Bài tập lớn Dân sự

MỤC LỤC

Trang

Lời mở đầu…………………………………………………………2

I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM………………………………………...3

1. Khái niệm di chúc………………………………………......3

2. Khái niệm di sản……………………………………………3

3. Di sản dùng cho việc thờ cúng…………………………......5

II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN…………………………………5

1. Di sản dùng vào việc thờ cúng không thể bị chuyển

nhượng ………………………………………………….......6

2. Di sản dùng vào việc thờ cúng không thể bị kê biên….......8

3. Việc quản lí di sản dùng vào việc thờ cúng………………..9

4. Chấm dứt việc dùng một phần di sản vào việc thờ

cúng…………………………………………………….........11

III. THựC TIỄN VỀ VẤN ĐỀ SI SẢN THỜ CÚNG ÁP DỤNG ĐIỀU 670
BLDS HIỆN NAY………………………………..........................12

1. Khái quát những trường hợp thường gặp trong tranh chấp di sản thờ
cúng…………………………………………………………12

2. Ví dụ về một vụ án tranh chấp di sản thờ cúng cụ thể….14

Kết luận…………………………………………………….17

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 1

 Bài tập lớn Dân sự

LỜI MỞ ĐẦU

Di sản dùng vào việc thờ cúng là loại di sản được hình thành từ ý nguyện
của người lập di chúc với những mục đích thể hiện truyền thống, đạo đức cao đẹp
của con người Việt Nam. Nhằm đảm bảo quyền thừa kế di sản dùng vào việc thờ
cúng của người lập di chúc thì pháp luật đã có những quy định điều chỉnh, ngoài ra
đó còn là cơ sở để giải quyết các tranh chấp xảy ra về các vấn đề này. Và những
quy định của pháp luật để điều chỉnh về vấn đề này có phù hợp, kịp thời và cụ thể
hay không? Trong bài tập cuối kì này em xin đề cập tới một số vấn đề về di sản
dùng vào việc thờ cúng: Những quy định của pháp luật, những vấn đề lí luận, so
sánh giữa di sản dùng vào việc thờ cúng và di sản tặng để thấy rõ sự khác biệt và
những vấn đề thực tiễn áp dụng những quy định này của các Tòa án trong hoạt
động xét xử.

Đề bài: “Di sản dùng vào việc thờ cúng theo quy định tại Điều 670 BLDS - Một số
vấn đề lí luận và thực tiễn”

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 2

 Bài tập lớn Dân sự

I. MỘT SỐ KHÁI NIỆM

1. Khái niệm di chúc

Theo Điều 646 BLDS 2005 quy định: “Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá
nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết”.

Như vậy, theo quy định này, di chúc trước hết phải là sự thể hiện ý chí của
cá nhân, đây là ý chí mạng tính đơn phương của người lập di chúc. Tuy nhiên, theo
quy định của pháp luật thì vợ chồng có quyền lập di chúc chung để định đoạt tài
sản chung (Điều 663, BLDS 2005). Trường hợp này xuất hiện ý chí của cả vợ và
chồng (hai người) nhưng vẫn là sự thể hiện tính đơn phương của di chúc vì vợ,
chồng là hai chủ thể đứng về một phía (trong việc lập di chúc) để định đoạt tài sản
cho những người thừa kế. Mặc dù di chúc là sự thể hiện ý chí đơn phương của
người lập di chúc nhưng ý chí này phải phù hợp với quy định của pháp luật thể
hiện qua các quy định liên quan đến điều kiện có hiệu lực của di chúc.

Khi lập di chúc, mục đích của người lập di chúc là nhằm chuyển tài sản của
mình cho người khác sau khi người lập di chúc chết. Đây là yếu tố hết sức quan
trọng, nếu di chúc không đề cập đến việc “chuyển tài sản” này thì di chúc cũng
không tồn tại giá trị pháp lý dưới góc độ pháp luật dân sự. Thông thường, khi nói
tới việc “chuyển tài sản” của người lập di chúc, có thể hiểu đây là sự định đoạt tài
sản một cách trực tiếp.

2. Khái niệm di sản

Muốn xác định, giải quyết được tranh chấp về thừa kế thì vấn đề đầu tiên
cần xác định được chính xác cùng với thời điểm và địa điểm mở thừa kế đó là vấn
đề di sản. Di sản được hiểu là toàn bộ tài sản do người chết để lại. Theo quy định

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 3

 Bài tập lớn Dân sự

tại Điều 634 BLDS 2005 thì di sản bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài
sản của người chết trong khối tài sản chung với người khác.

