen, vườn quốc gia
Tràm Chim. Trong các cuộc chiến tranh chống Pháp và chiến tranh Việt Nam, Đồng
Tháp Mười là một trong những chiến khu quan trọng nhất. Trong thập niên 1980, ba tỉnh
nói trên đã đẩy mạnh khai hoang vùng Đồng Tháp Mười. Đây là một trong những nguyên
nhân quan trọng góp phần đưa Việt Nam từ một nước thiếu lương thực thành một trong
những nước xuất khẩu lúa gạo quan trọng trên thế giới.

Đồng Tháp Mười là một đồng lụt kín được bao quanh bởi các giồng đất cao ven biên giới
Việt Nam – Campuchia, đê tự nhiên dọc sông Tiền và giồng biển cổ dọc theo Quốc lộ 1
(Tân Hiệp – Nhị Quý, Cai Lậy) và chặn lại bởi sông Vàm Cỏ Đông (Long An).

Hệ sinh thái

Hệ sinh thái rừng tràm có thể tìm thấy khá nhiều trong đồng bằng ngập nước. Phạm vi
xuất hiện của hệ sinh thái này khá đa dạng, từ vùng triền của đất dốc tụ cho đến đất phèn
hoạt động. Những cánh rừng tràm có thể phát triển trên những cánh đồng, đồng thời cũng
có thể phát triển khá nhiều dọc theo sông rạch. Tuy nhiên, những cánh rừng tràm nguyên
sinh dường như không còn nữa mà chỉ có thể tìm thấy một phần rừng tràm tái sinh với
diện tích quá nhỏ so với một vùng Đồng Tháp Mười rộng lớn.

Hệ sinh thái đồng cỏ ngập nước theo mùa khá phổ biến và chiếm ưu thế trong vùng này
xưa kia. Thảm thực vật với các quần xã thay đổi theo môi trường tự nhiên trong từng
vùng. Những cánh đồng hoàng đầu ấn, cỏ năng, cỏ ống, cánh đồng cỏ mồm, cỏ lác trải
rộng khắp vùng này xưa kia vẫn còn tìm gặp khá nhiều ở các khu bảo tồn và vườn quốc
gia

Các khu bảo tồn thiên nhiên: Vườn quốc gia Tràm Chim và Khu bảo tồn đất ngập nước
Láng Sen là hai khu bảo tồn thiên nhiên đất ngập nước rất điển hình được thành lập nhằm
thực hiện những mục tiêu bảo tồn đa dạng sinh học và các hệ sinh thái vùng đất ngập
nước Đồng Tháp Mười.

NGÀY 7: NHÓM 7: CAO LÃNH-TP HCM

114
7.1 Giới thiệu về cao lãnh

Cao Lãnh là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Đồng Tháp, Việt Nam. Biệt danh Thủ phủ Đất sen
hồng. Thành phố Cao Lãnh hiện đang là đô thị loại II và là đô thị tỉnh lỵ trung tâm quan
trọng của tỉnh Đồng Tháp.

Vị trí địa lí: Thành phố Cao Lãnh nằm ở tả ngạn sông Tiền dọc theo quốc lộ 30, cách
Thành phố Hồ Chí Minh 154km, Thành phố Cần Thơ 80km, có vị trí địa lý:

Phía Bắc và phía Đông giáp huyện Cao Lãnh, Phía Nam giáp huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng
Tháp, qua sông Tiền, Phía Tây giáp huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang, qua sông Tiền

Lịch sử hình thành:

Vào cuối thế kỷ 17, chúa Nguyễn cho di dân từ các tỉnh miền Trung vào khai phá Nam
bộ và đồng bằng sông Cửu Long, trong số lưu dân có nhiều người từ thôn Bả Canh thuộc
phủ Quy Nhơn, trấn Bình Định đã vào sinh sống ven bờ rạch Cái Sao Thượng và sông
Con (sông Cao Lãnh ngày nay) hình thành nên xóm Bả Canh và phát triển thành khố
trường Bả Canh.

