‫مهر ‪, 10 1392‬‬

‫معموال تحقیق را از منظرهای متفاوت به گونه های مختلف تقسیم می‬

‫کنند‬
‫* معیارهای تقسیم بندی معموال عبارتند از‬
‫ج‪-‬از نظرروش اجرای تحقیق‬ ‫ب‪-‬روش جمع آوری اطالعات‬ ‫الف‪-‬هدف‬

‫اول‪:‬تحقیق از نظر هدف معموال به سه دسته بنیادی ‪،‬کاربردیوتوسعه ای تقسیم می شود‬

‫الف‪-‬تحقیق بنیادی )‪(Basic Research‬‬
‫هدف این نوع پژوهش‪،‬توسعه وگسترش نظريه ها (دانش هاي نو)ازطريق کشف ويژگي هاي عمومي‬
‫ومشترک يااصول کلي است‪.‬نظيرتحقيقاتي که چامسکي درموردزبان هاي مختلف موجود درجهان‬
‫انجام دادونتيجه گرفت که اين زبانها دارای ويژگي هاي عمومی مشترکي مانند سازمان وترکيب هاي‬
‫دستوري کماکان مشترک هستند وبراين اساس نظريه زيستي بودن رشدزبان را مطرح کرد‬
‫تحقيقات بنيادي معموًال ديرتر از ساير انواع آن به نتيجه مي‌رسد و در عين حال به سرمايه‌گذاري‬
‫بيشتري نيز احتياج دارد‪ .‬لذا بسياري از كشورهاي در حال توسعه كه معموًال به دنبال نتايج فوري و‬
‫كوتاه مدت هستند از پرداختن به آن طفره مي‌روند‬
‫ب‪-‬تحقيق کاربردي )‪(Applied Research‬‬
‫هدف دراين نوع از پژوهش رشدوبهترکردن يک محصول ياروال يک فعاليت وخالصه‪ ،‬آزمودن مفاهيم‬
‫نظري ومجرد(ذهني)درموقعيت هاي واقعي ميباشد‪.‬هرچند دراين تحقيق مانند تحقيق بنيادي اصول‬
‫مربوط به روش هاي گزينش نمونه واستنباط ها وتعميم ها ازنتایج درمورد جمعيتي که نمونه ازآن‬
‫انتخاب شده است‪،‬رعایت می شود‬
‫ج‪-‬پژوهش توسعه ای‬
‫پژوهشي كه با هدف ترويج نتايج پژوهشهاي بنيادي و كاربردي به منظور استفاده در توليد مواد‪،‬‬
‫فراورده ها‪ ،‬وسايل‪ ،‬ابزار‪ ،‬فرايندها و روشهاي جديد و يا بهبود آنها صورت مي گيرد‬

‫انواع روش تحقیق از نظر روش جمع آوری اطالعات‬

‫الف‪-‬روش کتابخانه‌ای‬
‫در تمام تحقیقات علمی مورد استفاده قرار می گیرد و دربعضی از آنها موضوع تحقیق از نظر روش‌‪ ،‬از‬
‫آغاز تا انتها متکی بر یافته‌های تحقیق کتابخانه ای است ‪.‬در تحقیقاتی که ماهیت کتابخانه‌ای ندارند‬
‫نیز محققان ناگزیر از کاربرد روش کتابخانه‌ای در تحقیق خود هستند‪ .‬در این گروه تحقیقات‪ ،‬محقق باید‬
‫ادبیات و سوابق مساله و موضوع تحقیق را مطالعه کند‪ .‬درنتیجه‌‪ ،‬باید از روش کتابخانه ای استفاده‬
‫کند و نتایج مطالعات خود را در ابزار مناسب شامل فیش‌‪ ،‬جدول‌ و فرم ثبت و نگهداری و درپایان به‬
‫طبقه بندی و بهره برداری از آن‌ها اقدام کند‌ ‪ .‬با توجه به نقش روش کتابخانه ای درتحقیقات علمی‪،‬‬
‫الزم است محققان از این روش مطلع باشند‪ .‬نخستین گام در مهارت تحقیق کتابخانه‌ای‌‪ ،‬آشنایی با‬
‫نحوه استفاده از کتابخانه است‌‪ ،‬یعنی محققان باید از روش‌های کتابداری‌‪ ،‬نحوه استفاده از برگه دان و‬
‫ثبت مشخصات منابع‪ ،‬نحوه جست‌و جو و سفارش کتاب آگاهی یابند‬

