თავი III.

კორუფციის სახეები
კორუფცია მავნე ფენომენია, რომელმაც მთელი მსოფლიო დააზარალა. რათა
სრული და ზუსტი გაგება გვქონდეს რა არის კორუფცია, მექრთამეობა და ა.შ.
აუცილებელია მივმართოთ შუა ინტერპრეტაციებს. უპირველეს ყოვლისა, ღირს
განმარტებების კორექტირება, რომლებიც უფრო მკაცრი იურიდიული ენაა .

კორუფციის ფორმულირება მოცემულია საქართველოს კანონში „კორუფციის

წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ“ ,რომელიც 1997 წლის 17 ოქტომბერსაა
გამოცემული.ამ კოდექსის მე-3 მუხლის მე-2 ნაწილი განიხილავს შემდეგს:
„კორუფციული სამართალდარღვევა“ არის ქმედობა, რომელიც შეიცავს კორუფციის
ნიშნებს და რომლისთვისაც კანონით გათვალისწინებულია დისციპლინური,
ადმინისტრაციული ან სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა .“1

კორუფციის წინააღმდეგ გაეროს სისტემა 2003 წელს არ განსაზღვრავს კორუფციას,

კერძოდ, ამჟამად აქტიურ და პასიურ მოსყიდვას საზოგადოებრივ და საზოგადოებრივ
წესრიგში, ისევე როგორც მექრთამეობას, რომელსაც იყენებენ პირები,
სამსახურებრივი თანამდებობის ბოროტად გამოყენება, ქრთამის მიცემა , ზიანის
ბოროტად გამოყენება და კანონის სხვა დარღვევების კრიმინალიზაციის ქმედებები . 2

კორუფცია დაიწყო სახელმწიფოს, ბიუროკრატიული და ცენტრალიზებული

ძალაუფლების მოსვლასთან ერთად. ჩინოვნიკები თავიანთი მაღალი სტატუსითა და
პოზიციით ისარგებლეს, ცდილობდნენ სარგებლის მიღებას და შემოსავლის გაზრდას .
თუ ძველ დროს გადავხედავთ, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ადამიანებს კორუფციის
მიმართ ამბივალენტური დამოკიდებულება ჰქონდათ. ამგვარად, რომაულ
სამართალში ითქვა, რომ გაფუჭება (ლათინური „corrumpere“-დან) ნიშნავს კუჭის
გაფუჭებას არაჯანსაღი საკვებით, წყლის გაფუჭებას, ქონების გაფლანგვას, ქონების
განადგურებას, ღირსების შეურაცხყოფას . ჯონ ლოკი3.

პოლიტიკური ფილოსოფოსი კორუფციას განიხილავს, როგორც ხელისუფლების

ფუნდამენტური წესების დარღვევას. ის, რომ თუ მმართველის ქცევა ეფუძნება
საკუთარი სარგებლის, სურვილების გამართლებას და არა ეკონომიურს ,
ითვალისწინებს საკუთრების დაცვას და ხალხის ინტერესებს, მაშინ მიუხედავად იმისა ,
ვამართლებთ მათ ქმედებებს გამართლებულად თუ არა, ისინი ყველას კორუფციულ
ქცევას უწოდებენ.

„კორუფციის“ ცნების კიდევ ერთი ინტერპრეტაცია გვხვდება ბროკჰაუზისა და

ეფრონის ენციკლოპედიურ ლექსიკონში; ისინი კორუფციას უკავშირებენ სიტყვას

1
საქართველოს კანონი „კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ“ მე-3 მუხლი 2 ნაწილი:
„კორუფციული სამართალდარღვევა“ არის ქმედობა, რომელიც შეიცავს კორუფციის ნიშნებს
და რომლისთვისაც კანონით გათვალისწინებულია დისციპლინური, ადმინისტრაციული ან
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგე-ბლობა“ 1997 წლის 17 ოქტომბერი.
2
ორგანიზაციის კონვენცია ხურავს ანგარიშს კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ 2003
წლის 31 ოქტომბერს. საიტი: URL:
https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/corruption.shtml( ნანახია( 03.02.2024)
3
რომის სამართალი: ცნებები, ტერმინები, განმარტებები: [ტრან. ჩეხიდან] მილან ბარტოშეკი;
[სპეციალისტი. სამეცნიერო რედ., ავტორი წინასიტყვაობა და კომენტარი. ზ.მ. ჩერნილოვსკი]. მ.:
იურიდიული. ლიტ., 1989. 447 გვ.
„კარიერა“ ფრანგული „sagpege“-დან, რაც ნიშნავს დიდ წარმატებას ან წარმატებულ
წინსვლას სამთავრობო, ოფიციალური, პოლიტიკური საქმიანობის.4