Năm 1913, Pháp lập quận Cao Lãnh thuộc tỉnh Sa Đéc. Từ năm 1956, chính quyền Sài
Gòn thành lập tỉnh Kiến Phong, lấy khu vực thị tứ Mỹ Trà của quận Cao Lãnh làm tỉnh lỵ
và tồn tại đến ngày giải phóng hoàn toàn Miền Nam.

Năm 1976, tỉnh Đồng Tháp được thành lập trên cơ sở hợp nhất hai tỉnh Sa Đéc và Kiến
Phong, khu thị tứ Mỹ Trà – Cao Lãnh trở thành thị trấn của huyện Cao Lãnh.

Năm 1989 trở thành thị xã tỉnh lỵ của tỉnh Đồng Tháp.

Ngày 16 tháng 01 năm 2007, thị xã Cao Lãnh được Chính phủ công nhận là thành phố
thuộc tỉnh Đồng Tháp

Du lịch tại Cao Lãnh

Du lịch văn hóa lịch sử tại khu vực trung tâm: Công viên Văn Miếu tại phường 1, khu di
tích lăng cụ phó bảng Nguyễn Sinh Sắc…

Du lịch sinh thái miệt vườn: Khu du lịch sinh thái cồn Tân Thuận Đông, một số dự án
đang được xây dựng tại khu vực ven sông Tiền. Cồn Tân Thuận Đông đang phát triển
loại hình du lịch sinh thái miệt vườn với không gian gần 1000 ha trồng xoài nằm giữa
sông Tiền.

Loại hình du lịch homestay phát triển kết hợp trong khu di tích lăng cụ phó bảng, tại khu
vực làng Hòa An.
115
7.2 Lăng mộ Phó Bảng Nguyễn Sinh Sắc

Khu di tích Nguyễn Sinh Sắc thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp, Việt Nam. Đây là
nơi an nghỉ của Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc (1862–1929), là một nhà nho yêu nước, và là
thân sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Di tích được xếp hạng di tích cấp quốc gia ngày 9
tháng 4 năm 1992.

Năm Tân Sửu (1901), cụ đỗ Phó bảng và năm 1906 nhậm chức “Thừa biện Bộ Lễ” và sau
đó là Tri phủ lĩnh nhiệm Tri huyện Bình Khê (Bình Định). Chỉ làm quan được một thời
gian ngắn thì bị Triều đình nhà Nguyễn cách chức. Sau khi bị cách chức quan, Nguyễn
Sinh Sắc vào Nam Bộ làm thầy thuốc, dạy học giúp dân nghèo, sống cuộc đời thanh bạch
tại làng Hòa An

Cảm phục trước tấm lòng yêu nước, thương dân của ông, người dân địa phương đã góp
tiền mua đất an táng ông tại miếu Trời Sanh (cạnh chùa Hòa Long hiện nay), và gìn giữ
cho đến khi đất nước hết chiến tranh (1975). Sau đó, chính quyền địa phương và nhân
dân tỉnh Đồng Tháp đã tổ chức xây dựng lại phần mộ của ông để tỏ lòng biết ơn và tôn
kính, và công trình được khánh thành vào ngày 31 tháng 12 năm 1977.