‫کتابخانه‌ها از نظر دسترسی محقق به منابع به سه گروه تقسیم می شوند‪ .‬نخست‪« ،‬کتابخانه‌های‬
‫»باز» دوم‌‪« ،‬کتابخانه های بسته» سوم‌‪« ،‬کتابخانه‌های نیمه باز‬
‫به عبارتی دیگر‪،‬منظور از مطالعات کتابخانه‌ای مطالعاتی است که موضوعات مورد مطالعه در اختیار و‬
 ‫دسترس محقق قرار نداشته و غالبًا مربوط به گذشته‌ای دور یا نزدیک می‌گردد‪ .‬به همین دلیل غالبًا‬
‫اصطالح مطالعات کتابخانه‌ای را مترادف با مطالعات تاریخی بکار می‌برند‬

‫ب‪-‬روش تحقیق میدانی‬

‫در این روش محقق مدتی در میان جامعه مورد تحقیق خود زندگی می‌کند و به تحقیق درباره‬
‫موضوعی خاص در آن محیط می‌پردازد‪ .‬محقق هیچگونه دستکاری در محیط انجام نمی‌دهد‪ ،‬بلکه بدون‬
‫هیچ دخالتی در جریان طبیعی رویدادها تا آنجایی که می‌تواند اطالعات جمع آوری می‌کند در این‬
‫تحقیق میدانی ‪ ،‬مشاهده عنصر اصلی را تشکیل می‌دهد‬
‫به عبارتی‪،‬منظور از مطالعات میدانی تحقیقاتی است که موضوع مورد مطالعه در اختیار محقق قرار‬
‫داشته باشد و یا به عبارت دیگر محقق را بدان دسترسی باشد بعنوان مثال وقتی محقق هدفش‬
‫مطالعه در زندگی کشاورزان ساکن یک روستا و یا قشری از جامعه و یا گروهی از کارگران یک‬
‫موسسه تولیدی و یا مردم عشایری باشد مطالعه‪ ,‬از نوع مطالعه میدانی است و اطالق اصطالح‬
‫میدانی به مفهوم ارتباط مستقیم و رویاروی محقق با پدیده های مورد مطالعه است‬

