የወጣቶች የህይወት

ክህሎት ማጎልበቻ
ስልጠና
በዓለም ባንክ የገንዘብ ድጋፍ የተዘጋጀ

የሰልጣኝ መመሪያ
ግንቦት 2014
 ማውጫ
መግቢያ ............................................................................................................................................ 3
ክፍል አንድ....................................................................................................................................... 5
1.1 መሰረታዊ የህይወት ክህሎት ማዳበር........................................................................................ 6
ኃላፊነት መውሰድ ............................................................................................................................ 6
የህይወት ክህሎት .............................................................................................................................. 8
1.2. አዲስ ክህሎት ማዳበር ........................................................................................................... 10
1.3. ከተለመደው የአስተሳሰብ ገደብ መውጣት .................................................................................. 1
1.4. ራስን ማወቅ ፡- ጥንካሬ፣ ድክመት፣ መልካም አጋጣሚና ስጋትን መለየት ................................... 3
1.5. ግለ-ሰባዊና ማህበረሰባዊ ተግባቦትን ማዳበር ............................................................................... 5
1.6. የግጭት አያያዝ/አፈታት ስልቶች.............................................................................................. 6
1.7. የድርድር ክህሎቶች ................................................................................................................. 8
1.8. በራስ መተማመን .................................................................................................................. 10
1.9. የግንኙነት አስተዳደር ............................................................................................................. 13
1.10. የትብብር እና የቡድን ስራ ክህሎቶች ................................................................................... 14
1.11 የጀልባ ስራ መመሪያ ............................................................................................................... 15
ክፍል ሁለት ................................................................................................................................... 17
2. ለስራ ፈላጊዎች የሚሆኑ የስራ ዝግጁነት ክህሎቶች..................................................................... 18
2.1. በእቅድ የመመራት እና ስራዎችን የማደራጀት ክህሎት ............................................................ 19
2.1.1. በእቅድ የመመራት ክህሎት ................................................................................................ 19
2.1.2. ስራዎችን የማደራጀት ክህሎት............................................................................................ 20
2.2. ግብን የማስቀመጥ ክህሎቶች.................................................................................................. 21
2.3. የችግር ፈቺነት እና ውሳኔ ሰጪነት ክህሎቶች ......................................................................... 26
2.4. የፈጠራ አስተሳሰብ ክህሎት.................................................................................................... 32
2.5. ጊዜን በአግባቡ የመጠቀም ልምድ ........................................................................................... 33
2.6. ጭንቀትን/ውጥረትን የመቆጣጠር ክህሎት............................................................................... 37
ክፍል ሶስት..................................................................................................................................... 39
3. የስራ ቦታ ስነ-ምግባር እና የስነ-ስርአት ክህሎት ለተቀጣሪ ወጣቶች .............................................. 39
3.1 ገጽታን መገንባትና የግል ንጽህና አጠባበቅ............................................................................... 41
3.1.1 ምስል / ገጽታ ................................................................................................................... 41
3.1.1.1 በእይታ መፈረጅ ............................................................................................................ 41
3.1.1.2 የማንነት ምስል.............................................................................................................. 42
3.1.1.3 የግል ንጽህና አጠባበቅ .................................................................................................... 42
3.1.1.4 የደንበኞች አገልግሎት ገጽታ ........................................................................................... 44
1
3.1.1.5 ሀላፊነትን መውሰድ........................................................................................................ 44
3.2 በራስ ተነሳሽነት መስራት፣ የስራ ከባቢን መልመድ .................................................................. 45
3.3 የሥራ ቦታ ባህርያትና ፕሮቶኮል፤ መብቶችና ግዴታዎች፤ የስራ ቦታ ስነ-ምግባር .................... 48
3.3.1 የስራ ቦታ ባህርያት እና ፕሮቶኮሎች ................................................................................... 48
3.3.2 የስራ ቦታ መብቶች............................................................................................................ 50
3.3.3 የሥራ ቦታ ሥነ-ምግባር .................................................................................................... 51
3.4 የህይወት ግብን ማሳካትና መሰረታዊ የገንዘብ አያያዝ ክህሎት .................................................. 62
3.4.1 የህይወት ግብን ማሳካት ..................................................................................................... 62
3.4.2 ግላዊ የገንዘብ አስተዳር ...................................................................................................... 66
3.5 ማጠቃለያና ቀጣይ እርምጃዎች .............................................................................................. 74

2
መግቢያ
እንኳን ወደ ወጣቶች መሰረታዊ የህይወት ክህሎት ማዳበርያ ስልጠና በደህና
መጣችሁ። የዚህ ስልጠና አካል በመሆናችሁ እንደተደሰታችሁ ተስፋ እናደርጋለን።
ይህ የሰልጣኝ መመሪያ ማኑዋል በአንተርፕርነሽፕ ልማት ማዕከል እና በዓለም
ባንክ ትብብር የተዘጋጀ ሲሆን ወጣቶችን ተጠቃሚ ማድረግ ዋና ዓላማው አድርጓል፡
፡ ስልጠናው በዋናነት ሶስት አንኳር ዓላማዎችን በውስጡ የያዘ ነው፡፡ እነዚህም
የስልጠናወ ሶስት መሰረታዊ ክፍሎች ሆነው ተቀምጠዋል፡፡

• ክፍል አንድ ፡ መሰረታዊ የህይወት ክህሎት ማዳበር

• ክፍል ሁለት ፡ ለስራ ፈላጊዎች የስራ ዝግጁነት ክህሎቶችን ማስጨበጥ
• ክፍል ሶስት ፡ ለተቀጣሪ ወጣቶች የሚሆኑ የህይወት ክህሎቶችን ማዳበር

ወጣቶች እነዚህን ከላይ የተጠቀሱትን መሰረታዊ ክህሎቶች በማዳበር ውጤታማ

የስራ ህይወት ኢንዲጀምሩ ያግዛል፡፡ የአንተርፐፕርነርሺፕ ልማት ማዕከል ይህንን
መሰረታዊ የክህሎት ማጎልበቻ ስልጠና በመስጠት እንዲሁም የዓለም ባንክ ስራ
ፈላጊ ወጣቶችን እና ስራ ቀጣሪ ድርጅቶችን የማገናኘት ስራ ይሰራሉ።
ስልጠናው የህይወት ክህሎት ስልጠናዎችን በመስጠት በቂ ትምህርት የሌላቸው
ወጣቶች ወደ ስራ ዓለም ሲገቡ ሊያጋጥሟቸው የሚችሉ እንቅፋቶችን እንዲገነዘቡ
ያደርጋል። በህይወት ክህሎት ስልጠናው የተካተቱት ርዕሶችን ይዘት ሁሉን አቀፍ
ስለሆነ ወጣቶቹ ወደ ስራው ዓለም ውስጥ በሚገቡበትም ጊዜ እነዚህን ክህሎቶች
ሊጠቀሙባቸው ይችላሉ።

መልካም ስልጠና፡፡

3
4
ክፍል አንድ

5
 1.1 መሰረታዊ የህይወት ክህሎት ማዳበር
ስልጠናውን ለመጀመር ለእነዚህ ጥያቄዎች መጀመርያ በየግላችሁ ቀጥሎም በጋራ በመሆን ምላሽ
በመስጠት ተወያዩ፡፡ ምላሻችሁንም ከስር በተቀመጠው ባዶ ቦታ ላይ ጻፉ፡፡

ስኬት
• በህይወትዎ ስኬታማ መሆን ይፈልጋሉ?
• ስኬት ለርስዎ ምንድን ነው?
• ስኬታማ ለመሆንስ የሚያስፈልጉ ነገሮች ምንድን ናቸው?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
__________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
__________________________________________________________
______________________________________________________________________
__________________________________________________________________

ኃላፊነት መውሰድ

• ከላይ ያስቀመጡትን ስኬት እውን ለማድረግ ኃላፊነቱ የማነው ብለው ያስባሉ?

• የግለሰብ፣ የቤተሰብ፣ የማህበረሰብ፣ የመንግስት፣ የመሳሰሉት ኃላፊነቶች ምን ምን
እንደሆኑ አስቡ፡፡

ማስታወሻ፡

ሰዎች በሚሰሩት /በሚፈጽሙት ድርጊት እና ላከናወኑት ተግባር ከአካባቢያቸው በሚያገኙት ምላሽ አጠናካሪነት
ለሚያገኙት ውጤት ምክኒያትነት የራሳቸዉን አጠቃላይ ግምት፡ አመለካከት እንዲሁም እምነት ያዳብራሉ፡፡

የአንድ ግለሰብ የተግባር ውጤትና ከአካባቢው የሚያገኘው ምላሽ ስለውጤቱ ያለውን ሀላፊነት የመቀበል ባህሪ
የመቅረጽ ሀይል አለው፡፡

6
ከዚህም አባባል የምንረዳው ሁለት ግልጽ እውነታዎችን ሲሆን እነሱም አንድ ሰው በሚፈጽመው ድርጊት
ስለሚያገኘው ውጤት ያለው ግንዛቤ ከራሱ ጋር (በራስ ሙሉ ሀላፊነት የመውሰድ ውስጣዊ የቁጥጥር እይታ
ካለበለዚያም ከአካባቢው ጋር ከሱ ውጭ ባሉ ነገሮች የማሳበብ ውጫዊ የቁጥጥር እይታ የሚመነጩ ናቸው፡፡

7
 የህይወት ክህሎት

የህይወት ክህሎት ማለት የባህርይ፣ የአመለካከት እና የእሴት ጥምር ውጤት ነው። የህይወት
ክህሎት ስንል በጥልቀት ማሰብን፣ አዲስ ነገር መፍጠርን፣ ነገሮችን የማደራጀት ችሎታን፣
የማህበራዊ እና የተግባቦት ክህሎቶችን፣ ራስን ማላመድን፣ ችግር ፈቺነትን እና ዲሞክራሲያዊ
በሆነ መንገድ የመተባበርን ችሎታዎችን ያጠቃልላል።
የህይወት ክህሎቶች በቤተሰብ ህይወታችን፣ በስራችን፣ በእረፍት ጊዜአችን እንዲሁም በሌላ
የህይወታችን ክፍል ውስጥ በሚኖረን እንቅስቃሴ የምንማራቸው የእድሜ ዘመን ትምህርቶች
ናቸው። ይህም በዕለተዕለት ህይወታችን ውስጥ የሚንጸባረቅ ነገር ነው። ሰዎች የህይወት ክህሎት
ስልጠናዎች ውስጥ የሚሳተፉት ህይወታቸውን በተለያየ መልኩ ማሻሻል ሲፈልጉ ነው። ነገር ግን
ይህን የተማሩትን ነገር ወደ ተግባር ለመለወጥ እና ውጤታማ ለመሆን ትምህርቱን ወደ ራሳቸው
ህይወት በማመጣት እነሱ ለራሳቸው እንዴት ሊጠቀሙት እንደሚችሉ ማወቅ ይኖርባቸዋል።
የህይወት ክህሎት ስልጠና ለህይወታችን የተለያየ ግላዊ እና ማህበራዊ ዘርፍ በተለያየ መልኩ
ጥቅም ይኖረዋል።

የህይወት ክህሎት ግለ-ምዘና

ከዚህ ስር የተቀመጡትን መሰረታዊ የህይወት ክህሎት መመዘኛዎች መሰረት በእርሶ ህይወት

ውስጥ ምን ያህል ተግባራዊ እንደሚያደርጓቸው በማሰብ ራስዎን ይገምግሙ፡፡

መመዘኛ ነጥቦች
5 = በጣም ጎበዝ
4 = ጎበዝ
3 = መካከለኛ
2 = ደካማ
1 = በጣም ደካማ

ተ.ቁ መሰረታዊ የህይወት ክህሎት መመዘኛዎች መመዘኛ ነጥቦች

1 በጥልቀት ማሰብ
2 ጥንካሬና ድክመትን መለየት
3 የህይወት ራዕይ እና ግብ ማስቀመጥ
4 ሁልግዜም ለመማር ዝግጁ መሆን
5 በራስ መተማመን እና ለራስ ያለን ግምት ማስተካከል
6 በስራ እና ማህበራዊ ኑሮ ውስጥ የሀላፊነት ስሜትን
ማዳበር
7 አካላዊ እና አዕምሯዊ ጤንነትን መጠበቅ ለማዳበር
8 መልካም ነገር ማሰብ
9 ለማህበረሰብ ጠቃሚ የሆኑ ባህርያትን ማዳበር
8
10 ከሰዎች ጋር ያለንን የእርስ በርስ ግኙነት ማዳበር
11 ጊዜን በአግባቡ መጠቀም
12 ማህበራዊ ችግሮችን እና ራስን የሚጎዱ ባህርያትን
ማስወገድ
13 ስሜትን መቆጣጠር

ከላይ ባስቀመጡት መመዘኛ መሰረት ጠንካራ የሆኑባቸውን እና ክፍተት አለብኝ ብለው

ያስቀመጣችኋቸውን ሶስት የህይወት ክህሎት ብቃቶች ለማሻሻል ማድረግ አለብን ብለው
የሚያስቡትን ተግባር ከዚህ በማስከተል ይጻፉ፡፡

1. የህይወት ክህሎት ብቃት አንድ

የህይወት ክህሎት ብቃቴን ለማሻሻል ማድረግ ያሉብኝ ተግባራት

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
___________________________________

2. የህይወት ክህሎት ብቃት ሁለት

የህይወት ክህሎት ብቃቴን ለማሻሻል ማድረግ ያሉብኝ ተግባራት

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

9
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
___________________________________

3. የህይወት ክህሎት ብቃት ሶስት

የህይወት ክህሎት ብቃቴን ለማሻሻል ማድረግ ያሉብኝ ተግባራት

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
__________________________________________________

1.2. አዲስ ክህሎት ማዳበር

አዲስ ክህሎት እንዴት ማዳበር ይቻላል?

አዲስ ክህሎት ማዳበር የልምምድ ውጤት ነው፡፡ ይህንን ለማድረግ የሚያግዙን አዎንታዊ
ባህርያት የሚከተሉትን ይጨምራሉ፡፡

▪ ተነሳሽነት ▪ በእቅድ መመራት

▪ የሚደረስበት ግብ ማስቀመጥ ▪ ስጋትን ማስላት
▪ መሰጠት ▪ እርምጃ መውሰድ
▪ የስራ ፍቅር ▪ ፈጠራ
▪ ጉልበት ▪ ጽናት
▪ የስራ ስነ-ስርዓት ▪ ከልምድ መማር
▪ በራስ መተማመን
▪ ራስንማዘጋጀት/ማደራጀት

10
እነዚህን ክህሎቶች ለመለማመድ የሚያስችሉ ምቹ ሁኔታዎችን ለመፍጠር በውሎኣችሁ፣
በቤተሰባዊ ህይወታችሁ፣ ቀን በቀን በምትሰሯቸው ስራዎች፣ በትምህርት ህይወታችሁ፣ ወዘተ
ላይ ማስተካከል ያለባችሁን ነገሮች ከኢህ ስር በሚገኘው ባዶ ቦታ ላይ ጻፉ፡፡
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
__________

1.3. ከተለመደው የአስተሳሰብ ገደብ መውጣት

በዚህ የስልጠና ክፍል የተማራችኋቸውን ዋና ዋና የአስተሳሰብ ገደብ መውጫ መንገዶች መሰረት

በማድረግ ማከናወን ያለባችሁን ተግባራት ከስር በተቀመጠው ባዶ ቦታ ላይ ይጻፉ፡፡

1. ዕይታን ማስፋት

1
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________________________________

2. ማንበብ

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________

3. መማር

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_______________________________________________________

4. ራስን ማሻሻል
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2
 ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_______________________________________________________

5. ውሎን ማስተካከል

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
______________________________________________________

6. ገንቢ ባህርያትን ማዳበር

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_______________________________________________________

1.4. ራስን ማወቅ ፡- ጥንካሬ፣ ድክመት፣ መልካም አጋጣሚና ስጋትን መለየት

▪ ጥንካሬ፣ ድክመት፣ መልካም አጋጣሚና ስጋት ሲባል ምን ማለት ነው?

▪ ጥንካሬ፣ ድክመት፣ መልካም አጋጣሚና ስጋትን መለየት ለምን ይጠቅማል?
▪ ጥንካሬያችንን እና ችሎታችንን ማወቅ ለራሳችን ጥሩ አመለካከት እንዲኖረን እና ራሳችንን
ማሳደግ እንድንችል ይረዳናል። ራሳችንን ማወቃችን ራሳችንን መግዛት እንድንችል በሌሎች
ተጽዕኖ ስር እንዳንወድቅ ከፍተኛ አስተዋጽኦ አለው። የራስን ጥንካሬ ማወቅ አዎንታዊ
ማንነትን እንዲኖረን እና ራሳችንን ማሳደግ እንድንችል ያደርገናል።
▪ ራስን ማወቅ ማለት በምን ላይ ጥሩ እንደሆንን ማወቅ ብቻ ሳይሆን ምን ምን ድክመት
እዳለብን ማወቅንም ይጨምራል፡፡ ይህም ምን መማር እንዳለብን እንድናውቅና
እንድንገነዘብ ያግዘናል።
▪ ስኬታማ ለመሆን በማንኛውም የህይወት አጋጣሚ የምናገኛቸውን አስቻይና ገንቢ መልካም
አጋጣሞዎችን አፈፍ አርጎ መጠቀም ወደ ስኬት የምናደርገውን ጉዞ ያግዛል፡፡
▪ በኑሮና በስራ እንቅስቃሴኣችን ሊገጥሙን የሚችሉ አክሎችን አሉታዊ ተጽዕኖ
እንዳያሳድሩብን ቀድመን በመለየት የጥንቃቄ እርምጃ መውሰድ ይኖርብናል፡፡
3
ሁላችንም የራሳችን መገለጫ የሆኑ ባህርያት፣ ክህሎቶች እና ጥንካሬዎች አሉን። ራስን የማወቅ
ክህሎታችንን በማዳበር ስለ ማንነታችን፣ ስለ ጥንካሬያችን፣ ስለ ድክመታችን፣ ስለ እምነቶቻችን፣
ስል አስተሳሰባችን፣ስለ ስሜቶቻችን እና መነሳሳትን ስለሚፈጥሩልን ነገሮች በጥልቀት መገንዘብ
እንችላለን። ይህም በአንድ ጊዜ የሚመጣ ችሎታ ሳይሆን በሂደት የምናዳብረው ክህሎት ነው።
አዲስ የስራ ዓለምን ስትቀላቀሉ የሚያጋጥሟችሁን ችግሮች እንዴት በብቃት መጋፈጥ እና ማለፍ
እንደምትችሉ፤ የወደፊት ግባችሁን ማወቅ እንድትችሉ እና እሱን ባገናዘበ መልኩ እድሎችን
እንዴት ማስፋት እንደምትችሉ፤ በተጨማሪም ስጋቶችን እንዴት መመጠን እንደምትችሉ ማሰብ
ተገቢ ነው፡፡

የግል መልመጃ 1 ፡ አንተ/አንቺ ማን ነህ/ነሽ?