Ngày nay sau nhiều lần tôn tạo, khu phần mộ đã trở thành một quần thể di tích lịch sử -
văn hóa cấp quốc gia.Trên bề mặt viên rộng 10 ha; nhiều công trình vừa mang tính dân
tộc, vừa mang tính hiện đại đã được xây dựng. Nổi bật có:

Mộ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc (quan trọng nhất): Mộ được ốp bằng đá hoa cương. Núm
mộ hình chữ nhật màu xám tro, yên vị trên nền mộ bằng đá mài trắng. Vòm mộ hướng về
phía Đông, trên mộ có một đỉnh trầm bằng đá Ngũ Hành Sơn (Đà Nẵng). Đặc biệt, tại
đây có cây khế gần 300 tuổi (nằm bên trái mộ) và cây sộp hơn 300 tuổi (nằm bên phải
mộ). Cách vòm mộ 25m về phía trước là hồ sen hình ngôi sao năm cánh, giữa hồ sừng
sững một đài sen trắng cách điệu cao 6,5m, tượng trưng cho cuộc đời thanh bạch, lương
tâm trong sạch của Nguyễn Sinh Sắc, và cũng là biểu tượng cho quê hương Đồng Tháp
luôn yêu quý ông.

Tượng Nguyễn Sinh Sắc (tượng ngoài trời đặt trong khuôn viên) ngoài ra còn có nhà
trưng bày giới thiệu về cuộc đời của Nguyễn Sinh Sắc. Nơi đây tái hiện chân thực từng
giai đoạn gắn liền cuộc đời cụ Phó bảng từ quê hương và gia đình, tình cảm của cụ
Nguyễn Sinh Sắc với nhân dân Hòa An và tình cảm của nhân dân Hòa An cùng cả nước
đối với cụ… Hàng năm, tại đây tổ chức lễ giỗ long trọng Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc vào
ngày 27 tháng 10 (âm lịch).

7.3 Khu du lịch sinh thái Xẻo Quýt và các điểm du lịch sinh thái ở Đồng Tháp

116
Khu du lịch sinh thái ở Đồng Tháp

Đồng Tháp có khá nhiều di tích lịch sử mà Xẻo Quýt là một trong những điểm du lịch về
nguồn ý nghĩa, khu di tích Xẻo Quýt với diện tích khoảng 50 ha, trong đó có 20 ha rừng
tràm nguyên sinh, thuộc 2 xã Mỹ Hiệp và Mỹ Long, huyện Cao Lãnh, Tỉnh Đồng Tháp.
Nằm cách trung tâm thành phố Cao Lãnh khoảng 30km.

Cái tên “ Xẻo Quýt” đặc biệt: tên gọi “Xẻo Quýt” được lý giải theo hai cách. Theo cách
giải thích thứ nhất thì “Xẻo” nghĩa là một con lạch nhỏ còn “Quýt” là ý nói cây quýt
trong vườn. Cách giải nghĩa thứ hai “Quýt” là tên của người đầu tiên đã có công khai phá
khu vực nên lúc đầu còn gọi là Xẻo ông quýt, sau gọi tắt thành “Xẻo Quýt”.

Thời điểm du lịch Xẻo Quýt: Khu du lịch Xẻo Quýt Đồng Tháp đẹp nhất vào những
tháng cận cuối năm tháng 8 hoặc tháng 10, 11. Vào tháng 10, 11 khi nước lên sẽ được đi
thuyền hoặc xuồng ba lá.

Đôi nét về Xẻo Quýt: Xẻo Quýt từng là căn cứ địa của nhân dân Đồng Tháp trong công
cuộc chống Mỹ những năm 1960 - 1975. Hiện, giữ rất nhiều chứng tích như công sự
chiến đấu chữ Z và chữ L, phòng họp và nhà lán của các chiến sĩ cách mạng, bãi lựu đạn
chống đổ quân bằng trực thăng,... Được công nhận di tích lịch sử quốc gia năm 1992

Khám phá khu di tích Xẻo Quýt: Tham quan khu di tích, du khách có hai phương tiện
để di chuyển. Du khách có thể đi bộ theo con đường độc đạo trong khu di tích, dài
khoảng 1,5 km vào mùa khô. Cách thứ hai là di chuyển thuyền ba lá. Ngoài ra, còn có
những “bãi ngù – tử địa” có gài lựu đạn chống trực thăng và xe tăng bộ binh, nhà đón
khách Tỉnh ủy, các nơi hội họp, làm việc và sinh hoạt của cán bộ, bộ đội trong suốt thời
kỳ chiến đấu ác liệt.