- Di sản là tài sản riêng cuả người chết:

Tài sản riêng của người chết là tài sản mà người đó có được từ các căn cứ
xác lập quyền sở hữu hợp pháp. Pháp luật dân sự Việt Nam quy định thu nhập hợp
pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sản xuất, tư liệu sinh hoạt, vốn, hoa lợi, lợi tức
và các tài sản hợp pháp khác đều có thể thuộc sở hữu của tư nhân và tài sản thuộc
sở hữu của tư nhân không bị hạn chế về số lượng và giá trị. Như vậy, tất cả tài sản
riêng của người chết không phân biệt tư liệu sản xuất hay tư liệu tiêu dùng, không
phân biệt là vật, tiền, giấy tờ có giá hay quyền tài sản nếu thuộc sở hữu hợp pháp
của người đó thì đều trở thành di sản thừa kế.

- Di sản là phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung với người
khác:

Bên cạnh tài sản riêng thì phần tài sản của người chết trong khối tài sản
chung với người khác cũng được xác định là di sản thừa kế. Trong thực tế, có
những trường hợp tài sản là tài sản chung của nhiều chủ sở hữu do được tặng cho
chung, thừa kế chung, hoặc do cùng góp vốn để sản xuất kinh doanh… Trong
trường hợp đó, khi một đồng chủ sở hữu chết thì di sản thừa kế của người chết là
phần tài sản thuộc sở hữu của người đó có trong khối tài sản chung. Ngoài phần
quyền trong sở hữu chung theo phần thì một người cũng có thể là đồng chủ sở hữu
trong khối tài sản chung hợp nhất. Theo quy định của pháp luật dân sự thì có hai
loại sở hữu chung hợp nhất là sở hữu chung hợp nhất có thể phân chia và sở hữu
chung hợp nhất không thể phân chia. Đối với sở hữu chung hợp nhất của vợ chồng
là sở hữu chung hợp nhất có thể phân chia thì về nguyên tắc khi một bên chết trước
thì một nửa khối tài sản chung đó là tài sản của người chết và sẽ được coi là di sản
để phân chia thừa kế. Tuy nhiên, đối với sở hữu chung hợp nhất không thể phân
Dương Thị Nguyệt Khuê Page 4
 Bài tập lớn Dân sự

chia (sở hữu chung của cộng đồng, sở hữu chung trong nhà chung cư…) thì do
pháp luật quy định đó là sở hữu chung không được phấn chia nên khi có một người
mất đi thì tài sản đó thuộc quyền sở hữu của những chủ thể còn lại chứ không thể
xác định là di sản thừa kế của người chết.

3. Di sản dùng vào việc thờ cúng

Thờ cúng là một nếp sống văn hóa lâu đời của nhân dân ta, thể hiện lòng tôn
kính đối với người đã chết, giáo dục người xung quanh kính trọng những người
bậc trên đã chết và nhớ công ơn họ. Vì vậy, Nhà nước tôn trọng và bảo hộ các
truyền thống tốt đẹp đó, cho phéo cá nhân dành một phần tài sản của mình để
dung vào việc thờ cúng. Phần tài sản này không coi là di sản thừa kế.

Di sản dùng vào việc thờ cúng được để lại theo ý nguyện của người lập di
chúc, di sản này không chia mà được giao cho một người quản lí. Di sản này có
thể là một tài sản cụ thể ( cây lâu năm, nhà ở,…). Nếu là tài sản hoặc cây lâu
năm, người quản lí có quyền thu hoa lợi, lợi tức và dùng nó để thực hiện việc
thờ cúng. Người quản lí không được sử dụng vào mục đích của riêng mình,
không có quyền định đoạt đối với phần di sản thờ cúng. Tất cả những nội dung
liên quan đến di sản dung vào việc thờ cúng được pháp luật qui định ở điều 670
BLDS.

II. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN

Di sản dùng vào việc thờ cúng được quy định tại Điều 670 BLDS:
“1.Trong trường hợp người lập di chúc có để lại một phần di sản dùng vào việc
thờ cúng thì phần di sản đó không được chia thừa kế và được giao cho một
người đã được chỉ định trong di chúc quản lí để thực hiện việc thờ cúng; nếu
người được chỉ định không thực hiện đúng di chúc hoặc không theo thỏa thuận

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 5

 Bài tập lớn Dân sự

của những người thừa kế thì những người thừa kế có quyền giao phần di sản
dùng vào việc thờ cúng cho người khác quản lí để thờ cúng.

