10.

Bilgide Acziyet/Haddini Bilme

Sokratın savunması

٣٢ ‫َقاُلوا ُسْبَح اَنَك اَل ِع ْلَم َلَنا ِإاَّل َم ا َع َّلْم َتَنا ِإَّنَك َأْنَت اْلَعِليُم اْلَح ِكيُم‬
«Cevap verdiler: "Sen münezzehsin, öğrettiğinden başka bizim bir bilgimiz yoktur. Şüphesiz Sen
hem bilensin, hem Hakim'sin"(32)» Al-Baqara

١٠٩ ‫َيْو َم َيْج َم ُع ُهَّللا الُّر ُس َل َفَيُقوُل َم اَذ ا ُأِج ْبُتْم َقاُلوا اَل ِع ْلَم َلَنا ِإَّنَك َأْنَت َع اَّل ُم اْلُغ ُيوِب‬
«Allah peygamberleri topladığı gün, "Size ne cevap verildi?" der; onlar, "Bizim bir bildiğimiz
yoktur, doğrusu görülmeyenleri bilen ancak Sen'sin" derler(109)»Maide

İlimsiz Tartışmak;

‫َها َأْنُتْم َهُؤاَل ِء َح اَج ْج ُتْم ِفيَم ا َلُك ْم ِبِه ِع ْلٌم َفِلَم ُتَح اُّج وَن ِفيَم ا َلْيَس َلُك ْم ِبِه ِع ْلٌم َو ُهَّللا َيْع َلُم َو َأْنُتْم اَل َتْع َلُم وَن‬
٦٦
«Siz, hadi bilginiz olan şey üzerinde tartışanlarsınız. Ama bilginiz olmayan şey hakkında niçin
tartışırsınız? Oysa Allah bilir, sizler bilmezsiniz(66)» Al-i'Imran

Bilgi/Tevazu;

٦‫َك اَّل ِإَّن اِإْل ْنَس اَن َلَيْطَغ ى‬

«Ama, insanoğlu kendini müstağni sayarak azgınlık eder(6)»

٧‫َأْن َر آُه اْسَتْغ َنى‬

«Ama, insanoğlu kendini müstağni sayarak azgınlık eder(7)» Al-Alaq

Hadisler; Rudani 4. Cilt (7067,68,70)

---Sokrates’in Savunması-------
Kıyamet;

‫َيْس َأُلوَنَك َع ِن الَّساَع ِة َأَّياَن ُم ْر َس اَها ُقْل ِإَّنَم ا ِع ْلُمَها ِع ْنَد َر ِّبي اَل ُيَج ِّليَها ِلَو ْقِتَها ِإاَّل ُهَو َثُقَلْت ِفي‬
‫الَّس َم اَو اِت َو اَأْلْر ِض اَل َتْأِتيُك ْم ِإاَّل َبْغ َتًة َيْس َأُلوَنَك َك َأَّنَك َح ِفٌّي َع ْنَها ُقْل ِإَّنَم ا ِع ْلُمَها ِع ْنَد ِهَّللا َو َلِكَّن َأْك َثَر‬
١٨٧ ‫الَّناِس اَل َيْع َلُم وَن‬
«Sana, kıyamet saatinin ne zaman gelip çatacağını soruyorlar, de ki: "Onu ancak Rabbim bilir,
onun vaktini, O'ndan başka belirtecek yoktur. Göklerin ve yerin, ağırlığını kaldıramayacağı o
 saat, sizlere ansızın gelecektir." Sen sanki öğrenmişsin gibi sana soruyorlar, de ki: "Onu bilmek
ancak Allah'a mahsustur, ama insanların çoğu bu gerçeği bilmezler."(187)»

‫ُقْل اَل َأْمِلُك ِلَنْفِس ي َنْفًعا َو اَل َض ًّر ا ِإاَّل َم ا َش اَء ُهَّللا َو َلْو ُكْنُت َأْع َلُم اْلَغْيَب اَل ْسَتْك َثْر ُت ِم َن اْلَخ ْيِر َو َم ا‬
١٨٨ ‫َم َّس ِنَي الُّسوُء ِإْن َأَنا ِإاَّل َنِذ يٌر َو َبِش يٌر ِلَقْو ٍم ُيْؤ ِم ُنوَن‬
«De ki: "Allah'ın dilemesi dışında ben kendime bir fayda ve zarar verecek durumda değilim.
Görülmeyeni bileydim, daha çok iyilik yapardım ve bana kötülük de gelmezdi. Ben sadece,
inanan bir milleti uyaran ve müjdeleyen bir peygamberim."(188)»Araf