Hệ sinh thái: có 170 loài thực vật với 158 loài hoang dại và 12 loài cây thân gỗ. Hệ động
vật có 200 loài hoang dã, đặc biệt ở đây có 13 loài động vật quý hiếm được ghi vào sách
đỏ Việt Nam như trăn mốc, rắn hổ trâu, rùa hộp, chim sả mỏ rộng và loài rái cá thường…

Đến Xẻo Quýt ăn gì? Sau khi tham quan, vui chơi thỏa thích, khu ẩm thực và nhà hàng
Xẻo Quýt mang đậm chất quê sẽ là điểm dừng chân lý tưởng để bạn thưởng thức các món
đặc sản trứ danh xứ này, như cá lóc nướng sen, chuột đồng nướng, lươn đồng nấu chua,
ếch nướng mọi, lẩu cá linh… được nghe đờn ca tài tử.

Các điểm du lịch sinh thái khác

Khu du lịch sinh thái Gáo Giồng

Địa chỉ: Ấp 6, xã Gáo Giồng, huyện Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp.

117
Đặc điểm: có hơn 15 loại chim khác nhau sinh sống với số lượng có thể lên đến hàng
ngàn con như le le, vịt trời, diệc, đồng,… , có thể leo lên đài quan sát cao 18m để có thể
ngắm nhìn trọn vẹn toàn bộ khu du lịch từ trên cao, có nguồn hải sản vô cùng phong phú,
phục vụ rất nhiều món ăn đặc sản như cá linh nấu canh chua bông điên điển, cá lóc
nướng đọt sen, mắm kho chấm rau dừa, lá sâu nhái chấm với mắm me,…

Khu du lịch sinh thái Đồng Sen Tháp Mười

Địa chỉ: Tọa lạc ở xã Mỹ Hòa, cách trung tâm thành phố Cao Lãnh khoảng 35km

Đặc điểm: có trồng rất nhiều hoa sen, nơi sinh sống của 149 loại động vật và 112 loại
chim, có cả những loại động vật quý hiếm như sếu đầu đỏ, rắn ráo, trăn đất,…Diện tích
trồng sen lên tới hơn 11ha, vì thế du khách đến đây có thể thấy những cánh đồng sen bao
la. Xen kẽ giữa các đồng sen là những chòi nghỉ dành cho du khách dừng chân, có thể tự
mình chèo xuồng đi hái sen, câu cá, ở đây có phục vụ những món ăn miền Tây và nơi này
không thể thiếu những món ăn từ sen như cơm chiên sen, gỏi ngó sen, sữa sen, hạt sen
tươi, hạt sen chiên…

Khu du lịch hoa kiểng Sa Đéc

Địa chỉ: Ấp Khánh Nhơn, xã Tân Khánh Đông, Sa Đéc, Đồng Tháp.

Đặc điểm: Khu du lịch Hoa Kiểng Sa Đéc được ví như “vườn hoa kiểng cổ lớn nhất Nam
Bộ ” với những cây kiểng bonsai, các loại hoa đủ muôn sắc, với diện tích lên đến 20.000
m², có vườn hồng được xếp vào một trong những vườn hồng lớn nhất Sa Đéc với hơn
30.000 chậu hoa, hơn 150 giống hoa hồng.

Khu Du Lịch Sinh Thái Thuận Hiếu

Địa chỉ: Ấp 6B, xã Trường Xuân, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp.