Trong trường hợp người để lại di sản không chỉ định người quản lí di sản
thờ cúng thì những người thừa kế cử một người quản lí di sản thờ cúng.

Trong trường hợp tất cả những người thừa kế theo di chúc đều đã chết thì
phần di sản dùng để thờ cúng thuộc về người đang quản lí hợp pháp di sản đó
trong số những người thuộc diện thừa kế theo pháp luật.

2.Trong trường hợp toàn bộ di sản của người chết không đủ để thanh
toán nghĩa vụ tài sản của người đó thì không được dành một phần di sản dùng
vào việc thờ cúng”.

1. Di sản dùng vào việc thờ cúng không thể được chuyển
nhượng

Căn cứ xác định di sản dùng vào việc thờ cúng theo quy định tại Điều 670 là
do người lập di chúc định đoạt tài sản dùng vào việc thờ cúng và chỉ rõ phần tài
sản nào được dùng vào việc thờ cúng thì phần di sản đó là phần di sản dùng vào
việc thờ cúng. Trên thực tế thì di sản dùng vào việc thờ cúng còn do con, cháu tự
sắm sửa trong một năm, nhiều năm để dùng vào việc thờ cúng, thậm chí di sản
dùng vào việc thờ cúng còn do các con, cháu trong dòng họ hiến tặng cho nhà thờ
họ hoặc di sản dùng vào việc thờ cúng do các thế hệ trước để lại một cách tự nhiên
mà không có bất kì một lời dặn dò hay văn bản xác định đó là di sản dùng vào việc
thờ cúng. Có thể khẳng định, di sản dùng vào việc thờ cúng của một người, hay các
thành viên đã chết của một gia đình, dòng họ được xác lập từ nhiều căn cứ khác
nhau nhưng pháp luật quy định căn cứ xác lập di sản dùng việc thờ cúng do một
người để lại theo di chúc và căn cứ này có ý nghĩa pháp lí trong việc giải quyết

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 6

 Bài tập lớn Dân sự

những tranh chấp liên quan đến di sản dùng vào việc thờ cúng do người lập di chúc
để lại.

Theo quy định trên, người có tài sản có quyền lập di chúc định đoạt một
phần di sản giao cho một người quản lí để dùng vào việc thờ cúng. Người lập di
chúc chỉ định một người cụ thể quản lí di sản dùng vào việc thờ cúng và thực hiện
việc thờ cúng. Nhưng người được chỉ định quản lí di sản dùng vào việc thờ cúng
đã không thực hiện nghĩa vụ thờ cúng theo di chúc hoặc theo thỏa thuận của những
người thừa kế thì những người thừa kế có quyền giao phần di sản dùng vào việc
thờ cúng cho người khác để quản lí để thờ cúng. Ngoài trường hợp trên, nếu người
để lại di chúc không chỉ định trong di chúc ai là người quản lí di sản dùng vào việc
thờ cúng và thực hiện nghĩa vụ thờ cúng thì những người thừa kế cử một người
quản lí di sản thờ cúng. Tuy pháp luật không quy định rõ những cá nhân phải có
những điều kiện nào thì được quản lí di sản thờ cúng và thực hiện nghĩa vụ thờ
cúng nhưng theo thông lệ và phong tục trong nhân dân, người quản lí di sản dùng
vào việc thờ cúng và thực hiện việc thờ cúng thường là con, cháu, anh, em ruột của
người để lại di sản đó. Thực hiện nghĩa vụ thờ cúng nếu không được người để lại
di sản đó viết rõ trong di chúc thì việc thờ cúng cũng tuân theo phong tục trong
cộng đồng dân cư và dòng họ của người để lại di sản đó, thường là việc thờ cúng
được tiến hành vào ngày giỗ hàng năm của người chết, ngày rằm, ngày tết và thờ
cúng người để lại di sản đó khi mới chết ba ngày, cúng đầu tuần, cúng bốn chin
ngày, cúng một trăm ngày và cúng cơm thường hàng ngày kể từ ngày người đó
được mai táng xong cho đến hết một trăm ngày… Đây là nghi thức phổ biến trong
nhân dân Việt Nam. Ngoài ra, còn có những cách thức thờ cúng khác được lưu
truyền trong nhân dân không thể xác định hết được. Hình thức thờ cúng rất phong
phú, đa dạng gắn với phong tục, tín ngưỡng và tôn giáo. Tuy nhiên, mục đích thờ

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 7

 Bài tập lớn Dân sự

cúng người chết và tổ tiên người đó là nhằm tưởng nhớ và biết ơn những người đã
chết mang tính giáo dục sâu sắc và tính nhân văn cao cả.