‫ِإَلْيِه ُيَر ُّد ِع ْلُم الَّساَع ِة َو َم ا َتْخ ُرُج ِم ْن َثَم َر اٍت ِم ْن َأْك َم اِمَها َو َم ا َتْح ِم ُل ِم ْن ُأْنَثى َو اَل َتَض ُع ِإاَّل ِبِع ْلِمِه‬
٤٧ ‫َو َيْو َم ُيَناِد يِهْم َأْيَن ُش َر َك اِئي َقاُلوا آَذَّناَك َم ا ِم َّنا ِم ْن َش ِهيٍد‬
«Kıyametin ne zaman kopacağı bilgisi ona aittir. O'nun bilgisi dışında hiçbir ürün kabuğundan
çıkmaz, hiçbir dişi gebe kalmaz ve doğurmaz. Onlara: "Bana koştuğunuz ortaklar nerede?" diye
seslendiği gün: "Sana, buna dair bizden hiçbir şahit olmadığını arz ederiz" derler(47)»Fussilet

٦٣‫َيْس َأُلَك الَّناُس َع ِن الَّساَع ِة ُقْل ِإَّنَم ا ِع ْلُمَها ِع ْنَد ِهَّللا َو َم ا ُيْد ِريَك َلَع َّل الَّساَع َة َتُك وُن َقِريًبا‬
«İnsanlar senden kıyametin zamanını soruyorlar; de ki: "Onun bilgisi ancak Allah katındadır; ne
bilirsin, belki de zamanı yakındır."(63)»Ahzab

Ruh;

٨٥ ‫َو َي ْس َأُلوَن َك َع ِن الُّر وِح ُقِل الُّر وُح ِم ْن َأْم ِر َر ِّبي َو َم ا ُأوِتيُتْم ِمَن اْلِع ْل ِم ِإاَّل َقِلياًل‬
«Sana ruhun ne olduğunu soruyorlar, de ki: "Ruh, Rabbimin emrinden ibarettir. Bu hususta
size pek az bilgi verilmiştir."(85)» İsra

Her ilim sahibinden üstün bir bilen;

‫َفَبَد َأ ِبَأۡو ِع َيِتِهۡم َقۡب َل ِو َع ٓاِء َأِخ يِه ُثَّم ٱۡس َتۡخ َرَج َها ِم ن ِو َع ٓاِء َأِخ يِۚه َك َٰذ ِلَك ِكۡد َنا ِلُيوُس َۖف َم ا َك اَن ِلَيۡأ ُخَذ َأَخ اُه ِفي‬
‫م‬ٞ‫ِد يِن ٱۡل َم ِلِك ِإٓاَّل َأن َيَش ٓاَء ٱُۚهَّلل َنۡر َفُع َد َر َٰج ٖت َّم ن َّنَش ٓاُۗء َو َفۡو َق ُك ِّل ِذ ي ِع ۡل ٍم َع ِلي‬
«Yusuf kardeşinin yükünden önce onlarınkini aramaya başladı; sonra kardeşinin
yükünden su kabını çıkardı. İşte biz Yusuf'a böyle bir plan kullanmasını vahyettik.
Çünkü hükümdarın kanunlarına göre kardeşini alıkoyamazdı, meğer ki Allah dileye.
Dilediğimizi derecelerle yükseltiriz. Her ilim sahibinden üstün bir bilen bulunur»
«Yusuf kardeşinin yükünden önce onlarınkini aramaya başladı; sonra kardeşinin yükünden su
kabını çıkardı. İşte biz Yusuf'a böyle bir plan kullanmasını vahyettik. Çünkü hükümdarın
kanunlarına göre kardeşini alıkoyamazdı, meğer ki Allah dileye. Dilediğimizi derecelerle
yükseltiriz. Her ilim sahibinden üstün bir bilen bulunur(76)»Yusuf
Müteşabih;

