‫بسم هللا الرحمن الرحیم‬

‫د افغانستان اسالمی جمهوریت اساسي‬

‫قانون‬
‫قانون اساسی افغانستان‬
‫ترتیب کننده‪ :‬پوهنیار څارمن سید حامد‬
‫حکیمی‬
 ‫اهمیت و تاریخچه مختصر قانون اساسی‬
‫قانون اساسی در تاریخ کشورها و ملت ها اهمیت خاصی دارد‪،‬‬
‫زیرا قانون اساسی مجموعه اصول و قواعدی است که شکل‬
‫حکومت‪ ،‬سازمان ها و نهاد های سیاسی دولت‪ ،‬روابط و‬
‫وظایف و صالحیت های آنها و همچنین حقوق اساسی و‬
‫آزادی های عمومی افراد را که دولت مکلف به احترام و‬
‫رعایت آنها است مشخص می سازد‪ ،‬و به همین جهت است که‬
‫در زبان ما این قانون به صفت (اساسی) متصف شده است‪.‬‬
‫چون اساسی ترین مسآله جامعه یعنی (حقوق بشر و آزادی‬
‫های فردی) و رابطه آن با حکومت را تعریف و تبیین می کند‪.‬‬
 ‫ادامـــــــــــــــــه‬
‫از طرف دیگر در سلسله مراتب قوانین داخلی کشورها‪ ،‬از‬
‫قانون اساسی به عنوان (قانون مادر) یا (ام القوانین) یاد می‬
‫شود زیرا اسناد تقنینی از نظر سلسله مراتب به ترتیب ذیل‪،‬‬
‫درجه بندی می شود ‪.‬‬
‫‪ -1‬در درجه اول‪ ،‬قانون اساسی‪.‬‬
‫‪ -2‬در درجه دوم‪ ،‬قوانین عادی‪.‬‬
‫‪ -3‬در درجه سوم‪ ،‬مقرره ها‪ ،‬اساسنامه ها و مصوبات‬
‫حکومت‪.‬‬
‫‪ -4‬در درجه چهارم‪ ،‬طرزالعمل ها و لوایح داخلی ادارات‪.‬‬
‫در میان مجموعه فوق قانون اساسی در رتبه نخست قرار‬
‫دارد چون ساختار اصلی و اصول اساسی و بنیادین‬
‫سیستم سیاسی و نظام حقوقی کشور در قانون اساسی‬
‫مشخص می گردد و تمام اسناد تقنینی دیگر باید در‬
‫چارچوب قانون اساسی و مطابق با مفاد و روحیه و‬
‫نصوص آن وضع شوند و اگر کمترین مخالفت یا‬
‫تعارض با احکام آن داشته باشند‪ ،‬از اعتبار حقوقی ساقط‬
‫و ملغی تلقی می شوند‪.‬‬
‫• پس اولین قانون اساسی از کشور ایاالت متحده امریکا که در‬
‫سال ‪ ۱۷۷۶‬در ایالت ویرجینیا به تصویب رسید که بعدًا‬
‫دوباره درسال ‪ ۱۷۸۹‬م به تصویب رسید ‪ ،‬که بعد از امریکا‬
‫قانون اساسی فرانسه که در سال ‪ ۱۷۹۱‬وضع شد که بعد از‬
‫این در سراسر اروپا به حیث یک حرکت سیاسی ادامه یافت‪.‬‬
 ‫تاریخچه تصویب قانون اساسی در کشور‬
‫‪ -1‬نظامنامه اساسی دولت عالیه افغانستان‪ :‬برای اولین بار در‬
‫تاریخ افغانستان در سال ‪ ۱۳۰۳‬در دوران سلطنت شاه امان‌الله‬
‫قانونی به نام «نظامنامه» به نشر رسید‪،‬‬
‫‪ -2‬اصول اساسی دولت عالیه افغانستان‪ :‬این اصول اساسی در دوره‬
‫نادرخان به تاریخ ‪ ۸‬عقرب ‪۱۳۱۰‬شمسی در ‪۱۱۰‬ماده به‬
‫تصویب رسید‪.‬‬
‫• قانون اساسی ‪ :۱۳۴۳‬این قانون در ‪ ۲۹‬سنبله سال ‪ ۱۳۴۳‬در‬
‫یازده فصل ‪ ۱۲۸‬ماده در زمان محمد ظاهر شاه به تصویب لویه‬
‫جرگه رسید‪.‬‬
‫• قانون اساسی ‪ :۱۳۵۵‬این قانون در زمان زمامداری محمد‬
‫داود خان در ‪ ۱۳‬فصل ‪ ۱۳۶‬ماده در ‪ ۲۵‬دلو ‪ ۱۳۵۵‬از طرف‬
‫لویه جرگه به تصویب رسید‪.‬‬
‫• ‪ -۵‬اصول اساسی جمهوری دیموکراتیک افغانستان‪ :‬این اصول‬
‫اساسی در ‪۲۵‬حمل ‪۱۳۵۹‬هجری شمسی توسط (شورای‬
‫انقالبی جمهوری دیموکراتیک افغانستان) در زمان ببرک‬