ይህ ተግባር የራሳችሁን ጥንካሬ እንድትረዱ እና እንድትገነዘቡ ይረዳችኋል። ቀጥሎ በተሰጡት

ሀረጋት ላይ ስለራሳችሁ የምታስቧቸውን ነገሮች በማስገባት ዓ.ነገሩን ጨርሱት።

● ከራሴ የምወደው ነገር ___________________________

● ከራሴ የምጠላው ነገር ___________________________
● የኔ ጥሩ ጎኔ _________________________________
● የኔ ደካማ ጎኔ _________________________________
● የሚያስደስተኝ ነገር _____________________________
● የሚያሳዝነኝ ነገር _______________________________
● በህይወቴ ካሳካኋቸው ነገሮች አንዱ____________________

የግል መልመጃ 2 ፡ ከላይ በተማራችሁት መሰረት የግላችሁን ጥንካሬ፣ ድክመት እንዲሁም

በዙሪያችሁ ያሉ መልካም አጋጣሚዎችን እና ስጋቶች ከስር በሚገኘው ሰንጠረዥ ውስጥ ጻፉ፡፡

▪ ጥንካሬ ▪ ድክመት

▪ መልካም አጋጣሚ ▪ ስጋት

4
1.5. ግለ-ሰባዊና ማህበረሰባዊ ተግባቦትን ማዳበር

❑ ከሰዎች ጋር ተግባብቶ ለመኖርና ለመስራት ምን ያስፈልጋል ?

❑ ከሰዎች ጋር በሚኖረን ማህበራዊ መስተጋብር የሚከሰቱ አለመግባባቶች ምክንያታቸው
ምን ምን ሊሆኑ ይችላሉ ?

ሰዎች በነገሮች ላይ ያላቸው አተያይ የተለያየ በመሆኑ እኛ ራሳችንን የምናይበት እና ሌሎች እኛን
የሚያዩበት መንገድ ሊለያይ ይችላል። ስለዚህ ራስን የማወቅ እና አዲስ ነገርን ለመልመድ ያለንን
ችሎታ በማዋሃድ ክህሎታችንን ማዳበር እንችላለን። አዕምሮኣችን ስለራሳችን ያለንን ምስል ይህም
ማለት ራሳችንን በተለያዩ ሁኔታዎች ውስጥ እንዴት እንደምንመልከት እና ስለራሳችን ያለንን
አረዳድ ይቀርጻል። ራሳችንን እና ሌሎችን መረዳት እንድንችል ያደርገናል። ሰሜቶቻችንን እና
አስተሳሰባችንን መረዳት፣ መተርጎም እና ማመጣጠን እንድንችል ያደርገናል፡፡ ስሜቶቻችን እና
አስተሳሰባችን ደግሞ ባህርያችን፣ ምርጫዎቻችንን እና ውሳኔዎቻችን ላይ ተጽዕኖ ያደርጋሉ።

የጆሀሪ መስኮት ማስታወሻ

● ሁሉም ሰው የራሱ ጥንካሬና ድክመት ያለው ልዩ ፍጡር እንደሆነ ማመን ያስፈልጋል።

● ራሳችንን የምንረዳበት መንገድ ባህርያችንን እና ሌሎች ለእኛ ያላቸውን አመለካከት ይወስናል።
● የራሳችንን እና የሌሎችን መልካም ነገሮች ለመረዳት መሞከር እና ለራሳችን መልካም ግምት እንዲኖረን መስራት
ያስፈልጋል፡፡

የጆሀሪ መስኮት ነጻ ክልል ማስፊያ መንገዶች:-

● ራስን ማጤን - የራስን ባህርይ መመልከት፡ ራስን ማጤን የምንለው ውስጣዊ ስሜታችንን ለሌሎች ከምናሳየው ባህርይ
ለይተን መረዳት ስንችል ነው ይህም ራስን የማወቂያ ዋነኛው መንገድ ነው። ሌሎችን በሚመለከት በህይወታችን
ውስጥ ከእኛ ቁጥጥር ውጪ ያሉ ነገሮች እንዳሉ መቀበል እንዲሁም መረዳት እና ሌሎችን ማክበር ከሰዎች ጋር
የሚኖረንን መስተጋብር ጥሩ ለማድረግ ከፍተኛ አስተዋጽኦ አለው።

● ወደውስጥ መመልከት፡ አሁን ላይ ያሉንን ስሜቶች እና ሀሳቦች በማጤን ስለራሳችን ወጥነት ያለው ትንታኔ መስጠት።
● የሌሎችን ግብረ መልስ መቀበል እና ራሳችንን በሌሎች ዓይን ማየት፡ ራሳችንን በሌሎች ዓይን ማየት ስንችል ሌሎች
እኛን እንዴት እንደሚያዩን መረዳት እንችላለን፤ እኛ ራሳችንን የምናይበት መንገድ እና ሌሎች እኛን የሚያዩበት
መንገድ ተመሳሳይ ነው ወይንስ ልዩነት አለው የሚለውን ማወቅ እንችላለን። ከሌሎች የምናገኘው ግብረ መልስ ራስን
የማወቅ ክህሎታችንን ለማዳበር ከፍተኛ ሚና ይጫወታል።

5
 o የሌሎች ሰዎችን ሃሳብ ማክበር - ለሌሎች ያለንን ክብር ማሳያ አንዳንድ መንገዶች :
1. ማዳመጥ፡ ሌሎች ሰዎች የሚናገሩትን ነገር ማዳመጥ ለሌሎች ያለን ክብር መግለጫ መሰረታዊ መንገድ ነው።
2. እውቅና መስጠት፡ ለሌሎች ሰዎች እውቅና ስንሰጥ ለነሱ የምንሰጠውን ዋጋ ማሳያችን ነው።
3. ማገልገል፡ ሰዎችን በምንችለው ነገር ማገልገል ወይም የሚያስፈልጋቸውን ነገር ማድረግ።
4. መልካም መሆን፡ ተግባቢ፤ ለጋስ እና ለሌሎች አሳቢ መሆን።
5. ትሁት መሆን፡ ለሌሎች መልካም ስነምግባር ወይም ክብር ማሳየት

አመስጋኝ መሆን፡ ምስጋናን መግለጽ

ማስታወሻ

አሉታዊ አስተያየቶችን ወደ አዎንታዊ አስተያየት መቀየር ትልቅ ችሎታን የሚጠይቅ ክህሎት

ነው! ሁልጊዜም አስታውሱ ሌሎች ስለእናንተ የሚናገሯቸው ነገሮች በእርግጥም እውነት ነው
ወይ የሚለውን ቆም ብላችሁ ማሰብ ይኖርባችኋል። እውነት ካልሆነ ለራሳችሁ ደግማችሁ
መንገር የለባችሁም። በተቃራኒው ትኩረት ማድረግ ያለባችሁ በራስ መተማመናችሁን ለማዳበር
የሚረዷችሁ መንገዶችን በማመቻቸት ላይ ነው።

1.6. የግጭት አያያዝ/አፈታት ስልቶች

የግጭት አፈታት ስልቶች ግለ ምዘና
የሚከተሉት መጠይቆች በስራ /ወይም ከሰዎች ጋር ባላችሁ ግንኙነት ያላችሁን
ልዩነት/አለመስማማት/ግጭት ለመፍታት ያላችሁን ልምድ የምትገመግሙበት ነው፡፡ከተሰጡት 5
አማራጮች ይገልጠኛል የምትሉትን ምረጡ፡፡
የመገምገሚያ አማራጮች
1. በፍፁም አልስማማም
2. አልፎ ልፎ አስማማልሁ
3. አብዛኛውን እስማማለሁ
4. እስማማለሁ
5. በጣም እስማማለሁ

1 2 3 4 5
1 በሌሎች ደካማ ጎን እሞግታለሁ፡
2 ለሁላችንም የሚጠቅም መፍትሔ እፈልጋለሁ፡፡
3 መመሪያዎች መከበር አለባቸው፡፡መመሪያ ያስፈለገውም ለዚህ ነው
ብየ አምናለሁ፡፡
4 ጥቂት ለማግኘት ጥቂት መስጠት አለብኝ፡፡
6
 5 ችግር ባለበት ዙሪያ ራሴን ማራቅ አለብኝ፡፡
6 ነገር ከምበላ ቢቀርብኝ ይሻለኛል፡፡
7 አንድ ችግር ሲፈጠር የሌላኛውንም ወገን ለመስማት እሞክራለሁ፡፡
8 ችግሮች በራሳቸው ጊዜ ስለሚፈቱ ዝም ማለትን እመርጣለሁ፡፡
9 ነጥቤን ለማስቆጠር አሽሙርና ፌዝ እጠቀማለሁ፡፡
10 የምፈልገውን ለማግኘት እከራከራለሁ፡፡ ወደመሃል ለሚያመጣ
ድርድርም ፍላጎትአለኝ፡፡
11 አለመስማማት ምቾት ስለማይሰጠን በመሃላችን ሰላም እንዲመጣ
እጥራለሁ፡
12 አለመስማማት ስለመይመቸኝ ችግር ሲፈጠር እሸሻለሁ፡፡
13 ልዩነት/አለመስማማት የህይዎት አንዱ አካል ሰለሆነ ከነልዩነታችን
መቀጠልን እመርጣለሁ፡፡
14 ልዩነት/አለመስማማት የህይዎት አንዱ አካል ሰለሆነ ልዩነታችን
ሁላችንም እንዲጠቅም አድርጎ መፍታትን እመርጣለሁ፡፡
15 ያልተስማማሁብትን ጉዳይ ይዤ ሌላውን ሳላበሳጭ መቀጠልን
እሻለሁ፡፡

5 1 6 4 2
8 3 11 10 7
12 9 15 13 14
= = = = =

ሰዎች በሥራ ቦታ እርስ በርስ ግጭትን የሚፈቱበት መንገዶች አሉ። እባክዎን እነዚህን 5
መንገዶች ይወቁ እና በስራ ቦታዎ ውስጥ እንዴት እንደሚጠቀሙባቸው ያስቡ።
1. ተባባሪነት (Accommodating) – ይህ ስልት ሰዎች የራሳቸውን ጥቅም አሳልፈው
የሚሰጡበት ነው፡፡ ይህ ስልት ብዙ ጊዜ የሚሰራው ሌላኛው ወገን የተሻለ ሌላ አማራጭ
በሚኖረው ጊዜ ነው፡፡ በተጨማሪም ከሌላው ወገን ጋር ለወደፊት የሚኖረውን መልካም ግንኙነት
ለማስጠበቅም ይረዳል፡፡
2.ሽሽት(Avoiding)– ይህ ስልት ሰዎች ሌሎችን የመተባበር ፍላጎታቸውም ሆነ
የራሳቸውን ጥቅም የማስከበር አቅማቸው ዝቅተኛ የሚሆኑበት ነው፡፡ ይህ ስልት አስፈላጊ
የሚሆነው የግጭቱ ጉዳይ ርባና-ቢስ በሚሆንበት ወይንም የማሸነፍ ዕድላችን ጠባብ በሚሆንበት
አለያም ጉዳዩ ከፍተኛ ወጭ የሚጠይቅ ሲሆን ነው፡፡ አንዳንዴም ጉዳዩ በጣም ስሜታዊነት
የተሞላበት ከሆነ ከነገሩ ራቅ ብሎ መቆየት ጉዳዩ በጊዜ እንዲፈታ ሊያደርግ ይችላል ተብሎ
ሲታመን ነው፡፡ ይሁን እንጅ ይህ ስልት ጥሩ ስልት ነው ተብሎ አይታመንም፡፡

3. ግብረ-አበርነት (Collaborating) – ይህ ስልት ሰዎች ሌሎችን የመተባበር ፍላጎታቸው

እና የራሳቸውን ጥቅም የማስከበር አቅማቸው ሁለቱም ከፍተኛ የሚሆኑበት ነው፡፡ ይህ ዘዴ
ሁለቱንም ወገኖች አሸናፊ የሚያደርግ የግጭት አፈታት ስልት በመሆኑ የተሻለ ነው፡፡ ይሁን እንጅ
7
ይህ ስልት የሁለቱንም ወገኖች ከፍተኛ የሆነ የመተማመን እና የመግባባት ደረጃን ይጠይቃል፤
ይህ ደግሞ ብዙ ጊዜ እና ጥረትን የሚጠይቅ ነው፡፡
4. ተፎካካሪነት/ሽሚያ/(Competing) – ይህ ስልት ልክ እንደ ተባባሪነት አንዱን ወገን
አሸናፊ ሌላውን ደግሞ ተሸናፊ የሚያደርግ ነው፡፡ ይህ ስልት ግለሰቦች ሌሎችን የመተባበር
ፍላጎታቸው ዝቅተኛ ነገር ግን የራሳቸውን ጥቅም የማስከበር አቅማቸው ከፍተኛ የሆነበት ነው፡፡
ይህ ስልት ተመራጭ የሚሆነው በጣም አጣዳፊ ጉዳዮች በሚኖሩበት እና ፈጣል ውሳኔ
በሚፈለግበት ጊዜ ነው፡፡
5.ግልግል/ሰጥቶ መቀበል (Compromising) – ይህ ስልት ሁለቱም ወገኖች ለመስማማት
ሲባል በተወሰነ ደረጃ የራሳቸውን ጥቅሞች የሚለቁበት ነው፡፡ ይህ ደግሞ ሁለቱም ወገኖች
ሌሎችን የመተባበር ፍላጎታቸው እና የራሳቸውን ጥቅም የማስከበር አቅማቸው መካከለኛ የሆነበት
ነው፡፡ ይህ ስልት ጊዜያዊ መፍትሄ ለሚፈልጉ ግጭቶች የተሻለ መንገድ ተደርጎ ይቆጠራል፡፡ችግሩ
ግን ሰዎች ግብረ-አበርነት(Collaborating ከመጠቀም ይልቅ የግልግል ስልትን እንደ ቀላል
መፍትሄ አድርገው መውሰዳቸው ነው፡፡
ከሰዎች ጋር ስትሰራ ሁለታችሁንም የሚያግባቡ ሌሎች አማራጮች ምንድናቸው? እባኮትን ከታች
ባለው ሠንጠረዥ ውስጥ ይግለጹ።

1.7. የድርድር ክህሎቶች

የመደራደር ችሎታ ሲኖረን በስራ ቦታችን፣ አለመግባባቶች በሚኖሩበት ጊዜ እና ስምምነቶችን

በምንፈጽምበት ጊዜ በቀላሉ ነገሮችን ማስተካከል እንድንችል ያግዘናል።
የድርድር ደረጃዎች

ድርድር ማለት እኛ ከሰዎች የሆነ ነገር ስንፈልግ ወይም ሰዎች ከእኛ የሆነ ነገር ሲፈልጉ የሚኖር
የመግባባት ሂደት ነው።

1.ዝግጅት

● ዝግጅት ሲባል መጀመሪያ ማድረግ ያለብን ነገር ማንሳት የፈለግናቸውን ነጥቦች እንዴት
አድርገን በግልጽ ማቅረብ እንዳለብን መረዳት ነው። ለድርድር አስፈላጊው ቁልፍ ነገር
ፍላጎታችንን እና ሀሳባችንን በግልጽ ማቅረብ መቻል ነው።
● የድርድሩን ሂደት ከመጀመራችን በፊት በራሳችን ስለምንደራደረው አካል በቂ ጥናት
በማድረግ መረጃ መሰብሰብ ይኖርብናል።በዚህ መንገድ ስለምንደራደረው ማወቅ እንችላለን።

2.መረጃን መለዋወጥ

8
 ● የምናቀርበው መረጃ ሁልጊዜም ቢሆን በማስረጃ መደገፍ እና በጥሩ ሁኔታ ለተቃራኒ ወገን
መተላለፍ መቻል አለበት። ጥያቄዎችን ለመጠየቅ ወደኋላ ማለት የለብንም። ይህም ስለ
ተቃራኒው ወገን በደንብ ማወቅ እንድንችል እና ነገሮችን በዛ ሰው እይታ ማየት
እንድንችል ያደርገናል። ጥርጣሬዎች ካሉ ሁልጊዜም ለማጥራት መሞከር አስፈላጊ ነው።

3.መደራደር

● ይህ ደረጃ በሁለቱም ወገኖች ዘንድ አብዛኛው ስራ የሚሰራበት ደረጃ ነው። ዋናው

ስምምነት ቅርጽ መያዝ የሚጀምረው፣ የጋራ መግባቢያ ስምምነቶች የሚፈጠሩትም በዚህ
ደረጃ ላይ ነው።

● መደራደር ቀላል ነገር አይደለም። ሁለቱም አካላት ስምምነት ላይ ለመድረስ ሀሳቦቻቸውን

ማስማማት መቻል እንዳለባቸው መረዳት ያስፈልጋቸዋል። ይህም ማለት እያንዳንዱ
ተደራዳሪ አካል አንድ ነገርን ለማግኘት ሌላ ነገር

መተው እንዳለበት መገንዘብ ግዴታ ነው። መደራደር ስንፈልግ ሁልጊዜም ለነገሮች ክፍት
የሆነ አዕምሮ ሊኖረን እና ዘዴኛ ልንሆን ይገባል። ይህንን ስናደርግ ደግሞ ብዙ ነገራችንን
አሳልፈን መስጠት አለብን ማለት አይደለም።

4.ሀሳባችንን መዝጋት እና ለውሳኔያችን ቁርጠኛ መሆን

● የመጨረሻው ደረጃ የሚሆነው በሁለቱ ተሳታፊ አካላት መካከል ለስምምነታቸው አስፈላጊ

የሆኑ አንዳንድ ማስተካከያዎችን ማድረግ ነው። ሁለቱም አካላት እርስበርስ መተማመን
ሊኖራቸው ይገባል ይህም ማለት ሁለቱም የራሳቸውን ሀላፊነት መወጣት ይኖርባቸዋል
ማለት ነው።
● እነዚህን አራቱን ደረጃዎች በደንብ ካጠናናቸው እና ጥቅም ላይ ካዋልናቸው የሚያመጡልን
ውጤት አስደሳች ይሆናል።

ማስታወሻ

ድርድር ውጤታማ እንዲሆን በንግግራችን ወቅት ቁጡ አለመሆናችንን እርግጠኛ መሆን አለብን። አንዳንድ ጊዜ ፍላጎታችንን
ለማስከበር ስንል ሳናውቀው ወደ ቁጣ ልናመራ እንችላለን ይህ ግን ድርድራችን ውጤት አልባ እንዲሆን ያደርገዋል።

9
የምንደራደረው አካል እንደእኛ ሁሉ ፍላጎት እንዳለው መረዳት ይኖርብናል። የተደራዳሪያችንን ሀሳብ አመለካከት እና እይታ
ከግምት ማስገባት አስፈላጊ ነው። ሁልጊዜም የተደራዳሪያችንን እምነት ማግኘት ያስፈልጋል።

ድርድራችን ውጤታማ እንዲሆን አካላዊ ቋንቋችን አሉታዊ መልዕክቶችን እንዳያስተላልፍ ጥንቃቄ ማድረግ ይኖርብናል። ይህ
ከሆነ የድርድር ሂደቱ ላይ እንቅፋት ይፈጥርብናል። የድርድር ሂደቱ ምንም ያህል ውጥረት የተሞላበት ቢሆንም በማንኛውም
ጊዜ መረጋጋት መቻል ይኖርብናል። እነዚህ ሁለቱ ክህሎቶች አብረው የሚሀዱ ነገሮች ናቸው።

ድርድር ልምምድን የሚጠይቅ ነው። ቴክኒኮቹን መማር እና በድርድር ወቅት መጠቀም በድርድር ሂደት ወቅት የተካንን
ባለሙያ መሆን እንድንችል ያደርገናል።

1.8. በራስ መተማመን

ተከታዮቹን ጥያቄዎች በቃል መልሱ

● በራስ መተማመን ማለት ምን ማለት ነው?
● በራስ መተማመን እንደ ጥንካሬ የሚወሰደው ለምንድነው?