‫روش هاي تحقيق از سه منظر قابل تقسيم بندي هستند‬

‫الف‪.‬از منظر هدف که به دودسته بنيادي وکاربردي تقسيم مي شوند‬
‫ب‪.‬ازمنظر روش هاي جمع آوري اطالعات که به دودسته کلي ميداني(پيمايشي) وکتابخانه اي تقسيم‬
‫مي شوند و روش ميداني به روش هاي پرسشنامه‪ ،‬مصاحبه و مشاهده تقسيم مي شود‬
‫واما از منظر ديگر‪،‬يعني‬
‫ج‪ .‬ازمنظرروش اجراي تحقيق که به ‪9‬روش تقسيم مي شود‬
‫ازاين قسمت قصدداريم تا به طور اجمال اين ‪9‬روش راموردبررسي وشناسايي قراردهيم‬
‫‪ .1‬روش تاريخي‬
‫اين روش درمورد تحقيقاتي به کارمي رود که درمورد موضوعي که درگذشته اتفاق افتاده صورت مي‬
‫گيرد‪.‬‬
‫دراين روش محقق تالش مي کند تا باتوجه به گذشت زمان و دور بودن زمان واقعه با بررسي اسناد‬
‫ومدارک مربوط به آن به بررسي تمام يا قستي از واقعه که مورد توجه اوقرارگرفته بپردازد‪.‬حتي ممکن‬
‫است درباره همان قسمت موردعالقه محقق ‪،‬قبال تحقيقاتي صورت گرفته باشد اما محقق يا بازاويه‬
‫اي ديگر ويا اينکه بادسترسي به سند جديد وياپي بردن به مخدوش بودن اسناد مورد استناد‬
‫درتحقيقات مشابه بخواهد موضوع را مورد پژوهش وتحقيق قراردهد‬
‫هدف دراين روش‪:‬تجزيه وتحليل وتفسير وبهره برداري از وقايع گذشته بامنطور کشف اصول ويژگي‬
‫هاي مشترک رفتار انساني براي درک وقايع مشابه مي باشد‬
‫* ويژگي هاي تحقيق تاريخي‬
‫‪ .1‬محقق به دنبال بررسي درستي وصحت اطالعات موجوددرباره موضوع مي باشد‬
‫منابع موردنياز واستفاده محقق به دودسته تقسيم مي شود ‪.2.‬‬
‫منابع دست اول مانند اسنادي که توسط ناظران واقعي جمع آوري شده است ويا توسط آنان‪-‬‬
‫ايجادگرديده است ويا اثار نقاشي‪،‬دست نوشته ها‪،‬ابزار ولباس مورد استفاده درآن زمان‬
‫منابع دست دوم مانند گزارش هايي که توسط افرادي که مستقيما ناظرواقعي نبوده اند اما توانسته‪-‬‬
‫اند از طريق منابع دست اول به اطالعاتي دست يافته باشند‬
‫به طورطبيعي محقق درصورت وجودمنابع دست اول بايد از آنها استفاده نمايد‬
‫محقق بايد منابع وآثاررا مورد نقد وبررسي دقيق قرار بدهد‪ .‬مثال حتي در وقايع تاريخي اطالعات منابع‬
‫دست اول نيز مورد نقد قرار گيرد چرا که امکان دارد براثرانگيزه اي خاص اطالعات وتصوير درستي از‬
‫موضوع ارائه نگردد واطالعات براساس بي طرفي تنظيم نشده باشد‪.‬ضمن اينکه بررسي صحت ساير‬
‫آثار مانند دست نوشه ها‪،‬نقاشي ها‪،‬سکه ها ويا ابزار نيز از وظايف محقق مي باشد‬
‫*به عنوان نمونه مي توان به چند مثال اشاره کرد‬
‫بررسي تاثيراصالحات اميرکبير برساختار قدرت درايران دوره قاجار‪-‬‬
‫بررسي مباني فرهنگي سياست خارجي ايران دردوره شاه عباس‪-‬‬
‫بررسي وضعيت آموزش وپرورش دوره سامانيان‪-‬‬
 ‫بررسي تاثيرشرايط سياسي واجتماعي برشکل گيري مکتب بهزاد(نگارگري)‪-‬‬
‫بررسي نقش قذرت هاي بزرگ در شکست مصدق‪-‬‬

‫تحقيق توصيفي ‪2.‬‬

‫تحقيق توصيفي به پژوهشي گفته مي شود که محقق به توصيف عيني‪،‬واقعي ومنظم خصوصيات يک‬
‫پديده مي پردازد‪.‬دراين روش محقق بااستفاده از روش هاي مختلف جمع آوري اطالعات سعي مي‬
‫‪.‬کند تا تصويري نسبتا درست از پديده مورد نظرخودارائه دهد‬
‫*ويژگي هاي تحقيق توصيفي‬

‫توجه اصلي محقق به توصيف وگزارش نويسي از وقايع بدون دخالت دادن گرايش ها ونظرات خود ‪.1.‬‬
‫مي باشد‬

‫دراين روش وقايع مورد مقايسه وارزشيابي نيز قرار مي گيرند ‪.2.‬‬
‫*هدف روش توصيفي‬
‫توصيف ويا توضيح شرايط موجود به صورت منظم‬
‫به عنوان نمونه چند نمونه از عناوين مربوط ارائه مي گردد‬
‫بررسي انتظارات جوانان ‪20‬تا‪25‬ساله شهرکرد ازرييس جمهورآينده‪-‬‬
‫بررسي ميزان محبوبيت کانديداهاي رياست جمهوري دوره دهم در اهواز‪-‬‬
‫بررسي وضعيت وميزان گرايش دختران ‪18‬تا‪25‬ساله اصفهان به موسيقي پاپ‪-‬‬
‫بررسي داليل فرهنگي گرايش به اعتياد درمشهد در ‪5‬سال اخير‪-‬‬

