Họ và tên: Trần Huy Đô

MSSV: 19221654
Lớp: KT29A_AUM29

Môn: Triết Học

Đề số 1: Phân tích mối quan hệ giữa vật chất và ý thức; ý nghĩa
phương pháp luận và liên hệ với thực tế đổi mới kinh tế ở Việt Nam
hiện nay.

Bài Làm

I. Tổng quát vấn đề

Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là một trong những vấn đề cơ
bản của triết học, có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới kinh tế ở
Việt Nam. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, vật chất
là cái có trước, ý thức là cái có sau; vật chất là nguồn gốc của ý thức,
quyết định ý thức; ý thức là sự phản ánh chủ động, sáng tạo của thế
giới vật chất.
Mối quan hệ này là mối quan hệ biện chứng, không phải mối quan
hệ đơn thuần, thụ động, mà là mối quan hệ tương tác, tác động lẫn
nhau giữa vật chất và ý thức. Ý thức có thể tác động trở lại vật chất
thông qua hoạt động thực tiễn của con người, làm cho vật chất biến
đổi theo ý muốn và mục đích của con người.
- Ý nghĩa của mối quan hệ giữa vật chất và ý thức trong việc đổi
mới kinh tế ở Việt Nam:
+ Giúp nhận thức được vai trò quyết định của vật chất, đặc biệt
là các yếu tố kinh tế, trong sự phát triển của xã hội.
 + Giúp nhận thức được vai trò tích cực, sáng tạo của ý thức, đặc
biệt là ý thức khoa học, trong việc đổi mới kinh tế. Cần đổi mới
tư duy, đổi mới quản lý, đổi mới công nghệ, đổi mới văn hóa, để
phù hợp với xu thế phát triển của thời đại, đáp ứng nhu cầu và
nguyện vọng của nhân dân.
+ Giúp nhận thức được sự tương tác, tác động lẫn nhau giữa vật
chất và ý thức trong quá trình đổi mới kinh tế.
II. Phân tích mối quan hệ giữa vật chất và ý thức
- Vật chất và ý thức là hai khái niệm cơ bản của triết học, có ý nghĩa
quan trọng trong việc nhận thức và biến đổi thế giới. Theo định nghĩa
của chủ nghĩa duy vật biện chứng, vật chất và ý thức có nội dung như
sau:
+ Vật chất là phạm trù triết học dùng để chỉ những thực tại
khách quan mà con người có thể thấy được, cảm nhận, sờ thấy.
Vật chất là nguồn gốc của ý thức, là cái có trước, quyết định ý
thức. Vật chất có nhiều hình thức tồn tại, như vật chất vô cơ, vật
chất sống, vật chất tinh thần, vật chất xã hội,…
+ Ý thức là sự phản ánh thế giới khách quan lên trí óc của con
người với việc lấy các hoạt động thực tiễn làm cơ sở. Ý thức là
sản phẩm của một dạng vật chất, là bộ óc của con người, là cái
có sau, bị quyết định bởi vật chất. Ý thức có nhiều cấp độ, như ý
thức cảm tính, ý thức lý trí, ý thức xã hội,….

- Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là một mối quan hệ biện
chứng, có ba khía cạnh chính như sau:
+ Vật chất quyết định ý thức: Đây là khía cạnh cơ bản, quyết
định của mối quan hệ giữa vật chất và ý thức. Nó nghĩa là vật
chất là nguồn gốc của ý thức, là cái có trước, là điều kiện tiên
quyết để ý thức hình thành và tồn tại. Vật chất tạo ra các điều
kiện kinh tế, xã hội, văn hóa, lịch sử, môi trường,… cho ý thức
phát triển. Ý thức phải tuân theo những quy luật khách quan của
vật chất, không thể tự ý tạo ra hay phủ nhận vật chất .
 + Ý thức phản ánh vật chất: Đây là khía cạnh chủ động, sáng tạo
của mối quan hệ giữa vật chất và ý thức. Nó nghĩa là ý thức là
sự phản ánh thế giới khách quan lên trí óc của con người, là sự
nhận thức, hiểu biết, đánh giá, lựa chọn,… về vật chất. Ý thức
phản ánh vật chất theo nhiều cấp độ, từ cảm tính đến lý trí, từ
đơn giản đến phức tạp, từ chủ quan đến khách quan, từ phần rời
đến toàn vẹn,… Ý thức phản ánh vật chất không chỉ là sự sao
chép, mà còn là sự khám phá, sáng tạo, phát triển,… của vật
chất .
+ Ý thức có tác động trở lại vật chất: Đây là khía cạnh tương
tác, tác động lẫn nhau của mối quan hệ giữa vật chất và ý thức.
Nó nghĩa là ý thức không chỉ là sản phẩm của vật chất, mà còn
là nhân tố biến đổi vật chất. Ý thức có thể tác động trở lại vật
chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người, làm cho vật
chất biến đổi theo ý muốn và mục đích của con người. Ý thức có
thể thay đổi vật chất bằng cách đổi mới tư duy, đổi mới quản lý,
đổi mới công nghệ, đổi mới văn hóa,… Ý thức có thể tác động
trở lại vật chất theo nhiều hướng, từ tích cực đến tiêu cực, từ
nhỏ đến lớn, từ cục bộ đến toàn cầu,…
III. Ý nghĩa phương pháp luận của mối quan hệ giữa vật chất và ý
thức
Việc hiểu và áp dụng mối quan hệ giữa vật chất và ý thức trong thực
tế là rất quan trọng, vì nó giúp chúng ta có một cái nhìn khoa học,
toàn diện và sâu sắc về thế giới và con người, cũng như có một
phương pháp luận đúng đắn để nghiên cứu, giải quyết các vấn đề xã
hội. Một số ý nghĩa và vận dụng cụ thể của mối quan hệ này như sau:
- Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức cho thấy vật chất là nguồn
gốc và cơ sở của ý thức, ý thức là sự phản ánh của vật chất. Điều
này giúp chúng ta nhận ra rằng ý thức không tự nhiên mà có, mà
phải có sự tồn tại và vận động của vật chất trong tự nhiên và xã
hội, cũng như sự lao động và ngôn ngữ của con người. Đồng
thời, điều này cũng giúp chúng ta khẳng định tính khách quan,
toàn vẹn và phong phú của thế giới vật chất, không bị phụ thuộc
vào ý thức của con người. Ví dụ, khi chúng ta nghiên cứu về vũ
trụ, chúng ta không thể dựa vào những ảo tưởng hay định kiến
của mình, mà phải dựa vào những quan sát, thí nghiệm và tính
toán khoa học, để phản ánh đúng bản chất và quy luật của vũ
trụ.
- Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức cho thấy vật chất quyết
định ý thức, ý thức tác động trở lại vật chất. Điều này giúp
chúng ta nhận ra rằng ý thức không phải là một thứ tĩnh, đơn
điệu và thụ động, mà là một thứ động, đa dạng và tích cực. Ý
thức không chỉ phản ánh hiện thực khách quan, mà còn sáng tạo
ra những hiểu biết mới, những dự đoán, những ảo tưởng, những
lý thuyết khoa học và lý thuyết rất trừu tượng và có tính khái
quát cao. Ý thức cũng không chỉ là một thứ riêng biệt, mà là một
thứ có bản chất xã hội, phản ánh nhu cầu và quan điểm của các
tầng lớp xã hội khác nhau. Đồng thời, điều này cũng giúp chúng
ta khẳng định vai trò tích cực của ý thức đối với vật chất, thông
qua hoạt động thực tiễn của con người. Ý thức có thể thay đổi,
cải tạo và phát triển vật chất, tạo ra những sản phẩm văn hóa,
khoa học và công nghệ mới. Ví dụ, khi chúng ta nghiên cứu về
lịch sử, chúng ta không thể bỏ qua những yếu tố ý thức như tư
tưởng, văn hóa, tôn giáo, chính trị, mà phải xem xét chúng là
những động lực quan trọng thúc đẩy sự tiến bộ hay suy thoái của
xã hội.
- Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức cho thấy vật chất và ý
thức là hai mặt của sự vật, có sự thống nhất và đối lập, tương tác
và phát triển. Điều này giúp chúng ta nhận ra rằng vật chất và ý
thức không phải là hai thứ tách biệt và đối nghịch nhau, mà là
hai thứ gắn bó với nhau và cùng phục vụ cho sự sống và sự phát
triển của con người. Vật chất cung cấp cho ý thức những nguyên
liệu và điều kiện để hình thành và hoàn thiện, ý thức giúp cho
vật chất có ý nghĩa và giá trị hơn. Vật chất và ý thức cũng có
những mâu thuẫn và xung đột, khi mà ý thức không phù hợp với
vật chất, hoặc khi mà vật chất không đáp ứng được nhu cầu của
ý thức. Những mâu thuẫn này thúc đẩy sự vận động và phát triển
của vật chất và ý thức, tạo ra những sự thay đổi và tiến bộ mới.
Ví dụ, khi chúng ta nghiên cứu về xã hội, chúng ta không thể
 phủ nhận sự thống nhất và đối lập giữa cơ sở vật chất và siêu
cấu trúc, giữa sản xuất và phân phối, giữa cá nhân và tập thể, mà
phải xem xét chúng là những mối quan hệ biện chứng, có những
mâu thuẫn và xung đột, cũng như những điều kiện và động lực
để xã hội phát triển.
=> Có thể thấy rằng mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là một
trong những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng, có ý
nghĩa lý luận và thực tiễn rất lớn. Việc hiểu và áp dụng mối quan hệ
này trong thực tế sẽ giúp chúng ta có một cái nhìn toàn diện, sâu sắc
và chính xác về thế giới và con người, cũng như có một phương pháp
luận đúng đắn để nghiên cứu, giải quyết các vấn đề xã hội.