ማስታወሻ

● በራስ መተማመን ማለት አንድን ነገር በራሳችን በጥሩ ሁኔታ መስራት እንችላለን ብሎ ማመን ማለት ነው። ለራስ ከፍ
ያለ ግምት መስጠት ማለት ጤናማ የሆነ እና እውነትነት ባለው መንገድ ራስን መመዘን መቻል ማለት ነው።
● ሌሎች ሰዎችም ሆኑ ራሳችን ስለራሳችን አሉታዊ አስተያየት ሊኖረን ይችላል፤ ልንቅበለው የሚገባው ነገር ግን አንድ
ሰው በተሟላ ሁኔታ አስተዋይ፣ መልካም፣ ታማኝ ወይም ሁሉንም መልካም ነገሮች መሆን እንደማይችል ነው።
● ሁሉም ሰው መልካምም ሆነ መጥፎ ጎኖች አሉት ነገር ግን ትኩረት ማድረግ የሚገባን እንዴት ራሳችንን ማሻሻል
እንደምንችል ነው። ይህንን ማድረግ የምንችለውም ሌሎች የሚሰጡን ግብረመልስ እየደጋገምንን ለራሳችን በመንገር
እንዴት መቀየር እንደምንችል ማሰብ ስንጀምር ነው። ይህንን ለማድረግ የምንቸገር ከሆነ በራስ መተማመናችን ዝቅ
ያለ መሆኑን ማሳያ ነው። ይህ ከሆነ ደግሞ አንድን ነገር ለማድረግ ብቃቱ እና ችሎታው እንዳለን ስለማይሰማን
በምንሰራው ስራ ስኬታማ ለመሆን እንቸገራለን። ይህም በራስ መተማመን አለመቻልን ያመለክታል።

የቡድን ስራ፡ የሚከተሉት ሃሳቦች ላይ ከቡድን አባላቶቻችኁ ጋር በመሆን ተወያዩ፡፡

o በራስ መተማመንን ለማዳበር የሚያግዙ ጠቃሚ ሀሳቦች

✓ የሌሎችን ሙገሳ በደስታ መቀበል

✓ አግባብ ያልሆነ ጭንቀትን ማስወገድ
✓ የጥፋተኝነት ስሜትን ማስወገድ
✓ ''ቢሆን ኖሮ ...'' የሚል ሀሳብን ለማስወገድ መሞከር

10
 ✓ የሌሎችን እርዳታ ስንፈልግ ከመጠየቅ ወደኋላ አለማለት
✓ የምናማክረው ሰው መፈለግ
✓ ልናሳካቸው የምንፈልጋቸውን ግቦች በግልጽ ማስቀመጥ
✓ ከሁልጊዜ ልምዳችን ውጪ የሆነ ነገርን ማድረግ
✓ ስህተት መስራት የሰውነት መገለጫ እንደሆነ ራሳችንን ማሳመን
✓ ለስኬታችን እና ለውድቀታችን ሀላፊነት መውሰድ መቻል
✓ ለውሳኔዎቻችን ቆራጥ መሆን
✓ ራሳችንን ለሌሎች ማሳየት መቻል
✓ ዘና ለማለት መሞከር
✓ በክህሎቶቻችን ላይ መተማመን
✓ ድክመታችንን እና ጥንካሬያችንን ማወቅ
o ለራስ ከፍ ያለ ግምት መሰጠት
✓ ለራስ ከፍ ያለ ግምት መስጠት ማለት ራሳችንን ምን ያህል እንወዳለን እና ለራሳችን
ምን ያህል ክብር እንሰጣለን የሚለውን የሚያሳይ ሀሳብ ነው።
✓ ለራስ ከፍ ያለ ግምት መስጠት ሰዎች በህይወታቸው ሊያሳኳቸው የሚችሉ ነገሮች
ላይ ተጽዕኖ የመፍጠር አቅም ስላለው ይህን ሀሳብ መረዳት በጣም አስፈላጊ ነገር
ነው። ሰዎች በራሳቸው አቅም እና ችሎታ ላይ ሙሉ እምነት ካላቸው ጠንክረው
መስራት፣ ዓላማዎቻቸውን ማሳካት እና መድረስ የሚፈልጉበት ቦታ መድረስ
ይችላሉ።
o ለራሳችን ያለን ግምት ዝቅ ያለ መሆኑን የሚያሳዩ ምልክቶች
✓ በራስ አለመርካት እና ራስን ከመጠን በላይ መተቸት
✓ ሌሎች ሲተቹን ከመጠን ያለፈ ስሜታዊነት ማሳየት፣ መቀየም የተጠቃን አይነት
ስሜት መሰማት
✓ የተጋነነ ስህተትን የመፍራት አዝማሚያ እና ስር የሰደደ ያለመወሰን ችግር
✓ ከመጠን ያለፈ ሰውን የማስደሰት ፍላጎት እና በምንም መንገድ ሰው እንዳይቀየመን
አብዝቶ መጨነቅ
✓ ፍጹምነትን አብዝቶ መሻት እና ሳይሳካ ሲቀር መበሳጨት
✓ ምክንያታዊ ያልሆነ የጥፋተኝነት ስሜት እና ባለፉ ነገሮች እየተቆጩ መኖር
✓ ያለበቂ ምክንያት ቶሎ መበሳጨት እና ራስን ለመከላከል መሞከር እንዲሁም ሰዎችን
እንደ ጠላት ማየት
✓ ጨለምተኝነት እና ለነገሮች ሁሉ አሉታዊ አስተያየት መያዝ።

ግለ-ግምገማ

ለራሳችሁ ያላችሁን ግምት በተመለከተ የትኞቹ ዓረፍተ ነገሮች ይበልጥ ይገልጿችኋል?

(እናንተን በደንብ የሚገልጻችሁን ዓረፍተ ነገር አክብቡ፣ ከአንድ ጊዜ በላይ ማክበብ ትችላላችሁ።
)
1. በራሴ ደስተኛ ነኝ።
2. አንዳንድ ጊዜ በሁሉም ነገር ላይ ጥሩ እንደሆንኩ ይሰማኛል።
3. ብዙ ጥሩ መገለጫዎች እንዳሉኝ ይሰማኛል።

11
 4. ነገሮችን ለመስራት የአብዛኛው ሰው ያህል ችሎታ አለኝ።
5. ብዙ የሚያኮራ ነገር እንዳለኝ አይሰማኝም።
6. አንዳንድ ጊዜ ምንም ዋጋ እንደሌለኝ ይሰማኛል።
7. ቢያንስ የሌሎች ሰዎችን ያህል ዋጋ እንዳለኝ ይሰማኛል።
8. ለራሴ የተሻለ ክብር ቢኖረኝ ብዬ እመኛለሁ።
9. በአጠቃላይ የማልረባ ሰው ነኝ ብዬ ወደ ማሰቡ አመዝናለሁ።
10. ስለራሴ ቀና አመለካከት አለኝ።

ራሳችሁ ላይ ቅድሚያ ሰጥታችሁ መስራት ያለባችሁን ነጥቦች ለይታችሁ አስቀምጡ፡፡

ማስታወሻ፡

እውነተኛ ክብር የሚጀምረው ከራስ ነው።ራስን ማክበር ማለት “እኔ ዋጋ አለኝ፤ እኔ አስፈላጊ ነኝ” ብሎ ማሰብ ነው። ለራሳችን
ክብር ሲኖረን በራስ መተማመናችን ይጨምራል፤ ያመንበትን ነገር መናገር እንችላለን፤ ለራሳችን ዋጋ ይኖረናል፤ ስለ ወጪያዊ
እና ውስጣዊ ማንነታችን እንጨነቃለን።

ራሳችንን እና ሌሎችን ማክበር ስንችል ሁሉንም ነገር ማድረግ እንችላለን። ራሳቸውን እና ሌሎችን የሚያከብሩ ሰዎች ጤናማ
የሆነ ምርጫን ይመርጣሉ፣ ከሰዎች ጋር የሚኖራቸው መስተጋብር አክብሮት የተሞላበት ነው፣ ግባቸውን ማሣካት እና ሌሎችን
የሚያከብሩ መሪዎች መሆን ይችላሉ።
● ስለዚህ እነዚህን ነገሮች ለመማር መሞከር ያስፈልጋል:
➢ መሰረታዊ የአክብሮት ክህሎትን በማዳበር ራስን ማክበር እና ጤናማ ምርጫን መምረጥ።
➢ ለራስ ዋጋ መስጠት
➢ ፍላጎቶቻችንን መከተል
➢ ለራስ ሌሎች የማያልፉት ወሰን ማበጀት እና ያለፍርሀት መናገር።
➢ ውስጥን ማዳመጥ እና ሌሎችን በርህራሄ ማዳመጥ
➢ በጋራ መከባበር ላይ የተመሰረተ መስተጋብር መፍጠር
➢ እንደ አቻ ግፊት፣ የፍቅር ጓደኝነት እና የቤት ውስጥ ጥቃት፣ ጉልበተኝነት፣ አሉታዊ የሰውነት ምስል እና
የመሳሰሉ ያለመከባበር ችግሮች ሲፈጠሩ እነሱን ለመፍታት እርዳታን መፈለግ።
➢ ሁሉም ሰው ተከብሮ የሚኖርበትን የተሻለ ዓለም ለመፍጠር የሚያስችሉ ማህበራዊ ለውጦችን መምራት።

ራስን ማክበር በሌሎች ዘንድ ክብርን ለማግኘት፣ በራስ መተማመንን እና ማንነትን ለማዳበር በጣም አስፈላጊ የሆነ ነገር ነው።
ራሳቸውን የሚያከብሩ ሰዎች ስህተቶቻቸውን ለመቀበል ድፍረቱ አላቸው።ይህም ለነገሮች በሚያሳዩት ጥንካሬ የሞራል ጥንካሬ
12
እና በሚያሳዩት ባህርይ ይገለጻል። እንደዚህ አይነት ሰዎች ችግሮችን ለመጋፈጥ ወደኋላ አይሉም።በሚያደርጓቸው ነገሮች ሁሉ
ላይ ራሳቸውን ሙሉ በሙሉ ሰጥተው ይሰራሉ። ለራሱ ክብር ያለው ሰው ሁልጊዘም ቢሆን በነገሮች ተሸንፎ አይወድቅም።

1.9. የግንኙነት አስተዳደር

ውጤታማ ግንኙነት እና በትኩረት ማሰብ ጥሩ ግንኙነትን ለመቆጣጠር አስፈላጊ ነገሮች ናቸው።
እባክዎን የአሰልጣኞችን መመሪያ ይከተሉ እና ጨዋታውን ይጫወቱ። ከዚህ በታች ባለው ዝርዝር
መሰረት, እባክዎ ለሃሳቦቹ ምላሽ ይስጡ፡፡
1. ማንኛውም ሰራትኛ ስራ የሚገባው አርፍዶ ነው፡፡ ስለዚህ እኛም ትንሽ አርፍደን
እንገባለን፡፡
2. ጠዋትየሰዓት ፊርማ ከፈረምን በኋላ ለቁርስ መውጣት የተለመደ ነው
3. የሴት ልጆችን/ወንዶችን እጅ በሃይል በመጎንተል በስራ ቦታ መዝናናት ምንም
አይደለም።
4. እዚህ ያሉትን ነገሮች ለራስህ ካልተጠቀምክ, ሌሎች ይጠቀሙበታል
5. ተቆጣጣሪያችን በማይኖርበት ጊዜ, ዝም ብለን እንረፍ.
6. በአካባቢው ያሉ ሁሉም ሰዎች በምሳ ሰአት አልኮል ይጠጣሉ ነገር ግን ማስቲካ
ይጠቀማሉ። ስለዚህ እኛም ብናደርገው እንችላለን
7. ታማኝነትህን ካሳየህ እዚህ ያሉ ሰዎች አላግባብ ይጠቀሙብሃል።
8. በተለይ እርስዎ ተቆጣጣሪ በሚሆኑበት ጊዜ በሌሎች ሰራተኞች ላይ ጥብቅ እንድትሆኑ
በጥብቅ ይመከራል።.
9. አስቸጋሪ ባህሪ ካለህ ድርጅቱም ሰራተኞችም ያከብሩሃል
10. የጥበቃ ሰራተኞች እያንዳንዱን ሰራተኛ የመፈተሽ ሃላፊነት አለአቸው፡፡ ስለዚህ በሩ
ላይ ሊፈትሽዎት በሚፈልጉበት ጊዜ ጥያቄውን ውድቅ ያድርጉት።
11. ለጓደኛዎ ለሌለበት የእለት ተእለት ተሳትፎ መፈረም አስደሳች ነው፡፡
12. በሰዎች ላይ ጨዋነትን አታሳይ ይልቁን ሰዎች እንዲያከብሩህ ባለጌ መሆን ጥሩ ነው
።

ከጨዋታው የተማራችሁትን በሚከተለው ሣጥን ውስጥ ይግለጹ.

13
1.10. የትብብር እና የቡድን ስራ ክህሎቶች

በቡድን ለመስራት ምን ያስፈልጋል?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
በቡድን ስራ ወቅት የሚያስፈልጉ ዋና ዋና ክህሎቶች
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________

14
1.11 የጀልባ ስራ መመሪያ
የጀልባ ግንባታ የንግድ ጨዋታ
የንግድ ጨዋታ: ጀልባ ግንባታ
ሚና
በዚህ ጨዋታ ኢንተርፕራይዝዎን እንደ አጋርነት ሊጀምሩ ነው። በአጋርነት ኢንተርፕራይዝ ውስጥ እያሉ፣ የሚፈልጉትን ያህል
አጋሮች ሊኖሩዎት ይችላሉ እና እነዚህን ሚናዎች በአጋሮችዎ መካከል ይመድባሉ።
ተግባር
የእርስዎ ድርጅት ምርቶችን በመስራት ላይ ነው። ሁለት ዓይነት ጀልባዎችን ትሠራለህ፡ እነሱም ትናንሽ ቢላዋ ጀልባዎች እና
ቢላዋ ጀልባዎች በመባል ይታወቃሉ። እነዚህን ጀልባዎች ለማምረት የሚያስችል ቴክኖሎጂ ይሰጥዎታል። እነዚህን ጀልባዎች
እንደ አቅማችሁ ባዘጋጃችሁት ኢላማ ታደርጋቸዋላችሁ። እንደ ኢላማዎችዎ ጀልባዎችን ለማምረት የ30 ደቂቃ ጊዜ ብቻ
ይኖራችኋል። የጥራት መግለጫ ይሰጥዎታል።
እነዚህን ጀልባዎች ካመረቱ በኋላ፣ የእርስዎን ምርቶች/ጀልባዎች ለመሸጥ ወደ ገዢው (ከእርስዎ የሚገዛው ብቸኛው ኩባንያ)
ቀርበዋል። የገዢውን የጥራት ደረጃ የሚያሟሉ ምርቶች ብቻ ይገዛሉ. ከዚያም ትርፍዎን እና ኪሳራዎን በተሰጠው የስራ ሉህ
ውስጥ ይሰራሉ. ይህ ልምምድ በሁለት ዙር ይካሄዳል. የገዢውን የጥራት ፍላጎት የሚያረኩ ጀልባዎች ብቻ ይገዛሉ. የተቀሩት
ውድቅ ይደረጋሉ እና ለእርስዎ የቁሳቁስ ብክነት ይሆናሉ (ሙሉ በሙሉ የቁሳቁስ እና የምርት ጊዜ ማጣት ፣ ስለሆነም እንደ
ወጪ ይቁጠሩ)።
ለምርት ምርቶች ጥሬ ዕቃዎች ዋይቢ ስቶር ተብሎ በሚታወቀው ኩባንያ ይቀርባል. የጥሬ ዕቃው ዋጋ ቋሚ ነው. የጥሬ ዕቃ
ጥራት ደረጃውን የጠበቀ ነው እና ሁሉም አምራቾች የሚገዙት ከYB ማከማቻ ብቻ ነው።
ገዢዎ ወደ እርስዎ የሚቀርብ ብቸኛው ኩባንያ YB መደብር ነው ወይም እርስዎ ምርቶችዎን እንዲገዙ ፈልጉ እና ማሳመን
አለብዎት። የእያንዳንዱ ምርት መሸጫ ዋጋ በYB Store ተወስኗል ነገርግን መደራደር ይችላሉ። ገዢው የሚገዛው ዝርዝር
መግለጫውን ካሟላ ብቻ ነው።
የመመዝገቢያ ቅጽ

የድርጅቱ ስም:

የሃላፊው ስም፡

መመዝገቢያ

15
 ምርት:
1. በ20 ደቂቃ ውስጥ ስንት ጀልባ ማረት ትንሹ ጀልባ ትልቁ ጀልባ
ይፈልጋሉ?
_________ _________

2. ወጭ :

የጥሬ እቃ ወጭ (a) ___________ _____________

የሰራተኛ (b) __________ ____________

የማስታወቂያ (c) ……………….. ………………..

