Chương 6

HOA-QUẢ-HẠT
ThS Trương Đỗ Quyên
 Mục tiêu

❖Nêu được định nghĩa và mô tả các phần của hoa

❖Trình bày được các phần của quả và hạt
❖Nêu được các loại quả và hạt đã học

8/20/2023 Chương 6 - HOA

2
 Mục tiêu

❖MỤC TIÊU HỌC TẬP:

❖1. Nêu định nghĩa và vẽ được hình các kiểu hoa tự, tiền khai hoa.
❖2.Trình bày được các phần của hoa.
❖3.Viết được hoa thức và vẽ được hoa đồ.
❖4.Trình bày được sự thụ phấn, sự thụ tinh và sự tạo phôi mà
không có sự thụ tinh.

8/20/2023 Chương 6 - HOA

3
 Nội dung

1. Định nghĩa
2. Hoa tự
3. Tiền khai hoa
4. Các phần của hoa
5. Hoa thức và hoa đồ

8/20/2023 Chương 6 - HOA

4
 1. Định nghĩa
Hoa
Cơ quan sinh sản hữu tính của cây hạt kín
Những lá biến đổi đặc biệt để làm nhiệm vụ sinh sản

8/20/2023 Chương 6 - HOA

5
 2. Hoa tự

8/20/2023
 2. Hoa tự
Cụm hoa đơn

Cụm hoa đơn không hạn Cụm hoa đơn có hạn

Đầu cành mang hoa Đầu cành mang hoa kết

không kết thúc bởi một thúc bởi một hoa → Phát
hoa → Phát triển không triển hạn chế, nhưng vẫn
hạn chế có thể đâm nhánh

8/20/2023 Chương 6 - HOA

8
 3. Tiền khai hoa

Xoắn ốc Van Vặn

Lợp Năm điểm Cờ (bướm) Thìa (lườn)

8/20/2023 Chương 6 - HOA
22
 4. Các phần của hoa

1. Cuống hoa
2. Đế hoa
3. Bao hoa: đài hoa + tràng hoa
4. Bộ nhị
5. Bộ nhụy

8/20/2023 Chương 6 - HOA

23
 4. Các phần của hoa
Phân loại tràng hoa
➢Hoa cánh dính, tràng đều
✓ Kiểu tràng hình bánh xe
✓ Kiểu tràng hình hũ
✓ Kiểu tràng hình chuông
✓ Kiểu tràng hình phễu
✓ Kiểu tràng hình đinh
✓ Kiểu tràng hình ống

8/20/2023 Chương 6 - HOA

41
 4. Các phần của hoa
Hoa cánh dính, tràng đều

Hình bánh xe Hình hũ Hình chuông

8/20/2023
Hình phễu Hình ống
Chương 6 - HOA
Hình đinh
42
 4. Các phần của hoa
Phân loại tràng hoa
➢Hoa cánh dính, tràng không đều
✓Tràng hình môi
✓Tràng hình mặt nạ
✓Tràng hình lưỡi
Hình môi

8/20/2023 Hình mặt nạ Chương 6 - HOA Hình lưỡi 43

 4. Các phần của hoa
Bộ nhị
Gồm các bộ phận sinh sản đực của hoa gọi là nhị
Mỗi nhị gồm:
❖Bao phấn: 1 ô hay 2 ô, chứa hạt phấn
❖Chỉ nhị: hình dải, tròn, có thể dẹp hoặc hình lòng máng,
mang bao phấn
❖Chung đới: phần nào giữa hai buồng (ô) phấn

8/20/2023 Chương 6 - HOA

44
 4. Các phần của hoa
Bộ nhị

8/20/2023 Chương 6 - HOA

45
 4. Các phần của hoa
Bộ nhị
Các nhị của 1 hoa có thể dài ngắn khác nhau
Nếu có 4 nhị: 2 dài, 2 ngắn → bộ nhị 2 trội
Nếu có 6 nhị: 4 dài, 2 ngắn → bộ nhị 4 trội
Ngoài ra còn có bộ nhị 1 bó, 2 bó và nhiều bó