‫کارمل در ‪ ۶۸‬ماده به طور موقت تصویب گردیده و به‬
‫تطبیق گذاشته شد ‪.‬‬
‫• قانون اساسی ‪ :۱۳۶۶‬این قانون در ‪ ۸‬قوس سال ‪ ۱۳۶۶‬در‬
‫‪ ۱۳‬فصل ‪ ۱۳۹‬ماده در زمان زمامداری دوکتور محمد نجیب‌هللا‬
‫از طرف لویه جرگه به تصویب رسید‪.‬‬
‫• قانون اساسی ‪ :۱۳۸۲‬این قانون در ‪ ۱۲‬فصل ‪ ۱۶۲‬ماده در‬
‫تاریخ ‪ ۲۲‬قوس تا ‪ ۱۴‬جدی سال ‪ ۱۳۸۲‬از طرف لویه جرگه به‬
‫تصویب رسید‪ .‬این قانون در زمان حامد کرزی رئیس جمهوری‬
‫انتقالی دولت جمهوری اسالمی افغانستان تصویب گردید‪.‬‬
 ‫قانون اساسی افغانستان دارای دوازده فصل و‬
‫‪۱۶۲.‬ماده میباشد‬
‫‪ ‬فصل اول دولت را تعریف و مشخص مینماید‪.‬‬
‫‪ ‬فصل دوم حقوق اساسی و وجایب اتباع افغانستان را‬
‫مشخص میسازد‪.‬‬
‫‪ ‬فصل سوم در مورد صالحیت ها و مکلفیت های رئیس‬
‫جمهور میباشد‪.‬‬
‫‪ ‬فصل چهارم حکومت را تشریح مینماید‪.‬‬
‫‪ ‬فصل پنجم شورای ملی را به بحث میگیرد‪.‬‬
‫‪ ‬فصل ششم لویه جرگه و وظایف آن را مشخص مینماید‪.‬‬
 ‫ادامــــــــــــــــــــــــــه‬
‫– فصل هفتم قضاء و محاکم را معرفی میکند‪.‬‬
‫– فصل هشتم در مورد ادارات در افغانستان و والیات آن‬
‫معلومات ارائه میدارد‪.‬‬
‫– فصل نهم در مورد حالت اضطرار است‪.‬‬
‫– فصل دهم در مورد تعدیل قانون اساسی افغانستان است‪.‬‬
‫– فصل یازدهم در مورد احکام متفرقه است‪.‬‬
‫– فصل دوازدهم در مورد احکام انتقالی میباشد‪.‬‬
 ‫تـــــــــــعريف قانون اساســــــــــــــــي‬
‫• قانون اساسی عالی ترین سند حقوقی یک کشور و راهنمائی برای‬
‫تنظیم قوانین دیگر است‪.‬‬
‫• قانون اساسی تعریف کنندۀ اصول سیاسی‪ ،‬ساختار‪ ،‬سلسله مراتب‪،‬‬
‫جایگاه و حدود قدرت سیاسی دولت یک کشور‪ ،‬تعیین و تضمین‬
‫کنندۀ حقوق شهروندان کشور است‪.‬‬
‫• به عبارت دیگر‪ ،‬قانون اساسی تعیین کنندۀ نظام حاکم است‪ ،‬قانونی‬
‫که مشخص میکند قدرت در کجا متمرکز است‪ ،‬و رابط این قدرت‬
‫حاکم با آزادی ها و حقوق افراد ملت چگونه است و این قوای‬
‫حاکمه اعم از قوه مجریه‪ ،‬مقننه‪ ،‬و قضائیه چه اقتدار و مسئولیت‬
‫های در برابر ملت دارند‪.‬‬
 ‫ادامـــــــــــــــــــــــــه‬
‫• عالوه بر این‪ ،‬قانون اساسی مضامینی مانند پرچم کشور‪،‬‬
‫سرود ملی‪ ،‬نشان ملی‪ ،‬پایتخت کشور و اصول حاکم بر‬
‫سیاست های اقتصادی‪ ،‬برنامه های فرهنگی و ورابط خارجی‬
‫کشور را مورد توجه قرار میدهد‪.‬‬
‫• بنًا قانون اساسی عبارت از یک سلسله قواعد و مقرراتی است‬
‫که بشکل حکومت و سازمان قوای سه گانه کشور و حقوق و‬
‫امتیازات و تکالیف افراد را نسبت به دولت بیان میکند‪.‬‬
‫• همچنان میتوان گفت که قانون اساسی قرارداد و میثاق میان‬
‫مردم و حکومت است‪.‬‬
 ‫مــــــــــــــــوارد پیدایش قانون اســـــاسی‬
‫‪ :1‬تحـول تـدریجی جامعـه و ایجـاد شـرایط مسـاعد ذهـنی و‬
‫عیـنی‪( :‬با صدور منشور کبیر توسط پادشاه بریتانیا در‬
‫سال ‪ ۱۲۱۵‬م اولین قانون اساسی را زیر فشار شرایط‬
‫اجتماعی و سیاسی پایه گذاری گرد)‪.‬‬