ጠቅላ ወጭ = (a+b) ----------------- -----------------

3. የተመረተ የጀልባ ብዛት _________ ------------------

4. የተሸጠ የጀልባ ብዛት (ከተበላሸው
በመቀነስ)
5. ጠቅላላ ሽያጭ በብር
________ ___________
6. ያልጠጣራ ትርፍ/ኪሳራ
______________ _____________
(ቁ.5-ቁ.2)

መረጃ
ይህን መረጃ ይያዙ

ትንሹ ጀልባ ትልቁ ጀልባ

ሀ. አመማካይ አንድን ጀልባ ለመስራ የሚፈጅ ጊዜ በሴኮንድ

50 60
ለ. የጥሬ እቃ ወጭ በአንድ ጀልባ በብር 20 30

ሐ. የአንድ ጀልባ መሸጫ ዋጋ በብር 30 40

10 15
መ. የሰራተኛ ወጭ (ለአንድ ጀልባ በብር)

16
ክፍል ሁለት

17
 2. ለስራ ፈላጊዎች የሚሆኑ የስራ ዝግጁነት ክህሎቶች
የስልጠናው አላማ

ብዙ ስራ ፈላጊ ወጣቶች አብዛኛውን ጊዜ ለቅጥር ስራ ራሳቸውን በአስተሳሰብ እና በክህሎት ዝግጁ

ማድረግ ባለመቻላቸው ሰፊ የስራ እድሎች ያመልጧቸዋል። አሁን ባለንበት የውድድር ዘመን
ደግሞ ተቀጣሪዎች ካላቸው ሞያ በተጨማሪ በቀጣሪዎች ዘንድ በዋነኝነት የሚፈለጉት በስራ ላይ
መንፀባረቅ ያለባቸው የስራ ክህሎቶች ናቸው። ከነዚህም ክህሎቶች መካከል ዋናዎቹ የሚከተሉት
ናቸው፡ ስራን በአግባቡ አደራጅቶ መስራት፣ የቡድን ስራና ትብብር፣ የስራ ተነሳሽነት፣ የሰአት
አጠቃቀም፣ ፈጠራ የታከለበት ስራን መተግበር፣ የስራ ስነ ምግባር እና ፕሮፌሽናሊዝም፣ የግጭት
አፈታት ወዘተ ናቸው።

ይህ የስልጠና ክፍል ሥራ ፈላጊ ወጣቶች ልዩ ችሎታቸውን ፣ ተሰጥኦቸውን እና ፍላጎታቸውን

ለቀጣሪዎች አጉልተው ማሳየት እንዲችሉ እና ክህሎቶቻቸውንም በተግባር መፈፀም እንዲችሉ
የሚረዷቸውን አስፈላጊ ልምዶችን በተግባር የሚያስጨብጥ ነው። ይህም ወጣቶች የራሳቸውን
ክህሎት ከማሳደግ ባሻገር ወደ ስራ አለም በሚያመሩበት ወቅት በቀጣሪዎች ዘንድ ተፈላጊነታቸው
እጅግ እንዲጨምር እና የመቀጠር ዕድሎቻቸው እንዲሰፋ የሚያስችል ነው።

18
2.1. በእቅድ የመመራት እና ስራዎችን የማደራጀት ክህሎት

2.1.1. በእቅድ የመመራት ክህሎት

በእቅድ ስለመመራት ባደረጋችሁት ውይይት መሰረት የራሳችሁን እቅድ ከዚህ በታች አስቀምጡ።
• ከዚህ ስልጠና የሚከተሉትን ነገሮች አገኛለሁ ብዬ አቅዳለሁ፤
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________
• ከስልጠና የማገኛቸውን ልምዶችና እውቀት በሚከተለው መንገድ ተግባራዊ አደርጋቸዋለሁ
ብዬ አቅዳለሁ፤
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________
የግል እቅድ ማውጫ ሰንጠረዥ
የጊዜ የጊዜ የአፈፃፀም
ዝርዝር ገደብ ገደብ አስፈላጊ ሁኔታ ተጨማሪ
ተ.ቁ ሃላፊነት
እቅዶች/ተግባራት ግብአቶች (በሂደት አስተያየት
ከ እስከ ላይ/ተጠናቋል)

19
2.1.2. ስራዎችን የማደራጀት ክህሎት
የተደራጁ እና ያልተደራጁ ሰዎች ሊያሳዩአቸው የሚችሉትን ባህሪያቶች ከውይይታችሁ በመነሳት
ማስታወሻ ያዙ።
የተደራጁ ሰዎች ያላቸው/የሚያሳዩት ባህሪያት ያልተደራጁ ሰዎች ያላቸው/የሚያሳዩት
ዝርዝር ባህሪያት ዝርዝር

ቀጣሪ ግለሰብ/ድርጅቶች ሊፈልጓቸው የሚችሉ ክህሎቶች ዝርዝር፤

5 ዋና ዋና የተቀጣሪ ክህሎቶች 5 ዋና ዋና ቀጣሪዎች የሚያተኩሩባቸው
ክህሎቶች

1. 1.

2. 2.

20
3. 3.

4. 4.

5. 5.

ስራዎችን በአግባቡ ለማደራጀት የሚያስችሉኝ እና በህይወቴ ውስጥ ተግባራዊ ማድረግ ያለብኝ 3

ዋና ዋና ተግባራት የሚከተሉት ናቸው።
1. _________________________________________________________________
_________
2. _________________________________________________________________
_________
3. _________________________________________________________________
_________

2.2. ግብን የማስቀመጥ ክህሎቶች

የስልጠናው ዓላማ

በዚህ ክፍል የስልጠናው ተሳታፊዎች ግብን ስለማስቀመጥ ክህሎት ምንነት እና በህይወታቸው

ውስጥ ስለሚኖረው ጠቀሜታ ገለጻ ይደረግላቸዋል። ይህም የህይወታቸውን ግቦች መለየት
እንዲችሉ፣ እነዚህን ግቦች ለማሳካት የሚኖሩባቸውን መሰናክሎች ለመረዳት እንዲሁም እነሱን
እንዴት መፍታት እንደሚችሉ በማስገንዘብ ያግዛቸዋል።

2.2.1 ግብን የማስቀመጥ ምንነት እና አስፈላጊነት

21
ግብ ምን ማለት ነው? ጠቀሜታውስ ምንድን ነው?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

የወደፊት ህልሞቻችሁ ምንድናቸው?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
ከአምስት አመት በኋላ ራሳችሁን የት ታገኛላችሁ?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
2.2.2 ግቦችን የማስቀመጥ ሂደቶች
ተከታዮቹን ጥያቄዎች በደንብ ካነበባችሁ በኋላ ከታች ባለው ክፍት ቦታ ላይ ምላሻችሁን
አስቀምጡ።
ምኞት/ፍላጎት: ለራሳችሁ በጣም የምትፈልጉት እንዲሆንላችሁ የምትመኙት እና ልታሳኩት
የምትፈልጉት ነገር ምንድነው? መቼ ልታሳኩት ነው የምትፈልጉት? (ግልጽ ጊዜን አስቀምጡ)

______________________________________________________________________
________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________
ውጤት: ስኬታችሁ ምን ይመስላል ምን አይነት ስሜትስ ይሰጣችኋል? በህይወታችሁ የት/ምን
ላይ እንድትደርሱ ያግዛችኋል?ጊዜ ወስዳችሁ አስቡበት። አይናችሁን ጨፍናችሁ በአዕምሯችሁ
ልጽሉት ሞክሩ። የት ትደርሳላችሁ? ምን ታደርጋላችሁ? እንዴት ታውቁታላችሁ?

22
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________
መሰናክሎች: በመንገዳችሁ ሊጋረጥ የሚችል፣ ከመንገዳችሁ ሊያስወጣችሁ የሚችል፣ ያሰባችሁት
ነገር ላይ እንዳትደርሱ ሊያግዳችሁ የሚችል ነገር ምንድነው? በድጋሚ አይናችሁን በመጨፈን
ወደውስጣችሁ ተመልከቱ። ውስጣዊ እና ውጫዊ መሰናክሎቻችሁን አስቡ።
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
_______________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________
እቅድ: አሁን ሊያጋጥሟችሁ የሚችሉ መሰናክሎችን ካወቃችሁ በኋላ እነዚህን እንዴት ማለፍ
እንደምትችሉ እቅድ አውጡ። እንዲህ ቢሆን እንዲህ አደርጋለሁ በሚል መልኩ አስቡት።
ሊያጋጥሙ የሚችሉ መሰናክሎች የምወስዳቸው እርምጃዎች/መፍትሄዎች

የግል ግቦችን SMART ማድረግ

ለመረጡት ግብ/ምኞት ግልፅ እና ውስን የሆነ ማብራሪያ ይፃፉ፤
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
__________________
ግቡን ለማሳካት የምታደርጓቸው ግልፅ እና በጣም ያልተወሳሰቡ ተግባራትን ዘርዝሩ፣ ማን
እንደሚያከናውናቸውም ይግለፁ፣ ለተዘረዘሩት ግልፅ እና ውስን ተግባራት የጊዜ ገደብ
አስቀምጡላቸው፤

23
ዝርዝር ተግባራት የጊዜ ገደብ ሃላፊነት

ከላይ የተዘረዘሩትን ተግባራት መፈፀም ወይም አለመፈፀማቸውን እንዴት ታረጋግጣላችሁ?

______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________
______________________________________________________________________
____
ግቡን መቼ ለማሳካት ነው የሚያስቡት?
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
__________
______________________________________________________________________
____

______________________________________________________________________
____

የግል መልመጃ - የአጭር፣ የመካከለኛ እና የረዥም ጊዜ ግቦች

በህይወቴ ላሳካቸው የማስባቸው ዋና ዋና ግቦች ዝርዝር፤
1. _________________________________________________________________
__________________________________________
2. _________________________________________________________________
__________________________________________

24
3. _________________________________________________________________
__________________________________________
4. _________________________________________________________________
__________________________________________
5. _________________________________________________________________
__________________________________________
6. _________________________________________________________________
__________________________________________
7. _________________________________________________________________
__________________________________________
8. _________________________________________________________________
__________________________________________
9. _________________________________________________________________
__________________________________________
10. _________________________________________________________________
__________________________________________

የአጭር ጊዜ ግቦች ዝርዝር

የማከናወኛ የጊዜ ገደብ
(6 ወራት ወይም ከዚያ በታች)

የመካከለኛ ጊዜ ግቦች ዝርዝር

የማከናወኛ የጊዜ ገደብ
(7-12 ወራት)

25
 የረጅም ጊዜ ግቦች ዝርዝር
የማከናወኛ የጊዜ ገደብ
(ከ 12 ወራት በላይ)

2.3. የችግር ፈቺነት እና ውሳኔ ሰጪነት ክህሎቶች

የግል ችግርን መፍታት እና ውሳኔ ማስተላለፍ

1. SODAS - ይህንን ቴክኒክ በመጠቀም በግል የገጠማችሁን ችግር በማብራራት መፍትሄ

አስቀምጡለት።

S = ሁኔታው ምን ነበር?
__________________________________________________________________
_______________________________________________
26
__________________________________________________________________
________________________________________________________________

__________________________________________________________________
________________________________________________________________

O= አማራጮችን ይዘርዝሩ?
__________________________________________________________________
__________________________________________

__________________________________________________________________
________________________________________________________________

__________________________________________________________________
________________________________________________________________

D = ጉዳቶችን ይዘርዝሩ?
__________________________________________________________________
_______________________________________________

__________________________________________________________________
________________________________________________________________

__________________________________________________________________
________________________________________________________________

A = ጥቅሞችን ይዘርዝሩ?
__________________________________________________________________
_____________________________________________

__________________________________________________________________
________________________________________________________________

__________________________________________________________________
_______________________________________________________________

S= መፍትሄዎችን ያስቀምጡ?
__________________________________________________________________
___________________________________________

__________________________________________________________________
________________________________________________________________

27
__________________________________________________________________
________________________________________________________________

28
2. ሁለተኛውን ዘዴ በመጠቀም በግል የገጠማችሁን ችግር በማብራራት መፍትሄ አስቀምጡለት።

ችግሩን መግለጽ
• ________________
• ________________

ያለንን አማራጭ መመልከት

• ________________
• ________________
የአማራጭ ውጤቶችን ማመዛዘን (አሉታዊና አዎንታዊ)
• ________________
• ________________
የተሻለ አማራጭ መምረጥና ውሳኔ ላይ መድረስ
• ________________
• ________________
አደጋ መቀነሻ ዘዴዎችን ማቀድ
• ________________
• ________________
የውሳኔ ተግባራትን ማስቀመጥና ሃላፊነት መውሰድ
• ________________
• ________________

29
ፈጣን ውሳኔን የሚፈልጉ ሁኔታዎች

ወጣቶች ችግሮች ሲያጋጥሟቸው የሚያግዙ የተለያዩ መንግስታዊ፣ መንግስታዊ ያልሆኑ

ድርጅቶች እና የቅርብ ዘመዶች ይኖራሉ። እናንተ ችግሮች ሲያጋጥማችሁ ሊያግዟችሁ የሚችሉ
ተቋማትን ወይም ግለሰቦችን ይዘርዝሩ፤

________________________________________________________________
_____________________________________________________________

________________________________________________________________
_____________________________________________________________

________________________________________________________________
_____________________________________________________________

________________________________________________________________
_____________________________________________________________

ስለራስ አዎንታዊ ነገርን ማውራት

አራቱ የህይወት አቅጣጫዎች ሰውነታችን

ስኬት

የግል እሴቶች

ማህበራዊ መስተጋብር

ስለሰውነታቸሁ፣ ስለ ስኬታቸሁ፣ ስለ ማህበራዊ ግንኙነታቸሁ እና ስለህይወታቸሁ በጠቅላላ

የሚሰማችሁ ስሜት ምንድን ነው? የሚሰማችሁ ስሜት ላይ ያክብቡ?

• ስለ ሰውነታቸሁ፣

• ስለ ስኬታቸሁ፣

• ስለ ማህበራዊ ግንኙነታቸሁ፣
30
 • ስለ የግል እሴታችሁ፣

● ሰውነታችን
_________________________________________________________________
________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
● ስኬት
_________________________________________________________________
______________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
● ማህበራዊ መስተጋብር
_________________________________________________________________
_____________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
________________________________________________________
● የግል እሴቶች
_________________________________________________________________
_________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
አሉታዊ አረፍተ ነገሮችን ወደ አዎንታዊ አረፍተ ነገሮች ቀይሯቸው፤
● ሰውነታችን
_________________________________________________________________
________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________

31
 ● ስኬት
_________________________________________________________________
______________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
● ማህበራዊ መስተጋብር
_________________________________________________________________
_____________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
________________________________________________________
● የግል እሴቶች
_________________________________________________________________
_________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________

2.4. የፈጠራ አስተሳሰብ ክህሎት

የግል መልመጃ - እኔ ማነኝ?