დუ ჟიჟოუ თვლის, რომ კორუფცია გულისხმობს მინიჭებული ძალაუფლების

ბოროტად გამოყენებას ან მინდობიან ძალაუფლებაზე არასათანადო გავლენას 5. ეს
კონცეფცია აფართოებს კორუმპირებულ აქტორთა სპექტრს და არ ზღუდავს მათ , ვინც
ფლობს მთავრობის ძალაუფლებას. ეს ეხება არა მხოლოდ საჯარო მოხელეებს,
არამედ საჯარო ორგანიზაციებსაც.

კორუფციის ტიპებად დაყოფა ქმნის თეორიულ საფუძველს კორუფციის წინააღმდეგ

ღონისძიებების უფრო დეტალური შესწავლისთვის. სახეობათა კლასიფიკაცია ასევე
გვაძლევს საშუალებას უფრო დეტალურად შევისწავლოთ და განვსაზღვროთ ამ
ფენომენის თავისებურებები და მახასიათებლები.

ზოგადად, კორუფციის სხვადასხვა სახეობაა. ამრიგად, ი.დ. ფიალოვსკაა ყოფს

კორუფციას ორ ტიპად: წვრილმანი და დიდი.

ვ.ა.შაბლინი კორუფციას ორ ტიპად ყოფს: 1. სახელმწიფო ხელისუფლების

კორუფცია. ეს არის მანიფესტაციის ფორმა, როდესაც თანამდებობის პირები იყენებენ
თავიანთ უფლებამოსილებებს საკუთარი სარგებლის მისაღებად. ამ შემთხვევაში ,
თქვენ შეგიძლიათ მოიტანოთ გადასახადი ჯარიმებიდან. 2. კორუფცია
არასამთავრობო ორგანიზაციებში. აქ მოდის ორგანიზაციის თანამშრომელი,
რომელიც ბოროტად იყენებს ჩემს უფლებამოსილებას. კორუფცია არასამთავრობო
ორგანიზაციებში მეტია ფართოდ გავრცელებული. ორგანიზაციის ხელმძღვანელმა,
ერთი მხრივ, უნდა შეესაბამებოდეს დადგენილ სტანდარტებს, ხოლო მეორე მხრივ , მას
აქვს შესაძლებლობა გამოიყენოს რესურსები თავის ნიმუშებში.6

საშინაო და საერთაშორისო კორუფცია ასევე უნდა იყოს დაკვირვებული.

შიდასახელმწიფოებრივი კორუფცია ხდება ერთი ქვეყნის ტერიტორიაზე.
საერთაშორისო კორუფცია არის არალეგალური ხასიათის ერთობლივი საქმიანობა ,
რომელიც ჩადენილია სხვადასხვა სახელმწიფოს წარმომადგენლების მიერ .

კორუფციას ასევე შეიძლება იყოს:

1) ადმინისტრაციული - ეს არის თანხები, რომლებიც იღებს თანამდებობის პირს

კომპანიისგან არსებული ნორმებისა და რეგულაციების დამახინჯების მიზნით . ეს არის
წლიური შემოსავლის წილი, რომელიც არის მსოფლიო კომპანია. საწარმოებში
თანამდებობის პირების მიერ ზიანის ამოღება;

2) ბიზნეს კორუფცია ვლინდება ბიზნესმენს ან იურიდიულ პირსა და სახელმწიფო

ან მუნიციპალური ადმინისტრაციის თანამდებობის პირს შორის გარიგების სახით .
მმართველობის ეს ფორმა ხორციელდება სარგებლის მიმღებთა და ქრთამის
მიმღებთა შორის სარგებლის ფინანსური ურთიერთგაცვლის მიზნით;

