Professional Documents
Culture Documents
2
2
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਜਾਂ ਇਕ ਵਾਕ ਲਵਿੱ ਚ ਲਦਓ:-
ਪ੍ਰ.1.ਬਲਹਿੋ ਿ ਖਾਂ ਿੋ ਧੀ ਕੌ ਣ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ- 1450 ਤੋਂ 1489 ਈਸਵੀ ਤੱ ਕ ਦ ੱ ਲੀ ਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.2.ਇਬਰਾਹੀਮ ਿੋ ਧੀ ਦਾ ਇਿੱਕ ਗੁਣ ਦਿੱ ਸੋ ।
ਉੱਤਰ- ਇਕ ਬਹਾ ਰ ਦਸਪਾਹੀ ਅਤੇ ਸਫ਼ਲ ਜਰਨੈਲ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.3.ਇਬਰਾਹੀਮ ਿੋ ਧੀ ਦੇ ਦੋ ਔਗੁਣਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ -1. ਉਹ ਪਠਾਣਾਂ ੇ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਦਕਆ।
2. ਉਹ ਪਠਾਣਾਂ ਦਵੱ ਚ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰੱ ਖ ਸਦਕਆ ।
ਪ੍ਰ.4.ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਪ੍ੂੰ ਜਾਬ ਉੱਤੇ ਲਜਿੱ ਤ ਕਦੋਂ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਇਸ ਿੜਾਈ ਲਵਿੱ ਚ ਉਸ ਨੇ ਲਕਸ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ - ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਪੂੰ ਜਾਬ ‘ਤੇ ਦਜੱ ਤ 21 ਅਪਰੈਲ 1526 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਪਰਾਪਤ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਲੜਾਈ ਦਵੱ ਚ ਇਬਰਾਹੀਮ
ਲੋ ਧੀ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ।
ਪ੍ਰ.5.ਮੁਸਲਿਮ ਸਮਾਜ ਲਕਹੜੀਆਂ ਲਕਹੜੀਆਂ ਸ਼ਰੇਣੀਆਂ ਲਵਿੱ ਚ ਵੂੰ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ- ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਸਰ ਾਰ, ਉਲਮਾ ਅਤੇ ਸੱ ਯ , ਮੱ ਧ ਸ਼ਰੇਣੀ, ਗੁਲਾਮ ਜਾਂ ਾਸ ।
ਪ੍ਰ.6. ਉਿਮਾ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ – ਉਹ ਮੁਸਦਲਮ ਧਾਰਦਮਕ ਸ਼ਰੇਣੀ ੇ ਨੇਤਾ ਸਨ ਜੋ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਧਾਰਦਮਕ ਸਾਦਹਤ ੇ ਦਵ ਵਾਨ ਸਨ ।
ਪ੍ਰ.7 ਮੁਸਲਿਮ ਅਤੇ ਲਹੂੰ ਦ ਸਮਾਜ ਦੇ ਭੋਜਨ ਲਵਿੱ ਚ ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ-ਮੁਸਦਲਮ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਸਨ । ਦਮਰਚ ਮਸਾਲੇ ਵਾਲਾ ਭੋਜਨ , ਪੁਲਾਓ ਤੇ ਕੋਰਮਾ ਉਨਹਾਂ ਾ ਮਨਭਾਉਂ ਾ ਖਾਣਾ ਸੀ । ਦਹੂੰ ਆਂ
ਾ ਭੋਜਨ ਸਾ ਾ ਤੇ ਵੈਸ਼ਨੋ ਸੀ। ਭੋਜਨ ਦਵੱ ਚ ਾਲਾਂ, ਸਬਜੀਆਂ, ਕਣਕ, ਚੌਲ , ਧ,
ੁੱ ਹੀਂ ਅਤੇ ਦਿਓ ਪਰਚਦਲਤ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.8.ਸਿੱ ਯਦ ਕੌ ਣ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ- ਸੱ ਯ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਜਰਤ ਮੁਹੂੰਮ ੀ ਪੁੱ ਤਰੀ ਬੀਬੀ ਫਾਤਮਾ ੀ ਔਲਾ ਮੂੰ ਨ ੇ ਸਨ । ਮੁਸਦਲਮ ਸਮਾਜ ਦਵੱ ਚ
ਇਨਹਾਂ ੀ ਕਾਫੀ ਇੱ ਜਤ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.9.ਮੁਸਲਿਮ ਮਿੱ ਧ ਸ਼ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-ਇਸ ਸ਼ਰੇਣੀ ਦਵਚ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀ, ਦਸਪਾਹੀ, ਵਪਾਰੀ ਅਤੇ ਦਕਸਾਨ ਆਉਂ ੇ ਸਨ । ਇਨਹਾਂ ੀ ਆਰਦਿਕ ਹਾਲਤ ਚੂੰ ਗੀ
ਸੀ। ਸਰਕਾਰੀ ਅਹੁਦ ਆਂ ਤੇ ਲੱਗੇ ਲੋ ਕਾਂ ਾ ਸਮਾਦਜਕ ਪੱ ਧਰ ਉੱਚਾ ਮੂੰ ਦਨਆ ਜਾਂ ਾ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.10. ਮੁਸਿਮਾਨ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਲਹਰਾਵੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-ਮੁਸਲਮਾਨ ਔਰਤਾਂ ਜੂੰ ਪਰ ,ਿੱ ਗਰਾ ,ਤੂੰ ਗ ਪਜਾਮਾ ਅਤੇ ਪਰ ੇ ਲਈ ਬੁਰਕਾ ਪਦਹਨ ੀਆਂ ਸਨ ।
