BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

ĐAI HỌC DUY TÂN

LOGO
KHOA Y

CÁC KỸ THUẬT KHỬ TRÙNG,

TIỆT TRÙNG

ThS. Đặng Thị Mỹ Hà

 NỘI DUNG

Khái niệm về khử trùng, tiệt trùng

Kỹ thuật khử trùng

Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

 CÁC KHÁI NIỆM

Khử trùng: là làm giảm, hoặc tiêu diệt vi khuẩn để

ngăn chặn sự lan truyền, nhưng đối với nha bào
phương pháp này không có tác dụng.
Tiệt trùng: là tiêu diệt tất cả các vi sinh vật sống có
hại, kể cả nha bào.
 CÁC KHÁI NIỆM

Nguyên tắc
Sau khi khử - tiệt trùng cần đảm bảo:
- Sự vô trùng tuyệt đối cho các vật phẩm và các dụng cụ.
- Không làm thay đổi chất lượng mẫu vật.
- Đảm bảo an toàn tuyệt đối cho con người.
 KỸ THUẬT KHỬ TRÙNG

Ý nghĩa của vô trùng trong thực hành vi sinh vật:

Đem lại kết quả chẩn đoán chính xác.
Tránh được sự lây nhiễm cho người tiếp xúc và môi
trường xung quanh.
 KỸ THUẬT KHỬ TRÙNG
Các thao tác kỹ thuật vô trùng
1. Sử dụng que cấy
•Cầm que cấy như cầm bút, “mềm” cổ tay để dễ làm thao tác.
•Khử trùng dây cấy kim loại trên ngọn lửa đèn cồn: vừa đốt
vừa xoay que cấy. Phải khử trùng dây cấy trước và sau khi lấy
bệnh phẩm.
 KỸ THUẬT KHỬ TRÙNG
Các thao tác kỹ thuật vô trùng
2. Sử dụng ống nghiệm
Cách cầm ống nghiệm: có 2 cách
+ Cầm bằng 3 ngón tay 1, 2, 3. Thân ống nghiệm lót giữa 3
ngón tay. Đáy ống nghiệm đặt giữa lòng bàn tay.
+ Cầm bằng 2 ngón tay 1 và 2. Thân ống nghiệm kẹp giữa 2
ngón tay. Thường dùng tay trái cầm ống nghiệm, tay phải cầm
que cấy.
Mở nút ống nghiệm: dùng mô út của bàn tay cầm que cấy mở
nút ống nghiệm. Tay cầm ống nghiệm xoay và kéo ống nghiệm
ra khỏi nút.
Đóng nút ống nghiệm: làm như mở nút nhưng đẩy ống
nghiệm vào nút theo hướng ngược lại khi mở nút.
 KỸ THUẬT KHỬ TRÙNG

Các thao tác kỹ thuật vô trùng

2. Sử dụng ống nghiệm
Khử trùng ống nghiệm:
Sau khi mở nút ống nghiệm, phải hơ nóng miệng ống
nghiệm trên ngọn lửa đèn cồn trước khi lấy bệnh phẩm
(vừa hơ vừa xoay tròn miệng ống nghiệm).
Phải khử trùng lại trước khi đậy nút ống nghiệm.
 KỸ THUẬT KHỬ TRÙNG

Các thao tác kỹ thuật vô trùng

Sử dụng hộp Petri (hộp lồng)
Cách cầm hộp Petri: có 2 cách
Dùng cả bàn tay đỡ đáy hộp và dùng ngón 1 cố định lên bờ
nắp hộp.
Dùng ngón tay 3, 4, 5 đỡ đáy hộp, hai ngón 1 và 2 vòng theo
chu vi nắp hộp.
Mở và đóng nắp hộp Petri: dùng ngón 1 để mở và đóng nắp
hộp.
Chú ý: ít khi mở toàn bộ nắp hộp, thường mở một phần để hạn
chế vi khuẩn từ không khí rơi vào trong hộp Petri.
 KỸ THUẬT KHỬ TRÙNG
Các thao tác kỹ thuật vô trùng
Sử dụng ống hút
Có 2 loại ống hút: ống hút khắc độ và ống hút Pasteur

Các ống hút đều có nút bông ở đầu, được bọc giấy và được
khử khuẩn ở 170oC/ 30 phút trước khi sử dụng. Khi dùng, các
ống hút không phải khử khuẩn lại.
Dùng quả bóp cao su để hút dịch
Cắm ống hút đã dùng vào bình chứa dung dịch khử trùng.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Khử trùng,
tiệt trùng

Phương pháp Phương pháp

dùng hóa chất vật lý

Tiệt Tiệt Khử

trùng trùng trùng
bằng bằng bằng tia
nhiệt nhiệt và sóng
khô ẩm điện từ
 Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp dùng hóa chất

Dùng dung dịch khử trùng tấn công vào tế bào vi sinh vật sống
để tiêu diệt chúng.
Cần đảm bảo về nồng độ thuốc khử trùng và thời gian ngâm.