4
Энциклопедический словарь: В 86 т. / Изд. Ф. А. Брокгауз, И. А. Ефрон. -Репр. изд. - СПб. : Полрадис,
1993. 473 с.
5
Ду Чжичжоуй^^'Н. Миньчжун юй фаньфу [Народные массы и антикоррупционная борьба] синьхуа
чубаньшэ ^^Ж^^. 2015. С. 16.
6
Шабалин В.А. Политика и преступность // Государство и право. М.: Наука, 1994, № 4. С. 43-52.
 3)საშინაო კორუფცია არის თანამდებობის პირისთვის კომპანიის საქმეებში ზიანის
გამოძალვა;

4) „საქმიანი ამოღება“ არის მოგების მიზნით ორგანიზაციებსა და საწარმოებზე

კონტროლის დაწესება;

5) „სახელმწიფოს ყიდვა“ არის გავლენა კანონებზე, დადგენილებებსა და

ნორმებზე.

კორუფციის ცნებებისა და სახეების შესწავლის შემდეგ უნდა ითქვას, რომ

კორუფციის ძირითად ნაწილს წარმოადგენენ სპეციალური თანამშრომლები,
რომლებიც ბოროტად იყენებენ მინიჭებულ უფლებამოსილებას. ძალაუფლების
ობიექტი არის უმაღლესი თანამდებობის პირების პირადი ინტერესები (ძალაუფლება ,
ფული, თანამდებობა, სახელი). მცირე ჯგუფის პირადი ინტერესები მოიცავს ოჯახის
კორუმპირებულის სხვადასხვა ინტერესებს (სკოლაში სიარული, სამსახურის პოვნა ,
ბიზნესი, ვაჭრობა).

ამ ფენომენის სირთულესთან მიმართებაში ქვეყნის სტატუსის განსაზღვრაზე

თვალსაზრისების მრავალფეროვნება. როგორც სხვადასხვა სამეცნიერო წყაროების
ანალიზმა აჩვენა, ეკონომიკის ზოგადი დესტაბილიზაცია არ არსებობს, მაგრამ ისინი
ყველა ერთმანეთში არსებობს. შესაძლებელია, რომ კორუფცია არის სამსახურებრივი
მდგომარეობის ბოროტად გამოყენება, მიღებული ქრთამი.

ერთადერთი, რასაც მეცნიერები ადასტურებენ, არის ის, რომ კორუფცია

სოციალური პრობლემაა მსოფლიო საზოგადოებაში და მის წინააღმდეგ ბრძოლაა
საჭირო. ეს ფართომასშტაბიანი ფენომენი შეაღწია საბავშვო ბაღებში, სკოლებში,
უნივერსიტეტებში, ბიზნესსა და ჯანდაცვაში.

კორუფციის ცნების თეორიული ანალიზი გვიჩვენებს, რომ ნებისმიერი

ძალაუფლების მქონე ადამიანი შეიძლება იყოს კორუფციის განვითარება.
კორუმპირებული თანამდებობის პირის მთავარი მიზანი ძალაუფლების დახმარებით
სარგებლისა და მოგების მიღებაა.

არსებობს ორი სახის კორუფცია: წვრილმანი და ძირითადი; მექრთამეობა,

ლობირება, ფავორიტიზმი და ნეპოტიზმი, აღმოსავლური და დასავლური; კორუფცია
სახელმწიფო და არასახელმწიფო ორგანიზაციებში; ძირითადი, მწვერვალი ,
ვერტიკალური, პოლიტიკური და ეკონომიკური, შიდა და საერთაშორისო ,
ადმინისტრაციული, ბიზნესი, საყოფაცხოვრებო, ბიზნესის აღება, სახელმწიფო
შესყიდვა.

დაბალი კორუფციის ყველა ზემოაღნიშნული სახეობის გაანალიზების შემდეგ

შეგვიძლია ვთქვათ, რომ კორუფცია საკმაოდ მასშტაბური და ყოვლისმომცველი
ფენომენია, ის შეიძლება არსებობდეს როგორც დაბალ, ისე დაბალ დონეზე, ასევე
სახელმწიფო და ეროვნულ დონეზე.