Việc xử lí di sản dùng vào việc thờ cúng, theo quy định tại khoản 1 Điều 670
BLDS, trong trường hợp tất cả những người thừa kế theo di chúc đều đã chết thì
phần di sản dùng vào việc thờ cúng thuộc về người đang quản lí hợp pháp di sản
đó, với điều kiện người đang quản lí di sản đó thuộc diện thừa kế theo pháp luật
của người để lại di sản. Người quản lí và thực hiện nghĩa vụ thờ cúng này phải là
người hoặc thuộc các hàng thừa kế theo pháp luật (Điều 676 BLDS) hoặc là người
thừa kế thế vị hưởng di sản của người để lại di sản (Điều 677 BLDS). Pháp luật
không quy định, trong trường hợp người quản lí di sản dùng vào việc thờ cúng là
hợp pháp nhưng người này không thuộc diện thừa kế theo pháp luật của người để
lại di sản đó và trong trường hợp tất cả những người thừa kế theo di chúc đều đã
chết thì di sản dùng vào việc thờ cúng được giải quyết như thế nào. Tuy nhiên, căn
cứ vào những quy định của pháp luật tại Điều 670 BLDS về di sản dùng vào việc
thờ cúng thì trường hợp này di sản được chuyển giao cho những người thừa kế tại
hàng thừa kế được hưởng của người để lại di sản để họ tự định đoạt hoặc là cử một
người trong số họ quản lí di và thực hiện nghĩa vụ thờ cúng hoặc là thỏa thuận để
chia thừa kế theo pháp luật; nếu họ không thỏa thuận được thì có quyền yêu cầu
tòa án giải quyết.

2. Di sản thờ cúng không thể bị kê biên

Di sản dùng vào việc thờ cúng là một phần thuộc di sản của người chết để
lại, do vậy theo quy định tại khoản 2 Điều 670 BLDS thì trong trường hợp toàn
bộ di sản của người chết không đủ để thanh toán nghĩa vụ tài sản của người đó thì
không được dành một phần di sản dùng vào việc thờ cúng, tuy rằng người lập di
chúc đã định đoạt một phần di sản dùng vào việc thờ cúng.

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 8

 Bài tập lớn Dân sự

Tuy nhiên, một khi được lập trong phạm vi cho phép,các tài sản thuộc di sản
dung vào việc thờ cúng không thể bị kê biên theo yêu cầu của chủ nợ của người
chết hay chủ nợ các chi phí mai tang và những chi phí phát sinh gắn với cái chết
của người đó. Nguyên tắc này không được áp dung trước khi thừa kế được mở vì
lúc đó di chúc chưa có hiệu lực, cũng không áp dụng cho các tài sản dung vào việc
thờ cúng đồng thời là vật bảo đảm nghĩa vụ dân sự trước ngày mở thừa kế.

Di sản dùng vào việc thờ cúng không thể bị kê biên theo yêu cầu của các chủ
nợ của người thừa kế hoặc người quản lý tài sản đó vì nó không phải là tài sản
thuộc sở hữu của họ.

3. Việc quản lý di sản dùng vào việc thờ cúng

 Chỉ định người quản lý di sản thờ cúng:

Khoản 1 điều 670 BLDS quy định: người quản lý di sản thờ cúng là người
do người lập di sản thờ cúng chỉ định trong di chúc, nếu người lập di chúc
không chỉ rõ người quản lý đó trong di chúc thì những người thừa kế sẽ làm
việc đó. Như vậy, có hai trường hợp đặt ra với vấn đề chỉ định thừa kế: hoặc do
người lập di chúc chỉ định trong di chúc nhưng không thực hiện đúng di chúc
hoặc không theo thỏa thuận của những người thừa kế; hoặc do người lập di
chúc không chỉ định người quản lý phần di sản dung vào việc thờ cúng. Người
thừa kế, theo luật quy định có quyền chỉ định người quản lý phần di sản đó, tuy
nhiên không chỉ rõ các điều kiện thỏa mãn để có thể thực hiện quyền đó. Một số
trường hợp như : người không có quyền hưởng di sản, người từ chối nhận di
sản, người bị truất quyền hưởng di sản là những trường hợp đặc biệt.