‫تحقيق تداومي ومقطعي ‪3.‬‬

‫تحقيق تداومي تحقيقي است که محقق درآن چگونگي مراحل رشد ويا تغييرات به وجودآمده درزمان‬
‫مشخص را مورد بررسي قرار مي دهد‪.‬به عنوان مثال چگونگي رشد وتکامل ذهني گروه خاصي از‬
‫کودکان در سنين ‪6‬تا‪12‬سالگي‬
‫* هدف تحقيق‬
‫‪.‬مشخص نمودن چگونگي رشد‪،‬تغييرکمي ويا کيفي متغيري خاص دريک دوره زماني مشخص ‪1‬‬
‫ويژگي هاي تحقيق تداومي ومقطعي ‪ .2‬محقق بايددراين نوع از تحقيق به مطالعه متغيرها ورشد‬
‫وگسترش آنها دراثرگذشت زمان با توجه به نظام تغييرات رشد‪،‬ميزان تغييرات‪،‬جهت وپيامدهاي اين‬
‫تغييرات وعوامل مرتبط وموثر براين تغييرات بپردازد‪.‬مدت زمان اين تحقيق طوالني بوده ومعموال‬
‫ذراثرگذشت زمان ازتعداد نمونه ها کاسته شده وبراي محقق دردسرهايي را فراهم مي نمايد‪.‬دراين‬
‫رابطه چندنکته محل توجه است‬
‫اوال ‪ ،‬داليل متعددي مي تواند براي اين افت مي تواند وجودداشته باشد مانند فوت برخي از نمونه‬
‫‪...‬ها‪،‬تغييرمحل سکونت‪،‬عدم تمايل براي همکاري و‬
‫ثانيا جايگزيني نمونه هاي ديگر ممکن است همراه باگرايش ها وتعصبات محقق باشد‪.‬ضمن اينکه‬
‫حتي ممکن است گذشته از تعصبات محقق‪،‬شرايط اجتماعي وپيراموني که درآن زمان متفاوت گشته‬
‫برروند انتخاب نمونه تاثير بگذارد‬

‫محقق بايدباتوجه به طوالني بودن روند تحقيق پيوستگي وميزان هزينه هاي مختلف راازابتداپيش‪.‬‬
‫‪.‬بيني نمايد ‪3‬‬

‫‪.‬بين تحقيق تداومي ومقطعي تفاوت وجود دارد ‪.4‬‬

‫درتحقيق مقطعي تعداد نمونه بيشتراز تحقيق تداومي مي باشد‪.‬اما درتحقيق تداومي متغيرهاي مورد‪-‬‬
‫مطالعه بيشتر از تحقيق مقطعي مي باشد‬
‫درتحقيق تداومي مطالعه وبررسي ميزان تغييرات هر عاملي درظرف زمان ‪،‬هدف اصلي مي باشد‪-‬‬
‫درتحقيق مقطعي هزينه تحقيق کمتر است‪-‬‬
‫درتحقيق مقطعي مراحل مختلف کاريکي نيستند‪-‬‬
‫*نمونه هايي از تحقيق تداومي و مقطعي‬
‫بررسي وضعيت رشدذهني کودکان ‪6‬تا‪12‬ساله شهرکرد‪-‬‬
‫بررسي وضعيت شکل گيري تعامل اجتماعي نوجوانان‪13‬تا‪ 17‬ساله تبريز‪-‬‬
 ‫‪.‬تحقيق موردي وزمينه اي ‪4‬‬
‫دراين نوع از تحقيق‪،‬توجه محقق بيشتر به آن نکات وعوامل مهم ويا بامعني است که به درصورتي‬
‫درشناخت گذشته وحال ويا مطالعه ميزان تغييرات يک مورد خاص موثراست‬
‫*هدف تحقيق موردي و زمينه اي‬
‫شناسايي ودرک جامعي ازيک دوره کامل يا قسمتي مهم از يک واحد‪.‬اين واحد مورد مطالع ممکن‬
‫‪.‬است يک فرد‪،‬فاميل‪،‬يک گروه‪،‬يک موسسه اجتماعي ويا يک جامعه باشد‬
‫ويژگي هاي تحقيق موردي وزمينه اي *‬