ਪ੍ਰ.11.ਮੁਸਿਮਾਨਾਂ ਦੇ ਮਨ -ਪ੍ਰਚਾਵੇ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ- ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਰ ਾਰਾਂ ੇ ਮਨ ਪਰਚਾਵੇ ੇ ਮੁੱ ਖ ਸਾਧਨ ਚੌਗਾਨ, ਿੋੜਸਵਾਰੀ, ਿੋੜ- ੌੜ, ਨਾਚ ੇਖਣਾ ਤੇ ਸੂੰ ਗੀਤ ਸੁਣਨਾ
ਸੀ। ਚੌਪਟ ੀ ਖੇਡ ਅਮੀਰ ਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ੋਹਾਂ ਦਵੱ ਚ ਪਰਚਦਲਤ ਸੀ ।
ਅ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ ਿਗਭਗ 30-50 ਸ਼ਬਦਾਂ ਲਵਿੱ ਚ ਲਦਓ:-
ਪ੍ਰ.1.ਲਸਕੂੰ ਦਰ ਿੋ ਧੀ ਦੀ ਧਾਰਲਮਕ ਨੀਤੀ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-ਉਹ ਦਹੂੰ ਆਂ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰ ਾ ਸੀ। ਦਹੂੰ ੇਵੀ ੇਵਦਤਆਂ ੇ ਬੁੱ ਤਾਂ ਤੇ ਮੂੰ ਰਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨਾ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸ਼ੁਗਲ ਸਮਝ ਾ
ਸੀ । ਉਸ ਾ ਇਨਸਾਫ਼ ਕੇਵਲ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਵਰਗ ਤੱ ਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.2.ਲਸਕੂੰ ਦਰ ਿੋ ਧੀ ਦੇ ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੂੰਧ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-1. ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਪਰਬੂੰਧ ਨੂੰ ਕੇਂ ਦਰਤ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਸਰ ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਜਗੀਰ ਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਪਰਾ ਕਾਬ ਰੱ ਦਖਆ ।
2.ਉਸ ਨੇ ਕੇਂ ਰੀ ਪੂੰ ਜਾਬ ਾ ਨਾਦਜਮ ੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋ ਧੀ ਨੂੰ ਦਨਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ।
3.ਉਸ ੇ ਪਰਾਂਤ ੀਆਂ ਹੱ ਾਂ ਭੇਰਾ ਤੋਂ ਸਰਦਹੂੰ ਤੱ ਕ ਸਨ ।
4.ਉਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਪਰਜਾ ਦਹੱ ਤਕਾਰੀ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.3.ਇਬਰਾਹੀਮ ਿੋ ਧੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਈਆਂ ਬਗਾਵਤਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ-ਉਸ ਨੇ ਪਠਾਣਾਂ ਦਵਚ ਤਕੜਾ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਕਾਇਮ ਕਰਨਾ ਚਾਦਹਆ ਪਰ ਪਠਾਣ ਸੁਭਾਅ ਤੋਂ ਪਰਜਾਤੂੰ ਤਰੀ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ
ਉਨਹਾਂ ਨੇ ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ਦਵਰੁੱ ਧ ਬਗ਼ਾਵਤ ਾ ਝੂੰ ਡਾ ਖੜਹਾ ਕਰ ਦ ੱ ਤਾ। ਪੂੰ ਜਾਬ ਾ ਸਬੇ ਾਰ ੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋ ਧੀ ਸੀ । ਉਹ
ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ੇ ਸਖ਼ਤ, ਿੁਮੂੰਡੀ ਅਤੇ ਸ਼ੱ ਕੀ ਸੁਭਾਅ ਤੋਂ ੁਖੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਆਜਾ ਕਰਨ ਲਈ
ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ਦਵਰੁੱ ਧ ਸਾਦਜਸ਼ ਰਚਣ ਲੱਗਾ। ਉਸ ਨੇ ਅਫ਼ਗਾਨ ਸ਼ਾਸਕ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱ ਦਲਆ।
ਪ੍ਰ.4.ਲਦਿਾਵਰ ਖਾਂ ਿੋ ਧੀ ਲਦਿੱ ਿੀ ਲਕਉਂ ਲਗਆ ? ਇਬਰਾਹੀਮ ਿੋ ਧੀ ਨੇ ਉਸ ਨਾਿ ਕੀ ਵਰਤਾਓ ਕੀਤਾ ?
