I.

Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới về phòng chống tham
nhũng
1. Singapore
Trong vòng gần 50 năm qua, Singapore đã có những bước tiến hết sức ngoạn
mục; từ một đất nước nghèo nàn, Singapore đã vươn lên trở thành một trong những
nền kinh tế phát triển của châu Á. Một trong những yếu tố quyết định tác động đến sự
phát triển của nền kinh tế Singapore chính là quyết tâm của Chính phủ nước này trong
việc tạo ra một môi trường trong sạch, không có tham nhũng 1. Theo bảng xếp hạng chỉ
số cảm nhận tham nhũng (CPI) năm 2022, Singapore là quốc gia trong sạch thứ năm
trên thế giới2.
1.1 Các nguyên tắc trong phòng, chống tham nhũng tại Singapore
Là quốc gia có nền kinh tế phát triển hàng đầu châu Á, Singapore đã thực hiện
giải pháp “4 không với tham nhũng” có hiệu quả thực sự. Những giải pháp “4 không
với tham nhũng” bao gồm:
(i) Không dám tham nhũng: Theo quy định của Chính phủ Singapore, công
chức, quan chức hằng tháng phải trích một tỷ lệ tiền lương để gửi vào quỹ tiết kiệm.
Khởi đầu là 5%, sau đó tăng dần theo tỷ lệ tăng lương. Quan chức có chức vụ càng
cao, thì tỷ lệ % trích gửi tiết kiệm càng cao. Số tiền đó do ngân hàng Nhà nước quản
lý. Khi nghỉ hưu, số tiền tiết kiệm nói trên thuộc quyền sở hữu của công chức. Nếu
công chức, quan chức phạm tội tham nhũng, dù chỉ bị xử lý hành chính, buộc thôi
việc, thì toàn bộ số tiền gửi tiết kiệm sẽ bị Nhà nước trưng thu3.
(ii) Không thể tham nhũng: Hằng năm, viên chức, công chức, quan chức từ
Trung ương tới cơ sở đều phải làm tờ khai báo các khoản tài sản của bản thân và của
vợ (chồng) bao gồm: Tiền thu nhập, tiền cổ phiếu, đồ trang sức, ô tô, nhà đất. Đối với
tài sản tăng lên so với năm trước, đương sự phải giải trình rõ ràng nguồn gốc. Với số
tài sản tăng lên không giải trình được nguồn gốc có thể bị coi là do tham nhũng mà có,
nên sẽ bị nhà nước trưng thu4.

1 Sơn Hà, “Châu Á cần học mô hình chống tham nhũng của Singapore”, Bảo tuổi trẻ .vn, 9/12/2012.
2 Tổ chức minh bạch quốc tế
3 Nguyễn Xuyến, “Singapore và giải pháp “4 không” trong cuộc chiến chống tham nhũng”, Báo điện tử Chính
phủ, ngày 7/7/2006.
4 Dẫn theo Nguyễn Xuyến (2006), Singapore và giải pháp “4 không” trong cuộc chiến chống tham nhũng, Báo
điện tử chính phủ.
 (iii) Không cần phải tham nhũng: Chế độ tiền lương ở Singapore đảm bảo cho
viên chức, công chức, quan chức của Singapore đủ sống theo mức sống của xã hội
nước này và có thể chu cấp cho gia đình và con cái. Theo bảng lương hiện nay, lương
của cán bộ trung cấp trẻ và có triển vọng khoảng 384 nghìn SGD - gần ngang với thu
nhập của người có độ tuổi từ 32 – 35 làm việc trong khu vực tư nhân. Mức lương cho
các chức vụ từ Thư ký thường trực trở lên từ 1,6 triệu - 2,2 triệu SGD, lương của Thủ
tướng Singapore khoảng gần 500.000 USD/ năm5. Do vậy, để tồn tại ở mức trung bình
khá trong xã hội, họ không cần phải tham nhũng.
(iv) Không được tham nhũng: Theo quy định của Singapore, công chức chỉ
được nhận mức quà tặng có giá trị 100 đô la Singapore trở xuống. Nếu trên mức đó,
người được tặng phải tìm cách từ chối hoặc muốn nhận thì phải xin phép lãnh đạo trực
tiếp có ý kiến cho phép thì mới được nhận. Trường hợp nhận quà tặng quá mức quy
định mà không được sự cho phép của cấp trên thì công chức phải nộp vào tài khoản
“Quỹ nộp phạt” do nhận quà tặng quá mức quy định. Số tiền phải nộp là giá trị phần
quà tặng vượt mức quy định được tính ra tiền. Số tiền hối lộ và nhận hối lộ bị phát
hiện thì người hối lộ và người nhận hối lộ sẽ bị xử lý theo luật hình sự6.
1.2 Mô hình phòng, chống tham nhũng tại Singapore
Singapore đã đề ra và thực hiện bốn trụ cột chống tham nhũng, đó là: (i) Luật
chống tham nhũng hữu hiệu; (ii) Cơ quan chống tham nhũng hữu hiệu; (iii) Cơ quan
tư pháp hữu hiệu; (iv) Bộ máy hành chính hữu hiệu.
(i) Bộ luật chính là "Luật Ngăn chặn tham nhũng", quy định các tội tham nhũng và
quyền của Cơ quan Điều tra hành động tham nhũng và Luật Tham nhũng, buôn bán
ma tuý và các Tội phạm nghiêm trọng khác, cụ thể hoá việc tịch thu tài sản, tiền bạc
mà người phạm tội không thể giải thích một cách thoả đáng.

Khác với luật của các nước khác, "Luật Ngăn chặn tham nhũng" cho phép Cơ quan
Điều tra hành động tham nhũng điều tra cả khu vực công và khu vực tư. Luật
Singapore còn có quy định công, viên chức chính phủ không giải thích được tiền mình
nhận không phải là tham nhũng, thì sẽ bị coi là tham nhũng. Người nhận tiền sẽ bị toà
5 “Nhìn lương công chức Singapore, công chức Việt Nam chạnh lòng?”, Báo Vietnam.net.
6 Dẫn theo Nguyễn Xuyến (2006), Singapore và giải pháp “4 không” trong cuộc chiến chống tham nhũng, Báo
điện tử chính phủ.
coi là tham nhũng ngay cả khi người đó không có quyền hay không có cơ hội làm gì
cho người trả tiền,...