IV. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức trong việc đổi mới kinh tế ở
Việt Nam
Một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào thành công của
quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam là sự hiểu biết và áp dụng mối
quan hệ giữa vật chất và ý thức trong thực tế. Một số phân tích và ví
dụ cụ thể:
- Việc áp dụng nguyên lý vật chất là nguồn gốc và cơ sở của ý
thức, ý thức là sự phản ánh của vật chất đã thể hiện trong việc
Việt Nam thực hiện cải cách kinh tế, mở cửa hội nhập quốc tế,
tạo thuận lợi cho sự phát triển của nhiều thành phần kinh tế, đặc
biệt là khu vực tư nhân, có khả năng sáng tạo và đáp ứng nhu
cầu của thị trường. Ví dụ, Việt Nam đã thực hiện Luật Doanh
nghiệp năm 2020, nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tư
nhân hoạt động hiệu quả, góp phần vào sự phát triển kinh tế xã
hội .
- Việc áp dụng nguyên lý vật chất quyết định ý thức, ý thức tác
động trở lại vật chất đã thể hiện trong việc Việt Nam đầu tư vào
nâng cao trình độ dân trí, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng
cao, khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới, hợp tác quốc tế trong
lĩnh vực khoa học và công nghệ. Ví dụ, Việt Nam đã thực hiện
Chiến lược phát triển khoa học và công nghệ giai đoạn 2011-
2020, nhằm tăng cường năng lực nghiên cứu, ứng dụng và
 chuyển giao khoa học và công nghệ, góp phần vào sự nâng cao
năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và cạnh tranh của nền
kinh tế .
- Việc áp dụng nguyên lý vật chất và ý thức là hai mặt của sự
vật, có sự thống nhất và đối lập, tương tác và phát triển đã thể
hiện trong việc Việt Nam xây dựng các chính sách kinh tế nhằm
đảm bảo sự cân bằng và hài hòa giữa các mặt, giữa các lợi ích
của các đối tượng kinh tế, giữa các ngành, các vùng, giữa kinh
tế và xã hội, giữa phát triển và bảo vệ môi trường. Ví dụ, Việt
Nam đã thực hiện Chiến lược phát triển bền vững Việt Nam đến
năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, nhằm định hướng sự phát
triển kinh tế xã hội theo hướng bền vững, đảm bảo sự phát triển
kinh tế không làm ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe của
người dân, góp phần vào sự phát triển toàn diện của đất nước .
V. Kết luận
Qua việc đã phân tích mối quan hệ giữa vật chất và ý thức, ý nghĩa
phương pháp luận và liên hệ với thực tế đổi mới kinh tế ở Việt Nam
hiện nay. Có thể đã thấy rằng mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là
một trong những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng,
có ý nghĩa lý luận và thực tiễn rất lớn. Việc hiểu và áp dụng mối quan
hệ này trong thực tế sẽ giúp chúng ta có một cái nhìn toàn diện, sâu
sắc và chính xác về thế giới và con người, cũng như có một phương
pháp luận đúng đắn để nghiên cứu, giải quyết các vấn đề xã hội. Đặc
biệt, việc hiểu và áp dụng mối quan hệ này trong việc đổi mới kinh tế
ở Việt Nam sẽ giúp chúng ta nắm bắt được những cơ hội và thách
thức, những điểm mạnh và điểm yếu, những mục tiêu và định hướng
của nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Do đó,
việc hiểu và áp dụng mối quan hệ giữa vật chất và ý thức là một yếu
tố quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt
Nam.