እኔን የሚገልጡ ነገሮች?
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________

32
 ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_____________________________________________________________

2.5. ጊዜን በአግባቡ የመጠቀም ልምድ

በቀን ውስጥ ያለውን 24 ሰአት አጠቃቀም

በዋት 1
ሰአት

33
7ኛ ሰአት

13ኛ ሰአት

19ኛ ሰአት 24ኛ ሰአት

ጊዜን በአግባቡ ለመጠቀም የምንከተላቸው መንገዶች

ባጠቃላይ አለብኝ የምትሉትን ስራዎች ዘርዝሩ
1. ___________________________________________________________________
_______________________________________________________________
2. ___________________________________________________________________
________________________________________________________________
3. ___________________________________________________________________
_______________________________________________________________
4. ___________________________________________________________________
________________________________________________________________
5. ___________________________________________________________________
_______________________________________________________________
6. ___________________________________________________________________
________________________________________________________________
7. ___________________________________________________________________
_______________________________________________________________
8. ___________________________________________________________________
________________________________________________________________

34
9. ___________________________________________________________________
_______________________________________________________________
10. ___________________________________________________________________
________________________________________________________________
11. ___________________________________________________________________
_______________________________________________________________
12. ___________________________________________________________________
________________________________________________________________
13. ___________________________________________________________________
_______________________________________________________________
14. ___________________________________________________________________
________________________________________________________________
15. ___________________________________________________________________
________________________________________________________________
በሚከተለው አራት ሳጥን ውስጥ የዘረዘሯቸውን ስራዎች እንደ አስፈላጊነታቸው እና
አስቸኳይነታቸው ያስቀምጡ፤
1. አስቸኳይ አላስፈላጊ ስራዎች ዝርዝር 2. አስቸኳይ አስፈላጊ ስራዎች ዝርዝር

ማስተላለፍ/መወከል
አሁን የሚሰራ
3. አያስቸኩልም የማያስፈልግ ስራዎች 4. አያስቸኩልም አስፈላጊ ስራዎች
ዝርዝር ዝርዝር

ማስወገድ ውሳኔ መስጠት

የግል ሰአት አጠቃቀም ልምድ

● ለናንተ በጣም ውጤታማ ሰአት ጊዜ የትኛው ነው?
___________________________________________________________________
___________
35
● ውጤታማ ያልሆነውስ?
___________________________________________________________________
______________________________________
● ስራ ለመስራት ጥሩው ሰአት ለናንተ የተኛው ነው?
___________________________________________________________________
__________
● መቼ ማረፍ ጥሩ ነው?
___________________________________________________________________
________________________________________

36
2.6. ጭንቀትን/ውጥረትን የመቆጣጠር ክህሎት

1. ሰላም መሆን ላንተ/ቺ ምን ማለት ነው? ሰላም የተሰማችሁ ወቅት አለ?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
2. የየራሳችሁን ሰላም ይሰጠኛል የምትሉትን አንድ ሃሳብ ግለጹ?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
3. በቅርብ ጊዜ ውስጥ ይህ የሰላም ሰሜት ተስምቷችኋል ካለ ምንድን ነበር?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________
4. የሰላም ስሜታችሁን የረበሸው ነገር ነበር? ምን ረበሸው?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________

የጭንቀት/ውጥረት ምክንያቶች
የግል የውጫዊ እና ውስጣዊ ውጥረት ምክንያቶች

ውጫዊ ውጥረቶች ውስጣዊ ውጥረቶች

37
38
 ክፍል ሶስት

3. የስራ ቦታ ስነ-ምግባር እና የስነ-ስርአት ክህሎት ለተቀጣሪ

ወጣቶች

39
 የስልጠናው አላማ

ሁሉም ወጣቶች ትምህርት ቤትን፣ ስራን፣ የውጭ ፍላጎቶችን እና ማህበራዊ ግንኙነቶችን

በተሳካ ሁኔታ ለማስተዳደር ዋና የህይወት ክህሎቶችን ማዳበር አለባቸው። ወደ ስራ አለም
ሲገቡም ለቦታው የሚሆን አለባበስና ማክበር ያለባቸውን ህጎች ማወቅ ያስፈልጋቸዋል፡፡ ይህ
ሞጁል በተለያዩ እርከኖች ላሉና በተለዩ መስኮች ተቀጥረው ለሚሰሩ/ለሚቀጠሩ ወጣቶች ጠቃሚ
የሆኑትን የህይወት ክህሎቶች ያብራራል።

40
3.1 ገጽታን መገንባትና የግል ንጽህና አጠባበቅ
በስራ ቦታችን ተቀባይነት ያለው የግንኙነት እና መስተጋብር ደረጃዎች ከአንዱ የስራ ቦታ ወደ ሌላ
ሊለያዩ ይችላሉ፣ነገር ግን በአለም አቀፍ ደረጃ ተቀባይነት ያላቸው ወይም የሌላቸው አንዳንድ
ባህሪያት አሉ። በዚህ ክፍለ ጊዜ ተሳታፊዎቹ ለሥራ ቦታ አስፈላጊ የሆኑትን የባህሪ ችሎታዎች
ትርጉም እና አስፈላጊነት ይለያሉ።

3.1.1 ምስል / ገጽታ

መግቢያ

ምስል ማለት ራሳችንን ለመጀመሪያ ጊዜ ለሌሎች የምናቀርብበት መንገድ ነው። አምስቱ የስሜት
ህዋሳቶቻችንን በመጠቀም የመጀመሪያ ደረጃ ፍረጃ የምናደርግበት ነው።

የመጀመሪያ ግንዛቤ የምንለው ሰዎች ስለሌሎች ያላቸውን የመጀመሪያ አመለካከት ወይም ፍረጃን
ያመለክታል።በሰዎች ዘንድ አዎንታዊ ምስል መፍጠር መቻል ቀጣሪዎቻችን እና ደንበኞቻችን ላይ
ተጽዕኖ ለመፍጠር ያስችለናል።

3.1.1.1 በእይታ መፈረጅ

ጠቅላላ ውይይት: የምስል አጠቃላይ እይታ

ስለ መልመጃው ምን ተሰማችሁ?

● ምን ተማራችሁበት?
● አለባበሳችን፣ የጸጉር አሰራራችን፣ ጥፍራችን፣ ጫማችን፣ ጽዳታችንን መጠበቃችን እና
ስርአት መያዛችን ሌሎች ስለእኛ ያላቸውን ፍረጃ ይወስናል ብላችሁ ታስባላችሁ?
● ከተሞክሯችሁ በመነሳት ሌላ እይታን የሚገልጹ ነገሮች አስፈላጊ ናቸው ብላችሁ
ታስባላችሁ?
ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

41
______________________________________________________________________
______

3.1.1.2 የማንነት ምስል

የመልመጃው ዓላማዎች: ወጣቶች አንዳንድ ባህርያት እና የማንነት መገለጫዎች የሚኖረን ምስል
ላይ ተጽዕኖ እንደሚያሳድሩ መረዳት እንዲችሉ ማገዝ።

● ጭውውቱን እንዴት አገኘኸው/ሽው? የቃለ መጠይቅ አድራጊው/ዋ አንተን/አንቺን

እንዲቀበልህ/ሽ ምን አደረግህ/ሽ?
● ስለወጣቱ/ዋ ማንነት ምኑን ወደድክ/ሽ?
● በአጠቃላይ ምን ተመለከትክ/ሽ? የሁለቱን ቦታ ብትይዝ/ዢ ኖሮ ምኑን የተሻለ አድርገህ/ሽ
ትሰራው/ትሰሪው ነበር?
ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

3.1.1.3 የግል ንጽህና አጠባበቅ

የመልመጃው ዓላማዎች: ወጣቶች የግል ንጽህናን በመጠበቅ ደንበኞች ፊት ሲቀርቡና ከስራ
ባልደረቦቻው ጋር መልካማ ግንኙነት እንዲኖራቸው ይረዳል።

● የግል ንጽህ ማለት ምን ማለት እንደሆነና ምን ምን እንደሚያካት ተወያዩ፡፡

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

42
______________________________________________________________________
______

የግል ንጽህና መልመጃ

መልመጃ፡ የግል ንጽህናዎን ለማሻሻል ምን መተግበር እንዳለብዎትና የትኞቹን ማሻሻል ንዳለቦት

ይጻፉ፡፡ ከሚከተሉት ዝርዝር መምረጥ ይችላሉ፡፡

የግል ንፅህና ዓይነቶችና የማሻሻያ

➢ የጥርስ

➢ የሠውነት/አካል

➢ የእጅ (መታጠብ)

➢ የጥፍር

➢ እግርና ጫማ

➢ የልብስ

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

43
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ማስታወሻ፡
የራስን ንጽህና እና ራስን ማቅረቢያ ሁሉንም የውጭውን ክፍሎች መጠበቅን ያካትታል፡፡
የሰውነት ንጹህ እና ጤናማ ማድረግን ያካትታል፡፡ ደካማ የግል ንጽህና ባለባቸው ሰዎች ጀርሞች
እንዲበቅሉ ተስማሚ አካባቢ ይፈጥራል፡፡ ይህም ለበሽታ ተጋላጭ ያደርገዋል በማህበራዊ ደረጃ
ሰዎች ደካማ የግል ንፅህና ካለው ሰው ሊርቁ ይችላሉ ፣ መገለል እና ብቸኝነትን ሊያስከትል
ይችላል።

3.1.1.4 የደንበኞች አገልግሎት ገጽታ

የሚሰጠውን መመሪያ በመከተል የሚና ጨዋታውን ይከውኑ

● በሁኔታው ምን ተስማቸሁ?
● የትኛው ባሀሪ አበሳጫችሁ? ምን መላሸ ሰጣችሁ?
ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

3.1.1.5 ሀላፊነትን መውሰድ

መልመጃ፡ እርስዎ ቢሆኑ ምን ያደርጋሉ

1. እርስዎ የሚሰሩበት ክፍል መስኮቱ በመስታወት የተሰራ ስለሆን በር ሲከፈት ሁሌም ንፋስ
መስኮቱን ያጋጨዋል፡፡ በዚህም ተነሳ መስኮቱን ከመሰበር የሚከላከል ሰቱኮ አየተፈረፈረ አየወደቀ
ነው፡፡ ምን አይነት እርምጃ ይውዳለ?
2. እርሶ ተራምደው የሚገቡት ደረጃ ላይ ሴራሚከስ መልቀቅ ጀምሮል፡፡ ከጀመረ በ አንድ ሳምንት
ውስጥ ሩብ ያክሉ ተሸርፎል፡፡ ምን እርምጃ መውሰድ ነበረቦት; አሁንስ ምን እርምጃ የወስዳ?
3. እርሶ የሚሰሩበት ሆትለ ደንበኞች ሚቀመጡበት ወንበር ሚስማሩ የወጣ ስለሆን ደንበኞኝ
ከተቀመጡ በኁላ ልበሳቸውን አተለተለባቸው እየተበሳጩ አንዳነዱ ቦታ ይቀዪራሉ፡፡ እርስዎ ምን
ማድረግ ይጠበቅቦታል?
44
 4. እርስዎ በተቀጠሩበት ሆቴል ውስጥ አንዱ አስተናጋጅ ብዙውን ጊዝ ተጨማሪ እንጀራ ሲያቀርብ
በእጁ እነጀራውን አንስቶ ልደንበኛው ትሪ ላይ ይዘረጋል፡፡ አንዳነዱ ደንበኛ ብልቶ ይሄዳ፤ አንዳነዱ
ተበሳጭቶ ይናገረዋ፡፡ እርሶ ቢሆኑ ምን ማርገ አለብዎት?

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ማጠቃለያ

በማንጠቀምበት ጊዜ መብራትን ማጥፋት፣ ውሀን መዝጋት፣ መንገድ ማጽዳት፣ ክመንገድ ላይ

ቆሻሻን ማንሳት፣ መንገድ ዳር ያሉ ዛፎችን ውሀ ማጠጣት ወዘተ።

በስራ ቦታ የደንበኞችን ጥያቄዎች መመለስ (የርስዎ ደንበኛ ባይሆኑም)፤ በትህትና ማናገር፤

እቃዎችን በጥንቃቄ መያዝ የመሳሰሉትን ያጠቃልላል፡፡

3.2 በራስ ተነሳሽነት መስራት፣ የስራ ከባቢን መልመድ

ተነሳሽነትን መውሰድ: ስራችን ዕለት በዕለት ከሚፈልግብን ድግግሞሽ ባለፈ የምንሰራውን ነገር
አማራጮች በራሳችን ፈቃድ ማብዛት። በተጨማሪም የስራ ሂደታችንን፣ ተግባቦታችንን ወይም
የስራ አፈጻጸማችንን የሚያሻሽሉ ጥቆማዎችን እና ተግባራትን ማከናወንን ያካትታል። ተነሳሽነት
ያለው ወጣት ሁልጊዜም አዳዲስ የስራ ተግዳሮቶችን ይጋፈጣል፣ ክስተቶች ላይ ተጽዕኖ
ያሳድራል፣ ድርጊቶችን ያነሳሳል።

የሰዎችን ሀሳብ የሚቀበል: ለአዳዲስ የአሰራር ለውጦች ራስን ክፍት ማድረግን ያመለክታል።
የሰዎችን ሀሳብ የሚቀበል ሰው አዳዲስ የአሰራር ለውጦች ሲኖሩ የዚህን መንገድ ጥሩ ጎኖች
ከግምት ለማስገባት ይሞክራል። የመጣው አዲስ መንገድ አስፈላጊ ከሆነ የበፊቱን እና
የማይሰራውን መንገድ በመተው አዲሱን ለመልመድ ይሞክራል። የሚያስፈልግበት ጊዜ ሲመጣም
ትክክለኛ እና ውጤታማ የሆኑ ድርጊቶችን ይፈጽማል።

የተነሳሽነት መገለጫዎች
ቀድሞ መገኘት ማለት:

አንድን ድርጊት በራስ መጀመር

● አካባቢን እና የማያስደስቱ ሁኔታዎችን መቀየር

● የሚያስደስታችሁ ስራ ሲመጣ ለመስራት ቀድሞ መገኘት እና ራስን ለስራው ዝግጁ አድርጎ
ማቅረብ
45
 ● አዲስ መሆን – አዳዲስ ሀሳቦችን በንቃት መፈለግ እና ወደተግባር ለመቀየር መሞከር
ጠባቂነት/ምላሽ ሰጪነት ማለት ምን ማለት ነው

● በአካባቢ ላይ ለውጦች ሲኖሩ ምላሽ መስጠት; ማማረር፣ ነገሮች ይስተካከላሉ ብሎ በተስፋ

መጠበቅ።
● ምላሽ መስጠት የሚያስፈልግበት ጊዜ እስኪመጣ መጠበቅ። ሀሳቦች ሀሳብ እና ህልም ብቻ
ሆነው ይቀራሉ።
● ሰዎች ማድረግ የሚገባውን ነገር እስኪናገሩ መጠበቅ
● የሆነ ስራ ሲሰጥ ብቻ ምላሽ መስጠት

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

የነገው (የወደፊቱ) ላይ ማተኮር

ወደፊት ላይ ማተኮር ሲባል ምን ማለት ነው?

● ወደፊት ሊያጋጥሙን የሚችሉ ችግሮችን በመገመት ዛሬ ለነገ መዘጋጀት

● ችግር ከመምጣቱ በፊት ያሉትን ቅድመ ምልክቶች መገንዘብ
● ወደፊት የሚኖሩ ለውጦችን በማሰብ ለነሱ ዛሬ መዘጋጀት
● ወደፊት በስራ ቦታችን ሊኖሩ የሚችሉ እድሎችን በማሰስ እድሉ ሲመጣ ለመጠቀም ዛሬ
ላይ ማድረግ ያለብንን ነገር ማሰብ
● የድርጊቶቻችንን የረጅም ጊዜ ውጤት በመገመት ዛሬ ላይ በዛ መሰረት ነገሮችን ማስኬድ

የሚሰጠውን መመሪያ በመከተል መልመጃውን ስሩ

የመልመጃው ዓላማዎች: የተለያዩ ተግባራዊ የሆኑ የህይወት ታሪኮችን በመጠቀም ጽንሰ

ሀሳቡን እንድትረዱት ያግዛል።

● ከተጠቀሱት ሰዎች ውስጥ '' ወደፊት ላይ ያተኮረ'' ባህርይ ያሳየው ማነው?

● ''ወደፊት ላይ ያተኮረ'' እና ''ወደፊት ላይ ያላተኮረ'' ባህርይ ማሳየት ምን አይነት ውጤቶች
አሉት?

46
 ● ''ወደፊት ላይ ያተኮረ'' ባህርይን ያሳያችሁበትን ወይም ያላሳያችሁበትን ሁኔታ ማሰብ
ትችላላችሁ? ምን አይነት ውጤቶችን አስከተለባችሁ?
ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
ሁኔታ 1

ፍቅሩ ስራ ሰርቶ የራሱን እና የቤተሰቦቹን ህይወት መቀየር የሚፈልግ ወጣት ነው። ስራ

ለመፈለግ ጥረት ሲያደርግ የመጀመሪያው ስለሆነ ምን መጠበቅ እንዳለበት አላወቀም ነበር፡፡ ይህ
ደግሞ ነገሮች አስተማማኝ እንዳልሆኑ እንዲሰማው አድርጎታል። ከጓደኞቹ፣ ከዘመዶቹ እና
ከትልልቅ ሰዎች ለስራ ያለውን ፍላጎት እና ጉጉት በመግለጽ መረጃ መሰብሰብ ካልቻለ ወደፊት
የሚያስበው ግቡ ላይ መድረስ እንደማይችል ያውቀዋል። ስለዚህም እየዞረ ትልቅ ሰዎችን፣
ስራው ላይ ያሉ ሰዎችን እና ከዚህ በፊት ሰርተው የሚያውቁ ሰዎችን በመፈለግ ማናገር ጀመረ።
ከነዚህም ሰዎች ስራውን እንዴት ማግኘት እንደሚችል እና ድርጅቶቹ ጋር እንዴት አይነት
አቀራረብ ይዞ መሄድ እንዳለበት ጥሩ መሪ ሀሳቦችን አገኘ። በዚህም ሳያቆም አቅራቢያው ወዳለ
ሱቅ በመሄድ ያለክፍያ መስራት ጀመረ። እዛ በነበረው ቆይታውም ከብዙ ሰዎች ጋር ተዋወቀ
ጠንክሮ መስራትን እና ጥሩ የተግባቦት ክህሎትን አዳበረ። ብዙም ሳይቆይ አንድ ደንበኛው እሱ
ጋር በክፍያ ተቀጥሮ እንዲሰራ ጋበዘው።

ሁኔታ 2

ሰሎሞን ስራ ሰርቶ የራሱን እና የቤተሰቦቹን ህይወት መቀየር የሚፈልግ ወጣት ነው። ስራ

ለመፈለግ ጥረት ሲያደርግ የመጀመሪያው ስለሆነ ምን መጠበቅ እንዳለበት አላወቀም ነበር ይህ
ደግሞ ነገሮች አስተማማኝ እንዳልሆኑ እንዲሰማው አድርጎታል። ከጓደኞቹ እና ከትልልቅ ሰዎች
መረጃን በንቃት መሰብሰብ ካልቻለ ይህ ስሜት ለወደፊትም እንደሚቀጥል ያውቃል። ምንም
እንኳን ብዙ በስራው ላይ ያሉ እና የነበሩ ሰዎችን ቢያውቅም ችግሩን እና የነገሮችን አስተማማኝ
አለመሆን ገልጾ ለማንም አውርቶ አያውቅም። በአካባቢው ያሉ ምንም አይነት የስራ እድሎችን
ሞክሮ አያውቅም። በዚህም ምክንያት የራሱን አቅጣጫ፣ እድሎች፣ ችሎታ፣ ጥንካሬ እና ድክመት
ለመረዳት ጊዜ ፈጅቶበታል። ሰሎሞን አሁንንም ስራ በመፈለግ ላይ ይገኛል።

የሁለቱነ ወጣቶች ጉዳይ በተመለከት የርሶን ሃሳብ ይግለጹ፡ (15 ደቂቃ)

47
 1. ከሁለቱ ሁኔታዎች ምን ተማሩ?
2. ቤትኛው ሁኔታ ውስጥ ናችሁ?
3. ምን አይነት ሂይዎት ግድፈቶችን ያሰውግዳሉ?