(ii) Cơ quan Điều tra hành động tham nhũng là cơ quan duy nhất có quyền tiến hành
điều tra tội tham nhũng. Các cơ quan thực thi pháp luật khác phải chuyển tin về tội
tham nhũng cho Cơ quan này.
Cơ quan Điều tra hoàn toàn độc lập hành động và có thể tiến hành điều tra bất kỳ
người nào hay công ty nào. Cơ quan hoạt động theo nguyên tắc "nhanh và chắc", bảo
đảm hành động nhanh chóng trong khi chắc có nghĩa là hành động dứt khoát và có kết
quả cụ thể. Theo đó, cơ quan này tách khỏi các cơ quan nhà nước khác, trực thuộc
trực tiếp từ Thủ tướng, có toàn quyền điều tra và kết tội tham nhũng. CPIB có quyền
tự do hành động để xử lý kè tham nhũng bất kể kẻ đó ở vị trí xã hội nào, thuộc đảng
phái chính trị nào, thuộc sắc tộc hay tín ngưỡng nào. Chính vì vậy, không ai và không
có cấp nào có thể có ý kiến hay can thiệp nhằm làm sai lệch kết quả điều tra, xử án7.
(iii) Phát hiện và thực hiện nghiêm chỉnh pháp luật phải được bổ sung bằng cơ quan
tư pháp hữu hiệu. Quyết định của toà án mang tính răn đe đối với phạm tội và những
người có ý định phạm tội. Với cơ quan tư pháp thì thông điệp phải là tham nhũng
không mang lại gì. Quá trình xét xử phải mở và công khai. Phán quyết của toà phải
đưa ra công khai cho công chúng xem xét8.
(iv) Bộ máy hành chính hữu hiệu cần có cách đề cập vấn đề tích cực. Công, viên
chức có “bộ quy tắc ứng xử” nhằm hướng một cách triệt để tới việc đề cao tính liêm
chính như: Công, viên chức không được vay tiền từ những người mình đang giải quyết
công việc; Nợ không bảo đảm của công, viên chức không vượt quá ba lần lương của
mình;...9
1.3 Biện pháp phòng, chống tham nhũng tại Singapore
Thứ nhất, thành lập cơ quan riêng biệt, uy lực toàn quyền điều tra mọi nghi
phạm tham nhũng CPIB. Việc thành lập ra cơ quan này giúp phát hiện kịp thời và
ngăn chặn hiệu quả các hành vi tham nhũng. CPIB đã thể hiện được vai trò là cơ quan
chống tham nhũng độc lập, mang lại hiệu quả rất cao. Và đúng như một nhà quan sát
quốc tế đã nhận định: "Trong bộ máy hành chính Singapore, CPIB được kinh sợ như
7 Trần Bách (2022), “ Chống tham nhũng: Kinh nghiệm của Singapore”, Trang công dân và khuyến học.
8 Trần Bách (2022), “ Chống tham nhũng: Kinh nghiệm của Singapore”, Trang công dân và khuyến học
9 Trần Bách (2022), “ Chống tham nhũng: Kinh nghiệm của Singapore”, Trang công dân và khuyến học
con mắt có thể nhìn thấy mọi thứ của lãnh đạo PAP, và được tôn kính vì sự hiệu quả
chính xác như máy đồng hồ và những phương pháp nghiệp vụ tinh vi” 10.
Thứ hai, chú trọng trong việc tuyển chọn đội ngũ cán bộ. Ở Singapore vấn đề
lựa chọn, nuôi dưỡng đội ngũ lãnh đạo và các thế hệ lãnh đạo kế tiếp được đặc biệt
chú trọng. Theo đó, cán bộ được tuyên chọn dựa trên ba tiêu chí: năng lực, liêm khiết
và toàn tài, tuyệt đối không dựa trên quan hệ thân quen, không phân biệt sắc tộc, tôn
giáo, giới tính và cả quốc tịch. Chính nhờ quan điểm đúng đắn và nhất quán đó, đảo
quốc đã thu nạp được nhiều nhân tài vào bộ máy nhà nước, họ không chỉ có tài năng
mà còn có đạo đức nghề nghiệp, trở thành những tấm gương về trong sạch 11. Điều này
đã góp phần giúp Singapore ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng "từ gốc".
Thứ ba, mức lương cao. Cố Thủ tướng Lý Quang Diệu nhấn mạnh rằng, trả
lương thấp cho cán bộ là nguy hiểm vì như vậy họ phải bằng mọi cách “kiếm” thêm
để nuôi gia đình. Từ tháng 3/1972, công chức được hưởng tháng lương thứ 13. Ngoài
lương, công chức còn được thưởng. Tháng 10/1994, Singapore ra “Sách trắng về chế
độ lương cạnh tranh vì một chính phủ có năng lực và trong sạch”, quy định lương bộ
trưởng và công chức cao cấp tương đương mức trung bình của 4 người hưởng lương
cao nhất trong 6 ngành nghề của khu vực tư nhân là kế toán, ngân hàng, kỹ sư, luật,
doanh nghiệp chế tạo trong nước và công ty đa quốc gia 12. Mức lương bộ trưởng và
công chức cao cấp được xem xét điều chỉnh thường xuyên để cạnh tranh được với khu
vực tư nhân.
Thứ tư, tịch thu tài sản tăng lên không rõ nguồn gốc. Kê khai tài sản minh
bạch là biện pháp được sử dụng khiến cán bộ không thể tham nhũng. Hằng năm, cán
bộ từ trung ương tới cơ sở đều phải kê khai tài sản của bản thân và của vợ (chồng) bao
gồm: thu nhập, tiền gửi tiết kiệm,.... Những tài sản tăng lên so với năm trước đều phải
giải trình rõ nguồn gốc, nếu không sẽ bị tịch thu. Hiện nay, Singapore thuộc nhóm
những nước dẫn đầu về phát triển chính phủ số. Nước này đã xây dựng nhiều nền tảng
số quy mô quốc gia với quy trình được chuẩn hóa, công việc được xử lý toàn bộ trên