8/20/2023 Chương 6 - HOA

46
 4. Các phần của hoa
Bộ nhị

8/20/2023 Chương 6 - HOA

47
 4. Các phần của hoa
Bộ nhụy
Bộ phận sinh sản cái của hoa
Cấu tạo bởi những lá biến đổi (lá noãn)
Các lá noãn có thể rời hoặc dính
Bộ nhụy gồm:
✓Bầu noãn: chứa noãn
✓Vòi nhụy
✓Đầu nhụy (núm nhụy)
Số lá noãn = số đầu nhụy
Bầu trên – Bầu dưới – Bầu giữa
8/20/2023 Chương 6 - HOA
48
 4. Các phần của hoa
Bộ nhụy

Vị trí của bầu:

A. Bầu trên, B. Bầu giữa, C. Bầu dưới

8/20/2023 Chương 6 - HOA

49
 4. Các phần của hoa
Bộ nhụy

8/20/2023 Chương 6 - HOA

50
 5. Hoa thức và hoa đồ
Hoa thức
Công thức cấu tạo của hoa
Các chữ viết tắt chỉ tên của mỗi vòng
✓k: vòng đài phụ
✓K: vòng đài hoa - Kalyx (Calyx)
✓C: vòng cánh hoa (Corolla)
✓A: vòng nhị (Androeceum)
✓G: vòng nhụy (Gynoeceum)
✓P: bao hoa (lá đài và cánh hoa giống nhau) (Perigonium)

8/20/2023 Chương 6 - HOA

51
 5. Hoa thức và hoa đồ
Hoa thức
↑ : hoa không đều
* : hoa đều
♂ : hoa đực
♀ : hoa cái
♀ : hoa lưỡng tính
∞ hay n: chỉ số lượng nhiều
( ↑) ♂ (♀) Kn Cm Ah Gk
N, m, h, k chỉ số bộ phận của mỗi vòng
VD: Hoa thức của hoa Dừa cạn:
8/20/2023 Hoa thức của hoa Huệ:Chương
* ♀6 -PHOA
(3+3) A3+3 G(3)
52
 HOA ĐỒ

8/20/2023
 5. Hoa thức và hoa đồ
Hoa đồ
Sơ đồ tóm tắt cấu tạo của hoa
Các bộ phận của hoa được chiếu trên cùng mặt phẳng vuông
góc với trục hoa

Hoa đồ hoa Hoa đồ hoa Hoa đồ hoa

8/20/2023 Dừa cạn Dâm6 -bụp
Chương HOA Lay ơn 54
QUẢ VÀ HẠT

GV: ThS. Trương Đỗ Quyên

 Nội dung
1. Quả
1.1. Định nghĩa
1.2. Các phần của quả
1.3. Các loại quả
2. Hạt
2.1. Định nghĩa
2.2. Các phần của hạt
2.3. Các loại hạt

61
 1. Quả
1.1. Định nghĩa

Bầu noãn

Quả

62
 1. Quả
1.1. Định nghĩa

Cơ quan sinh sản hữu tính của cây có hoa

Hình thành do sự phát triển của bầu

Quả sau khi thụ phấn

Chứa hạt bên trong do noãn biến thành

64
 1. Quả
1.2. Các phần của quả

68
 1. Quả
1.2. Các phần của quả

69
 1. Quả
1.2. Các phần của quả
Vỏ quả ngoài: là lớp ngoài cùng, hình thành từ lớp biểu bì ngoài của bầu, có thể có
gai, có lông, có cánh…
Vỏ quả giữa: sinh bởi lớp mô mềm của thành bầu, có thể khô héo khi quả chín (quả
khô) hay dày lên và mọng nước (quả thịt)
Vỏ quả trong: sinh bởi biểu bì trong của bầu, có thể mỏng hoặc dày và cứng tạo thành
một cái hạch (quả hạch) hay có thể mang lông khô hoặc mọng nước (tép cam, bưởi)

70
 1. Quả
1.2. Các phần của quả
Cuống hoa: có thể phát triển nhiều và mọng nước (Đào lộn hột)
Đế hoa: có thể tạo thành một quả giả (quả Dâu tây, cà chua,
Lá bắc: các lá bắc có thể dính liền với nhau thành một cái đấu( quả sồi)
Đài hoa: có thể rụng sớm hoặc tồn tại ở gốc quả hoặc mọng nước và bao quanh quả thật (Dâu tằm) hay
biến thành mào lông (cây họ Cúc).