Để khử trùng có hiệu quả, thuốc sử dụng phải:

Tiêu diệt hoặc ngăn chặn sự phát triển của vi sinh vật có hại.
Không có hại cho dụng cụ, không khử hoạt tính các chất hữu cơ
cần khử trùng.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng
Phương pháp dùng hóa chất
Các dung dịch khử trùng thông dụng
Iod trong cồn 70%: Sử dụng sát trùng da trước khi mổ, trước
khi tiêm và làm các thủ thuật.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng
Phương pháp dùng hóa chất
Các dung dịch khử trùng thông dụng
Cloramin:
- Cloramin 5% khử trùng phòng và dụng cụ.
- Cloramin 0,5% khử trùng da.
Phenol:
- Phenol 1% khử trùng phòng và trang thiết bị.
- Phenol 2% để khử trùng dụng cụ.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp dùng hóa chất

Các dung dịch khử trùng thông dụng
Loại hóa chất có tác dụng tiệt trùng có hiệu quả nhất: Cidex
CX145 : Can 5 lít dung dịch dùng trong 14 ngày.
CX281 : Can 1 lít dung dịch dùng trong 28 ngày.
CX285 : Can 5 lít dung dịch dùng trong 28 ngày.
Theo khuyến cáo của nhà sản xuất:
Diệt được các vi khuẩn – virus thông thường: 10 – 20 phút.
Diệt được hoàn toàn vi khuẩn Lao: 1 giờ
Diệt được hoàn toàn vi khuẩn có nha bào: 10 giờ.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp dùng hóa chất

Các dung dịch khử trùng thông dụng
Cách khử trùng bằng Cidex
Cho Cidex vào ngâm ngập các dụng cụ đã rửa sạch tùy theo
thời gian khác nhau (tùy mục đích khử trùng)
Sau khi ngâm đủ thời gian lấy dụng cụ ra bằng kỹ thuật vô
khuẩn và rửa lại bằng nước vô trùng.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp dùng hóa chất

Lưu ý
Một số hóa chất lại có hại cho dụng cụ, có thể làm rát da, vì
vậy phải đeo găng tay khi sử dụng.
Sử dụng hóa chất để tiệt trùng khá tốn kém nhưng hiệu quả
cũng không cao.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

1. Khử trùng bằng tia và sóng điện từ :
Sử dụng đèn cực tím (UV) tạo ra chùm tia có bước sóng
quanh bước sóng 260nm.
Hiệu quả tiệt trùng chịu ảnh hưởng của nguồn điện, nhiệt độ,
độ ẩm môi trường và thể tích khối không khí cần khử trùng.
 Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

2. Tiệt trùng bằng nhiệt khô
a. Tiệt trùng bằng cách đốt qua lửa nung đỏ
Khử trùng pipet, que cấy, đầu ống nghiệm,
miệng các bình tam giác sau khi lấy nút bông ra.
Cách tiến hành:
Hơ dụng cụ trên ngọn lửa đèn cồn, đưa qua
đưa lại 3 - 4 lần. Dây cấy phải được nung thật đỏ
hết chiều dài phần dây cấy.
Đợi cho dụng cụ nguội mới được dùng để
tránh vỡ dụng cụ và vi sinh vật không bị tiêu diệt
khi lấy giống.
Nhúng dụng cụ vào cồn 90o rồi đốt nhiều lần
để khử trùng.
 Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng
Phương pháp vật lý
2. Tiệt trùng bằng nhiệt khô
b. Tiệt trùng bằng Lò Pasteur hay tủ sấy
Nhiệt khô dùng để khử trùng các dụng cụ bằng kim loại hay
thủy tinh: ống nghiệm, hộp lồng, ống hút và các bột khô.
Nhiệt độ trong lò có thể lên đến 180oC và khí nóng phải được
quạt đều trong lò để tránh sự sai biệt về nhiệt độ.
 Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng
Phương pháp vật lý
2. Tiệt trùng bằng nhiệt khô
b. Tiệt trùng bằng Lò Pasteur hay tủ sấy
Cách tiến hành:
Dụng cụ phải được làm khô và gói giấy để đảm bảo tính vô trùng sau
khi sấy, xếp vào tủ sấy.
Đậy nắp tủ, bật công tắc. Xoay các núm để điều chỉnh nhiệt độ và thời
gian tới các chỉ số mong muốn (180oC/30 phút hay 160oC /2 giờ).
Nhiệt độ và thời gian mong muốn sẽ được duy trì nhờ bộ phận điều
khiển tự động.
Tắt lò, để nguội dưới 60oC mới được mở cửa tủ ra nếu không có thể làm
nứt vỡ các dụng cụ làm ảnh hưởng đến tính vô trùng của dụng cụ.
Các dụng cụ sau khi sấy mà giấy bao có màu hơi vàng là đạt yêu cầu.