10 Dẫn theo Hoàng Thị Thanh Nhàn (2012), Chính sách phòng chống tham nhũng của Singapore, Khóa luận
tốt nghiệp cử nhân Đông phương học, Trường Đại học Khoa học Huế, tr.15.
11 Trần Thị Hợi, “Những kinh nghiệm của Singapore trong việc thực hiện chính sách và các biện pháp phòng
chống tham nhũng”, Tạp chí khoa học và công nghệ - Trường ĐH Khoa học Huế, tập 1- số 2 (2014), tr.98
12 Trần Thị Hợi, “Những kinh nghiệm của Singapore trong việc thực hiện chính sách và các biện pháp phòng
chống tham nhũng”, Tạp chí khoa học và công nghệ - Trường ĐH Khoa học Huế, tập 1- số 2 (2014), tr.99
Internet để vừa tạo thuận tiện cho doanh nghiệp, người dân, vừa giảm thiểu tiêu cực.
Sự minh bạch thông tin còn giúp doanh nghiệp, người dân hiểu rõ hơn về luật pháp và
các quy trình, thủ tục, đồng thời là kênh để đối chiếu việc thực thi luật pháp của cán
bộ, chống lại sự vòi vĩnh.
Thứ năm, tuyên truyền giáo dục về phòng chống tham nhũng sâu rộng tới
mọi tầng lớp nhân dân đặc biệt là học sinh, sinh viên. Singapore nghiêm túc xây
dựng một chương trình giáo dục sâu rộng rộng ý thức của người dân trong phòng
chống tham nhũng, thực hiện đồng bộ trong giới học sinh, sinh viên và trong cộng
đồng. Thông qua các chiến dịch tuyên truyền rộng lớn, mọi người dân đều có thể hiểu
về ảnh hưởng nghiêm trọng của tham nhũng đến sự phồn vinh của đất nước, về danh
dự, lòng tự trọng, giá trị đạo đức của con người và cả dân tộc. Điều đáng chú ý là,
chương trình giáo dục trong học sinh, sinh viên được thực hiện ngay từ những lớp rất
bé để đào tạo những lớp công dân tốt, có giá trị về nhân cách, trở thành những con
người hữu ích cho xã hội13.
Thứ sáu, khuyến khích sự giám sát từ trong dân. Thủ tướng Lý Quang Diệu
cũng đã từng khẳng định “Sức mạnh lớn nhất là dư luận quần chúng, dư luận đó
đang khiển trách và lên án những kẻ tham nhũng”. Các phương tiện truyền thông, các
hiệp hội kinh doanh và xã hội, các nghiệp đoàn và các tổ chức phi Chính phủ đóng
một vai trò không nhỏ trong việc thúc đẩy sự phản biện của nhân dân về tham nhũng
và nâng cao ý thức của công chúng về những ảnh hưởng tiêu cực của tham nhũng.
Giới truyền thông được khuyến khích đưa tin và giúp phanh phui nhiều trường hợp
tham nhũng. Đặc biệt, báo chí có thể tiếp cận CPIB để trao đổi các thông tin mà không
gặp bất kỳ trở ngại nào. Chính phủ khuyến khích và tạo mọi điều kiện để các cơ quan
ngôn luận đưa đầy đủ thân nhân, hình ảnh và hành vi phạm tội của kẻ tham nhũng lên
mặt báo. Với sự tham gia tích cực của báo chí đã góp phần tạo ra “văn hóa chống
tham nhũng”, giúp răn đe và giáo dục ý thức trong dân chúng.
2. Trung Quốc
Tham nhũng trong xã hội Trung Quốc trở thành hiện tượng ngày càng phổ
biến, diễn ra trong mọi lĩnh vực và len lỏi từ cấp thấp đến cấp cao, từ khu vực công
đến khu vực tư với thủ đoạn tham nhũng ngày càng xảo quyệt, cách thức che giấu
13 Trần Thị Hợi, “Những kinh nghiệm của Singapore trong việc thực hiện chính sách và các biện pháp phòng
chống tham nhũng”, Tạp chí khoa học và công nghệ - Trường ĐH Khoa học Huế, tập 1- số 2 (2014), tr.101
tham nhũng ngày càng tinh vi. Nhận thức rõ tầm quan trọng của công cuộc chống
tham nhũng, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách
phòng, chống tham nhũng. Với những nỗ lực không ngừng của Đảng và Chính phủ,
công cuộc phòng, chống tham nhũng của Trung Quốc đã đem lại nhiều kết quả. Điều
này được thể hiện rất rõ thông qua sự tăng lên của chỉ số CPI qua từng năm. Trung
Quốc hiện đang được đánh giá là một trong những quốc gia có chính sách chống tham
nhũng rất mạnh mẽ và cương quyết14.
2.1 Các nguyên tắc trong phòng, chống tham nhũng tại Trung Quốc
Hiện nay, cuộc chiến chống tham nhũng của Trung Quốc được tiến hành dựa trên bốn
sách lược:
Thứ nhất, “không dám tham nhũng”: Đây là sách lược thiên về tâm lý, thể
hiện ở việc răn đe làm triệt tiêu ý chí và động cơ hành động thu lợi bất chính, khiến
cho mọi cá nhân không dám và không có cơ hội tham nhũng 15. Để răn đe, Trung Quốc
tập trung vào 4 phương diện: (i) Xây dựng, củng cố ý chí chính trị vững vàng; (ii)
Trừng trị tham nhũng một cách nghiêm khắc, triệt để; (iii) Tăng cường hợp tác quốc
tế trong phòng chống tham nhũng; (iv) Xây dựng một hệ thống giám sát tham nhũng
chặt chẽ.
Thứ hai, “không thể tham nhũng”: Đây là sách lược về mặt kỹ trị, thể hiện
qua các biện pháp kiểm soát quyền lực, làm cho người nắm giữ quyền lực không thể
lạm dụng quyền lực được giao. Về vấn đề này, ông Tập Cận Bình đã có câu nói nổi
tiếng là phải “nhốt quyền lực vào trong lồng quy chế” 16. Để thực hiện sách lược này
Trung Quốc đã thực hiện các biện pháp như phòng ngừa xung đột lợi ích (thể hiện ở
việc xác định các tình huống có thể dẫn đến xung đột giữa lợi ích công và lợi ích tư
mà cán bộ, công chức cần phải tránh, chẳng hạn như tuyển dụng người nhà vào các vị
trí công việc ở trong cơ quan do mình lãnh đạo); kê khai, công khai tài sản, thu
nhập,...17

14 Trần Thái Hà, “ Trung Quốc với công tác phòng, chống tham nhũng”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số
15(295), tháng 8/2015.
15 Cầm Thị Lai, “ Kinh nghiệm từ sách lược phòng, chống tham nhũng của Trung Quốc”, Tạp chí Tổ chức nhà
nước, 13/05/2019
16 Samson Yuen: Disciplining the Party: Xi Jinping’s anti-corruption campaign and its limit, China
Perspectives, No.2014/3, tr.41-47.
17 Cầm Thị Lai, “ Kinh nghiệm từ sách lược phòng, chống tham nhũng của Trung Quốc”, Tạp chí Tổ chức nhà
nước, 13/05/2019
 Thứ ba, “không muốn tham nhũng”: Sách lược này thực chất là làm cho
người nắm giữ quyền lực mất đi động cơ tham nhũng, hay không còn ý thức tham
nhũng18. Để đạt được mục tiêu, Trung Quốc thực thi 3 biện pháp chính đó là: (i) Giáo
dục pháp luật và sự liêm chính (thực hiện dưới nhiều hình thức như thông qua các lớp
bồi dưỡng ở trường đảng, trường hành chính;...); (ii) Nâng cao đạo đức của các cán
bộ, đảng viên (được thực hiện bằng cách đưa vấn đề tu dưỡng đạo đức vào Điều lệ
Đảng và vào nội dung giảng dạy của hệ thống trường đảng); (iii) Giáo dục lòng yêu
nước, ý thức cộng đồng.
Thứ tư, “không cần tham nhũng”. Trung Quốc hiểu rằng tham nhũng do
nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân từ đời sống gặp khó khăn dẫn tới cán bộ,
công chức phải tìm kiếm nguồn thu nhập bổ sung bằng nhiều cách, trong đó có việc
nhũng nhiễu người dân và doanh nghiệp để được hối lộ. Vì vậy, Nhà nước Trung
Quốc đã cố gắng bảo đảm đời sống của cán bộ, công chức để họ yên tâm làm việc mà
không bị thôi thúc bởi động lực phải tìm kiếm thu nhập thêm để nuôi sống gia đình.
Dù vậy, việc này cũng gặp những trở ngại, khó khăn do đội ngũ cán bộ, công chức ở
Trung Quốc lớn trong khi ngân sách của Nhà nước là có hạn19.
2.2 Mô hình phòng, chống tham nhũng tại Trung Quốc
Hiện nay, Trung Quốc duy trì mô hình đa cơ quan trong PCTN. Tuy các cơ
quan chống tham nhũng tại Trung Quốc tương đối đa dạng, nhưng lấy hệ thống Ủy
ban Giám sát làm trung tâm, thống nhất các lực lượng chống tham nhũng trong các cơ
quan khác nhau về một mối. Qua nghiên cứu cho thấy, ở Trung Quốc hiện nay có các
cơ quan sau đây tham gia và công tác chống tham nhũng:
(i) Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương: Ủy ban Kiểm tra kỷ luật gồm 4 cấp (Trung
ương, tỉnh, châu và huyện) là cơ quan do Đảng Cộng sản Trung Quốc thành lập. Ủy
ban Kiểm tra kỷ luật có thẩm quyền thụ lý, xử lý các vụ việc tham nhũng. Khi phát
hiện có vi phạm kỷ luật Đảng, tham nhũng thì tiến hành thụ lý, giải quyết. Nếu có dấu
hiệu tội phạm thì phối hợp với Ủy ban Giám sát tiến hành điều tra xử lý. Như vậy, có