+) Người không có quyền hưởng di sản: có thể khẳng định, những trường
hợp thuộc khoản 1 điều 643 không có quyền tham gia vào việc chỉ định

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 9

 Bài tập lớn Dân sự

người quản lý di sản do người không có quyền hưởng di sản, bên cạnh việc
mất các quyền lợi về vật chất còn mất cả tư cách của người thừa kế theo
pháp luật, và không phải người thừa kế đương nhiên sẽ không có tư cách
tham gia vào việc chỉ định người quản lý.

+) Người từ chối nhận di sản: người từ chối nhận di sản là những người mất
quyền lợi về tài sản thuộc di sản để lại, nhưng không vì thế mà bị mất đi tư
cách người thừa kế và thể hiện mâu thuẫn giữa các bên liên quan nên họ có
quyền tham gia vào việc chỉ định người quản lý.

+) Người bị truất quyền hưởng di sản: tuy không mất tư cách thừa kế về mặt
pháp luật nhưng xét về ý chí và nguyện vọng của người lập di chúc, những
người này lại không được công nhận. Vì vậy, ta có thể xét theo 2 trường
hợp: Nếu người lập di chúc chỉ truất quyền hưởng di sản theo pháp luật của
người này bằng cách lập 1 hay nhiều người thừa kế theo di chúc và cho họ
thừa kế toàn bộ số tài sản khác không dung vào việc thờ cúng thì người thừa
kế vẫn có quyền tham gia vào việc chỉ định người quản lý phần di sản thờ
cúng đó. Còn nếu trong di chúc, người lập chỉ rõ người bị truất quyền hưởng
di sản không có quyền hạn gì đối với phần di sản dung vào việc thờ cúng thì
người đó không có quyền tham gia vào việc chỉ định người quản lý.

 Quyền lợi và nghĩa vụ của người quản lý di sản thờ cúng

Người quản lý di sản thờ cúng có quyền chiếm hữu và sử dụng các tài sản
dung cho việc thờ cúng, có quyền sinh sống trong nhà, canh tác đất đai,, thu hoa
lợi tức từ các tài sản có lien quan, có quyền khởi kiện đòi lại các tài sản bị
chiếm giữ bất hợp pháp.

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 10

 Bài tập lớn Dân sự

Người quản lý di sản thờ cúng phải thực hiện việc thờ cúng theo yêu cầu của di
chúc hoặc theo thỏa thuận của những người thừa kế. Như vậy, người quản lý có 2
nghĩa vụ: nghĩa vụ thực hiện việc thờ cúng và nghĩa vụ quản trị tài sản thừa kế.

- Về nghĩa vụ thực hiện việc thờ cúng: người quản lý di sản thờ cúng phải thực
hiện các việc lễ giỗ đầy đủ, đúng quy định và thời gian. Trong trường hợp di
chúc hoặc thỏa thuận của người thừa kế còn quy định những hình thức thờ
cúng nào khác thì phải thực hiện đầy đủ. Người quản lý phải chịu tất cả các
chi phí tổ chức lễ giỗ.

- Về nghĩa vụ quản trị tài sản thừa kế: tuy không có quyền sở hữu đối với các
di sản dùng cho việc thờ cúng, nhưng người quản lý vẫn có quyền quản trị nó
như tài sản của mình : giữ gìn, chăm sóc, sửa chữa, … Người quản lý tham
gia vào các thủ tục như hành chính, tư pháp để đảm bảo tính toàn vẹn cho
những tài sản có lien quan. Người quản lý phải tự mình quản trị những tài sản
đó mà không được đùng đẩy cho người khác. Trong trường hợp bất khả
kháng không thể trực tiếp quản lý được những tài sản này thì vợ, con hoặc
một người than sẽ tạm thời thay thế với tư cách là người được ủy quyền.