Lưu ý: chỉ được áp dụng cho các vật chịu được nhiệt độ trên 180oC.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
a. Đun sôi trong nước
Khi cần khử trùng nhanh các dụng cụ: kim tiêm, kéo, kẹp,
dao, cốc thủy tinh, chai lọ,…
Cách tiến hành:
Dùng nước máy sạch đổ ngập dụng cụ
Đun sôi từ 30 phút đến 1 giờ.

Hạn chế: chỉ tác dụng diệt tế bào sinh dưỡng, không diệt được
nha bào của vi sinh vật.
Khắc phục: pha thêm vào nước acid phenic 5%.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
b. Đun cách thủy ở nhiệt độ thấp (Khử trùng Pasteur)
Khử trùng các thực phẩm dễ biến tính ở nhiệt độ cao như sữa,
bia, rượu,…
Cách tiến hành:
Đun nóng môi trường lên 60-75oC trong 15-30 phút hoặc đun
nóng lên 80oC trong 10-15 phút.
Phương pháp này chỉ có khả năng ức chế các vi khuẩn không
sinh nha bào.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
c. Hấp gián đoạn ở 100oC (phương pháp Tyndal)
Khử trùng một số loại môi trường nuôi cấy men bánh mì, men
gia súc, mốc làm nước chấm… và các VSV tạo nha bào khác.
Cách tiến hành
Hấp môi trường ở 100oC từ 30-40 phút.
Lấy ra để tủ ấm 24 giờ cho các nha bào của vi sinh vật nẩy
mầm.
Hấp môi trường lần thứ 2 ở 100oC trong 30-40 phút để tiêu
diệt các nha bào vừa nảy mầm.
Lặp lại quá trình này từ 3 - 4 lần.
Kết quả: môi trường vừa được vô trùng, vừa đảm bảo không bị
biến đổi.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
d. Khử trùng bằng hơi nước bão hòa ở áp suất cao
Thực hiện trong nồi hấp tiệt trùng ở áp suất cao (Có khả năng tự
động điều chỉnh áp suất và thời gian tiệt trùng theo yêu cầu của
người sử dụng).
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng
Phương pháp vật lý
3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
d. Khử trùng bằng hơi nước bão hòa ở áp suất cao
Nguyên tắc
Làm gia tăng nhiệt độ để khử trùng các vật bằng hơi nước bão
hòa dưới áp suất lớn hơn áp suất bình thường của khí quyển.
 Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
d. Khử trùng bằng hơi nước bão hòa ở áp suất cao
Cách sử dụng
Chuẩn bị các dụng cụ chứa môi trường (ống nghiệm, bình tam
giác đã được bao gói phần nút bông để tránh làm ướt nút bông).
Cho 3 lít nước vào nồi hấp rồi kiểm tra và điều chỉnh mức nước
cho phù hợp. Luôn luôn kiểm tra mức nước trong nồi hấp trước khi
tiến hành khử trùng.
Xếp các dụng cụ vào rổ inox và đưa vào nồi hấp.
Đóng chặt nồi hấp, cắm phích điện.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
d. Khử trùng bằng hơi nước bão hòa ở áp suất cao
Cách sử dụng
Điều chỉnh kim đồng hồ điện áp và thời gian khử trùng về chỉ
số mong muốn.
Đóng kín van xả
Bật công tắc khử trùng (hay ấn nút start) của nồi hấp.
Nhờ sự điều khiển của của hệ thống tự động, quá trình hấp khử
trùng diễn ra và kết thúc bằng còi báo hiệu.
Chờ kim áp kế trở về số 0 mới mở nắp nồi từ từ, để nhiệt độ hạ
thấp rồi lấy dụng cụ, vật liệu đã khử trùng ra.
 Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng

Phương pháp vật lý

3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
d. Khử trùng bằng hơi nước bão hòa ở áp suất cao
Chú ý
Kiểm tra lại nồi hấp trước khi sử dụng
Thận trọng thực hiện đúng quy trình được chỉ dẫn
Tránh cung cấp điện đột ngột để không gây vỡ dụng cụ,
nguyên liệu hoặc gây nổ nguy hiểm.
Trực tiếp theo dõi quá trình hấp khử trùng cho đến khi kết thúc
và ngắt điện.
Định kỳ kiểm tra chất lượng đồng hồ áp kế và van an toàn.
Các phương pháp khử trùng, tiệt trùng
Phương pháp vật lý
3. Tiệt trùng bằng nhiệt ẩm
d. Khử trùng bằng hơi nước bão hòa ở áp suất cao
LOGO