3.3 የሥራ ቦታ ባህርያትና ፕሮቶኮል፤ መብቶችና ግዴታዎች፤ የስራ ቦታ ስነ-ምግባር

3.3.1 የስራ ቦታ ባህርያት እና ፕሮቶኮሎች

ተሳታፊዎች በህይወታችሁ የምተደንቋቸውን 2 ሰዎች አስታውሱ፤ ስማቸውን እና ግንኙነታቸውን
ለምሳሌ፦ አባቴ፤ እናቴ ወይንም ሌላ።

የመልመጃው አላማ : ሊኖሩ የሚገቡ የስራ ቦታ ባህሪያትን እንድትዘረዝሩ እና እንድታውቁ

ይርዳል

➢ ከሰዎቹ የትኛው ባህሪያቸውን ወደዱላቸው? ለምን?

➢ እነዚህ ሰዎች መሆን የሚፈልጉትን ነው የሆኑት?
➢ እንዚህ ያደነቁላቸው ባህሪያቶች (ይዘርዝሯችውና) ከስራ ጋር የተያያዙ ናቸው?

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ፈቃደኞች ሃሳባቸውን እንዲያካፈሉ እድሉን ስጧቸው።

የስራ ቦታ ባህርያት እና ፕሮቶኮሎች መኖር ለምን አስፈለገ?

48
 ● አሉታዊ ግጭቶችን ለማስቀረት
● በቢሮ ወይም በስራ ቦታ የሚኖር ፖለቲካዎችን ለማስቀረት
● ከሌላ ሰው ተቃራኒ ሀሳብ ጋር ውጤታማ በሆነ መንገድ ተግባቦትን ለመፍጠር
● የተደራጀ እና ተመሳሳይ የሆነ አሰራርን ለመፍጠር
● በስራ ቦታ የሚፍጠሩ ውጥረቶችን እና ግጭቶችን ለማስቀረት
● የተቀጣሪዎችን ውጥረት ለማስቀረት
● አለመግባባቶችን ለማስቀረት
● ተቀጣሪዎች በስራቸው ደስተኛ እንዲሆኑ ለማድረግ
● ምርታማነትን ለመጨመር
● ስራን ባግባቡ ለማጠናቀቅ
● የስራ ቦታን አስደሳች እና ከውጥረት የጸዳ ለማድረግ

አዎንታዊ ባህርያት

● አዎንታዊ አመለካከትን እና አስደሳች ባህርይን ማሳየት

● ጠንካራ የእጅ መጨባበጥን መጠቀም
● ጥሩ የዓይን ግንኙነት መጠበቅ
● ሰዎች በራሳቸው ፈቃድ እንዲህ ብላችሁ ጥሩኝ ካላሉ በስተቀር ስናስተዋውቃቸው በሙሉ
ስማቸው እና በማዕረጋቸው መሆን አለበት (አቶ፣ ወ/ሪት፣ ወ/ሮ፣ ዶ/ር)
● ሰዎችን ስናስተዋውቅ ወይም ሌሎች እኛን ሲያስተዋውቁን ከተቀመጥንበት መነሳት
● ጥሩ አድማጭ እና ስንናገርም ለስለስ ባለ ድምጽ መሆን አለበት
● ለሁሉም ሰው እኩል የሆነ አክብሮትን እና አሳቢነትን ማሳየት

አዎንታዊ ስሜትን መፍጠር

● በሰዓታችን መድረስ
● ስነ ምግባር ሊኖረን ይገባል
● ለመማር፣ ለመላመድ እና ለመለወጥ ዝግጁ መሆን
● ማመዛዘንን እና ጥሩ ግንኙነትን በመፍጠር ሙያዊ ብስለትን ለመፍጠር መለማመድ
● ለስራ ባልደረቦቻችሁ ልምድ እና ችሎታ ጤናማ የሆነ አክብሮትን ማሳየት
● በሌሎች ድክመት አለመሳቅ
● ለስራ ባልደረቦቻችን፣ ለተቀጣሪዎቻችን እና ለደንበኞቻችን ስርዓት ያለው ምላሽ መስጠት
● “እባክህ/ሽ እና አመሰግናለሁን” አብዝተን መጠቀም
● ለማገዝ ፈቃደኛ መሆን
● የጋራ መከባበር እና ሰዓት አክባሪነት
49
 ● የቡድን ስራ
● በጥሩ ሁኔታ የተሰራ ስራ ሲያጋጥመን አድናቆታችንን ማሳየት
● ሁሉንም በእኩልነት ማስተናገድ
● የማንንም ስሜት ላለመጉዳት መሞከር
● ደግ፣ ጨዋ እና ሰውን አክባሪ መሆን
● ሌሎች በዙሪያችን እንደሚሰሩ አለመርሳት
● በኪዩብ ውስጥ የሚካሄዱ ውይይቶች ወይም የስልክ ጥሪዎች በሌሎች ሊሰሙ እንደሚችሉ
ማስታወስ
● በስራ ቦታ ላይ አለመጠጣት እና አለማጨስ

ማጠቃለያ

በስራ ቦታችን ላይ ስንሆን እንደ ቁርጠኝነት፣ የድርጅትን ህግ እና ደንብ ማክበር፣ የመገልገያ

መሳሪያዎችን ብጥንቃቄ መጠቀም፣ የድርጅትን ሀብት እና ገንዘብ በአግባቡ መጠቀም እና መደበኛ
የሆነ የግንኙነት ስርዓትን መከተል ያሉ ክህሎቶች ያስፈልጉናል። “ከሻይ እረፍት በኋላ ባስፈላጊ
የስራ ቦታ ባሀሪዎች ላይ እናተኩራለን”

3.3.2 የስራ ቦታ መብቶች

ጠቅላላ ውይይት፡ የስራ ቦታ መብቶች

ማንኛውም ሰራተኛ በአንድ ድርጅት ወስጥ ተቀጥሮ በሚሰራበት ወቅት የሚኖሩት መሰረታዊ
መብት እና ግዴታዎች አሉ። እነዚህ መብቶች እድሜን፣ ጾታን፣ ዘርን ወይም ሀይማኖትን
መሰረት ባደረገ መልኩ ሰራተኞች የአድልዎ ችግር እንዳይደርስባቸው፣ ፍላጎታቸው እንዲጠበቅ፣
ግላዊ ነገራቸው እንዳይነካ እና ፍትሀዊ ክፍያ እንዲሰጣቸው ለማድረግ ያገለግላሉ።

የስራ ቦታ ጤና እና ደህንነት: ጤናማ እና ድህንነቱ የተጠበቀ የስራ ቦታ ላይ የመስራት መብት

ነው። ድርጅቶች በሀገር አቀፍ እአ በክልል ደረጃ ያሉ የደህንነት መመሪያዎችን መከተል
አለባቸው።

ከአድልዎ ነጻ የመሆን መብት: ማንኛውም ድርጅት ዘርን፣ ጾታን፣ ሀይማኖትን፣ እድሜን፣ አካል
ጉዳተኝነትን መሰረት ባደረገ መልኩ ሰራተኞቹ ላይ አድልዎ መፈጸም አይችልም።

ከትንኮሳ ነጻ መሆን: ሰራተኞች በማንኛውም መንገድ ከትንኮሳ ነጻ የመሆን መብት አላቸው።

ተመጣጣኝ ክፍያ የማግኘት መብት: የፌደራል እና የክልሎች ህጎች ክፍያን በተመለከተ

ድንጋጌዎች አሏቸው። ይህም ዝቅተኛ የክፍያ መጠንን እና የትርፍ ሰዓት ክፍያን ያጠቃልላል።

50
ያለንበትን ክልል ዝቅተኛ የክፍያ መጠን ማወቅ አስፈላጊ ነው። የክልሉ የክፍያ መጠን በጣም
አነስተኛ ከሆነ በፌደራሉ ዝቅተኛ የክፍያ መጠን መክፈል ያስፈልጋል። በተጨማሪም የትኞቹ
ሰራተኞች የትርፍ ሰዓት ክፍያ ያስፈልጋቸዋል በምን አይነት መንገድ ይሰላል የሚለውንም ማወቅ
ያስፈልጋል።

የመደራጀት መብት: ሰራተኞች በሚሰሩበት ቦታ ማህበራትን ጨምሮ ቡድኖችን የመመስረት

መብት አላቸው። ይህም ሂደት በሰራተኞች መብት ድርጅት ይታገዛል። የእናንተ ድርጅት በዚህ
ሂደት ውስጥ ጣልቃ ቢገባ ህግን መጻረር ይሆናል። ጣልቃ መግባት ስንል ስለማህበራት ምስረታ
የሚያወራ ሰው ካለ የስራ ውልን ለማቋረጥ ማስፈራራትን ወይም ሰራተኞችን በሌላ ሰራተኛ
ወይም በድብቅ ካሜራ (ለምሳሌ ምሳ መመገቢያ ክፍል ውስጥ) አማካኝነት መሰለልን ሊያካትት
ይችላል።

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

3.3.3 የሥራ ቦታ ሥነ-ምግባር

መልመጃ፡ በሚያምኑበት ጥቅስ ጋር መቆም

የመልመጃው ዓላማ፡ የስነ-ምግባር ትርጉምን ማወቅና መከተል ያለባጨውን የስነ-ምግባር ምርሆ

መለየት እንዲሁም እንዴት ተግባራዊ ማድረግ እንዳባቸው በትግበራ ማሳየት፡፡

ተግባር 1 ፡ በሚያምኑበት ጥቅስ ጋረ ሄደው ይቁሙ

" አንጻራዊነት ፊዚክስን እንጂ ስነ-ምግባርን አይመለከትም"

አለበር አንስታይን

51
 "እውነተኛ ታማኝነት ሰው እንዲያውቀልኝ ወይም እንዳያውቅልኝ ሳትል
ትክክለኛውን ነገር ማድረግ ነው
ኦፕራ ዊንፍሬይ

ኤች. ጃክሰን ብራውን, ጄ.

"ሥነ ምግባር የሌለው ሰው በዚህ ዓለም ላይ ልክ እንደተፈታ አውሬ ነው።"
አልበርት ካምስ

"የማህበረሰብ ሥነ ምግባር ልክ እንደ ጥርስ ነው፣ በበሰበሰ ቁጥር የበሰበሰውን

ጥርስ መንካት የበለጠ ያማል"

ጆርጅ በርናርድ ሻው

ታማኝነ
ጊዜ አክባሪነት ት ቅንነት

ሚስጢር
መጠበቅ ተባባሪነት
መልካም የስራ ስነ-
ፍትሃዊነት ምግባራት
ሰው አክባሪነት

ጠንካራ
ውጤት ተኮር የእርስበርስ
ልህቀት ግንኙነት

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

የስራ ስነ-ምግባር አስፈላጊነቱ ምንድን ነው ?

52
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

የስራ ቦታ የስራ-ስነ-ምግባር የሰራተኞችን ልክና ልክ ያልሆነ ነገር የመለየት ችሎታ ላይ

የተመሰረተ ነው፡፡
• ጠንካራ የስራ ስነምግባር በሁለት ነገሮች ይመሰረታል
• ህግን መቀበል
• የድርጅቱን የተፃፈ የስራ መመሪያ መከተል

የስነ-ምግባር ትርጓሜ
• የማህበረሰቡ ሞራል መነሻ ነው፡፡ ይህ ማለት የማህበረሰቡ ልክ የሆነና ያልሆነ ነገር
መስፈሪያ ነው፡፡
• ልክ የሆነውን ካልሆነው መለያ ነው፡፡
• ስነ-ስርዓትን፣ መተማመንን፣አግባብነትንና አለማድላትን የሚያሳድግ/የሚያጎለብት/
ነው
• ምክንያታዊነትን ይጋብዛል

ግላዊ
እሴቶችን የማቀዳደም መልመጃ
▪ 5 ግላዊ እሴቶቸዎን ይለዩ
▪ ደረጃ ይሰጡ
▪ እሴቶቹ ወደ ስራ ባህሪያት እንዴት እንደሚቀየሩ ሃሳብ ይስጡ

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
53
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ጠቅላላ ውይይት፡ የስራ ቦታ ስነ-ምግባር መገለጫዎች ምንድናቸው?

በአሰልጣኙ በተመደባችሁበት ቡድን በመሆን የስራ ቦታ የመልካም ስነ-ምግባር መገለጫዎች ላይ

ተወያዩ፡፡ ሃሳባችሁን ለክፍሉ ታዳሚ አካፍሉ፡፡

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

የስራ ቦታ የስነ ምግባር ኩነቶች መልመጃ

የጋራ መልመጃ፡ መስማማት፣ አለመስማማት ኩነት
የመልመጃው ዓላማዎች: የስነምግባር ጉዳይ ሲያጋጥማቸው በጥልቀት እንዲያስቡ ማገዝ።
የተለያዩ መብቶችን እና ስነምግባራዊ ጉዳዮችን እንዲረዱ ማገዝ።

መልመጃውን ስትሰሩ የተሰማችሁን በተሰጠው ቦታ ላይ አስፍሩ፡፡

ኩነቶች

ኩነት 1: ላቀው በአንድ ድርጅት ውስጥ የሰው ሀይል ምክትል አስተዳደር ሆኖ ይሰራል።
ጓደኛው ሚካኤል እሱ የሚሰራበት ድርጅት ውስጥ ለመቀጠር አመልክቷል ላቀውን እንደ
ማጣቀሻ ሊጠቀመው እንደሚችል ተስማምተዋል። ሚካኤል ለቃለ መጠየቁ ለመዘጋጀት
የላቀውን እርዳታ ጠየቀው። ላቀውም ለአመልካቾች የሚቀርበውን ዋና የቃለ መጠይቅ
ጥያቄዎች እሱ ጋር ስላለ እንዲዘጋጅበት ለማገዝ ኮፒ አድርጎ ሊሰጠው አሰበ። ሚካኤል
ጥሩ ሰው ስለሆነ ይህንን ማድረጉ የሙያ ስነምግባርን የተከተለ ነው።

54
 ኩነት2: እሙ በሸማቾች ማህበር ውስጥ ትሰራለች። ማህበሩም ለተገልጋዮች እቃዎችን
በአነስተኛ ዋጋ ያቀርባል። ይህም ከመደበኛ ሱቆች ጋር ሲነጻጸር በጣም ሰፊ የዋጋ ልዩነት
አለው። አንድ ሱቅ ያላት ጓደኛዋም እቃዎችን አውቃ አቆይታ ዋጋው ሲጨምር
እንድትሸጥላት ሀሳብ አቀረበችላት።

ኩነት 3: ሜቲ በአንድ ድርጅት የህንጻ አገልግሎት ክፍል ውስጥ በረዳትነት ተቀጥራ

ትሰራለች። በስራ ቦታዋ ላይ አዲስ ኮምፒውተር መጥቶላታል ነገር ግን ከስራ ውጬ ለሌላ
ነገር መጠቀም እንደማትችል ተቆጣጣሪዋ ነግሯታል። እሷ ግን ኢሜል መላክን
ልትለማመድበት ፈልጋለች። እስክትለምደው ድረስም ለሁሉም ለምታውቃቸው ሰዎችም
ኤሜል ለመላክ አቅዳለች። ስራዋን ጨርሳ ለመውጣት 30 ደቂቃ ሲቀራት ለመሞከር
አሰበች። አለቃዋም በጊዜ ነበር የወጣው።

ኩነት 4: ጃለኔ በቅርቡ በአንድ ድርጅት ውስጥ በእንግዳ ተቀባይነት ተቀጥራለች። እንግዳ
ተቀባይ እንደመሆኗ መጠን ለቢሮው ሰራተኞች ኮፒ ማድረግ የስራዋ አካል ነው። ልጇ
አቤል ለትምህርት ቤት ፕሮጀክቱ 300 ኮፒ የሚደረግ ወረቀት እና የራሱን ወረቀት ይዞ
መጣ። ይህንን ኮፒ ማድረግ ካልቻለ ፕሮጀክቱን ማለፍ አይችልም። የድርጅቱ ኮፒ ክፍል
ቁልፍ የለውም ኮፒ ያደረገ ሰው ማነው ብሎ የሚጠይቅ አካልም የለም።

ኩነት 5: ናንዬ በክፍለ ከተማ ቢሮ ውስጥ ትሰራለች። ናንዬ በየዕለት ስራዋ ደንበኞችን
በአግባቡ የምታስተናግድ እና በአለባበሷም ጠንቃቃ ነች። የስራ ባልደረባዋ የሆነው ጃራ
ሁሌም ስለአለባበሷ አስተያየት ይሰጣታል። የምትናገረውን ነገር ወሲባዊ ይዘት ወዳለው
ነገር ይቀይርባታል። ናንዬ ግን ሁሌጊዜ በቀልዶቹ ከመሳቅ ባለፈ ንግግሩን ክትንኮሳ አንጻር
አስባው አታውቅም።

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

55
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
ውይይት
በመስሪያ ቤቴ፤

● የኢንተርኔት አገልግሎት ቢኖር ለስራ ብቻ እንጂ በፍጹም ለግል አገልግሎት

አልጠቀመውም / አላውለውም
● አለቃ ቢኖርም ባይኖርም ስራዬን በሚገባ እሰራለሁ.
● ለስራ ብማመለክትበት ወቅት የስራ ማምልከቻዬ ላይ ስለራሴ የማሰፍረው እውነተኛወን
ነገር ብቻ ነው .
● የስራ ባልደረባዬ ሰአቱን በአግባቡ ባይጠቀም ለሃላፊዎች አሳውቃለሁ
● ስለ ስራ ባልደረባዬ አላስፈላጊ ሃሜት ብሰማ ለራሴ እይዘዋለሁ
● የመስሪያ ቤቱን ቁሶች ማለትም ወረቀት፤እርሳስ፤የመሳሰሉትን ለግል አገልግሎት
አላውልም

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
እንዲያከብሩ የሚጠበቅብዎት 10 ምርጥ የስራ ስነ-ምግባራት