‫‪ :2‬ایجاد دولت های جدید‪( :‬پس از استقالل مستعمرات)‬

‫‪ :3‬تحـوالت عمیـق‪ :‬چون انقالب‪ ،‬کودتا یا جنگ داخلی که‬

‫منجر به استقرار رژیم جدید گردد‬
‫اســــــــــــــــــاسی‬ ‫قانون‬
‫اصول قانون اساسی‬ ‫اصــــــــــــــــــول‬
‫‪.‬‬
‫اصول قانون‬
‫اساسی‬

‫حاکمیت‬ ‫مردم‬ ‫جمهوری‬

‫دولت واحد‬ ‫اسالمی‬
‫قانون‬ ‫ساالری‬
 ‫اصــــــــــــــــــــل جمهوری اســـــــالمی‬
‫‪ -‬ماده (‪ )۱‬قانون اساسی افغانستان‬ ‫•‬
‫افغانستان دولت جمهوری اسالمی مستقل واحد وغیر قابل تجزیه میباشد‪.‬‬ ‫•‬
‫ماده (‪)۲‬‬ ‫•‬
‫دین دولت جمهوری اسالمی افغانستان دین مقدس اسالم است‪.‬‬ ‫•‬
‫پیروان سایر ادیان در پیروی از دین و اجرای مراسم دینی شان در حدود احکام‬ ‫•‬
‫قانون آزاد میباشند‪.‬‬
‫ماده (‪)۳‬‬ ‫•‬
‫در افغانستان هیچ قانون نمی تواند مخالف معتقدات و احکام دین مقدس اسالم‬ ‫•‬
‫باشد‬
‫ماده (‪)۶‬‬ ‫•‬
‫دولت به ایجاد یک جامعه مرفه و مترقی بر اساس عدالت اجتماعی حفظ کرامت‬ ‫•‬
‫انسانی حمایت حقوق بشر تحقق دموکراسی تامین وحدت ملی برابری بین همه‬
‫اقوام و قبایل و انکشاف متوازن در همه مناطق کشور مکلف میباشد‪.‬‬
 ‫ماده (‪)۱۸‬‬
‫• مبدآ تقویم کشوربرهجرت پیامبر اکرم (ص) استواراست‪.‬‬
‫مبنای کار ادارات دولتی تقویم هجری شمسی میباشد‪.‬‬
‫روزهای جمعه ‪ ۲۸‬اسد و ‪ ۸‬ثور تعطیل عمومی است‪.‬‬
‫سایررخصتی ها توسط قانون تنظمیم میگردد‪.‬‬
 ‫ماده ‪۱۹‬‬ ‫•‬
‫بیرق افغانستان مرکب است از ‪:‬سه قطعه با رنگهاي سیاه‪ ،‬سرخ و‬ ‫•‬
‫سبز که به صورت عمودي‪ ،‬به اندازه هاي مساوي‪ ،‬از چپ به راست‪،‬‬
‫در کنار هم واقع شده‪ ،‬عرض هر رنگ برابر نصف طول آن است و‬
‫در وسط آن نشان ملی افغانستان قرار دارد‪.‬‬
‫نشان ملی افغانستان عبارت از محراب و منبر به رنگ سفید میباشد که‬ ‫•‬
‫در دو گوشۀ آن دو بیرق و در وسط آن در قسمت فوقانی‪ ،‬کلمه مبارك‬
‫ال اله اال هللا محمد رسول هللا و هللا اکبر و اشعۀ خورشید در حال طلوع‬
‫در قسمت تحتانی آن تاریخ ‪۱۲۲۸‬هجري شمسی و کلمۀ افغانستان‪ ،‬جا‬
‫داشته و از دو طرف با خوشه هاي گندم احاطه شده است‪.‬‬
‫طرز استفاده از بیرق و نشان ملی توسط قانون تنظیم میگردد‪.‬‬ ‫•‬
 ‫انواع قــــــــــــــــــوانین اساســـــــــــــــــی‬
‫• بر اساس تدوین انواع قــــــــــــــــــوانین اساســـــــــــــــــی‬
‫بر دو قسم است!‬
‫• قانون اساسی مدون (نوشتاری) که در یک متن مشحص تهیه‬
‫و تدوین شده باشد‪.‬‬
‫• قانون اساسی غیر مدون یا عرفی (غیر نوشتاری) مانند‬
‫انگلستان که متن معین و مشحصی به نام قانون اساسی‬