‫اين روش به طورعميق کنش وواکنش هاي ميان عوامل به وجودآورنده تغييريارشد وگسترش ‪.1.‬‬
‫رادرمورديا زمينه اي ويژه وارسي مي کند‬

‫‪.‬ارائه دهنده تصوير کامل وسازمان يافته اي از واحد تحقيق است ‪.2‬‬

‫برعکس تغيير تحقيق توصيفي‪،‬هدف دراينجا بررسي تعدادبيشتري متغير دريک نمونه محدود است ‪.3.‬‬
‫درحالي که درتحقيق توصيفي هدف‪،‬بررسي تعدادکمتري متغير درنمونه هاي بيشتر است‬
‫*نمونه هايي از تحقيق موردي وزمينه اي‬
‫بررسي تحقيقات ومطالعه پياژه از رشد شناختي کودکان‪-‬‬
‫بررسي وضعيت تحصيلي‪،‬تعامل اجتماعي وخصوصيات رفتاري دانش آموز احمدي(داراي اختالل‪-‬‬
‫يادگيري)‬
‫مطالعه شرايط زندگي فرهنگي مردم در منطقه ‪15‬تهران‪-‬‬

‫‪.‬تحقيق همبستگي ياهمخواني ‪5‬‬

‫دراين روش محقق دوياچند دسته از اطالعات مختلف مربوط به يک گروه يا يک دسته از اطالعات از دويا‬
‫چند گروه رادراختيار قراردارد وتالش دارد تا ميزان تغييرات دريک يا چند عامل دراثرتغييرات يک ياچند‬
‫عامل ديگر را مورد بررسي قرار دهد‬
‫* هدف تحقيق همبستگي‬
‫بررسي ميزان تغييرات يک ياچندعامل دراثرتغييرات يک ياچندعامل ديگر از طريق به دست آوردن ضريب‬
‫همبستگي‬
‫*ويژگي هاي تحقيق همبستگي‬

‫‪.‬معموال دراين روش محقق درصدد پاسخگويي به سه سوال است ‪.1‬‬

‫"اول‪ ،‬آيا رابطه اي بين اين دودسته از اطالعات وجود دارد يا نه؟‬
‫دوم‪ ،‬در صورت مثبت بودن جواب سوال باال سوال دوم طرح مي شود وآن اينکه‪"،‬آيا جهت همبستگي‬
‫"مثبت است يا منفي؟‬
‫سوم‪ ،‬ميزان همبستگي چقدراست؟"‬
‫درحالت همبستگي مثبت‪،‬تغييرات درهردودسته اطالعات دريک جهت است‬
‫در حالت همبستگي منفي‪،‬تغييرات در هردو دسته اطالعات در جهت خالف يکديگر عمل مي نمايند‬

‫محقق براي محاسبات آماري حداقل به دو دسته اطالعات نياز دارد تابتواند پاسخ اين سه سوال را‪.‬‬
‫‪.‬بدهد ‪2‬‬

‫اين روش زماني به کار مي رود که تعداد متغيرهاي بازيگر در موقعيت آزمايش زياد باشد‪ ،‬به طوري ‪3.‬‬
‫که از طريق روش هاي ديگر قابل کنترل ودستکاري نباشد‬

‫‪.‬اين روش ‪،‬ارزيابي چند متغير وروابط فيمابين آنها رادر لحظه اي ويژه ودر شرايط واقعي امکان دارد ‪4‬‬

‫‪.‬دراين روش صرفا در جات همبستگي وروابط بين متغيرها مورد پژوهش قرار مي گيرد ‪.5‬‬