1. የማሰብ ፍላጎት
• በትኩረት የማሰብ ችሎታ ብቻ ሳይሆን ተግባራዊም. ውሳኔ ከማድረግዎ በፊት እና
ችግሮችን በሚፈቱበት ጊዜ ነገሮችን ማሰብ ያለውን ጥቅም ይመለከታል።
2. ቁርጠኝነት
• በታማኝነት ለሥራው፣ ለኩባንያው ግቦች እና ተልዕኮ ያተኮረ ነው።
3. ታማኝነት
• የሌሎች ሰዎችን ንብረት አለመንካት, ደንቦችን መከተል, ቃል ኪዳኖችን መጠበቅ እና
እውነትን እውነትን መናገር
4. ደህንነትን በተመለከተ
• ለግል እና ለሥራ ባልደረባ ደህንነት የሥራ ቦታ ደህንነት ደንቦችን እና ጥንቃቄዎችን ዋጋ
መስጠት አላስፈላጊ አደጋዎችን ያስወግዳል.
56
5. ሙያዊነት
• በሥራ ላይ ለማህበራዊ ግንኙነቶች ተገቢውን አቀራረብ መውሰድ፤. ለሥራ ኃላፊነቶች
ትኩረት መስጠት
6. ተነሳሽነት
• ጉልበትን በጉጉት ተግባራትን በማከናወን ላይ ያተኩራል፣ እንዲሁም ባለቤትነትን ማሳየት
ተብሎም ይጠቀሳል። በስራ ኩራት ይሰማዋል።
7. መቻቻል
• ለተለያዩ አመለካከቶች ፣ አስተያየቶች እና አስተያየቶች ተገቢውን አክብሮት ማሳየትን
ጨምሮ በስራ ቦታ ውስጥ ያሉ ልዩነቶችን ያከብራል።
8. ተለዋዋጭነት
• ታጋሽነት የሚመለከት ነው። በሥራ ቦታ ሁኔታዎችን መለዋወጥ እና አዲስ ወይም
የተለያዩ ክህሎቶችን መተግበርን ለመቀበል እና ለመላመድ የሚችል።
9. የመማር ፍላጎት
• ከተለዋዋጭ ሀላፊነቶች አንፃር አዳዲስ ሂደቶችን፣ ስርዓቶችን እና ሂደቶችን ለመማር
ፈቃደኛ መሆን ነው
10. የሚኮራበት
• የተመደቡትን ስራዎች በጥሩ ሁኔታ ለመጨረስ ተነሳስተው ስራዎችን በማሳካት ሌሎች
እንዲመኩበት ማድረግ ነው፡፡

የትግበራ መፅሀፍ

የህይወት አድን ጀልባ መልመጃ (30 ደቂቃ)

ከሌሎች የማታውቃቸው ሰዎች ጋር በጀልባ እየተጓዙ በነበረበት ጊዜ የጉዞዎ አጋማሽ ላይ

የሚጓዙባት ጀልባ ትሰጠማለች። በመስጠም ሂደት ድንጋጤ እና ትርምስ ወቅት ከሌሎች 15
ሰዎች ጋር እንደሆኑ ይታወቅወታል፡፡ የነፍስ አድን ጀልባ በሁሉም ላይ ይንሳፈፋል፣ ግን መደገፍ
የሚችለው 5 ሰዎችን ብቻ ነው። የነፍስ አድን ጀልባውን ስላገኙ እርስዎን የሚቀላቀሉትን 4
ሌሎች ሰዎች ለመወሰን ይችላሉ።

1. ለሁሉም ሰው በጣም መጥፎ ነገር ግን የህክምና እቃዎችን የተሸከመ የልብ ስፔሻሊስት (ወንድ
፣ 40 ዓመት)

2. ጉዞ ከመጀመራችሁ በፊት ሰምጦ ህጻን ያዳነች ሴተኛ አዳሪ (ሴት፣ 24 ዓመት)

3. አንድ መምህር በኢትዮጵያ የአመቱ ምርጥ አስተማሪ (ሴት፣ 30 አመት) በሚል ሽልማት
የተሸለመች።

4. ባለትዳር እና በአሥራዎቹ ዕድሜ የሚገኙ ሦስት ሴት ልጆች ያሉት ጸሐፊ (ሴት፣ 37 ዓመት)

5. የመንግስት ከፍተኛ ሚስጥሮችን በጭንቅላቱ ውስጥ የሚያስታውስ የአይቲ ስፔሻሊስት

(ወንድ፣ 40 አመት)

57
6. በሚቀጥለው ሳምንት በልጇ ሰርግ ላይ መገኘት ያለባት ሴት (ሴት, 50 አመት)

7. የውጭ አገር ሰው ነቀርሳ ተይዞ ኢትዮጵያን ከመጎብኘቱ በፊት እንዳይሞት ምኞት ያለው
ሰው፣ ጉብኝቱ ካለቀ በኋላ ወደ አገሩ ተመልሶ ለሚስቱ እና ለልጆቹ የገንዘብ ጉዳዮችን የሚያዘጋጅ
(ወንድ፣ 75)

8. ፋርማሲስት ለመሆን የሚማር ተማሪ (ወንድ፣ 22 ዓመት)

9. ታዋቂ ሯጭ (ወንድ፣ 29)

ደንቦች
• ከላይ ከተጠቀሱት ውስጥ 5 ቱ መሞት አለባቸው። 4 ብቻ ምረጥ እና አማራጮችህን
አረጋግጥ።

• በግምታዊ ሁኔታ ውስጥ ቀዳዳዎችን ለማግኘት አይሞክሩ (ለምሳሌ "ሯጩ ቤተሰብ

ቢኖረውስ?") ከርሱ ጋር ከተገናኘ በጣም ቀላል እና ቦታ ይቆጥባል።
• ከዚህ ልምምድ ምን ተማራችሁ?

ተግባር 3፡ ተቀባይነት ያለው የስራ ቦታ ስነ-ምግባር ሊያመጣቸው የሚችለልውን ዉጤት

የመልመጃው ዓላማ፡ ተቀባይነት ያለው የስራ ቦታ ስነ-ምግባር ሊያመጣቸው የሚችለልውን

ዉጤት ማስገንዘብና አንዴት በስራ ላይ ማዋል እንደሚችሉ ተግባዊ ርምጃ ማለማመድ፡፡

አጋዥ መተግበሪያ 1

ቡድን 1

የስራ ቦታ ስነምግባር እንዴት የሚከተሉትን ውጤቶች እንዳሚያመጣ ተወያዩ። ምላሾችህን

ለማሳየት ተግባራዊ ምሳሌዎችን ይስጡ።

የስራ ቦታ ስነምግባር በግጭት ምክንያት የሚከሰትን የሥራ ቦታ ሥነ-ምግባር ምርታማነትን ያሳድጋል።

ስራ መፍታት ይቀንሳል። እንዴት? እንዴት?

58
አጋዥ መተግበሪያ 2

ቡድን 2

የስራ ቦታ ስነምግባር እንዴት የሚከተሉትን ውጤቶች እንዳመጣ ተወያዩ። ምላሾችህን ለማሳየት

ተግባራዊ ምሳሌዎችን ስጥ።

የሥራ ቦታ ሥነ ምግባር የንብረት ጥበቃን የስራ ቦታ ስነምግባር ውሳኔን ቀላል ያደርገዋል።

ያበረታታል:: እንዴት? እንዴት?

አጋዥ መተግበሪያ 3

ቡድን 3

የስራ ቦታ ስነምግባር እንዴት የሚከተሉትን ውጤቶች እንዳመጣ ተወያዩ። ምላሾችህን ለማሳየት

ተግባራዊ ምሳሌዎችን ስጥ
.

የስራ ቦታ ስነምግባር ደንበኛን ማቆየት ያስችላል። የስራ ቦታ ስነምግባር የሰራተኞችን ማቆየት

እንዴት? ይፈቅዳል። እንዴት?

59
አጋዥ መተግበሪያ 4

ቡድን 4

የስራ ቦታ ስነምግባር እንዴት የሚከተሉትን ውጤቶች እንዳመጣ ተወያዩ። ምላሾችህን ለማሳየት

ተግባራዊ ምሳሌዎችን ስጥ
.

የስራ ቦታ ስነምግባር የተሳካ ስራን ያረጋግጣል። የስራ ቦታ ስነ ምግባር የድርጅትን ምስል

እንዴት? ያሳድጋል። እንዴት?

ማስታወሻ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ማጠቃለያ

ማንኛውንም ስራ ለመስራት ክህሎት፡ ችሎታና ፍላጎቱ ቢኖርም አንድ ሰራኛ በህይወቱ ስኬታማ
ለመሆን የስራ ቦታ ድነቦችና ግዴታዎች፤ አንዲሁም የስራ ቦታ ስነ ምግባር በአጥጋቢ ሁኔታ
60
መተግበር ይጠበቅበታል፡፡ ክህሎትና ችሎታ ኖሮት ነገር ግን ጥሩ ስነ ምግባር የሌለው ሰው
በተቀጠረበት ቦታና ሞያ ዉጤታማ መሆንና በስራው ላይ እድገትን እያሰገኘ መቆየት አይችልም፡፡
ሥለዚህ እርሶም ይህን ተገንዝበው ከወዲሁ ከቀጣሪ ድርጅቶ ጋር እስካሙት ጊዜ ለመቆየትና
ቀጣይነት ያለው መልካም የስራ ግንኙነት ለመፍጠር በስልጠናው ያገኙትን ልምድና ተሞክሮ ስራ
ላይ እንዲያውሉ እናበረታታለን፡፡

ወግ - ስነ-ዋና (Swimology)
አንድ ቀን አንድ ወጣት ፕሮፌሰር የባህር ላይ ጎዞ ማድረግ ፈለገ፡፡ ይህ ሰው በጣም የተማረ
ቢሆንም ስለህይወት ያለው ግንዛቤ ግን አናሳ ነበር፡፡ እሱ ጉዞ ያደርግበት መርከብ ውስጥ
አብረውት ከሚጓዙት መሀል አንድ ሽማግሌ ሰውዬ ነበሩ፡፡ እኚህ በእድሜ የገፉ ሰው ማታ ማታ
ወደዚህ የተማረ ወጣት በመምጣት በተለያየ ርዕስ ላ ያለውን እውቀት እንዲያካፍላቸው ያደርጉ
ነበር፡፡ ይህ ልጅ ገና በለጋ እድሜው እንዴት እንዲህ ያለ እውቀት ሊያዳብር ቻለ በማት
ይገረሙም ነበር፡፡
አንድ ቀን ለብዙ ሰዓት ተጨዋውተው አዛውንቱ ወደመኝታቸው ሊሄዱ ሲነሱ ወጣቱ ፕሮፌሰር
‹‹ጂኦሎጂ አጥንተው ያውቃሉ?›› ሲል ጠየቃቸው፡፡ እርሳቸውም ‹‹ጂኦሎጂ ምንድን ነው?››
በማለት መልሰው ጠየቁት፡፡ እርሱም ‹‹አሃ ጂኦሎጂማ ስለመሬት የሚያጠና የሳይንስ ዘርፍ ነው››
አላቸው፡፡ አዛውንቱም ‹‹አይ የኔ ልጅ እኔ አላውቅም›› አሉት፡፡ እርሱም ‹‹ኡኡኡ የእድሜዎትን
አንድ አራተኛ አልተጠቀሙበትም›› አላቸው፡፡ አዛውንቱም ‹‹ይህ የተማረ ወጣት እንዲህ ካለኝ
እውነትም የእድሜዬን አንድ አራተኛ አልተጠቀምኩበትም›› በማለት አዘኑ፡፡
በቀጣዩም ቀን ተጨዋውተው አዛውንቱ ወደመኝታቸው ሊሄዱ ሲነሱ ወጣቱ ፕሮፌሰር
‹‹ኦሽኖሎጂ አጥንተው ያውቃሉ?›› ሲል ጠየቃቸው፡፡ እርሳቸውም ‹‹እርሱ ደግሞ ምንድን
ነው?›› በማት መልሰው ጠየቁት፡፡ እርሱም ‹‹አሃ ኦሽኖሎጂማ ስለባህር የሚያጠና የሳይንስ ዘርፍ
ነው›› አላቸው፡፡ አዛውንቱም ‹‹አይ የኔ ልጅ እኔ አላውቅም›› አሉት፡፡ እርሱም ‹‹ኡኡኡ
የእድሜዎትን ግማሽ አልተጠቀሙበትም›› አላቸው፡፡ አዛውንቱም ‹‹ይህ የተማረ ወጣት
እንዲህ ካለኝ እውነትም የእድሜዬን ግማሽ አልተጠቀምኩበትም›› በማለት አዘኑ፡፡
በቀጣዩም ቀን እንዲሁ ‹‹ሜትሪዮኦሎኢ አጥንተው ያውቃሉ?›› ሲል ጠየቃቸው፡፡ እርሳቸውም
‹‹ስሙንም አላውቀውም›› አሉት፡፡ እርሱም ‹‹አሃ ስለንፋስ፣ ዝናብ እና የአየርንብረት የሚያጠና
የሳይንስ ዘርፍ ነው›› አላቸው፡፡ አዛውንቱም ‹‹አይ የኔ ልጅ እኔ ትምህርት ቤት ገብቼ ምንም
አይነት ትምህርት ተምሬ አላውቅም›› አሉት፡፡ እርሱም አንገቱን በመነቅነቅ ‹‹ስለሚኖሩበት
መሬት፣ ስለሚሄዱበት ባህር፣በየቀኑ ስለሚተነፍሱት አየር እንዴት አላጠኑም ስለእውነት
የእድሜዎትን ሶስት አራተኛ አልተጠቀሙበትም›› አላቸው፡፡ አዛውንቱም እጅግ በጣም በማዘን
‹‹ይህ የተማረ ወጣት እንዲህ ካለኝ እውነትም የእድሜዬን ሶስት አራተኛ አልተጠቀምኩበትም››
በማለት ተከዙ፡፡
በቀጣይ ቀን የመጠየቁ ተራ የአዛውንቱ ነበር፡፡ አዛውንቱ በጥድፊያ ወደፕሮፌሰሩ ክፍል
በማምራት ‹‹ፕሮፌሰር ስዊሞሎጂ አጥንተሃል›› አሉት፡፡ ወጣቱም ‹‹አይ ምን ማለት ነው ደግሞ
እሱ ሰምቼው አላውቅም›› ሲል መለሰ፡፡ እርሳቸውም ‹‹ይህማ መዋኘት ጥበብ ማለት ነው፡፡
መዋኘት አትችልም?›› ሲሉ በድጋሜ ጠየቁት፡፡ እሱም ‹‹አይ መዋኘት አልችልም›› በማት መለሰ፡፡
አዛውንቱም በጣም በማዘን ‹‹እንግዲህ ያለንባት መርከብ አደጋ ደርሶባት ልትሰምጥ ነው
ህይወትህን ለማትረፍ ያለህ ብቸኛ አማራጭ መዋኘት ብቻ ነው፡፡ መዋኘት ባመለቻልህ
ህይወትህን ልታጣ ነው›› በማለት ህይወታቸውን ለማትረፍ ትተውት ሄዱ።
ከታሪኩ ምን ትምህርት ወሰዳችሁ?
61
3.4 የህይወት ግብን ማሳካትና መሰረታዊ የገንዘብ አያያዝ ክህሎት

3.4.1 የህይወት ግብን ማሳካት

ውይይት

1. የህይወት ግብ ማለት ምን ማለት ነው?

2. ግብ ማለት ምን ማለት ነው?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ግብ በማስቀመጥ ስኬትን መተንበይ

• ግብ ማለት ከተወሰነ ግዜ በሁዋላ ማግኝት ወይም ማከናወን የምንፈልገውን ውጤት ነው፡፡

ይህ ውጤት ለራሳችን ትርጉም የሚሰጠን እና የሚፈትን ሲሆን ለምንፈልገው ዕድገት

ያንደረድረናል፡፡

• በግል ህይወታችን እና በምንሰራው ስራ ግቦችን ማስቀመጥ እንችላለን

o በግል ህይወታችን ለምሳሌ ከቁጠባ፣ ትምህርት፣ ልጆችን ለቁም ነገር ማድረስ፣

ቤት፣ መኪና ፣ ወዘተ የመሳሰሉት ማግኘት ወይም ማድረግ የምንፈልጋቸው

ውጤቶች ለራሳችን ትርጉም የሚሰጡን እና ፈታኝ ግቦች ልናስቀምጥ እንችላለን፡፡

እነዚህ ግቦች በህይወታችን ካስቀመጥን አኗኗራችን ራሱ ከተለመደው ይቀየራል ፡፡

o ግቦች ጠቀሜታቸው የሚጎላው የሚከተሉትን መለኪያዎች ያሟላ ሲሆኑ ነው

▪ ውስን

62
 ▪ የሚለካ/ የሚቆጠር

▪ ሊሳካ የሚችል

▪ መደረግ/ መከናወን የሚችል

▪ በግዚ የተወሰነ

o ግብ የአጭር ግዜ ወይም የረጅም ግዜ ሊሆኑ ይችላሉ፡፡ በአብዛኛው ከአንድ ዓመት

በታች ለሆኑ ግቦች የአጭር ግዜ ግቦች ስንላቸው አንድ ዓመት እና ከዚያ በላይ

የሆኑት የረጅም ግዜ ግቦች እንላቸዋለን፡፡

መልመጃ፡ የህይወቴ መንገድ

የመልመጃው ዓላማ፡ ያለፈን በማስታወስ መጪው ሕይወትዎ የተቃና እንዲሆን ዛሬ ውስጥ ነገን
ለማየትና ተግባራዊ እርምጃ ለመዘጋጀት

የህወቴ መንገድ

አሰሰልጣኙ በሚሰጠው ጥዕዛዝ መሰረት ይከውኑት፡፡

ትግበራ፡

1. በግል ህይወትህ ማከናወን የምትፈልጋቸው ውጤቶችን ይጻፉ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
____________
2. በተመለከትከው የህይወቴ መንገድ የሚል ፊልም መሰረት ምን ምን ውጤቶችን ያከናውናሉ

ከአንድ ሳምንት በኋላ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

63
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
ከ3 ወር በኋላ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
ከ6 ወር በሁኋላ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
ከ1 ዓመት በሁኋላ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
ከ2 ዓመት በሁኋላ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
ከ5 ዓመት በሁኋላ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
64
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ከ10 ዓመት በሁኋላ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

3. ከላይ የፃፉትን ግቦች ውስን፣ የሚለካ/ የሚቆጠር፣ ሊሳካ የሚችል፣ መደረግ/ መከናወን

የሚችል እና በጊዜ የተወሰነ መሆናቸውን ለማረጋገጥ ይከልሱ፡፡

የግብ ማዘጋጃ ሰንጠረዥ በመጠቀም ግብዎን ያዘጋጁ

ከላይ ያስቀመጡትን ግቦች ከአመት በታች የሆኑትን በአጭር ጊዜ የግብ ምድብ፤ ከ አነድ አመት

በላይ የሆኑትን ደግሞ የረጅም ጊዜ የግብ ምድብ ውስጥ አካተው የሚቀትለውን አጋዥ

ተጠቅመው ይሙሉት፡፡

የአጭር ጊዜ ግቦች የረጅም ጊዜ ግቦች

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

ከግቦቼ መድረሴ ምን ጥቅም አለው ከግቦቼ መድረሴ ምን ጥቅም አለው

65
ከግቦቼ እንዳለደርስ የሚከለክሉ ነገሮች ምንድናቸው ከግቦቼ እንዳለደርስ የሚከለክሉ ነገሮች ምንድናቸው

ግቦቼን ለማሳካትና ተግዳሮትን ለመወጣት ምነ ግቦቼን ለማሳካትና ተግዳሮትን ለመወጣት ምነ

መከወን/መማር አለብኝ መከወን/መማር አለብኝ

ከግቦቼ እነንድደርስ የሚደግፉኝ አነማን ናቸው ከግቦቼ እነንድደርስ የሚደግፉኝ አነማን ናቸው

ከግቦቼ ለመድረስ ስራ ላ ማዋል ያለብኝ ተግባራዊ ከግቦቼ ለመድረስ ስራ ላ ማዋል ያለብኝ ተግባራዊ
እርምጃዎች እርምጃዎች
ተግባራ መች(ወርና ተግባራት መች(ወርና
ዓ.ም) ዓ.ም)

1. 1.