18 Cầm Thị Lai, “ Kinh nghiệm từ sách lược phòng, chống tham nhũng của Trung Quốc”, Tạp chí Tổ chức nhà
nước, 13/05/2019
19 Cầm Thị Lai, “ Kinh nghiệm từ sách lược phòng, chống tham nhũng của Trung Quốc”, Tạp chí Tổ chức nhà
nước, 13/05/2019
thể nói Ủy ban này có thẩm quyền điều tra ban đầu về tham nhũng đối với các đảng
viên vi phạm20.
(ii) Ủy ban Giám sát Nhà nước: là cơ quan do Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc
(Quốc hội) thành lập với nhiệm kỳ 05 năm. Trong công tác phòng chống tham nhũng,
Ủy ban này tập trung điều tra các tội phạm tham nhũng nghiêm trọng. Có thẩm quyền
như: Xét hỏi, tạm giữ, hạn chế xuất cảnh đối với người vi phạm, … của người bị tạm
giữ (quyền hạn được quy định tại các điều từ Điều 20 đến Điều 35 của Luật Giám
sát)21.
(iii) Ủy ban Chính pháp Trung ương: Trong công tác PCTN, Ủy ban Chính pháp có
vai trò hết sức quan trọng trong đưa ra đường lối, điều phối các cơ quan tư pháp trong
việc điều tra, truy tố, xét xử, bảo đảm tuân thủ pháp luật, giữ vững an ninh chính trị22.
(iv) Viện kiểm sát nhân dân: Trong hệ thống bộ máy PCTN của Trung Quốc thì Viện
kiểm sát nhân dân là cơ quan chuyên trách về chống tham nhũng. Trong công tác
PCTN, Viện kiểm sát có thẩm quyền điều tra tất cả các vụ án liên quan đến tham
nhũng23, trong đó có các vụ việc có dấu hiệu tham nhũng do Ủy ban Kiểm tra kỷ luật
hoặc Ủy ban Giám sát Nhà nước chuyển giao.
(v) Các cơ quan khác: Ngoài các cơ quan nêu trên hoạt động khá chuyên trách thì
trong công tác PCTN còn có sự tham gia của nhiều chủ thể khác như việc xét xử các
vụ án tham nhũng của Tòa án nhân dân, sự tham gia điều tra các vụ án tham nhũng
của cơ quan Công an; …
2.3 Hệ thống pháp luật về phòng, chống tham nhũng tại Trung Quốc
Trung Quốc đã lần lượt thông qua các đạo luật phòng, chống tham nhũng như:
Luật Chống hối lộ năm 1988; Luật Chống tham nhũng năm 1997. Bên cạnh những
đạo luật phòng, chống tham nhũng riêng biệt đó, hành vi tham nhũng còn được tội
phạm hóa trong Bộ luật Hình sự (BLHS) của Trung Quốc. BLHS Trung Quốc dành
một chương, gồm 15 điều, quy định các tội về tham nhũng như: tham ô, lạm dụng
công quỹ, nhận hối lộ, đưa hối lộ, … Luật hình sự của nước này hình sự hóa một loạt

20 “Mô hình cơ quan chống tham nhũng của Trung Quốc và giá trị tham khảo với Việt Nam”, Trang thông tin
điện tử ban Nội chính tỉnh ủy Lạng Sơn, ngày 22/2/2022.
21 “Mô hình cơ quan chống tham nhũng của Trung Quốc và giá trị tham khảo với Việt Nam”, Trang thông tin
điện tử ban Nội chính tỉnh ủy Lạng Sơn, ngày 22/2/2022.
22 “Mô hình cơ quan chống tham nhũng của Trung Quốc và giá trị tham khảo với Việt Nam”, Trang thông tin
điện tử ban Nội chính tỉnh ủy Lạng Sơn, ngày 22/2/2022
23 Điều 18, Luật Tố tụng hình sự nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa.
các tội tham nhũng, trong đó bao gồm cả tham nhũng chủ động và thụ động trong khu
vực công, tống tiền, rửa tiền và lạm dụng vị trí của công chức. Hành vi tham nhũng
cấu thành tội phạm khi giá trị tài sản tham nhũng từ 10.000 nhân dân tệ trở lên. Hình
phạt cao nhất được áp dụng với tội phạm tham nhũng là tử hình24.
Năm 1993, Trung Quốc đã ban hành Luật Cạnh tranh, quy định cả về hành vi tham
nhũng trong lĩnh vực tư nhân, theo đó hành vi hối lộ của các công ty tư nhân và nhà
quản lý để có được lợi thế không chính đáng là bất hợp pháp. Năm 2018 “Luật Giám
sát quốc gia” được ban hành. Luật này quy định về nguyên tắc chung, cơ quan giám
sát, phạm vi giám sát, chức trách giám sát, quyền hạn giám sát, trình tự giám sát, hợp
tác quốc tế chống tham nhũng, giám sát cơ quan/nhân viên giám sát và chức trách luật
pháp25.
2.4 Các biện pháp về phòng, chống tham nhũng tại Trung Quốc
Thứ nhất, coi trọng việc giáo dục đạo đức cho công chức: Trung Quốc coi
việc giáo dục đạo đức cho công chức là một trong những biện pháp rất quan trọng
trong việc phòng, chống tham nhũng. Đảng Cộng sản và Nhà nước Trung Quốc đã
ban hành hàng loạt văn bản quy định về giáo dục đạo đức và xây dựng tác phong liêm
chính trong Đảng và Nhà nước. Những quy định này nhằm chống lại việc sử dụng đặc
quyền, đặc lợi để mưu cầu lợi ích không chính đáng, kiên quyết ngăn chặn hành vi lấy
danh nghĩa để nhận tiền, quà, lợi dụng tiền công, của công, lấy việc công làm việc tư,
biến của công thành của tư …
Thứ hai, phòng ngừa sự xung đột giữa lợi ích riêng và lợi ích chung: Đây là
việc đề ra và thực hiện các quy định làm cho công chức không có cơ hội lợi dụng vị trí
công tác của mình nhằm thu lợi riêng gây thiệt hại đến lợi ích chung. Theo đó, Trung
Quốc quy định: cán bộ khi rời chức vụ lãnh đạo hoặc nghỉ hưu thì trong vòng 3 năm
sau đó, không được kinh doanh ở những lĩnh vực có liên quan đến công việc trước đây
mình phụ trách; vợ (hoặc chồng), con cán bộ lãnh đạo không được kinh doanh ở các
lĩnh vực do chồng (hoặc vợ), cha mẹ mình quản lý. Từ năm 1997, Trung Quốc đã giải