‫دراين پژوهش الزاما روبط علي ومعلولي شناسايي نمي شود بلکه صرفا مشخص مي شود کدام ‪.6.‬‬
‫‪.‬متغير باکدام متغير به طورنسبي در جهت مثبت يا منفي همگام است‬
 ‫دراين روش تحقيق به علت ضعف کنترل شديد متغيرهاي مستق اثر عوامل خارج از حوزه تحقيق‪.‬‬
‫‪.‬برنتايج زياد است ‪7‬‬
‫*نمونه هايي از روش تحقيق همبستگي وهمخواني‬
‫بررسي رابطه شرکت در کالس هاي آمادگي کنکور ورتبه کسب شده درآزمون سراسري دانشگاه ها‪-‬‬
‫در منطقه ‪2‬تهران‬
‫بررسي ميزان رابطه ميان استفاده از روش فعال با ميزان يادگيري دانش آموزان ابتدايي دختر يزد‪-‬‬
‫بررسي تاثير ميزان حضور دانشجويان رشته نقاشي در نمايشگاه هاي هنري در افزايش انگيزه‪-‬‬
‫تحصيلي آنان‬
‫‪.‬تحقيق علي يا پس از وقوع‪6 .‬‬
‫دراين روش تحقيق‪،‬محقق به دنبال کشف وبررسي روابط بين عوامل وشرايط خاص يانوعي رفتار که‬
‫قبال وجود داشته يا رخ داده ازطريق مطالعه نتايج حاصل از آن است‬
‫* هدف تحقيق علي يا پس از وقوع‬
‫بررسي امکان وجودروابط علت ومعلولي از طريق مشاهده ومطالع نتايج موجود وزمينه قبلي آنها به‬
‫اميد يافتن علت وقوع پديده يا عمل است‬
‫*ويژگي هاي تحقيق علي‬

‫‪.‬هنگامي مفيد است که کنترل تجربي متغيرها غيرعملي وپرخرج است ‪.1‬‬

‫‪.‬ارائه اطالعات مفيد درمورد کيفيت پديده ها يا وقايع ‪.2‬‬

‫‪.‬عدم دخالت محقق در وقوع واقع چون واقعه قبال رخ داده ومحقق بعذ از آن بررسي مي کند ‪.3‬‬

‫‪.‬عدم توانايي کنترل متغيرهاي مستقل ‪.4‬‬

‫عدم اطمينان محقق از شناسايي کامل تمام علل وقوع پديده ‪5.‬‬

‫چون يک پدیده از تعامل مجموعه از علل به وجود مي آيد محقق بايد به اين نکته توجه داشته باشد ‪.6.‬‬
‫که علت ها به تنهايي معموال باعث واقع يا پديده اي نمي گردند‪.‬بلکه تعامل باعث وقوع پديده است‬

‫محقق بايد توانايي درک چگونگي علت وپديده راباتوجه به گذشت زمان داشته باشد ‪.7.‬‬
‫نمونه هايي از تحقيق علي‬
‫بررسي علل وقوع انقالب اسالمي ايران‪-‬‬
‫بررسي علل خودکشي جوانان اروميه اي در ‪10‬سال اخير‪-‬‬
‫بررسي علل ترک تحصيل دختران روستاهاي شهرستان فريمان دردهه گذشته‪-‬‬
‫بررسي علل تجاوز عراق به ايران‪-‬‬
‫بررسي علل تصادفات منجربه مرگ در جاده چالوس در سال گذشته‪-‬‬
‫بررسي علل فرهنگي طالق زنان مطلقه شهرستان سميرم در ‪5‬سال گذشته‪-‬‬
‫بررسي علل معلوليت دانش آموزان استثنايي کاشان‪-‬‬
‫تحقيق تجربي حقيقي ‪7.‬‬
‫دراين روش‪،‬محقق شرايط محيطي خاصي را دستکاري مي کند تا به تاثيراين تغييرات برگروه نمونه پي‬
‫ببرد‬
‫* هدف روش تحقيق تجربي حقيقي‬
‫اين روش دوهدف دارد‪ :‬اول‪ ،‬پيش بيني وقايع در شرايط تجربي است ودوم‪،‬تعميم يافته ها از مطاله‬
‫نونه ها به محيط هاي بزگتر خارج از آژمايشگاه‬
‫ويژگي هاي روش تحقيق تجربي *‬