ਉੱਤਰ-ਜ ੋਂ ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ਨੂੰ ੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋ ਧੀ ੀਆਂ ਦ ੱ ਲੀ ਦਵਰੁੱ ਧ ਸਾਦਜਸ਼ਾਂ ਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ੌਲਤ ਖ਼ਾਂ ਲੋ ਧੀ ਨੂੰ
ਦ ੱ ਲੀ ਬੁਲਾਇਆ । ਉਹ ਆਪ ਤਾਂ ਦ ੱ ਲੀ ਨਾ ਦਗਆ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉੱਿੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱ ਤਰ ਦ ਲਾਵਰ ਖਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦ ੱ ਤਾ। ਦ ਲਾਵਰ
ਖਾਨ ੇ ਦ ੱ ਲੀ ਪੁੱ ਜਣ ਤੇ ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੂੰ ੀ ਬਣਾ ਦਲਆ। ਪਰ ਉਹ ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਹ ਉੱਿੋਂ ਬਚ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਪਹੁੂੰ ਚ
ਦਗਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦਪਤਾ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਗੱ ਲ ੱ ਸ ਦ ੱ ਤੀ ।
ਪ੍ਰ.5.ਬਾਬਰ ਦੇ ਸਿੱ ਯਦਪ੍ੁਰ ਦੇ ਹਮਿੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-ਬਾਬਰ ਨੇ ਦਸਆਲਕੋਟ ਨੂੰ ਦਜੱ ਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅ ਸੱ ਯ ਪੁਰ (ਐਮਨਾਬਾ ) ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਉੱਿੋਂ ੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਬਾਬਰ ਾ
ਡੱ ਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਪਰ ਬਾਬਰ ੀ ਦਜੱ ਤ ਹੋਈ । ਰੱ ਦਖਅਕ ਸੈਨਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦ ੱ ਤੀ ਗਈ ।ਸੱ ਯ ਪੁਰ ੀ ਜਨਤਾ ਨਾਲ ਵੀ
ਦਨਰ ਈ ਸਲਕ ਕੀਤਾ ਦਗਆ। ਕਈ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਾਸ ਬਣਾ ਦਲਆ ਦਗਆ । ਗੁਰ ਨਾਨਕ ੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਨਹਾਂ ਅੱ ਦਤਆਚਾਰਾਂ ਾ ਵਰਣਨ
‘ਬਾਬਰਬਾਣੀ’ ਦਵੱ ਚ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰ.6.ਬਾਬਰ ਦੇ 1524 ਈਸਵੀ ਦੇ ਹਮਿੇ ਦਾ ਹਾਿ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ- ੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋ ਧੀ ਨੇ ਪੂੰ ਜਾਬ ਉਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਸੱ ਾ ਦ ੱ ਤਾ ।ਬਾਬਰ ਨੇ ਇਹ ਸੱ ਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਦਲਆ
ਅਤੇ ਉਹ ਦਬਨਾਂ ਦਕਸੇ ਰੋਕ-ਟੋਕ ੇ 1524 ਈਸਵੀ ਦਵਚ ਲਾਹੌਰ ੇ ਨੇੜੇ ਆ ਪੁੱ ਜਾ। ਇੱ ਿੇ ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਦਬਹਾਰ
ਖਾਂ ੇ ਅਧੀਨ ਬਾਬਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਪਰ ਬਾਬਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦ ੱ ਤਾ । ਬਾਬਰ ਾ ਲਾਹੌਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਹੋ ਦਗਆ
। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅ ਉਸ ਨੇ ਜਲੂੰਧਰ ਅਤੇ ੀਪਾਲਪੁਰ ਉੱਤੇ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਬਜਾ ਕਰ ਦਲਆ। ੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋ ਧੀ ਨੂੰ ਆਸ ਸੀ ਦਕ
ਬਾਬਰ ਉਨਹਾਂ ਇਲਾਦਕਆਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰਕੇ ਉਨਹਾਂ ਾ ਅਦਧਕਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਪ ਵਾਪਸ ਚਲਾ ਜਾਏਗਾ ।ਪਰ
ਬਾਬਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਲੂੰਧਰ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ੇ ਇਲਾਕੇ ਹੀ ਦ ੱ ਤੇ ।ਦਜਸ ਕਾਰਨ ੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋ ਧੀ ਨੇ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦ ੱ ਤੀ ਪਰ
ਹਾਰ ਦਗਆ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦਵੱ ਚ ਜਾ ਛੁਦਪਆ । ਬਾਬਰ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਾ ਇਲਾਕਾ ਦ ਲਾਵਰ ਖਾਂ ਨੂੰ ੇ ਦ ੱ ਤਾ, ੀਪਾਲਪੁਰ ਉਸਨੇ
ਆਲਮ ਖਾਨ ਨੂੰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ, ਅਬ ਲ ੁੱ ਅਜੀਜ ੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦ ੱ ਤਾ ਅਤੇ ਆਪ ਵਾਪਸ ਕਾਬਲ ਚਲਾ ਦਗਆ ।
ਪ੍ਰ.7.ਆਿਮ ਖਾਂ ਨੇ ਪ੍ੂੰ ਜਾਬ ਨੂੰ ਹਲਥਆਉਣ ਿਈ ਕੀ -ਕੀ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ?
ਉੱਤਰ-ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ੇ ਭੈੜੇ ਦਵਵਹਾਰ ਕਾਰਨ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਸਰ ਾਰਾਂ ਨੇ ਆਲਮ ਖਾਂ ਨੂੰ ਦ ੱ ਲੀ ਾ ਹਾਕਮ ਬਣਾਉਣ ੀ ਦਵਉਂਤ
ਬਣਾਈ । ਪਰ ੌਲਤ ਖ਼ਾਂ ਲੋ ਧੀ ਨੇ ੀਪਾਲਪੁਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਆਲਮ ਖਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦ ੱ ਤਾ ਅਤੇ ਆਲਮ ਖਾਂ ਕਾਬਲ ਦਵਖੇ ਬਾਬਰ
ੀ ਸ਼ਰਨ ਦਵੱ ਚ ਚਲਾ ਦਗਆ । ਆਲਮ ਖਾਂ ਨੇ ਕਾਬੁਲ ਪਹੁੂੰ ਚ ਕੇ ਬਾਬਰ ਨਾਲ ਸੂੰ ਧੀ ਕੀਤੀ । ਉਸ ਸੂੰ ਧੀ ੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਸਨ - ਦਕ