Đặc điểm: không gian ở đây rộng rãi, thoáng mát, có cầu được xây dựng bằng sắt trên
dòng sông xung quanh là hoa sen màu hồng được bao phủ bởi những lá sen, có những
chiếc chòi được xây dựng ngay trên sông. Những món ăn mang đậm miền sông nước, đặc
sản của người dân miền tây. Ngoài ra, khu du lịch sinh thái Thuận Hiếu có nhiều địa
điểm check in để cho thực khách có thể nhìn ngắm và chụp những bức ảnh đẹp

7.4 Khu di tích Gò Tháp

Khu di tích Quốc gia đặc biệt Gò Tháp tọa lạc tại ấp 1, xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười,
tỉnh Đồng Tháp. Gò Tháp được xem là nơi hội tụ của những giá trị đặc biệt về văn hóa,
lịch sử, khảo cổ và tâm linh gắn liền với mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau.

118
Giá trị văn hóa khảo cổ học: Những ghi nhận sớm nhất về khảo cổ học ở Khu di tích
Gò Tháp vào khoảng những năm 1881, do Đại úy Silvestre - một thanh tra người Pháp
làm việc tại đây. Cho đến nay, qua các đợt nghiên cứu, khảo sát, thăm dò và khai quật,
Khu di tích Gò Tháp được các nhà khảo cổ xác định là một tiểu quốc của vương quốc
Phù Nam. Nơi đây lưu giữ gần như khá nguyên vẹn các di tích của nền văn hóa Óc Eo và
vương quốc Phù Nam, với hơn 10 di tích kiến trúc đền thần Hindu giáo, ao thần, giếng
thần, đường đi cùng nhiều di tích cư trú, xưởng chế tác,… và nhiều bộ sưu tập hiện vật
độc đáo như: tượng thần Hindu giáo (trong đó có 02 tượng thần Vishnu được công nhận
là Bảo vật Quốc gia), tượng Phật gỗ và đặc biệt là bộ sưu tập hơn 400 hiện vật vàng gồm
các lá vàng, khuyên tai vàng, nhẫn vàng, sợi dây chuyền vàng,… Đã được tổ chức Kỷ lục
Việt Nam xác nhận là “Bộ sưu tập hiện vật vàng Óc Eo - Gò Tháp nhiều nhất Việt Nam”.

Giá trị lịch sử: Khu di tích Gò Tháp có “trang sử vàng son” trong cuộc chiến đấu bảo vệ
đất nước. Nơi đây từng là “Đại bản doanh” của hai vị anh hùng dân tộc Thiên hộ Võ Duy
Dương và Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều trong cuộc đấu tranh chống Thực dân Pháp xâm
lược những năm 1862 – 1866. Sau năm 1945, Gò Tháp là “địa chỉ đỏ” của cuộc kháng
chiến chống Pháp. Nơi đây được Xứ uỷ và Ủy ban kháng chiến Hành chánh Nam Bộ
chọn làm căn cứ kháng chiến trong giai đoạn từ năm 1946 đến năm 1949. Trong kháng
chiến chống Mỹ cứu nước, Gò Tháp còn là nơi ghi dấu chiến công oanh liệt đánh sập
Tháp Mười Tầng (Viễn vọng đài) của chính quyền Ngô Đình Diệm vào ngày 04 tháng 01
năm 1960 của quân và dân tỉnh Kiến Phong.

Giá trị về văn hóa tâm linh: Khu di tích Gò Tháp còn nổi bật qua những giá trị tâm linh
với các di tích tín ngưỡng, tôn giáo với các di tích như: Miếu thờ Bà Chúa Xứ, Miếu
Hoàng Cô, Đền thờ Thiên hộ Võ Duy Dương, Đền thờ Đốc Binh Nguyễn Tấn Kiều và
chùa Tháp Linh. Hằng năm có hai kỳ lễ hội truyền thống lễ Vía Bà Chúa Xứ vào rằm
tháng 3 âm lịch và Lễ giỗ hai vị anh hùng dân tộc Thiên hộ Võ Duy Dương và Đốc binh
Nguyễn Tấn Kiều vào rằm tháng 11 âm lịch. Mỗi kỳ lễ hội ở Gò Tháp đã thu hút hàng
trăm ngàn du khách thập phương về tham dự.