‫‪.‬دراين روش محقق مبادرت به تشکيل دوگروه مي نمايد ‪.1‬‬

‫اين گروه تحت شرايط خاص مدنظر محقق قرار مي گيرد‪(expermental group):‬گروه تجربه‪-‬‬
‫گروهي که تحت شرايط خاص محقق نبوده اند‪(control group):‬گروه شاهد‪-‬‬

‫محقق دراين روش بايد از روش هايي براي کنترل متغيرهاي ناخواسته يا نامربوط انجام دهد تا ‪.2.‬‬
‫‪:‬تحقيق ذريک محيط کامال تجربي صورت گيرد‪.‬اين کنترل به چند صورت مي باشد‬
 ‫حذف کامل متغيرهاي نامربوط از محيط تجربي مانند حذف عوامل حواس پرتي نمونه ها‪-‬‬
‫)‪(matching cases‬همانند کردن نمونه ها‪-‬‬
‫)‪(balancing cases‬موازنه کردن نمونه ها‪-‬‬
‫)‪ (analysis of covariance‬تجزيه وتحليل کوواريانس‪-‬‬
‫)‪(randomizational method‬استفاده از روش اتفاقي يا تصادفي در انتخاب نمونه ها‪-‬‬
‫کنترل شديد متغيرها از طريق کنترل مستقيم صورت مي گيرد البته با روش تصادفي ‪.3.‬‬

‫محقق به دنبال کاهش تاثير متغيرهاي نامربوط وافزايش تاثير متغيرهاي مستقل مد نظرخود بوده ‪.4.‬‬
‫وتالش مي کند تااشتباهات آماري رابه حداقل برساند‬

‫نتايج تحقيق بايد پاسخگوي سواالت وفرضيه ها باشد ‪.5.‬‬

‫‪.‬قابليت تعميم نتايج حايز اهميت است ‪.6‬‬

‫دراين روش تاثيرات متغيرهاي مستقل وهمچنين ميزان اين تاثير مورد بررسي قرار مي گيرد ‪.7.‬‬

‫‪.‬به خاطر سختي کنترل تمام متغيرها اين روش جزء محدودترين روش ها مي باشد ‪.8‬‬

‫*نمونه هايي از روش تحقيق تجربي‬

‫بررسي روس تدريس سخنراني وفعال برميزان يادگيري درس فارسي‪-‬‬
‫بررسي استفاده از تمرينات ورزشي در ميزان کاهش اضطراب دانش آموزان مدرسه تالش‪-‬‬

‫‪:‬تحقيق تجربي نيمه حقيقي ‪8‬‬

‫دراين روش چون امکان کنترل تمام متغيرها وجود نداشته محقق فقط مي تواند برخي از متغيرها را‬
‫کنترل نمايد ودرشرايط واقعي اجتماعي به کار مي رود‬
‫* هدف از روش تحقيق نيمه تجربي‬
‫نزديک شدن به تحقيق تجربي حقيقي است اما شرايط اجازه کنترل ودستکاري تمام متغيرها را نمي‬
‫‪.‬دهد‬
‫*ويژگي هاي تحقيق نيمه تجربي‬

‫بيشتر مطالعاتي که درزمينه مشکالت ومسايل اجتماعي مانند جرم‪،‬آشوب‪،‬اعتياد و‪...‬مي باشد ‪1.‬‬
‫قابليت استفاده از اين روش رادارا مي باشند‬
‫مهم ترين وظيفه محقق‪،‬شناسايي عوامل عدم کنترل متغيرها وارزشيابي کيفي وکمي آنان است ‪2.‬‬
‫تا بتواند باارائه آنها تحقطق خودرامستندتر نمايد‬

‫‪.‬معموال حتي مطالعات تجربي حقيقي درمورد انسان ‪،‬بيشتر نيمه تجربي مي باشد ‪.3‬‬