ਬਾਬਰ ਆਲਮ ਖਾਂ ਨੂੰ ਦ ੱ ਲੀ ਾ ਰਾਜ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਫੌਜੀ ਸਹਾਇਤਾ ੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਲਮ ਖਾਂ ਪੂੰ ਜਾਬ ੇ ਸਾਰੇ ਇਲਾਦਕਆਂ
ਉੱਪਰ ਕਾਨੂੰ ਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਾਬਰ ਾ ਅਦਧਕਾਰ ਪਰਵਾਨ ਕਰੇਗਾ । ਜ ੋਂ ਉਹ ੁਬਾਰਾ ਲਾਹੌਰ ਪਹੁੂੰ ਦਚਆ ਤਾਂ ਇੱ ਿੇ ਮੁਗਲ ਹਾਕਮਾਂ ੀ
ਿਾਂ ੌਲਤ ਖ਼ਾਂ ਲੋ ਧੀ ਾ ਰਾਜ ਸਿਾਦਪਤ ਸੀ। ੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋ ਧੀ ੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਆਲਮ ਖਾਂ ਨੇ ਦ ੱ ਲੀ ਉੱਪਰ ਚੜਹਾਈ ਕਰ ਦ ੱ ਤੀ।
ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਾਰੀ ਹਾਰ ਦ ੱ ਤੀ ਦਜਸ ਕਾਰਨ ਆਲਮ ਖਾਂ ੇ ਪੂੰ ਜਾਬ ਜਾਂ ਦ ੱ ਲੀ ਾ ਰਾਜ ਪਰਾਪਤ
ਕਰਨ ੇ ਸੁਪਨੇ ਸ ਾ ਲਈ ਦਮੱ ਟੀ ਦਵੱ ਚ ਦਮਲ ਗਏ ।
ਪ੍ਰ.8.ਪ੍ਾਣੀਪ੍ਤ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਲਵਿੱ ਚ ਇਬਰਾਹੀਮ ਿੋ ਧੀ ਅਤੇ ਬਾਬਰ ਦੀ ਫੌਜ ਦੀ ਲਵਉਂਤ ਬੂੰ ਦੀ ਦਿੱ ਸੋ ।
ਉੱਤਰ-ਅੂੰ ਬਾਲਾ ਦਜੱ ਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅ ਬਾਬਰ ਪਾਣੀਪਤ ਦਜੱ ਤਣ ਲਈ ਦ ੱ ਲੀ ਵੱ ਲ ਵਦਧਆ ।ਉਸ ਨੇ ਪਾਣੀਪਤ ਪੁੱ ਜ ਕੇ ਆਪਣਾ ਪੜਾਅ
ਕੀਤਾ। ਦ ੱ ਲੀ ਾ ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹੀਮ ਲੋ ਧੀ ਵੀ ਉਸ ਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਲੱਖ ਸੈਨਾ ਲੈ ਕੇ ਅੱ ਗੇ ਵਦਧਆ। ਉਸ ੀ
ਸੈਨਾ ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਦਵਚ ਵੂੰ ਡੀ ਹੋਈ ਸੀ- ਅੱ ਗੇ ਰਦਹਣ ਵਾਲੀ ਸੈਦਨਕ ਟੁਕੜੀ, ਕੇਂ ਰੀ ਸੈਨਾ ਅਤੇ ਖੱ ਬੇ ਅਤੇ ਸੱ ਜੇ ਹੱ ਿ ੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ।
ਸੈਨਾ ੇ ਅੱ ਗੇ ਲਗਪਗ ਪੂੰ ਜ ਹਜਾਰ ਹਾਿੀ ਸਨ। ਉੱਧਰ ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੈਨਾ ੇ ਅੱ ਗੇ 700 ਬੈਲ ਗੱ ਡੀਆਂ ਖੜਹੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ
।ਉਸ ਨੇ ਉਨਹਾਂ ਬੈਲ ਗੱ ਡੀਆਂ ਨੂੰ ਚਮੜੇ ੇ ਰੱ ਦਸਆਂ ਨਾਲ ਬੂੰ ਨਹ ਦ ੱ ਤਾ। ਬੈਲ ਗੱ ਡੀਆਂ ੇ ਦਪੱ ਛੇ ਤੋਪਖ਼ਾਨਾ ਸੀ । ਤੋਪਾਂ ੇ ਦਪੱ ਛੇ ਆਗ
ਸੈਦਨਕ ਟੁਕੜੀ ਅਤੇ ਕੇਂ ਰੀ ਸੈਨਾ ਸੀ । ਸੱ ਜੇ ਅਤੇ ਖੱ ਬੇ ਤੁਲਗਮਾ ਸਤੇ ਸਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਦਪੱ ਛੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਿੋੜ ਸਵਾਰ ਸੈਨਾ ਛੁਪਾ