71
 1. Quả
1.3. Các loại quả
Quả mọng

Quả thịt

Quả hạch

Quả đơn

Quả khô tự mở

Quả khô

Quả khô không tự mở

104
 1. Quả
1.3. Các loại quả

Quả thịt

Quả mọng Quả hạch

Quả có vỏ quả giữa và trong: Quả có vỏ quả trong dày và

mềm, ít nhiều mọng nước cứng, tạo thành hạch chứa hạt
ở trong

Cam, Đu đủ, Bơ, Cà chua, … Táo ta, Đào, Cà phê, …

105
 1. Quả
1.3. Các loại quả

Quả khô tự mở (chứa nhiều hạt)

Quả đại Quả loại đậu Quả loại cải Quả hộp Quả nang

1 lá noãn, 1 lá noãn, 2 lá noãn, Bầu 1 ô, Tự mở

nứt thành nứt thành 2 nứt thành 4 nứt vòng không
1 khe dọc khe dọc, tạo khe dọc, 2 ngang quả thuộc các
2 mảnh vỏ mảnh vỏ kiểu trên

106
 1. Quả
Quả đại Quả loại đậu Quả loại cải

Quả hộp Quả nang

107
 1. Quả
1.3. Các loại quả

Quả khô không tự mở (chứa 1 hạt)

Quả bế Quả có cánh Quả hạch con Quả thóc(

dĩnh quả)
Có vỏ quả dai, Quả bế có vỏ Quả bế có vỏ Quả bế, vỏ hạt
không dính với quả ngoài kéo quả ngoài bị tiêu biến
vỏ hạt dài thành cánh cứng chắc

108
 2. Hạt
2.1. Định nghĩa
Cơ quan sinh sản hữu tính của cây có hoa
Sinh bởi sự phát triển của tiểu noãn sau khi thụ phấn
-Hạt kín
-Hạt trần

109
 Sự biến đổi từ noãn sang hạt
- Trứng (1n) + Tinh trùng (1n) = Hợp tử (2n) -> Phôi
- Nhân lưỡng bội của túi phôi (2n) + TTrùng (1n) = Nội nhũ (3n)
✓Tiêu huỷ hết trước khi hạt chín.
✓Tồn tại, chữa chất dinh dưỡng (Tinh bột, đường, sừng, protid, lipid, lỏng)
- Phôi tâm biến mất hoặc sinh ra ngoại nhũ (2n)
- Vỏ noãn -> Vỏ hạt

118
 2. Hạt
2.2. Các phần của hạt
Vỏ hạt Nhân hạt
Lớp ngoài cùng của hạt Phần bên trong vỏ hạt:
Có thể: 1 lớp vỏ (hạt Đậu), 2 -Cây mầm (phôi)
lớp vỏ (hạt Cam) -Nội nhũ
-Ngoại nhũ

119
 2. Hạt
2.3. Các loại hạt
✓Hạt có nội nhũ, chất dự trữ ở ngoài lá mầm (hạt Thầu dầu, hạt Cau)
✓Hạt không nội nhũ do cây mầm tiêu hóa hết nội nhũ trước khi hạt chín (hạt Đậu, hạt
Bí)
✓Hạt có ngoại nhũ (hạt của cây họ Chuối, họ Gừng)
✓Hạt vừa có nội nhũ vừa có ngoại nhũ (hạt của cây họ Cẩm chướng, Hồ tiêu)

120
3. Công dụng của quả, hạt đối với ngành Dược

121