‫* نمونه اي از روش تحقيق نيمه تجربي‬

‫بررسي تاثير روتدريس اکتشافي درآموزش علوم دوره ابتدايي مدرسه ايمان‪-‬‬

‫‪:‬تحقيق عملي(ويژه محيط هاي آموزشي) ‪9‬‬

‫دراين روش محقق بايديافته هايش را ازنظر استفاده عملي در موقعيت محلي ومنطقه اي ارزشيابي‬
‫کند نه درگستره کاربردهاي کلي وعمومي‬
‫تحقيق عملي يا پژوهش حين عمل به عنوان يكي از ابزارهاي بهبود آموزش و تدريس جايگاه خود را‬
‫به‌سرعت در نظامهاي آموزشي بازيافته است‪ .‬از داليل گسترش اين انديشه در نظام آموزشي‪،‬‬
‫ناكارآمدي تحقيقات سنتي در پاسخگويي به سواالت اساسي آموزش و پرورش به‌ويژه در سطح‬
‫‪.‬كالسهاي درس است‬
‫*هدف روش تحقيق عملي‬
‫هدف اساسي تحقيق عملي‪ ،‬شناسايي‪ ،‬بررسي‪ ،‬تبيين و حل مسأله و مشكل محيط كار و فعاليت‌‬
‫است (كالس درس‪ ،‬مدرسه‪ ،‬ادارات آموزش و پرورش) و از نتايج آن براي حل مسائل خاص در‬
‫‪.‬موقعيت‌هاي معين استفاده مي‌شود و پژوهشگر پژوهش خود را شخصًا به مرحله اجرا درمي‌آورد‬
 ‫در مراحل و روش هاي تحقيق معلم مقيد به مراعات شيوه ها وفنون آماري گوناگون وپيچيده‬
‫نيست پژوهشگر هر چه به شيوه ها وفنون آماري معتبر بپردازد نتايج کارش ارزشمند تر مي شود‬

‫‪.‬براي اجراي اين روش الگوهاي متفاوتي وجوددارد که براي نمونه فقط يک مورد از آن ذکر مي شود‬
‫الگوي ‪8‬مرحله روش تحقيق عملي(مايکل باسي‪)1998:‬‬
‫شامل ‪3‬پرسش و‪8‬مرحله‬
‫پرسش اول‪:‬در حال حاضر در مدرسه ما چه مي گذرد؟‬
‫مرحله ‪1‬‬
‫تعريف پرسش ومساله‪،‬افراد مورد نظر‪،‬کجا وچه زماني؟‬
‫مرحله‪2‬‬
‫توصيف موقعيت آموزشي‪،‬کار مورد انتظار‪،‬زيربناي فکري عمل ما‬
‫مرحله‪3‬‬
‫جمع آوري داده هاي ارزياب‪،‬نظر مشارکت کنندگان در اين وضعيت‬
‫داده هايي که مي تواند در ارزيابي موثر باشد‬
‫مرحله‪4‬‬
‫بررسي ومرور داده ها‪،‬يافتن تناقض ميا آنچه دلخواه ماست وآنچه به نظر مي رسد اتفاق مي افتد‬
‫پرسش دوم‪:‬چه تغييراتي به وجود بياوريم؟‬
‫مرحله ‪5‬‬
‫ارايه تغيير واصالحات پيشنهادي‬
‫پرسش سوم‪:‬وقتي تغيير به وجود مي آيد چه وضعيتي پيش خواهد آمد؟‬
‫مرحله‪6‬‬
‫نظارت برتغيير پيشنهادي‪،‬نظارت بر اعمال تغيير پيشنهادي‬

‫مرحله‪7‬‬
‫تحليل داده هاي ارزياب‪،‬شناخت تغييرات به وجود آمده در اثر تغيير پيشنهادي‬
‫مرحله‪8‬‬
‫مرور وبررسي تغيير‪،‬تصميم گيري براي بعد از اين‪،‬آياتغيير ارزش داشت وکافي است يا چرخه ديگري از‬
‫پژوهش بايد صورت گيرد‪،‬نتايج پژوهش رابايد با چه معياري سنجيد وبا چه کسي درميان گذاشت؟‬