ਕੇ ਰੱ ਖੀ ਹੋਈ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.9.ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਨੋਟ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ- ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਸਰ ਾਰ ਉੱਚ ਸ਼ਰੇਣੀ ੇ ਲੋ ਕ ਸਨ ।ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚੀਆਂ ਪ ਵੀਆਂ ਦਮਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਸਰ ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਕਾ
ਦ ੱ ਤਾ ਜਾਂ ਾ ਸੀ, ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਾ ਭਮੀ ਕਰ ਉਹ ਆਪ ਉਗਰਾਹੁੂੰ ੇ ਸਨ । ਉਹ ਪੈਸਾ ਆਪਣੀਆਂ ਲੋ ੜਾਂ ਉੱਪਰ ਹੀ ਖਰਚ ਕਰ ੇ
ਸਨ । ਸਰ ਾਰਾਂ ਾ ਕੂੰ ਮ ਮੁਦਹੂੰ ਮਾਂ ਦਵੱ ਚ ਦਹੱ ਸਾ ਲੈ ਣਾ ਸੀ । ਇਹਨਾਂ ੀ ਰੁਚੀ ਦ ੱ ਲੀ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਅਜਾ ਹੋਣ ੀ ਹੁੂੰ ੀ ਸੀ ।ਇਹ
ਵੱ ਡੀਆਂ- ਵੱ ਡੀਆਂ ਹਵੇਲੀਆਂ ਦਵੱ ਚ ਰਦਹੂੰ ੇ ਸਨ। ਇਹ ਕਈ-ਕਈ ਦਵਆਹ ਕਰਵਾਉਂ ੇ ਸਨ। ਇਹ ਮਰ ਤੇ ਤੀਵੀਂਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰ
ਰੱ ਖ ੇ ਸਨ ਦਜਨਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਗੁਲਾਮ’ ਦਕਹਾ ਜਾਂ ਾ ਸੀ। ਅਮੀਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਲੋ ਕ ਐਸ਼-ਪਰਸਤ ਅਤੇ ੁਰਾਚਾਰੀ ਸਨ ।
ਪ੍ਰ.10.ਮੁਸਿਮਾਨਾਂ ਦੇ ਧਾਰਲਮਕ ਆਗਆਂ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ੀ ਧਾਰਦਮਕ ਜਮਾਤ ਵੀ ਅੱ ਗੇ ਸ਼ਰੇਣੀਆਂ ਦਵਚ ਵੂੰ ਡੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਉਲਮਾ ਮੁਸਦਲਮ ਧਾਰਦਮਕ ਵਰਗ ੇ ਨੇਤਾ ਸਨ।
ਉਹ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਧਾਰਦਮਕ ਸਾਦਹਤ ੇ ਉੱਿੇ ਦਵ ਵਾਨ ਹੁੂੰ ੇ ਸਨ ।ਉਲਮਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਕ ਸ਼ਰੇਣੀ ਸੱ ਯ ਾਂ ੀ ਹੁੂੰ ੀ ਸੀ । ਉਹ
ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਜਰਤ ਮੁਹੂੰਮ ੀ ਸਪੁੱ ਤਰੀ ਬੀਬੀ ਫ਼ਾਤਮਾ ੀ ਸੂੰ ਤਾਨ ਮੂੰ ਨ ੇ ਸਨ ।ਇਨਹਾਂ ਾ ਵੀ ਸਮਾਜ ਦਵਚ ਕਾਫੀ ਸਦਤਕਾਰ
ਸੀ । ੋਹਾਂ ਵਰਗਾਂ ੇ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨੀ ਕਨੂੰ ਨ ੇ ਦਵ ਵਾਨ ਤੇ ਧਾਰਦਮਕ ਆਗ ਮੂੰ ਦਨਆ ਜਾਂ ਾ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.11.ਗੁਿਾਮ ਸ਼ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ-ਮੁਸਦਲਮ ਸਮਾਜ ਦਵੱ ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਨੀਵਾਂ ਰਜਾ ਕਾਦਮਆਂ, ਜੁਲਾਦਹਆਂ, ਿੁਦਮਆਰਾਂ, ਮਜ ਰਾਂ, ਗ਼ੁਲਾਮਾਂ ਤੇ ਖੁਸਦਰਆਂ ਆਦ
ਾ ਸੀ। ਗੁਲਾਮ ਲੜਾਈ ੇ ਮੈ ਾਨ ਦਵੱ ਚ ਹਾਰੇ ਵੈਰੀ ੇ ਬੂੰ ੇ ਵੀ ਹੁੂੰ ੇ ਸਨ। ਇਨਹਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰਲੇ ੇਸ਼ਾਂ ਦਵੱ ਚੋਂ ਵੀ ਦਲਆਂ ਾ ਜਾਂ ਾ ਸੀ।
ਦਹਜੜੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਨੂੰ ਬੇਗ਼ਮਾਂ ੀ ਦਖ਼ ਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਣੀਵਾਸਾਂ ਦਵੱ ਚ ਰੱ ਦਖਆ ਜਾਂ ਾ ਸੀ । ਕਈ ਗੁਲਾਮ ਔਰਤਾਂ ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ
ਸਰ ਾਰਾਂ ੇ ਮਨ ਪਰਚਾਵੇ ਾ ਸਾਧਨ ਹੁੂੰ ੀਆਂ ਸਨ । ਇਨਹਾਂ ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਦ ੱ ਡ ਭਰ ਕੇ ਰੋਟੀ ਦਮਲ ਜਾਂ ੀ ਸੀ । ਉਨਹਾਂ ੀ ਸਮਾਦਜਕ
ਅਵਸਿਾ ਉਨਹਾਂ ੇ ਮਾਲਕ ੇ ਸੁਭਾਅ ਤੇ ਦਨਰਭਰ ਕਰ ੀ ਸੀ । ਗੁਲਾਮ ਆਪਣੀ ਬਹਾ ਰੀ ਅਤੇ ਚਤੁਰਾਈ ਦ ਖਾ ਕੇ ਉੱਚ ਪ ਵੀ
ਲੈ ਸਕ ੇ ਜਾਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਸਕ ੇ ਸਨ ।
ਪ੍ਰ.12.ਮੁਸਿਮਾਨ ਿੋ ਕ ਕੀ ਖਾਂਦੇ -ਪ੍ੀਂਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ-ਮੁਸਦਲਮ ਸਮਾਜ ਦਵੱ ਚ ਅਮੀਰ ਸਰ ਾਰ ,ਸੱ ਯ ,ਸ਼ੇਖ, ਮੁੱ ਲਾਂ ਅਤੇ ਕਾਜੀਆਂ ੇ ਭੋਜਨ ਦਵੱ ਚ ਮੱ ਖਣ, ਦਮਰਚ -ਮਸਾਲੇ ੀ
ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹੁੂੰ ੀ ਸੀ ।ਪਲਾਓ ਅਤੇ ਕੋਰਮਾ ਉਹਨਾਂ ਾ ਮਨਭਾਉਂ ਾ ਖਾਣਾ ਸੀ ।ਦਮੱ ਠੇ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦਵੱ ਚ ਹਲਵਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਬਤ ਬਹੁਤ
ਪਰਚੱਦਲਤ ਸਨ । ਉਸ ਸਮੇਂ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਾ ਪਰਯੋਗ ਵੀ ਹੁੂੰ ਾ ਸੀ। ਸਾਧਾਰਨ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਸਨ । ਕਣਕ ੀ ਰੋਟੀ
ਅਤੇ ਭੁੂੰ ਦਨਆ ਹੋਇਆ ਮਾਸ ਦਨਿੱਤ ਾ ਭੋਜਨ ਸੀ ਜੋ ਬਾਜਾਰਾਂ ਦਵੱ ਚੋਂ ਦਮਲ ਜਾਂ ਾ ਸੀ ।ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਾਦਮਆਂ ਦਵੱ ਚ ਭੋਜਨ ਨਾਲ ਲੱਸੀ
ਪੀਣ ਾ ਵੀ ਆਮ ਦਰਵਾਜ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.13.ਮੁਸਿਮਾਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਲਹਰਾਵੇ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-ਉੱਚ ਸ਼ਰੇਣੀ ੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਾ ਪਦਹਰਾਵਾ ਭੜਕੀਲਾ ਤੇ ਕੀਮਤੀ ਹੁੂੰ ਾ ਸੀ । ਉਨਹਾਂ ੇ ਕੱ ਪੜੇ ਰੇਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਸਤ ੇ
ਹੁੂੰ ੇ ਸਨ ।ਅਮੀਰ ਲੋ ਕ ਤੁਰਲੇ ਵਾਲੀਆਂ ਪੱ ਗਾਂ ਬੂੰ ਨਹ ੇ ਸਨ। ਪੱ ਗ ਨੂੰ ‘ਚੀਰਾ’ ਵੀ ਦਕਹਾ ਜਾਂ ਾ ਸੀ।
2.ਸ਼ਾਹੀ ਗੁਲਾਮ ਕਮਰ ਕੱ ਸਾ ਬੂੰ ਨਹ ੇ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਜੇਬ ਦਵੱ ਚ ਉਹ ਰੁਮਾਲ ਰੱ ਖ ੇ ਸਨ। ਉਹ ਲਾਲ ਜੁੱ ਤਾ ਪਦਹਨ ੇ ਸਨ ।ਉਨਹਾਂ ੇ
