Hướng dẫn soạn bài “Đất nước” và nhiệm vụ học tập:

1. Đọc trước bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi

2. Đọc trước phần Tri thức Ngữ văn về thể thơ tự do (trang 68, 69)

3. Nhiệm vụ cần chuẩn bị trước:

I. Tìm hiểu chung

Tổ 1: Tìm hiểu Khái niệm thơ tự do và nhân vật trữ tình => hoàn thiện Phiếu học
tập trong buổi học. (Mục 1,2)

Tổ 2: Tìm hiểu về Hình ảnh, ngôn từ, cảm hứng chủ đạo của thơ tự do => hoàn
thiện Phiếu học tập trong buổi học. (Mục 3,4)

Tổ 3: Tìm hiểu về tác giả Nguyễn Đình Thi (hoàn thiện vào giấy bằng sơ đồ tư duy
tự sáng tạo theo gợi ý) – chuẩn bị trước ở nhà

1
Tổ 4: Tìm hiểu về tác phẩm “Đất nước” (hoàn thiện vào giấy bằng sơ đồ tư duy tự
sáng tạo theo gợi ý) – chuẩn bị trước ở nhà

II. Đọc tìm hiểu chi tiết

Nhóm 1: Tìm hiểu hoài niệm về Hà Nội trong “những ngày thu đã xa” (Khổ 1 -2 )

2
Gợi ý: (Trình bày ngắn gọn)

* Hình ảnh thiên nhiên của mùa thu Hà Nội:

+ Những “tín hiệu” gợi nhớ:

 không khí mát trong

 làn gió nhẹ
 hương cốm đầu mùa
 cái chớm lạnh của làn gió heo may
 những chiếc lá vàng lặng lẽ rơi
 nắng vàng tan chảy trên thềm phố vắng.

=> Hình ảnh đặc trưng của mùa thu, gợi không gian, màu sắc và hương vị đã dựng
lại được bằng tất cả các giác quan xúc giác, khứu giác, thị giác.

- Biện pháp tu từ: so sánh, liệt kê (khi thuyết trình cần chỉ rõ các biện pháp được
sử dụng qua các chi tiết cụ thể nào)

- Từ ngữ: từ láy tượng thanh “xao xác”, từ ngữ gợi hình gợi cảm “chớm lạnh, hơi
may…”

Hình ảnh mùa thu Hà Nội trong hoài niệm: đẹp, phảng phất nỗi buồn trong
sáng thể hiện qua những rung cảm tinh tế của nhà thơ.

* Con người:

“Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”

- Tâm trạng: bâng khuâng, lưu luyến

- Tư thế “ra đi”, “đầu không ngoảnh lại”: bề ngoài như lạnh lùng, quyết tâm, dứt
khoát chia tay để lên đường nhưng vẫn vấn vương, hình dung ra mùa thu đẹp và
buồn ở “sau lưng”.

=> Lưu luyến, yêu quê hương, quyết tâm ra đi vì lí tưởng.

Tổng kết chung:

 Bức tranh mùa thu đẹp một cách cổ kính, sang trọng nhưng vắng lặng và
phảng phất buồn. Bức tranh đã chuyền tải được cái hồn của một HN nghìn năm
văn vật.

3
Tổ 2: Tìm hiểu hình ảnh mùa thu Việt Bắc ở hiện tại (Khổ 3)

- Cảnh thu nay hiện lên mới mẻ:

“Những cánh đồng thơm mát”,

“Những ngả đường bát ngát”,

“Những dòng sông đỏ nặng phù sa”.

 Nghệ thuật: Liệt kê cùng các từ ngữ miêu tả đi kèm nhấn mạnh vẻ đẹp trù phú,
xanh tươi của đất nước.

- Tình thu náo nức, tươi vui : “Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi”

=> Mở ra niềm phấn chấn của non sông, niềm vui đang lan tỏa trong tâm hồn
người.

+ Gió heo may xao xác hiu hắt buồn => ngọn gió tự do phóng khoáng thổi ào ạt
làm cả “rừng tre phấp phới” reo vui trong nắng, bầu trời thu “thay áo mới” trong
biếc, với “tiếng nói cười thiết tha”.

=> Niềm vui dâng lên từ trong lòng người rồi lan toả ra cảnh vật.

4
Nhận xét khổ 3: Bức tranh mùa thu nơi chiến khu Việt Bắc tươi mới, rạng rỡ,
thể hiện niềm vui, lòng tự hào của chiến thắng cách mạng. Cảm hứng về mùa thu
gắn liền với cảm hứng về đất nước.

Tổ 3: Tìm hiểu về hình ảnh đất nước từ trong đau thương căm hờn

- Hình ảnh:

 Cánh đồng quê chảy máu

 Dây thép gai đâm nát trời chiều
 Bát cơm chan đầy nước mắt
 Đứa đè cổ đứa lột da

- Nghệ thuật:

+ Hình ảnh chọn lọc, vừa tả thực vừa khái quát.

+ Biện pháp tu từ: Liệt kê, nhân hóa, đối lập

+ Giọng điệu: xót xa

 Cảm xúc của tác giả: đau buồn, xót xa căm hờn, gửi gắm tình yêu tha thiết với
đất nước.

Tổ 4: Tìm hiểu về hình ảnh đất nước quật cường anh dũng đứng lên chiến đấu

5
* Hình ảnh:

 “Gốc lúa bờ tre bật lên tiếng căm hờn”

 “Ôm đất nước”
 “Người áo vải thành anh hùng”
 “Xiềng xích không khóa được trời đầy chim, đất đầy hoa”
 “Súng đạn không bắn được lòng dân ta yêu thương nước nhà”

+ Biện pháp tu từ: Liệt kê, nhân hóa, ẩn dụ

+ Giọng điệu: Mạnh mẽ, hào hùng

+ Hình tượng đất nước: Đầy uất hận, bật lên nỗi căm hờn, biết vượt qua đau
thương để chiến đấu và chiến thắng.

 Cảm xúc tác giả: Tự hào, tràn đầy niềm tin và tinh thần lạc quan.
* Hình tượng đất nước trong khổ cuối:

Tạo nên bức tượng đài của đất nước sừng sững chói ngời trên nền của máu lửa,
bùn lầy trong không gian dồn dập, âm vang tiếng súng nổ rung trời...

 Bức tượng đài hiên ngang, hào hùng, rực rỡ.