٥‫الَّرْح َم ُن َع َلى اْلَع ْر ِش اْسَتَو ى‬

«Rahman arşa hükmetmektedir(5)»Taha

٣٦ ‫َو اَل َتْقُف َم ا َلْيَس َلَك ِبِه ِع ْلٌم ِإَّن الَّس ْمَع َو اْلَبَص َر َو اْلُفَؤ اَد ُك ُّل ُأوَلِئَك َك اَن َع ْنُه َم ْس ُئواًل‬
«Bilmediğin şeyin ardına düşme; doğrusu kulak, göz ve kalp, bunların hepsi o şeyden sorumlu
olur(36)» İsra
‫َقاَل ِإَّنَم ا ُأوِتيُتُه َع َلى ِع ْلٍم ِع ْنِد ي َأَو َلْم َيْع َلْم َأَّن َهَّللا َقْد َأْهَلَك ِم ْن َقْبِلِه ِم َن اْلُقُروِن َم ْن ُهَو َأَشُّد ِم ْنُه ُقَّو ًة‬
٧٨ ‫َو َأْك َثُر َج ْم ًعا َو اَل ُيْس َأُل َع ْن ُذ ُنوِبِهُم اْلُم ْج ِرُم وَن‬
«Karun: "Bu servet ancak, bende mevcut bir ilimden ötürü bana verilmiştir" demişti. Allah'ın,
önceleri, ondan daha güçlü ve topladığı şey daha fazla olan nice nesilleri yok ettiğini bilmez mi?
Suçluların suçları kendilerinden sorulmaz(78)» kasas

‫ِإَّن َهَّللا ِع ْنَد ُه ِع ْلُم الَّساَع ِة َو ُيَنِّز ُل اْلَغْيَث َو َيْع َلُم َم ا ِفي اَأْلْر َح اِم َو َم ا َتْد ِري َنْفٌس َم اَذ ا َتْك ِس ُب َغ ًدا َو َم ا‬
٣٤ ‫َتْد ِري َنْفٌس ِبَأِّي َأْر ٍض َتُم وُت ِإَّن َهَّللا َع ِليٌم َخ ِبيٌر‬
«Kıyamet saatini bilmek ancak Allah'a mahsustur. Yağmuru O indirir, rahimlerde bulunanı O
bilir, kimse yarın ne kazanacağını bilmez ve hiç kimse nerede öleceğini bilemez. Allah şüphesiz
bilendir, her şeyden haberdardır(34)» Lokman

٢٦ ‫ُقْل ِإَّنَم ا اْلِع ْلُم ِع ْنَد ِهَّللا َو ِإَّنَم ا َأَنا َنِذ يٌر ُم ِبيٌن‬
«De ki: "Onu bilmek ancak Allah'a mahsustur. Ben sadece apaçık bir uyarıcıyım."(26)» Mülk

٢٣ ‫َقاَل ِإَّنَم ا اْلِع ْلُم ِع ْنَد ِهَّللا َو ُأَبِّلُغُك ْم َم ا ُأْر ِس ْلُت ِبِه َو َلِكِّني َأَر اُك ْم َقْو ًم ا َتْج َهُلوَن‬
«"Doğrusu bunun ne zaman geleceğini Allah bilir; ben size benimle gönderileni tebliğ
ediyorum; fakat sizin cahil bir millet olduğunuzu görüyorum." dedi(23)» ahkaf
-----bilmiyorum diyebilmek
BİLGİ VE KUTSAL
Şu
satırlarıyla Cusa bilmezlik olarak bilgiyle neyi kastettiğini Hazret-i
Süleyman'ın "Hikmetin ve anlayışın mahalli tüm canlıların gözlerinden
gizlenmiştir" sözünü yorumlayarak açıklar:
... güneşe bakmaya çalışan baykuşlarla karşılaştırılabiliriz; ancak,
içimizde bilgi için doğal isteğimiz maksatsız değildir ve
yakın hedefi kendi bilmezliğimizdir. En coşkulu bilgi araştırıcısı
için bile başka hiçbir şey onun özellikle kendi bilmezliği içinde
en bilgili oluşundan daha yararlı olamaz. Ve, kişi için kendi
bilmezliğine vakıf olmak ilminin artışı için daha iyi olacaktır.42