24 Trần Thái Hà, “ Trung Quốc với công tác phòng, chống tham nhũng”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số
15(295), tháng 8/2015.
25 Trần Thái Hà, “ Trung Quốc với công tác phòng, chống tham nhũng”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số
15(295), tháng 8/2015.
tán các cơ sở kinh doanh trong công an, quân đội, hải quan nhằm tránh lợi dụng quyền
lực để tham nhũng.
Thứ ba, quy định về việc kê khai tài sản của công chức: Tất cả công chức ở
mọi vị trí đều phải kê khai tài sản của mình mỗi năm hai lần. Tất cả các nguồn thu
nhập từ các nguồn khác nhau đều phải được kê khai đầy đủ. Cán bộ lãnh đạo phải kê
khai rõ các khoản như: tiền tiết kiệm, cổ phiếu, trái phiếu, đồ dùng có giá trị trên
10.000 nhân dân tệ (khoảng 19 - 20 triệu đồng Việt Nam), ô tô,... Uỷ ban Kiểm tra và
Kỷ luật của Đảng và Bộ Giám sát của Chính phủ theo dõi, giám sát việc kê khai và
xem xét, xử lý những trường hợp có tài sản bất minh. Công chức không giải thích
được nguồn gốc tài sản của mình thì bị coi là tham ô (Điều 395 BLHS Trung Quốc).
Thứ tư, xem xét cả đơn thư nặc danh để phát hiện tham nhũng: Trung Quốc
cho rằng, hiện nay pháp luật Trung Quốc chưa hoàn thiện, người tố cáo còn bị đe dọa,
do đó cho phép người tố cáo được giấu tên và chấp nhận thư nặc danh. Trong thực tế,
Trung Quốc có khoảng 60% đơn thư tố cáo là thư nặc danh và trong số đó có rất nhiều
thông tin chính xác về tham nhũng. Bên cạnh đó, để tạo điều kiện thuận lợi cho người
dân tố giác hành vi tham nhũng, Trung Quốc đã thiết lập nhiều kênh thu thập thông tin
về tham nhũng để người dân có thể dễ dàng tố giác hành vi tham nhũng. Công dân có
thể cung cấp các chứng cứ về hành vi tham nhũng của đảng viên và công chức trực
tiếp tại các trung tâm này hoặc qua điện thoại (đường dây nóng hoạt động 24 giờ trong
ngày), fax, thư. Ủy ban Kiểm tra và Kỷ luật Trung ương cũng mở trang web đặc biệt
(12388.gov.cn) để quần chúng phát hiện tham nhũng trong các cơ quan đảng, Nhà
nước26.
Thứ năm, xử lý nghiêm khắc các phần tử tham nhũng: Trung Quốc cho rằng,
việc áp dụng các hình phạt nghiêm khắc dành cho những cá nhân có hành vi tham
nhũng sẽ là một công cụ hữu hiệu để trừng phạt những người vi phạm cũng như để răn
đe, giáo dục các thành viên khác trong xã hội không tham nhũng. Tùy vào số tiền
tham ô thì sẽ bị xử lý ở mức hành chính cho đến hình phạt tử hình. Đáng chú ý là,
BLHS của Trung Quốc còn quy định trách nhiệm hình sự của pháp nhân trong các tội
về tham nhũng. Theo đó, cơ quan, tổ chức có người phạm tội về tham nhũng sẽ bị phạt

26 Trần Thái Hà, “ Trung Quốc với công tác phòng, chống tham nhũng”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số
15(295), tháng 8/2015
tiền. Đồng thời, Bộ luật hình sự cũng truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những
người trực tiếp lãnh đạo, quản lý công chức có hành vi tham nhũng.

Thứ sáu, xây dựng cơ quan chống tham nhũng theo mô hình “một nhà, hai
cửa”: Sự kết hợp giữa cơ quan chống tham nhũng của Đảng và cơ quan chống tham
nhũng của Nhà nước được thể hiện trong cả tổ chức và hoạt động, được Trung Quốc
gọi là mô hình “một nhà, hai cửa”. Mô hình này vừa xử lý được các tổ chức đảng và
đảng viên, vừa xử lý được các cơ quan nhà nước và công chức nhà nước tham nhũng.
Các cấp hành chính ở địa phương cũng có mô hình tương tự.

Thứ bảy, phát triển chính phủ điện tử: Mặc dù chính phủ điện tử là một biện
pháp chống tham nhũng mới được áp dụng ở Trung Quốc nhưng các nhà lãnh đạo của
quốc gia này cho rằng, chính phủ điện tử là một yếu tố quan trọng của cải cách hành
chính và là một cách thức hiệu quả để tăng hiệu quả và trách nhiệm giải trình. Các
trang web của Chính phủ trung ương có chứa các liên kết đến tất cả các chính quyền
cấp tỉnh và thành phố. Các nội dung trên hầu hết các trang web của Chính phủ chỉ
được viết bằng ký tự tiếng Trung Quốc đơn giản. Chỉ một số trang web, bao gồm cả
các trang của những thành phố lớn, được cung cấp bằng tiếng Anh. Các cổng thông tin
của Chính phủ đã được tăng cường bằng cách cung cấp thông tin toàn diện, các dịch
vụ tích hợp nhiều hơn giữa các ngành khác nhau, và tương tác lớn hơn giữa các quan
chức chính phủ và công dân27.
3. Đức
Cộng hòa liên bang (CHLB) Đức là quốc gia có nhiều kinh nghiệm tốt về phòng,
chống tham nhũng, nhất là các giải pháp phòng ngừa tham nhũng. Ngoài ra, việc còn
áp dụng thành công mô hình quản lý công mới còn góp phần quan trọng vào công
cuộc đấu tranh chống tham nhũng. Trong bảng xếp hạng chỉ số minh bạch (CPI) toàn
cầu năm 2022, Đức được 90/100 điểm, đứng thứ 9/180 quốc gia và vùng lãnh thổ
được đánh giá28.
3.1 Các nguyên tắc trong phòng, chống tham nhũng tại Đức