4. Chấm dứt việc dùng một phần di sản vào việc thờ cúng

Các trường hợp chấm dứt việc dung một phần di sản vào việc thờ cúng

Theo khoản 1 điều 670 BLDS: trong trường hợp tất cả những người thừa kế
theo di chúc đều đã chết, thì phần tài sản dùng vào việc thờ cúng thuộc về người
đang quản lý hợp pháp số di sản đó trong số những người thuộc dạng thừa kế theo
pháp luật. Đây là trường hợp dự liệu duy nhất của Luật về việc chấm dứt tính chất
của di sản thờ cúng. Lúc này, người đang thừa hưởng di sản thờ cúng một cách hợp

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 11

 Bài tập lớn Dân sự

pháp được hưởng một quy chế đặc biệt và trở thành chủ sở hữu của di sản thờ
cúng, đồng thời di sản thờ cúng lại trở thành một tài sản thường.

III. THựC TIỄN VỀ VẤN ĐỀ SI SẢN THỜ CÚNG ÁP DỤNG

ĐIỀU 670 BLDS HIỆN NAY

1. Khái quát những trường hợp thường gặp trong tranh chấp di
sản thờ cúng.

Ngày nay, việc để lại di sản thờ cúng không còn phổ biến như trước kia, do
đó các tranh chấp liên quan đến di sản thờ cúng không nhiều như việc tranh
chấp các di sản khác. Tuy nhiên, các vụ việc liên quan đến tranh chấp di sản thờ
cúng ngày càng trở nên đa dạng, phức tạp và gay gắt hơn do xã hội ngày càng
phát triển, giá trị của cải vật chất ngày càng tăng cao, và lòng tham muốn thì
ngày càng cao hơn các giá trị đạo đức. Có thể thấy các trường hợp phổ biến về
tranh chấp di sản thờ cúng như sau:

 Người quản lý di sản dung vào việc thờ cúng chiếm hữu trái phép di sản đó:

Thực tế, có rất nhiều vụ việc người quản lý di sản thờ cúng muốn chiếm
đoạt, hoặc tìm cách để có giấy chứng nhận quyền sở hữu di sản đó.

Ta có thể thấy, điều 670 quy định: Trong trường hợp tất cả những người
thừa kế theo di chúc đều đã chết thì phần di sản dùng để thờ cúng thuộc về
người đang quản lý hợp pháp di sản đó trong số những người thuộc diện
thừa kế theo pháp luật. Như vậy, có thể thấy rằng người quản lý di sản thờ
cúng chỉ có thể xác lập quyền sở hữu đối với tài sản thuộc di sản thờ cúng
khi thỏa mãn các điều kiện:

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 12

 Bài tập lớn Dân sự

- Những người thuộc diện thừa kế theo di chúc đều đã chết.

- Người quản lý di sản thừa kế đó phải nằm trong số những người thuộc diện
thừa kế theo pháp luật.

Như vậy, trừ khi người quản lý thỏa mãn được cả hai điều kiện trên, còn nếu
không đảm bảo thì những người có liên quan hoàn toàn có quyền khởi kiện
yêu cầu tòa án tuyên bố vô hiệu đối với chứng nhận quyền sở hữu đó.

 Di sản thờ cúng bị đem ra thế chấp, cầm cố:

Có thể khẳng định, di sản thờ cúng không thể đem ra thế chấp, cầm cố. Tuy
nhiên, có thể vì nhiều lí do khách quan và chủ quan mà trường hợp trên vẫn
xảy ra, ví dụ như ở trường hợp sau: A là đứa con duy nhất của B. B chết và
để lại toàn bộ tài sản của mình cho A, còn ngôi nhà thì để A quản lí và dùng
vào việc thờ cúng. Tuy nhiên, vào lúc mở thừa kế, A đã giấu đi phần di chúc
về ngôi nhà và tất cả tài sản của B ( bao gồm cả ngôi nhà dung vào việc thờ
cúng ) thuộc quyền sở hữu của A. Sau đó, vì cần tiền làm ăn, A đem căn nhà
ra thế chấp tại ngân hang để vay tiền. Khi vụ việc bị phát giác, ngân hang
đưa đơn khởi kiện A.

Mặc dù những trường hợp trên xảy ra không nhiều nhưng chúng đem lại rất
nhiều khó khăn cho cơ quan thụ lý giải quyết. Nhận thấy, trong trường hợp
này, việc A mang căn nhà ra thế chấp là hoàn toàn trái pháp luật, hợp đồng
thế chấp – cho vay giữa A và ngân hàng sẽ bị tòa án tuyên bố vô hiệu, ngân
hàng sẽ phải trả lại giấy tờ nhà đất cho A và A phải hoàn trả số tiền trên cho
ngân hàng. Nhưng vấn đề đặt ra là số tiền đó A đã dung hết, vậy, xét trên
góc độ của luật dân sự, ngân hàng sẽ phải chịu thiệt.