2. 2.

3. 3.

4. 4.

5. 5.

6. 6.

3.4.2 ግላዊ የገንዘብ አስተዳር

ግላዊ የገንዘብ አስተዳደር ግንዛቤ
የመልመጃው አላማ፡ የገንዘብ አስተዳር ግዛቤ ማስጨበጥ፤ አስፈላጊና አላስፈላጊ ወጪንe
መለየት፤ በትንሹ መቆጠብ በመጀመር ላስቀመጡት ትልቁ የህይወት ግብ እንዴት ማሳካት
እንደሚቻል ማሳወቅ፡፡
ሂደት 1፡ ግላዊ የገንዘብ አስተዳደርና ትርጉም
ቅድመ መጠይቅ
1. የገንዘብ አስተዳር ማለት ምን ማለት ነው?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
66
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
2. ገንዘቦን እንዴት ነው የሚያስተዳድሩት?
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
3. የሚያገኙት ገንዘብ የሚያዉሉበትን 2 ዋና ዋና ነገሮችን ይጥቀሱ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
4. ገንዘቦን ባቀዱት መሰረት ለመጠቀም ዕየተገበሩ ያሉትን ስልቶች ይዘርዝሩ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ሂደት 2፡ መሰረታዊ ፍላጎትና ሊያስፈልጉ የሚችሉ ነገሮችን ለይተው ማወቅ

ያለፈውን 15 ቀናት በማሳብ አላስፈላጊ ወጪና ለምን ጉዳይ ወጭ እነዳወጣችሁ ጻፉ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ያለፈውን 15 ቀን በማሰብ በጣም አስፈላጊ ነው ለሚትሉት ነገር ያወጣችሁትና ጉዳዩንም ይጻፉ

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

67
ምን አንዳያችሁ ጻፉ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

የማይደራደሩባቸው መሰረታዊ ፍላጎቶችን ለዩ (የግድ መሆን ያለባቸው ነገሮች)

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ጊዜ ሊሰጡ የሚችሉባቸው ፍላጎቶችን ይለዩ (ባይማሉ ምን የከፋ ጉዳት ያስከትላሉ)

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ሁለቱን እንዴት ሚዛናዊ በሆነ መልኩ ሊያስተዳድሩ ይችላሉ?

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ጠቅላላ ውይይትና ግንዛቤ

ለመጨረሻ ጊዜ የገዛችሁትን ልብስ አስቡ። ለመግዛት እንድትወስኑ ያደረጋችሁ ምክንያት ምንድነው?
1. ስሜቶቻችን: ልብሱን ስታዩት የተሰማችሁ ስሜት ነው – ይህ ስሜታዊ ምላሻችሁ ነው?

2. ጓደኞቻችሁ እና እኩዮቻችሁ: ልብሱን ለመግዛት ምክንያት የሆኗችሁ ጓደኞቻችሁ ናቸው –

ወይም እናንተ ስለምርጫችሁ ጓደኞቻችሁ ምን ሊያስቡ ይችላሉ ብላችሁ ነው – 'የአቻዎቻችሁ
ግፊት' በውሳኔያችሁ ላይ ተጽዕኖ ፈጥሮባችኋል?

68
 3. ወጎች፣ ባህሎች እና ልምዶች: ከድሮ ጀምሮ ልትለብሱት የምትፈልጉት አይነት ልብስ ስለሆነ ነው
– ልብሱ የእናንተን ወግ፣ ባህል፣ ልምድ የሚገልጽ ነው ወይስ ክድሮ ጀምሮ ስለምትፈልጉት ነው
የገዛችሁት?

4. ቤተሰብ አባላት: ወላጆችቻችሁ፣ ወንድም እና እህቶቻችሁ ወይም ሌላ የቤተሰብ አባል ምርጫችሁ

ላይ ተጽዕኖ ፈጥረውባችኋል – ልብሱን የገዛችሁት እነሱ ምን ሊያስቡ ይችላሉ ወይም ሲያዩት
ምን ይላሉ ብላችሁ ነው?

5. ጊዜ ያመጣቸው ፋሽኖች እና አለባበሶች: ልብሱን የገዛችሁት ጊዜ ያመጣው ፋሽን ስለሆነ –

የዘመኑን የአለባበስ ሁኔታ ለመከተል ብላችሁ ነው?

6. ማስታወቂያ: ልብሱን የገዛችሁት በማስታወቂያ ስላያችሁት ወይም ታዋቂ ሰዎች ለብሰው ስላችሁት
ነው? – ውሳኔያችሁ ላይ ትጽዕኖ ያደረገው ማስታወቂያ ነው?

7. ማበረታቻዎች: ልብሱን የገዛችሁት ዋጋ ቅናሽ ስለወጣ ወይም የቅናሽ ኩፖን ስላገኛችሁ ነው–
ልብስ መሸጫው ማበረታቻዎችን በቅናሽ መልክ ስላቀረበ ነው የገዛችሁት?

8. እሴቶቻችሁ እና በራስ መተማመናችሁ: ልብሱን የገዛችሁት ለመግዛት ያሰባችሁት ወይም

የፈለጋችሁት ነገር ስለሆነ ነው – የወሰናችሁት የህይወት እሴቶቻችሁን፣ ስታይላችሁን እና
የፈለጋችሁትን ነገር ከግምት በማስገባት ነው?

ከላይ ከተጠቀሱት ምክንያቶች ውስጥ (1 - 8) በእናንተ የገንዘብ ውሳኔዎች ላይ ተጽዕኖ የሚፈጥረው

የትኛው ነው? ተሞክሯችሁን ለማካፈል ድፍረት እና የራስ ተነሳሽነት ይኑራችሁ።
የቁጠባ እና የገንዘብ አጠቃቀማችን ልምዳችንን የሚወስኑ ብዙ ምክንያቶች አሉ፡፡

ሂደት 3፡ የገንዘብ ግብን ይንደፉ

የገንዘብ ኣያያዝና የህይወት ግብ

የቦንቱ ታሪክ፡
ቦንቱ በአዲሰ አበባ ከተማ ዉስጥ ከቤተሰባ ጋር የምትኖር ወጣት ስትሆን ትምህርት እስከ 9ኛ
ክፍል ተምራለች፡፡ በህይወታ ትልቅ ነገር ብታስብም የኑሮ ውድነትና ያሉት ነባራዊ ሁኔታዎች
በምትፈልገው ልክ አላሰኬደትም፡፡ በምታርጋቸው ትናንሥ እንቀስቃሴዎች ወደፊት መግፋቱ
ከባድ እየሆነባት ነው፡፡ ኘገር ግን እንደማንኛውም ሰው ሰርታ ስኬታማ መሆን እንደምትችል
አራሳን አሳምናለች፡፡

ቦንቱ ዋና አላማዋ ቢያንስ በ 10 አመታ ውስጥ መለስተኛ የጨርቃጨርቅ ማምረቻ ንግድ

መክፈት ነው፡፡ ይህን ለማድረግ ግን መጀመሪያ የ3 ወር ስልጠና ወስዳ ልምድ ለማግኘትና
የቁጠባ ገንዘብ ለማግኘት አንዱ የጨርቃ ጨርቅ ማምረቻ ውስጥ ተቀጥራ ቢያንስ ለ3 አመት
መስራት አቅዳለች፡፡ በዚህም ጊዜ ለወደፊት ያሰበችውን ንግድ ለመክፈት የሚያስችላትን 20
በመቶ ለመቆጠብ እንደሚያስችላት አቅዳለች፡፡ ይሁን እነጂ መነሻዋ ቤት ውስጥ ሲንጀር ገዝታ
መጀመር ሲሆን የዚህን መግዣና ተጨማሪ ግብአቶችን ለመግዛት ከደሞዝ በየወሩ 20 በመቶ

69
ቆጥባ በ3 አመት ውሥጥ ለመግዛ አቅዳለች፡፡ ቦንቱ ይህን ለመወሰን ያነሳሳትም ደስተኛ
ህይወት ለመምራ ከትንሸ ነገር ለመጀመርም ሲሆን መጀመሪያ ያለውን መልካም አጋጣሚ
ለመጠቀም ስልጠና ሠጥተው የሚቀጥሩ ድርጅቶችን መፈለግ ጀምራለች፡፡

ውይይት፡
1. የቦንቱ ግብ ምድነው
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
_____

2. በአጭር ጊዜ የምታሳካቸው አላማዎቻ ምንድናቸው;

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
3. የትኞቹ ግቦች ረጅም ጊዜ የፈጃሉ
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

4. የእርሶሰ የረጅም፡ የአጭር ጊዜ ግብና የወደፊት ህይወትዎ ምን ሊመስል ይችላል

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

የቤተሰብ የገንዘብ እቅድ ማዘጋጀት

የቤተሰቦን የገንዘብ አቅድ ያዘጋጁ

70
ገንዘብዎን በጥሩ ሁኔታ ለማስተዳደር የፋይናንስ ግቦችን ያዘጋጁ። በህይወት ውስጥ ምን እንደሚፈልጉ
ያስቡ እና ያዘጋጁ፡፡ ለምሳሌ, በ 5 ዓመታት ጊዜ ውስጥ አንድ ጥሩ ገቢ ያያው ንግድ ለመክፈት ቢፈልጉ
መቆጠብ ይጀምሩ፡፡ ለእርስዎ አስፈላጊ ለሆነ ነገር እየሰሩ ከሆነ እና የተግባር እቅድ ካሎት፣ የበለጠ
ስኬታማ የመሆን ዕድሉ ከፍተኛ ይሆናል።

ተ.ቁ ግብ ተግባራት የሚያስፈልገው የቁጠባ ሃላፊነት ግቡ

ሃብት መጠን የሚሳካበት
የጊዜ ገደብ
1

ሂደት 4፡ ገንዘቡ ከየት ነው የሚገኘው/ ወዴትስ ነው የሚሄደው?

ገንዘብ ከየት ነው የሚመጣው እና የት ነው የሚሄደው? የገንዘብ ግቦችዎን ካዘጋጁ በኋላ ገንዘቡን ከየት
እንደሚያገኙ ያቅዱ። ከገቢዎ በቂ ገንዘብ ማግኘት ካልቻሉ በቤት ውስጥ በተመሰረቱ ፕሮጀክቶች ተጨማሪ
ገንዘብ ያሰባስቡ፡፡ ለምሳሌ አትክልትና የመሳሰሉት ተግባረራ ላይ ጎን ለጎን ለመሰማራት ያቅዱ፡፡
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ሂደት 5፡ ወጪና ገቢዎን በጀት ያዘጋጁ

ወጪዎ ከገቢዎ እንዳይበልጥ ይጠንቀቁ!

የ6ወር እቅድ ወር፡ ወር፡ ወር፡ ወር፡ ወር፡ ወር፡

ዓ.ም ዓ.ም ዓ.ም ዓ.ም ዓ.ም ዓ.ም
71
ገቢ መጠን መጠን መጠን መጠን መጠን መጠን
ከደመዎዝ
ልዩ ልዩ
ስራዎች

ድምር
ወጭ መጠን መጠን መጠን መጠን መጠን መጠን
ምግ
ቁጠባ
የትራንሰፖረት
ለስልክ ካርድ
ሌሎች

ድምር ድምር ድምር ድምር ድምር ድምር ድምር

ማሳሰቢያ፡
➢ ወጪዎችዎን ይከታተሉ: ሁሉንም የዕለት ተዕለት ወጪዎችዎን የሚመዘግቡበት መጽሐፍ. ይህ
እንዴት እንደሚያወጡት ለመከታተል ይረዳዎታል
➢ ገቢዎን ለማሳደግ ያስቀምጡ እና ኢንቬስት ያድርጉ፡ አንዳንድ ሰዎች ገቢያቸውን አይተው
"ማግኘት ተመችቶኛል" ይላሉ፡፡ ከነሱ አንዱ አትሁን! የገቢዎን የተወሰነ ክፍል መቆጠብ
ይችላሉ።

ቁጠባና ባህልን መቃኘት

ሂደት 6፡ ቁጠባን ይለማዱ ይተግብሩ

የቁጠባ ባህልን የሚያበረታ ሀገራዊ አባሎች ካዎት በተቀመጠው ሰንጠረዥ ውስጥ ይጻፉት፡፡
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________

72
______________________________________________________________________
______

“ማሰሮውን በጤዛ ይሙሉ እና በአምስት ዓመታት ውስጥ እጥፍ ይሆናል።”

የቁጠባ መርሆችነና አባባሎች፡

ለምሳሌ፡ ትንሽ ትንሽ ለረጅ ጊዜ መቆጠብ፡፡
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ሂደት 7፡ አማራጭ የቁጠባ ዘዴዎች

______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ሂደት 8፡ ቁጠባዎን ከገንዘብ ግብዎ ጋር ያጣጥሙ፡

የትኛው የቁጠባ ዘዴ ክግብዎ ጋር እንደሚሄድ ተንትነው ስል ገንዘብ አስተዳር ይወስኑ (በቦንቱ ምክኒያ
የራስዎን ግብ ካስቀመጡት ጋር ያጣጥሙት)፡፡
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
73
______________________________________________________________________
______
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______

ማጠቃለያ
የገንዘብ እውቀት ማለት የተለያዩ ገንዘብ ነክ ክህሎቶችን መረዳትን እና ውጤታማ በሆነ መንገድ
መጠቀምን መረዳት ነው። ይህም የግል የገንዘብ አስተዳደርን፣ በጀት ማድረግን እና ስራ ላይ ማዋልን
ያካትታል።
የገንዘብ እውቀት ከገንዘብ ጋር የሚኖረን መስተጋብር መሰረት እና በህይወታችን ዘመን ሁሉ እየተማርነው
የምንኖረው ነገር ነው።

3.5 ማጠቃለያና ቀጣይ እርምጃዎች

ማጠቃለያ፡ የተማራችሁትን ማሳያ መልመጃ፡ የጋራ መስመር

የመልመጃው ዓላማዎች: የተማራችሁትን ለመከለስ ይረዳቸዋል
መመሪያ
የስልጠናው አስተባባሪ እናንተን የሚገልጽ ዓርፍተ ነገሮችን ሲያነብ ወደ መስመሩ እንድትጠጉ ።
1. ከስልጠናው ብዙ ጠቃሚ ሀሳቦችን በማግኘቴ ወድጄዋለሁ
2. ሁሉም ክህሎቶች ጠቃሚ ናቸው
3. ሁሉንም ክህሎቶች በቃሌ አስታውሳቸዋለሁ
4. ስለ ስነምግባሮች በምንማርበት ወቅት ያደረግኋቸውን ስነምግባር የጎደላቸውን ነገሮች እንዳስብ
አድርጎኛል
5. ሁሉም የተማርናቸው ክህሎቶች ያለምንም እንከን አሉኝ
6. ስኬታማ ለመሆን ግል ሃላፊነት መወጣት ግዴታየ ነው
7. የህይወት ግብን ለማሳካት የገንዘብ አያያዝ ክህሎት በጣም ወሳኝ ነው
8. ክህሎት ያደርሳል፤ ስነምግባርና ህሬ ያቆያል
9. የስራ ቦታ ስነ ምግባር ለድርጅቱም ለሰራተኛወም እጅግ ከፍ ያለ ጠቀሜታ አለው
10. በሁነታዎች ላይ የተመሰረተን የስራ ምድብ ያለ ማንገራገር አወጣለሁ፡ ለምሳሌ ከስራ ሰዓት
ውጭ ቆይቶ መስራ፡ በበዓላት ቀን ስራ ቢኖር ምስራ፡ ከተቀጠርኩበት የስራ መደብ ውጭ
መስራት
11. ስልጠናውን አልወደድኩትም
12. የተማርኩት ነገር ምንም ጠቀሜታ የለውም
13. ብትንሽ ጀምሬ ትልቅ ደረጃ ለመድረስ ዝግጁ ነኝ
14. እኔ የራሴ መሪ ነኝ!

74
ቀጣይ እርምጃዎች - ቀጣይ እርምጃዎችን ማቀድ

ባጠቃላይ በነበሩት ቆይታ ባገኙት ትምህርት መሰረት በቀጣይ ህይወትዎ ማሻሻል ያለብዎትን
የህይወት ክህሎት መርጠው ይጻፉና የማሻሻያ እርምጃዎችንም ያስፍሩ፡፡

ደካማ የሆናችሁበት የህይዎት ጉዳይ የቱ ነው?

እንዴት እንደምታሻሽሉት አቅዱ (የህይወት ጉዳይ፤ ተግባረራዊ የማሻሻየ እርምጃዎችና ቀነ ገደብ)

1. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
__________________________________

2. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

75
 ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
____________________________

3. ___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_______________________________
76
መልካም ዕድል!!

77