‫نداره‪.‬‬
 ‫• بر اساس معیار بازنگری قانون اساسی به دو قسم است!‬
‫‪ )1‬قانون اساسی انعطاف ناپذیر‪ :‬اگر بازنگری دارای شرایط‬
‫سخت باشه انعطاف ناپذیر گفته میشود (قانون اساسی‬
‫افغانستان از جمله قوانین انعطاف ناپذیر است زیرا تعدیل‬
‫مواد این قانون ضرورت به تشریفات خاص مانند تدویر لویه‬
‫جرگه دارد)‪.‬‬
‫‪ )2‬قانون اساسی انعطاف پذیر‪ :‬اگر تشریفات بازنگری ساده‬
‫باشه انعطاف پذیر گفته میشود (این نوع قانون اساسی را‬
‫مجلس نمایندگان‪ /‬پارلمان میتواند تعدیل نماید‪).‬‬
‫مرور اجمالی بر مفهوم و محتویات قانون اســــــــاسی‬
‫‪ -‬قانون اساسی مادر همه قوانین موضوعه است‪.‬‬
‫‪ -‬قانون اساسی تعیین کننده نظام یک کشور است‪.‬‬
‫‪ -‬قانون اساسی قوا و ارکان یک دولت را معین میسازد‪.‬‬
‫‪ -‬قانون اساسی حدود صالحیت های دولت را تعیین میکند‪.‬‬
‫‪ -‬قانون اساسی تنظیم کننده روابط میان دولت و ملت است‪.‬‬
‫‪ -‬قانون اساسی تضمین کننده حقوق ذاتی و اساسی اتباع یک‬
‫کشور است‪.‬‬
‫‪ -‬قانون اساسی وجایب اتباع را تعیین میکند‪.‬‬
 ‫مـــــــــــــــــراحل وضع قانون اســـــاســــی‬
‫تس|وید‪ :‬تهی|ه و ط|رح ق|انون اس|ت ک|ه مس|وده توس|ط لوی|ه جرک|ه ت|رتیب‬ ‫‪)1‬‬
‫میگردد‪.‬‬
‫تدقیق‪ :‬توسط خود لویه جرګه صورت میگیرد‪.‬‬ ‫‪)2‬‬
‫تصـویب‪ :‬توس|ط لوی|ه جرګ|ه بع|د از غ|ور و بررس|ی ص|ورت‬ ‫‪)3‬‬
‫میگیرد‬
‫توشـیح‪ :‬مرحل|ه بع|د از تص|ویب اس|ت ک|ه مص|وبه توس|ط رئیس‬ ‫‪)4‬‬
‫جمهور به امضا‌ء میرسد‪.‬‬
‫نشـر‪ :‬معم|وال ق|انون بع|د از توش|یح آن در ارگ|ان رس|می ک|ه در‬ ‫‪)5‬‬
‫افغانس|تان| بن|ام |جری|ده |رس|مي |ی|اد |میش|ود |چ|اپ |و نش|ر م|یگ|ردد ک|ه‬
‫بدی|ن صور|ت قا|نون ت|وشیح |شده وارد| مرح|له انفاذ میگ|ردد‪.‬‬
 ‫اه ـــــــــــــــــــمیت مــــــــــختصر قانون اساســی‬
‫ق|انون اساس|ی در ت|اریخ کش|ورها و ملت ه|ا اهمیت خاص|ی‬
‫دارد زی|را ق|انون اساس|ی مجموع|ه اص|ول و قواع|دی اس|ت ک|ه‬
‫ش|کل حک|ومت‪ ،‬س|ازمان ه|ا و نه|اد ه|ای سیاس|ی دولت‪ ،‬رواب|ط‬
‫و وظ|ایف و ص|الحیت ه|ای آنه|ا و همچ|نین حق|وق اساس|ی و‬
‫آزادی ه|ای عم|ومی اف|راد را ک|ه دولت مکل|ف ب|ه اح|ترام و‬
‫رع|ایت آنه|ا اس|ت مش|خص می س|ازد و ب|ه همین جهت اس|ت ک|ه‬
‫در زب|ان م|ا این ق|انون ب|ه ص|فت (اساس|ی) متص|ف ش|ده اس|ت‪.‬‬
‫چ|ون اساس|ی ت|رین مس|آله جامع|ه یع|نی (حق|وق بش|ر و آزادی‬
‫ه|ای ف|ردی) و رابط|ه آن ب|ا حک|ومت را تعری|ف و تب|یین می‬
‫کند‪.‬‬
‫مناب ــــــــــــــع قانون اســـــــــــــاســــــــــی‬