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 13

 Bài tập lớn Dân sự

 Việc thỏa thuận để lại di sản dùng vào việc thờ cúng không đáp ứng được
yêu cầu về hình thức:

Pháp luật đã quy định về quyền của người để lại di sản thờ cúng tại điều 670
BLDS. Tuy nhiên, pháp luật chỉ công nhận ý chí của họ trong trường hợp họ
để lại di chúc và nói rõ về việc để lại một phần tài sản của họ vào việc thờ
cúng. Mặc dù vậy, trên thực tế, rất nhiều trường hợp người để lại di chúc chỉ
quy định về việc để lại một phần di sản của mình cho việc thờ cúng nhưng
chỉ với hình thức dặn dò. Chính sự thiếu chặt chẽ đó đã dẫn đến việc những
người thừa kế có sự tranh chấp nhau về di sản thờ cúng.

2. Ví dụ về một vụ án tranh chấp di sản thờ cúng cụ thể

Đây là tranh chấp liên quan đến phong tục, tập quán, quan niệm và lễ nghi của
từng địa phương ở Việt Nam. Trong khi đó các quy định của pháp luật về di sản
thờ cúng còn quá ít và sơ lược (chỉ được dự liệu tại một điều luật – Điều 670
BLDS). Vì thế, các tầng lớp dân cư khi thực hiện quyền và nghĩa vụ liên quan đến
nội dung này gặp rất nhiều khó khăn, đồng thời, việc áp dụng pháp luật để giải
quyết tranh chấp về di sản thờ cúng của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền còn
nhiều lúng túng bởi thiếu căn cứ pháp luật. Các án kiện tranh chấp về di sản thờ
cúng diễn ra ở nhiều khía cạnh, trong đó phổ biến hơn cả là tranh chấp về nhà thờ
họ và sự định đoạt của người để lại di sản. Dưới đây là một vụ án điển hình.

Nguyên đơn là Đỗ Xuân Khắc, Đỗ Thị Minh, Đỗ Thị Ninh và bị đơn là ông
Đỗ Xuân Duyệt.

Tình tiết: Ông Mô là con trai của cụ Khải và cụ Lèo. Ông Duyệt, ông Khắc,
và Minh và bà Ninh là con đẻ của cụ Mô. Di sản tranh chấp là nhà thờ 05 gian
cùng với sân phơi bể và bếp ở Mai Dịch, Cầu Giấy, Hà Nội, hiện đang do ông

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 14

 Bài tập lớn Dân sự

Duyệt quản lí và sử dụng. Ông Khắc cho rằng tài sản trên là do cụ Khải để lại chứ
không phải là nhà thờ của Chi họ Đỗ Xuân, con của cụ. Theo ông Duyệt, nhà và
đất đang tranh chấp là nhà dành cho con trưởng quản lí để thờ cúng tổ tiên. Nhà
này trước đây do cụ Khải sử dụng, quản lí, sau đó giao lại cho cụ Mô, cụ Mô chết,
nhà đó giao lại cho con trưởng là ông Duyệt quản lí và sử dụng làm nơi thờ cúng
theo tập quán mà tuyệt nhiên không cần định đoạt bằng di chúc, vì thế, nên không
được chia thừa kế. Án sơ thẩm quyết định:

- Bác yêu cầu chia thừa kế của các nguyên đơn

- Xác định di sản trên là nhà thờ Chi họ Đỗ Xuân

Các nguyên đơn kháng cáo, Tòa án cấp phúc thẩm quyết định:

Hủy án sơ thẩm, giao vụ án cho TAND quận Cầu Giấy giải quyết theo thủ
tục sơ thẩm với nhận định: Nhà và dất thuộc sở hữu của cụ Khải nên phải xác định
là di sản thừa kế để chia. Án sơ thẩm lần 2 quyết định:

- Chấp nhận yêu cầu chia thừa kế của nguyên đơn

- Vì cụ mộ chết không để lại di chúc nên tài sản được chia theo pháp luật.

Ông Duyệt kháng cáo yêu cầu không chia thừa kế, vì đó là di sản dùng vào
việc thờ cúng. Án phúc thầm quyết định: Giữ nguyên án sơ thẩm.