Giá trị về sinh thái: Khu di tích Gò Tháp còn có khu sinh thái rộng hơn 160ha đã được
Bộ Tài Nguyên và Môi Trường công nhận là Khu bảo tồn đa dạng sinh học vào năm
2015. Khu sinh thái ở Khu di tích Gò Tháp là nơi bảo lưu nhiều nét hoang sơ của hệ sinh
thái vùng Đồng Tháp Mười với nhiều loài động - thực vật đặc hữu, nơi được xem là
vương quốc của sen. Hoa sen Gò Tháp cũng đã đi vào thơ ca, trở thành biểu tượng của
tỉnh Đồng Tháp, để mỗi khi nhắc tới Đồng Tháp, người ta nghĩ ngay đến hai câu thơ của
nhà thơ Bảo Định Giang: “ Tháp Mười đẹp nhất bông sen, Việt Nam đẹp nhất có tên Bác
Hồ”.

7.5 Sen ở Đồng Tháp

119
Đồng Tháp nổi tiếng với những ruộng sen. Sen trồng thành ruộng, sen trồng nên những
cánh đồng bạt ngàn, sen lên phố rồi vào sân, vào nhà của người dân Đồng Tháp.

Trong đời sống văn hóa truyền thống dân gian, hoa sen để trưng bày, trang trí cúng lễ, hội
họp quan trọng… Riêng về ẩm thực, sen dường như được tận dụng “triệt để”. Lá sen già
để gói cơm, gói bánh…, đọt sen non dùng ăn với cá lóc nướng trui. Rồi hạt sen làm mứt,
làm bánh, nấu chè, hầm các món mặn; củ sen thì nấu canh, nấu tiềm, làm dưa; ngó sen
làm gỏi, nấu súp; tim sen làm thuốc an thần, râu sen thì dùng ướp trà, sản phẩm từ sen
còn có rượu Hồng sen tửu; sữa sen, bánh nhân sen…
Các doanh nghiệp, lấy biểu tượng sen làm biểu trưng cho thương hiệu của mình, nằm ở vị
trí đầu con đường vào nội ô thành phố Cao Lãnh, Khách sạn Hòa Bình với slogan “Đồng
Tháp - thuần khiết như hồn sen”. Đồng Tháp sẽ tổ chức Lễ hội Sen từ 19 – 21/5/2022 với
chủ đề “Sen ngày mới”, nhằm tôn vinh hoa Sen, phát huy giá trị văn hóa, kinh tế các sản
phẩm chế biến từ cây Sen Đồng Tháp

7.6 Vườn quốc gia Tràm chim

Vườn quốc gia Tràm Chim là vùng đất nằm trong địa phận của 7 xã (Tân Công Sính, Phú
Đức, Phú Thọ, Phú Thành A, Phú Thành B, Phú Hiệp), thị trấn Tràm Chim thuộc huyện
Tam Nông. Nằm cách xa trung tâm thành phố Cao Lãnh khoảng 35 km. Bắt đầu tại trung
tâm thành phố Cao Lãnh (công viên thiếu nhi Tp Cao Lãnh đường 30 tháng 4) – bạn đi
theo quốc lộ 30 (QL30) đến ngã tư gần với trung tâm y tế huyện Thanh Bình – tiếp tục
bạn rẽ phải một mạch đến Tràm Chim theo bảng chỉ dẫn đường.