ਦਸਰ ਉੱਤੇ ਆਮ ਦਜਹਾ ਕੁੱ ਲਹਾ ਹੁੂੰ ਾ ਸੀ।
3. ਧਾਰਦਮਕ ਵਰਗ ੇ ਲੋ ਕ ਸਤੀ ਕੱ ਪੜੇ ਪਦਹਨ ੇ ਸਨ। ਉਹ ਸੱ ਤ ਗਜ ੀ ਪੱ ਗ ਬੂੰ ਨਹ ੇ ਸਨ। ਉਹ ਆਮ ਕਮੀਜ ਅਤੇ ਪਜਾਮੇ
ਪਦਹਨ ੇ ਸਨ ।ਉਹ ਜੁਰਾਬ ਅਤੇ ਜੁੱ ਤਾ ਵੀ ਪਦਹਨ ੇ ਸਨ ।ਸਫੀ ਲੋ ਕ ਖੁੱ ਲਹਾ ਚੋਗਾ ਪਦਹਨ ੇ ਸਨ ।
4. ਮੁਸਲਮਾਨ ਔਰਤਾਂ ਜੂੰ ਪਰ, ਿੱ ਗਰਾ ਤੇ ਉਸ ੇ ਹੇਠ ਤੂੰ ਗ ਪਜਾਮਾ ਪਦਹਨ ੀਆਂ ਸਨ । ਪਰ ੇ ਲਈ ਬੁਰਕੇ ਾ ਪਰਯੋਗ ਕੀਤਾ
ਜਾਂ ਾ ਸੀ ।
ਪ੍ਰ.14.ਮੁਸਲਿਮ ਸਮਾਜ ਲਵਿੱ ਚ ਇਸਤਰੀ ਦੀ ਹਾਿਤ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ-1.ਮੁਸਦਲਮ ਸਮਾਜ ਦਵਚ ਔਰਤ ਨੂੰ ਸਦਤਕਾਰਯੋਗ ਸਿਾਨ ਪਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ।
2.ਅਮੀਰਾਂ ੀਆਂ ਹਵੇਲੀਆਂ ਦਵਚ ਔਰਤਾਂ ੇ ਹਰਮ ਹੁੂੰ ੇ ਸਨ ਤੇ ਉਨਹਾਂ ੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਾਸੀਆਂ ਰੱ ਖੀਆਂ ਜਾਂ ੀਆਂ ਸਨ ।
3.ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਰ ੇ ਾ ਦਰਵਾਜ ਸੀ।
4.ਸਾਧਾਰਨ ਿਰਾਂ ਦਵੱ ਚ ਔਰਤਾਂ ੇ ਰਦਹਣ ਲਈ ‘ਜਾਨਾਨ-ਖਾਨਾ’ ਹੁੂੰ ਾ ਸੀ ।
5.ਔਰਤਾਂ ਬੁਰਕਾ ਪਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਦਨਕਲ ੀਆਂ ਸਨ ।
ਪ੍ਰ.15.ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਕਾਿ ਤੋਂ ਪ੍ਲਹਿਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਜਾਤ- ਪ੍ਾਤ ਬਾਰੇ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ- ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਹੂੰ ਸਮਾਜ ਚਾਰ ਜਾਤਾਂ ਬਰਾਹਮਣ ,ਖੱ ਤਰੀ, ਵੈਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ ਰ ਦਵੱ ਚ ਵੂੰ ਦਡਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਇਹਨਾਂ ਜਾਤਾਂ ਤੋਂ
ਦਬਨਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਉਪ-ਜਾਤਾਂ ਪੈ ਾ ਹੋ ਚੁੱ ਕੀਆਂ ਸਨ। ।ਬਰਾਹਮਣ, ਸਮਾਜ ਪਰਤੀ ਆਪਣੇ ਫਰਜ ਭੁੱ ਲ ਕੇ ਸੁਆਰਿੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ । ਉਹ
ਲੋ ਕਾਂ ਨੂੰ ਵਦਹਮਾਂ-ਭਰਮਾਂ ਦਵੱ ਚ ਫਸਾ ਕੇ ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਂ ੇ ਸਨ । ਵੈਸ਼ ਅਤੇ ਖੱ ਤਰੀਆਂ ੀ ਹਾਲਤ ਠੀਕ ਸੀ । ਸ਼ ਰਾਂ ੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ
ਮਾੜੀ ਸੀ । ਉਨਹਾਂ ੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਦਪੂੰ ਡਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਨ ।
ਸ.ਸ.ਸ.ਸ. ਰੂੰ ਿਦੜਆਲ, ਦਜਲਹਾ: ਮਾਨਸਾ ਸ.ਸ.ਸ.ਸਮਾਰਟ ਸਕਲ ਦਤੱ ਬੜ, ਦਜਲਹਾ: ਗੁਰ ਾਸਪੁਰ