Tương tự nội dung vụ án trên, giữa nguyên đơn là chị Gái và anh Sưởng ở
huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Di sản là nhà 5 gian tọa lạc trên 700m 2 đất được
truyền từ đời này sang đời khác chăm nom và thờ cúng tổ tiên thoe gia phả dòng
họ Lê. Song TAND cả hai cấp đều bác đơn yêu cầu chia thừa kế của nguyên đơn
và đều xác nhận ngôi nhà thờ 5 gian trên thửa đất 700m 2 ở Đông Kỵ, Từ Sơn, Bắc
Ninh là di sản thờ cúng của dòng họ Lê.

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 15

 Bài tập lớn Dân sự

Qua cách giải quyết hai vụ án trên, cho thấy nhận thức và cách giải quyết
giữa các Tòa án hoàn toàn khác nhau, mặc dù cả hai trường hợp để lại di sản đều
không lập di chúc. Điều này một phần do các quy định của pháp luật hiện hành về
di sản thờ cúng chưa được đầy đủ, thiếu tính cụ thể và khả năng áp dụng trực tiếp
trên thực tế, chưa có hướng dẫn hoặc tổng kết kinh nghiệm từ TANDTC nên gây
khó khăn cho nhân dân trong việc nhận thức pháp luật và cho cơ quan xét xử trong
việc đưa ra phán quyết, một phần do trình độ chuyên môn của một bộ phận đội ngũ
cán bộ xét xử còn chưa đảm bảo yêu cầu… Thực tế này dẫn đến việc phát sinh
nhiều tranh chấp liên quan đến di sản thờ cúng và sự không thống nhất trong
đường lối xét xử của các Tòa án hiện nay.

Dưới đây là một số tình huống tranh chấp liên quan đến di sản dung vào việc
thờ cúng. Tuy chưa có thống kê chính xác được đưa ra về số vụ tranh chấp dân sự
liên quan đến di sản thờ cúng nhưng ta có thể thấy những vụ việc như vậy ngày
càng đa dạng, phức tạp, khó giải quyết, đòi hỏi cơ quan tư pháp hết sức linh động,
vận dụng khéo léo các quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, các nhà làm luật cũng
nên xem xét đến việc sửa đổi, bổ sung về các quy định liên quan đến di sản dung
vào việc thờ cúng, tạo ra khung hành lang pháp lý tốt hơn cho người tham gia cũng
như chủ thể thực hiện lĩnh vực này.

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 16

 Bài tập lớn Dân sự

KẾT LUẬN

Việc thờ cúng tổ tiên, tưởng niệm hương hỏa cho người đã mất là một truyền
thống tốt đẹp ngàn đời của dân tộc ta. Để thể hiện sự quan tâm, tôn trọng những
nét đẹp truyền thống, nhà làm Luật đã qui định những vấn đề liên quan đến di sản
dung cho việc thờ cúng tại điều 670 Bộ luật Dân sự. Bằng những hiểu biết, học hỏi
còn hạn chế của mình, thông qua phân tích những vấn đề có liên quan xung quanh
điều luật và làm rõ với những ví dụ thực tế, trên đây là quan điểm của em về đề tài
này. Bài viết của em tin chắc còn rất nhiều thiếu sót, kính mong sự góp ý chỉ bảo
của thầy cố giáo.

Em xin chân thành cảm ơn thầy cô đã dành thời gian cho bài làm của em !

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 17

 Bài tập lớn Dân sự

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Giáo trình luật Dân sự Việt Nam, Nxb. Giáo dục, năm 2009, TS. Lê
Đình Nghị.

2. Di sản thừa kế theo pháp luật Dân sự Việt Nam: Những vấn đề lí luận
và thực tế, năm 2011, Nxb. Tư pháp, TS. Trần Thị Huệ.

3. Luật thừa kế Việt Nam, năm 2008, Nxb. Hà Nội, TS. Phùng Trung Tập.

4. http://www.kienthucluat.vn

5. http://www.wattpad.com/2568521-v%E1%BB%81-di-s
%E1%BA%A3n-d%C3%B9ng-v%C3%A0o-vi%E1%BB
%87c-th%E1%BB%9D-c%C3%BAng?p=12

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 18

 Bài tập lớn Dân sự

6.

Dương Thị Nguyệt Khuê Page 19