‫‪ -۱‬دین‪،‬‬
‫‪ -۲‬عرف و عنعنات پسندیده یک کشور‪،‬‬
‫‪ -۳‬عرف و تعامالت بین المللی‪،‬‬
‫‪ -۴‬دکتورین‪،‬‬
 ‫اصل دموکراسی‬

‫مردم‬
‫افغانستان‬

‫ولسی‬ ‫شورای‬ ‫شورای‬ ‫رئیس‬

‫جرګه‬ ‫والیتی‬ ‫محلی‬ ‫جمهور‬
 ‫اص ــــــــــــــــل حـــــــــــــــــاکمیت قانون‬
‫‪۱‬‬
‫حاکمیت قانون‬
‫تساوی در‬ ‫التزام قوای‬ ‫حقوق اساسی‬
‫برابر قانون‬ ‫اجرائیه و‬ ‫اتباع‬
‫قضائیه به قانون‬

‫استقالل قضایی‬ ‫تفکیک قوا‬

‫حق ــــــــــــــــــــوق اســـــــــــاسی اتباع‬
‫این نوع حقوق بطور عموم به سه دسته تقسیم مینمایم‪:‬‬
‫‪ -۱‬حقوق مربوط به آزادی‪.‬‬
‫‪ -۲‬حقوق مربوط به امنیت‪.‬‬
‫‪ -۳‬حقوق مربوط به انکشاف و ترقی‪.‬‬
‫که هر یک از آن ذیًال بحث مینماییم‪:‬‬
‫الف‪ :‬حقوق ناظر به آزادی‬
‫آزادی یا تمامیت جسمی (ماده ‪۲۴‬و ‪۴۹‬قانون اساسی)‬ ‫•‬
‫آزادی مذهب (ماده ‪۲‬قانون اساسی)‬ ‫•‬
‫آزادی بیان (ماده ‪۳۴‬قانون اساسی )‬ ‫•‬
‫آزدی اجتماعات و تظاهرات (‪۳۶‬قانون اساسی)‬ ‫•‬
‫ادامـــــــــــــــــــــــه‬