27 Trần Thái Hà, “ Trung Quốc với công tác phòng, chống tham nhũng”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số
15(295), tháng 8/2015.
28 Tổ chức minh bạch quốc tế
 Thứ nhất, nguyên tắc nhiều mắt: Phải có nhiều người theo dõi, giám sát; các
khâu làm việc liên quan đến quyết định phải có từ hai người trở lên.
Thứ hai, các quyết định phải minh bạch: Theo tiêu chí phải có hồ sơ lưu trữ
đầy đủ để phục vụ kiểm tra bất cứ lúc nào trên cơ sở ứng dụng hiệu quả công nghệ
thông tin trong công tác quản lý. Tất cả các tài liệu của Chính phủ và các cơ quan nhà
nước từ Trung ương đến địa phương (trừ tài liệu thuộc bí mật quốc gia) đều phải được
đăng tải công khai trên báo chí và trên mạng Internet, kể cả mức lương của Thủ tướng
và các Bộ trưởng. Mọi công chức nhà nước đều có quyền và trách nhiệm cung cấp các
thông tin về tổ chức và hoạt động của cơ quan mình cho phóng viên báo chí và không
ai được phép điều tra, tìm hiểu để xác định nguồn của các thông tin đã được đăng tải
trên báo chí29.
Thứ ba, nâng cao sự minh bạch và nguyên tắc kiểm tra chéo: Việc kiểm tra
chéo nhằm phát hiện ra lỗ hổng và ngăn ngừa sai phạm. Đồng thời, việc kiểm tra chéo
sẽ đảm bảo cho tính minh bạch của các cơ quan tổ chức và cung cấp thông tin cho các
cơ quan có trách nhiệm trong phòng chống tham nhũng để đưa ra quyết định kịp thời
nhằm ngăn ngừa, xử lý hành vi tham nhũng, lãng phí.
Thứ tư, nguyên tắc đèn báo giao thông: Được cụ thể như một vị trí công tác,
nhân sự đó làm việc trong ba năm được coi là đèn xanh, từ ba đến năm năm được coi
là đèn vàng và năm năm sẽ là đèn đỏ. Nghĩa là một người làm ở vị trí công tác càng
lâu thì nguy cơ tham nhũng càng cao vì vậy mà sẽ chia thành từng nhóm đối tượng để
thuận lợi cho việc quản lý và giám sát. Đặc biệt, các công chức làm việc trong các lĩnh
vực dễ xảy ra tham nhũng thì thời gian công tác không nên vượt quá 5 năm. Nếu
nhiệm vụ phải kéo dài vượt quá thời hạn 5 năm thì các lý do cho việc kéo dài cần
được ghi nhận trong hồ sơ.
Thứ năm, nguyên tắc “không để tất cả trong một bàn tay” đối với lĩnh vực
mua bán, giao nhận thầu. Các điều khoản chống tham nhũng, các hướng dẫn cho
việc đấu thầu đều dựa trên cơ sở đạo luật về trách nhiệm đối với những người tham
gia, cụ thể: nguyên tắc mời thầu công khai và các thủ tục mở, đấu thầu các Hợp đồng
công nếu có thành phần tư nhân tham gia thực hiện các dự án đầu tư công thì các chủ
doanh nghiệp tư sẽ phải tuân thủ theo Đạo luật nghĩa vụ và những nghĩa vụ của họ
29 Lê Anh - Ban Mai - Văn Phong - Ngọc Chung, “ Phòng, chống tham nhũng - Kinh nghiệm quốc tế và gợi
mở cho Việt Nam”, Báo quân đội nhân dân, ngày 2/2/2021.
được quy định rõ trong Hợp đồng đấu thầu. Các bên liên quan sẽ được nhận các bản
sao của Bộ quy tắc ứng xử chống tham nhũng và bản sao các nguyên tắc áp dụng về
nhận các khoản thưởng và quà biếu.
3.2 Mô hình phòng, chống tham nhũng tại Đức
CHLB Đức không thành lập cơ quan chuyên trách về phòng, chống tham
nhũng vì cơ cấu hành chính của Đức là cơ cấu liên bang, các bang độc lập với nhau.
Tuy nhiên, các cơ quan sau đây có chức năng về phòng, chống tham nhũng gồm: Cấp
liên bang là Bộ Nội vụ liên bang là cơ quan chịu trách nhiệm trước Chính phủ về
phòng, chống tham nhũng; cấp bang là Bộ Nội vụ bang và Cảnh sát bang; cấp địa
phương là Thị trưởng thành phố và Công tố viên30.
Ngoài ra, còn có các tổ chức xã hội tham gia vào hoạt động phòng, chống tham
nhũng. Trong mỗi cơ quan, tổ chức có bộ phận chuyên trách trong hoạt động ngăn
ngừa tham nhũng, nhiệm vụ phòng ngừa tham nhũng cũng có thể được thực hiện bởi
bộ phận kiểm toán nội bộ.
3.2 Hệ thống pháp luật phòng, chống tham nhũng tại Đức
Hệ thống pháp luật của CHLB Đức khá phát triển, đồng bộ, công tác thực thi
pháp luật được thực hiện nghiêm túc. CHLB Đức không có đạo luật riêng về phòng,
chống tham nhũng mà được quy định trong Bộ luật Hình sự và một số đạo luật khác.
Tuy nhiên, CHLB Đức có Bộ quy tắc ứng xử chống tham nhũng của liên bang.
Bộ quy tắc ứng xử chống tham nhũng gồm 8 điều, trong đó khẳng định rằng, công
chức có trách nhiệm hành động phù hợp và đúng đắn, tuân thủ Hiến pháp, pháp luật.
Bộ quy tắc ứng xử chống tham nhũng được ban hành với mục đích giúp cho công
chức tránh được các nguy cơ, tình huống dẫn đến hành vi tham nhũng. Ngoài ra, Bộ
quy tắc ứng xử về chống tham nhũng còn định hướng cho công chức thực hiện nhiệm
vụ công vụ một cách hợp pháp và phù hợp. Bộ quy tắc ứng xử về chống tham nhũng
cũng cảnh báo về những hoạt động dễ bị tổn thương bởi các hành động tặng quà, hối
lộ và khuyến cáo công chức sử dụng các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn.
3.3 Các biện pháp phòng, chống tham nhũng tại Đức

30 Phạm Thị Thu Hiền, “Kinh nghiệm về cải cách chế độ công vụ và phòng, chống tham nhũng của Cộng hòa
Liên bang Đức”, Trang Thanh tra Chính phủ - Viện chiến lược và khoa học thanh tra
 Thứ nhất, giáo dục thúc đẩy tính liêm chính cho công chức, viên chức, trách
nhiệm giải trình và minh bạch trong hành chính công 31. Việc giáo dục đạo đức cho
công chức, viên chức và xây dựng đội ngũ công chức, viên chức trong sạch, liêm khiết
là biện pháp quan trọng đầu tiên để hạn chế tham nhũng, tiêu cực. Ở CHLB Đức,
không phụ thuộc vào chức năng nghiệp vụ cụ thể, tất cả công chức nhà nước đều có
trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ được giao một cách tận tụy, chu đáo, cẩn trọng, để
phục vụ lợi ích quốc gia và của toàn xã hội, trong đó yêu cầu rất cao về chống tham
nhũng.
Thứ hai, khuyến khích sự tham gia và phát huy vai trò của quần chúng
nhân dân, các tổ chức xã hội, các phương tiện thông tin đại chúng trong việc phát
hiện, tố giác các hành vi tham nhũng, tiêu cực. Một nhiệm vụ quan trọng của các tổ
chức xã hội dân sự và giới truyền thông trong cuộc chiến chống tham nhũng là tạo ra
yêu cầu về tính minh bạch và yêu cầu các tổ chức nhà nước và người đại diện của họ
phải chịu trách nhiệm. Điều này có thể đạt được chẳng hạn thông qua các chiến dịch
vận động chính sách và thông tin đại chúng. Người dân và các phương tiện truyền
thông thúc đẩy cải cách, đồng thời đóng vai trò là đối tác của chính phủ và các cơ
quan hành chính trong việc thực hiện các biện pháp chống tham nhũng. Các phương
tiện truyền thông độc lập và mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc vạch trần
và đưa tin về các vụ tham nhũng. Các phương tiện truyền thông và người dân có thể
hoạt động như các cơ quan giám sát độc lập và yêu cầu các quốc gia chịu trách nhiệm
về việc thực hiện các biện pháp chống tham nhũng. Bên cạnh đó, Đức cũng có các
biện pháp để bảo vệ người tố giác các hành vi tham nhũng như giữ bí mật lời khai,
chuyển chỗ ở cho họ để tránh bị phát hiện, trả thù,...32
Thứ ba, có các quy định chi tiết, rõ ràng đối với công chức. Công chức nhà
nước hoàn toàn chịu trách nhiệm về mọi hành động và hành vi của họ khi thực hiện
các chức trách công vụ. Theo quy định của nhà nước CHLB Đức, một trong những
vấn đề quan trọng nhất trong chống tham nhũng là giữ gìn bí mật công vụ. Công chức