Có thảm thực vật phong phú với hơn 130 loài khác nhau. Hệ động vật ở đây nổi bật với
hệ chim nước giàu có gồm 233 loài, thuộc 25 chi, 49 họ. Trong đó, 88% được tìm thấy
vào mùa khô, chiếm ¼ tổng số các loài chim đã phát hiện ở Việt Nam. Và đặc biệt là loài
Sếu đầu đỏ, lớn nhất trong họ Hạc – một tài sản thiên thiên vô giá của vườn quốc gia
Tràm Chim ở Đồng Tháp, có một số loài cá nằm trong sách đỏ Việt Nam như: cá Còm,
cá Mang hổ, cá Ngựa nam, cá Duồng bay, cá Ét mọi, cá Hô…

Mùa nước nổi từ tháng 8 đến tháng 11 âm lịch (khoảng tháng 9 – 12 dương lịch) là mùa
du lịch vườn quốc gia Tràm Chim. Vào mùa khô từ tháng 12 đến tháng 5 âm lịch (khoảng
tháng 1 – 6 dương lịch) là mùa ngắm vũ điệu của sếu đầu đỏ ở vườn quốc gia Tràm
Chim, chỉ có thể ngắm sếu đầu đỏ vào mùa khô, dễ trông thấy nhất là từ tháng 2 – 5
dương lịch hàng năm. Mùa Hoa Hoàng tháng 12 đến tháng 2 hàng năm.

7.7 Ẩm thực vùng Đồng Tháp Mười

120
Nghề làm bánh phồng tôm Sa Giang nổi tiếng từ lâu với những chiếc bánh hình tròn, gọn,
cỡ lòng bày tay, có màu vàng gạch non nhạt của thịt tôm xay nhuyễn, khi chiên phồng
lên,

Nem Lai Vung: “Lai Vung” là xứ lạ lùng, Nem chua mà ngọt, thơm nồng. Lai Vung nổi
tiếng khắp vùng đồng bằng Nam Bộ với nghề làm nem truyền thống. Nằm ở phía Bắc
sông Hậu, làng nghề làm nem ở Lai Vung được hình thành hơn 60 năm nay. Nem Lai
Vung Giáo Thơ được ra đời do vợ chồng ông Nguyễn Thành Thơ nối nghiệp bà Tư Mặn
và cho ra thương hiệu này. Ông Thơ có xuất thân từ một giáo viên, sau đó bén duyên với
nghề nem và đã làm nên sự nghiệp ngày như ngày hôm nay.

Nguyên liệu có: Thịt nạc lọc hết gân, mỡ, đường, muối xay nhuyễn, da heo (bì), thính,
hạt tiêu và miếng tỏi xắt mỏng, nem được gói vào lá chùm ruột hay lá vông non, bên
ngoài bọc một lớp lá chuối. Một ngày sau khi gói, nem bắt đầu lên men chua, đến ngày
thứ ba thì thật sự “chua” rộ.

7.8 Kết tour

Vừa rồi chúng ta đã trải qua một chuyến đi tour 7 ngày 6 đêm. Có đầy đủ những khoảnh
khắc vui buồn hay thậm chí là những kỉ niệm đáng nhớ. Đối với em chuyến đi tour này
chính là một sự trải nghiệm vô cùng với mẻ vì với một người con sinh ra và lớn lên tại
Sài Gòn thì miền Tây là hoàn toàn mơ hồ đối với em. Nhưng thật may khi nhờ chuyến đi
tour này cả nhà chúng ta cũng như là em học được rất nhiều điều cũng như là mở mang
tầm mắt. Miền Tây sông nước này đã cho em thấy được cái gọi là sự dân dã không phải
là những gì xa hoa tráng lệ trên đất sài thành. Đây chính là một trong những chuyến đi
mà dù cho sau này em có đi đến bất cứ đâu hay trở thành một ai đó thì em cũng không
bao giờ quên được chuyến đi này. Một lần nữa xin cảm ơn tất cả mọi người em xin gửi
lời cảm ơn đến bác tài đã đưa chúng em đi đến nơi về đến chốn, cảm ơn các thầy cô đã
tạo cho chúng em chuyến đi này và một lần nữa chúc cho mọi người thật nhiều sức khỏe
và luôn thành công trong công việc.

121