31 “Anti - Corruption and Integrity in German Development Policy”, the Federal Ministry for Economic
Cooperation and Development (BMZ) Division for Public relations, information and education
32 Cao Văn Thống, “ Kinh nghiệm của một số quốc gia về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”, Trang thông
tin điện tử ủy ban kiểm tra Trung ương.
khi hết thời hạn công tác trong cơ quan nhà nước có nhiệm vụ giữ gìn những thông tin
và số liệu mà họ được biết trong quá trình công tác, ngay cả sau khi đã nghỉ hưu33.
Công chức nhà nước ở CHLB Đức nếu muốn làm một công việc nào khác, ngoài
chức trách công vụ do Nhà nước giao, nhất thiết phải được phép của cấp quản lý công
vụ cao hơn ngoại trừ công việc liên quan đến giảng dạy và nghiên cứu trong các viện
và cơ quan khoa học34.
Công chức nhà nước không được phép hoạt động kinh doanh tư nhân hoặc hoạt
động kinh doanh thông qua những người được ủy quyền, cũng như người thân trong
gia đình. Nếu sau khi nghỉ hưu, công chức nhà nước tiếp tục làm việc trong lĩnh vực
có liên quan đến hoạt động công vụ của họ trong vòng 5 năm trước khi nghỉ việc, họ
phải báo cáo rõ ràng và minh bạch về công việc đó với cơ quan, trước khi rời nhiệm
sở. Cơ quan quản lý cấp trên cấm các công chức sau khi nghỉ hưu làm việc trong các
lĩnh vực có nguy cơ gây thiệt hại đối với lợi ích công vụ mà họ từng đảm nhiệm trước
đó35.
II. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
Thứ nhất, đẩy mạnh giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm, ý chí trong
đấu tranh phòng chống tham nhũng của những người đứng đầu bộ máy nhà nước
nói riêng và nhân dân nói chung. Cán bộ là “cái gốc của mọi công việc”, là “nguyên
nhân của mọi nguyên nhân”36. Tuy nhiên cán bộ cũng là gốc rễ của tham nhũng, tiêu
cực như chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói : “tham ô và lãng phí đều do bệnh quan liêu
mà ra”; “những kẻ tham ô, lãng phí và quan liêu thì phá hoại tinh thần, phí phạm sức
lực, tiêu hao của cải của Chính phủ và của nhân dân…”37. Vì vậy, từng tổ chức đảng
của cơ quan, đơn vị, địa phương cần chú trọng việc đưa những nội dung quan trọng,
cốt lõi về rèn luyện tư tưởng, đạo đức cán bộ vào trong sinh hoạt cấp ủy, sinh hoạt
chuyên đề. Có thể ban hành cuốn Sổ tay hướng dẫn của Chính phủ đối với công chức
nhằm giáo dục đạo đức tự răn mình như Singapore.

33 Hương Ly, “Kinh nghiệm phòng chống tham nhũng ở một số nước Châu Âu”, Tạp chí Tổ chức nhà nước,
ngày 23/1/2015
34 Hương Ly, “Kinh nghiệm phòng chống tham nhũng ở một số nước Châu Âu”, Tạp chí Tổ chức nhà nước,
ngày 23/1/2015
35 Hương Ly, “Kinh nghiệm phòng chống tham nhũng ở một số nước Châu Âu”, Tạp chí Tổ chức nhà nước,
ngày 23/1/2015
36 Hồ Chí Minh toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, tập 5, tr.280, 313.
37 Hồ Chí Minh Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, tập 7, tr.297.
 Công dân là chủ thể của quyền lực nhà nước, công dân ủy quyền cho các cơ quan
nhà nước thực hiện quyền lực của mình. Vì vậy nâng cao nhận thức của công dân đối
với việc kiểm soát quyền lực nhà nước có tác động rất lớn đến hoạt động phòng,
chống tham nhũng. Thông qua các hoạt động giáo dục đạo đức, tuyên truyền, phổ biến
cho nhân dân đặc biệt là thế hệ thanh niên về các chủ trương, chính sách, pháp luật
của Đảng và Nhà nước để công dân tích cực thực hiện nghiêm chỉnh quy định pháp
luật về phòng, chống tham nhũng; giám sát, phát hiện, thông tin, phản ánh, tố cáo
hành vi tham nhũng38.
Thứ hai, xây dựng một chính phủ hiệu quả, trách nhiệm và minh bạch, với
sự lãnh đạo của một đảng cầm quyền kiên định và có uy tín: Đây là yếu tố then chốt
để duy trì sự ổn định, phát triển và an ninh của quốc gia. Singapore đã thành công
trong việc xây dựng một chính phủ có khả năng thực hiện các chính sách mang lại lợi
ích cho người dân, giải quyết các vấn đề xã hội và kinh tế, và đối phó với các thách
thức trong và ngoài nước. Chính phủ Singapore cũng đã gây được lòng tin của người
dân bằng cách minh bạch trong việc công bố thông tin, lắng nghe ý kiến, và chịu trách
nhiệm về kết quả. Đảng Cộng sản Việt Nam cũng đã có những nỗ lực để cải thiện hiệu
quả, trách nhiệm và minh bạch của chính phủ, nhưng vẫn còn nhiều điểm cần khắc
phục và hoàn thiện.
Thứ ba, cần xây dựng và thực hiện quy chế tuyển dụng, đánh giá, đề bạt cán
bộ, công chức công khai, dân chủ. Việc tuyển dụng công chức, viên chức phải thực
sự xuất phát từ nhu cầu thực tế và vị trí việc làm, thực sự khách quan và công bằng,
vừa “tuyển” vừa “chọn” để tìm đúng người, đúng việc, đúng nhu cầu, cán bộ phải
vừa hồng, vừa chuyên. Trong tuyển chọn phải tăng cường, bổ sung các nội dung sát
hạch, các tiêu chí đánh giá làm cơ sở để nhìn nhận, đánh giá được tổng thể quan điểm
lập trường, động cơ và thái độ chính trị của công chức, viên chức khi thi tuyển. Đổi
mới mạnh mẽ cơ chế phát hiện, lựa chọn, thu hút, trọng dụng nhân tài và cơ chế đánh
giá cán bộ.
Thứ tư, cần có một cơ quan chuyên trách phòng chống tham nhũng mạnh
mẽ, hoạt động độc lập, tách rời bộ máy cảnh sát và chính trị. Sự độc lập ở đây chủ
yếu là độc lập với bộ phận điều tra của lực lượng cảnh sát hoặc độc lập với cơ quan
38 “Một số giải pháp phát huy vai trò của công dân trong phòng, chống tham nhũng”, Cổng thông tin điện tử
tỉnh Hà Nam, 09/10/2018.
truy tố. Sự độc lập này còn được thực hiện bởi các chính sách về bổ nhiệm người
đứng đầu và ngân sách hoạt động, trong đó, việc thoát ly khỏi sức ảnh hưởng, quyền
lực của nhánh hành pháp là một khẳng định mạnh mẽ để bảo đảm được sự độc lập
thực sự, thể hiện ở việc bổ nhiệm người đứng đầu cơ quan chống tham nhũng không
phụ thuộc vào nhánh hành pháp và nguồn ngân sách đủ mạnh và không phụ thuộc vào
cơ quan hành pháp. Tuy nhiên, để tránh việc lạm quyền của cơ quan chống tham
nhũng, cần có các cơ quan kiểm soát hoạt động của các cơ quan này bởi đây là các cơ
quan nắm giữ quyền lực lớn trong cuộc chiến chống tham nhũng, mà đã có quyền lực
là có nguy cơ tha hóa, “quyền lực tuyệt đối sẽ dẫn đến tha hóa tuyệt đối”.
Thứ năm, thực hiện cơ chế giám sát dư luận xã hội và giám sát của công
chúng. Cần xây dựng được cơ chế xã hội mà các cơ quan báo chí và người làm công
tác báo chí có quyền độc lập, tự chủ trong việc lấy tin, viết bài và được pháp luật bảo
hộ khi bị ngăn cản, can thiệp, đả kích. Việt Nam có thể tham khảo, áp dụng lấy nguồn
tin về tham nhũng, tiêu cực từ công dân qua điện thoại, qua Internet, gửi đơn, trình
bày trực tiếp39,... thậm chí là giải quyết đơn thư tố cáo nặc danh như Trung Quốc,
Singapore,... Cần tiếp nhận các đơn thư nặc danh, vì việc đó có thể làm cho người dân
tích cực tố cáo các hành vi tham nhũng, vì họ cảm thấy mình được bảo vệ an toàn.
Nhưng để tránh tình trạng một số người cố tình tố cáo sai sự thật, nhằm mục đích gây
hại đến danh dự của người khác, thì nên xem xét cách mà Singapore đang áp dụng 40
“theo Luật phòng chống tham nhũng Singapore 1999, người nào được Cục điều tra
yêu cầu đều phải cung cấp thông tin trung thực. Nếu ai từ chối cung cấp thông tin hay
đưa thông tin sai sự thật sẽ bị xử phạt hay thậm chí bị phạt tù. Họ không nhất thiết
phải nêu tên trong đơn tố cáo (với điều kiện các sự việc tố cáo đã được kiểm chứng là
có thật). Các thông tin mà Cục điều tra hay tòa án cho rằng sẽ gây phương hại đến
người tố cáo sẽ được giữ như thông tin mật”41, còn đối với những đơn thư tố cáo
chung chung, không có bằng chứng xác thực thì mới không giải quyết. Vì vậy, muốn

39 Cao Văn Thống, “ Kinh nghiệm của một số quốc gia về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”, Trang thông
tin điện tử ủy ban kiểm tra Trung ương
40 Nguyễn Thanh Minh- Nguyễn Hồ Quảng Giang - Đinh Trương Anh Phương, “Những khác biệt trong pháp
luật phòng chống tham nhũng Việt Nam và SINGAPORE”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 2(163), tháng
1/2010.
41 Điều 36 Luật phòng chống tham nhũng Singapore 1999
phòng, chống tham nhũng hiệu quả, các cơ quan nhà nước cần phải giải quyết tất cả
các đơn thư nặc danh.
Khi có thông tin của xã hội và người dân, cơ quan đấu tranh chống tham
nhũng có nhiệm vụ xác minh đầy đủ và kịp thời các nguồn tin chống tham nhũng trên
báo chí và có trách nhiệm trong việc bảo vệ bí mật đối với người tố cáo, tố giác tội
phạm. Hiện nay Việt Nam đã có những quy định bảo vệ người tố cáo tham nhũng
thông qua Bộ luật hình sự 2015 nhưng như vậy vẫn chưa đủ. Cần phải có một cơ chế
thực sự rõ ràng để bảo vệ người dân, để tạo được niềm tin từ phía xã hội, từ đó mới có
thể kêu gọi được sự tố giác tham nhũng từ phía người dân42.
Thứ sáu, trả một mức lương tương xứng với những gì mà một người có khả
năng được hưởng khi đang điều hành một công việc. Một mức lương cao, tương
ứng với giá trị chất xám, có tính cạnh tranh với khu vực tư nhân là điều kiện vật chất
cần thiết để họ theo đuổi cuộc sống thanh cao, liêm khiết, cống hiến hết mình cho
công việc43. Chính vì vậy, muốn những người tham gia vào bộ máy nhà nước khỏi lún
sâu vào bước đường tham nhũng, thì một trong những biện pháp hàng đầu là phải
quan tâm đúng mực đến đời sống của họ. Việt Nam có thể tham khảo quy định của
Singapore về mức lương cụ thể lương bộ trưởng và công chức cao cấp tương đương
mức trung bình của bốn người hưởng lương cao nhất trong sáu ngành nghề của khu
vực tư nhân là kế toán, ngân hàng, kỹ sư, luật, doanh nghiệp chế tạo trong nước và
công ty đa quốc gia44. Để có thể thực hiện được chính sách này, Việt Nam cần tạo ra
một nền kinh tế cạnh tranh, đa dạng và hội nhập quốc tế, thu hút vốn đầu tư nước
ngoài và khuyến khích sáng tạo, tiết kiệm và đầu tư. Đây là yếu tố quan trọng để tăng
trưởng kinh tế, nâng cao thu nhập bình quân và giảm nghèo.
Thứ bảy, tập trung vào việc thu thập bản kê khai tài sản của công chức giữ
chức vụ lãnh đạo cấp cao trong bộ máy nhà nước thay vì áp dụng ở một phạm vi
quá rộng mang tính đại trà. Điều này giúp giảm bớt những khó khăn và sự tốn kém

42 Nguyễn Thanh Minh- Nguyễn Hồ Quảng Giang - Đinh Trương Anh Phương, “Những khác biệt trong pháp
luật phòng chống tham nhũng Việt Nam và SINGAPORE”, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 2(163), tháng
1/2010.

43 Trần Thị Hợi, “Những kinh nghiệm của Singapore trong việc thực hiện chính sách và các biện pháp phòng
chống tham nhũng”, Tạp chí khoa học và công nghệ - Trường ĐH Khoa học Huế, tập 1- số 2 (2014), tr.102.
44 Phạm Mạnh Hùng - Phạm Tuấn Anh, “ Chống tham nhũng ở nước lương Thủ tướng cao nhất thế giới”, Báo
VietNamNet, ngày 29/11/2021.
cho công đoạn xử lý và giám sát việc kê khai. Việc hạn chế phạm vi đối tượng để tập
trung vào những vị trí cao cấp hay có nguy cơ rủi ro cao sẽ bảo đảm cho cơ quan quản
lý không bị dàn trải nguồn và có đủ năng lực và để thực hiện được đầy đủ những chức
năng được giao về công khai tài chính. Ở Singapore, tất cả các công chức đều phải kê
khai lợi ích hoặc những khoản đầu tư của họ khi họ vừa được bổ nhiệm, trúng tuyển
vào làm việc trong hệ thống công và việc khai báo này nên được duy trì hàng năm sau
đó. Công chức đó sẽ phải kê khai trong thời hạn một tuần khi bản thân, vợ/chồng hoặc
con cái của họ mua bán bất cứ tài sản cá nhân nào45.
KẾT LUẬN

45 Ngô Thu Trang, “ Kê khai tài sản, thu nhập - Kinh nghiệm của một số quốc gia và vùng lãnh thổ là thành
viên của diễn đàn kinh tế châu Á Thái Bình Dương”, Cổng thông tin điện tử Hà Nam - Thanh tra tỉnh, ngày
26/03/2018.