‫ب‪ :‬حقوق ناظر به امنیت اتباع‪:‬‬

‫این حقوق در مجموع به دو قسم تقسیم میشود‪:‬‬
‫‪ -۱‬حقوق ناظر به امنیت قضایی‪.‬‬
‫‪ -۲‬حقوق ناظر به اقتصادی‪.‬‬
‫الف‪ -‬حقوق ناظر به امنیت قضایی‬
‫‪ ‬تساوی افراد در برابر قانون ( ماده ‪۲۲‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫‪ ‬منع بازداشت خود سرانه (ماده ‪۲۷‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫‪ ‬حق دسترسی به محاکم (مواد ‪۱۱۶‬و مابعد قانون اساسی)‪.‬‬
‫‪ ‬علنی بودن محاکمات (ماده ‪۱۲۸‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫‪ ‬منع اخذ اقرار به اجبار و اکراه ( ماده ‪ ۳۰‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫‪ ‬منع تعرض به مسکن ( ماده ‪ ۳۸‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫منع محاکمات و مجازات مضاعف (مواد ‪۱۹‬و ‪ ۲۰‬قانون جزاء)‬ ‫•‬
‫منع مجازات های مخالف کرامت انسانی ( ماده ‪ ۲۹‬قانون‬ ‫•‬
‫اساسی)‬
‫حق داشتن وکیل مدافع (ماده ‪ ۳۱‬قانون اساسی)‬ ‫•‬
‫برائت الذمه (ماده ‪۲۵‬قانون اساسی)‬ ‫•‬
‫شخصی بودن جرم و جزاها (ماده ‪ ۲۶‬قانون اساسی)‬ ‫•‬
‫قانونیت جرم و جزاها (ماده ‪ ۲۷‬قانون اساسی)‬ ‫•‬
‫عدم استراداد مجرمین ( ماده ‪ ۲۸‬قانون اساسی)‬ ‫•‬
 ‫ب‪ -‬حقوق ناظر به امنیت اقتصادی اتباع‪:‬‬
‫• حق مالکیت (ماده ‪ ۴۰‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫• حق مصؤنیت از خساره بی موحب‪(.‬ماده ‪ ۵۱‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫• حق استحکام اقتصادی ( ماده ‪ ۶‬و ‪ ۱۰‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫• حق کار ( ماده ‪ ۴۸‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫ج‪ -‬حقوق ناظر به انکشاف و ترقی اتباع‪:‬‬
‫• حق تعلیم و تربیه ( ازماده ‪ ۴۳‬الی ‪ ۴۸‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫• حق داشتن محیط سالم‪.‬‬
‫• حق صحت و سالمتی ( مواد ‪ ۵۲‬و ‪ ۵۳‬قانون اساسی)‪.‬‬
‫• تأسیس جمعیت ها (ماده ‪ ۳۵‬قانون اساسی)‪.‬‬
 ‫اصـــــــــــــــل دولـــــــــــت واحــــــــــد‬
‫هدف اساسی این اصل آن است که مفکوره و اندیشه نظام فدرالی‬
‫دـر افغانسـتان را رد کنـد‪ .‬از ـخصوصـیات یـک ـنظـام ـواحـ ـد فقـدان‬
‫هــر ـگون ـهـ صــالحـیت اصــلی ـبــراي مراـجــع مـنطقــوي و ـوالیــتیـ‬
‫ن اـسـاـس نظـامـ اـدارـي ـکشـور تنهـ ـا تـوسـط ـارـگا ـنهـاي‬
‫میب ـاشـ ـد‪ ،‬بـر اـی ـ‬
‫دولـت مـرکـزي ـتنظیم ـمیشـو ـد و همـه ـصـالحیـتهـاي ـرهـبر ي والیـتی‬
‫ي بـه آـنها تـفوـیض ـشـده اسـت‪.‬‬ ‫ذیصالح ـمرکز ـ‬‫ـ‬ ‫اـ ـز طر ف مراـجـع‬
‫در مقابــل‪ ،‬در نظــام فــدرالی‪ ،‬نهادهــاي منطقــوي دولت‪ ،‬داراي‬
‫صـالحیت هـاي خـاص خـود میباشـند کـه بـه مـوجب قـانون اساسـی‬
‫خود آن والیت به آنها اعطاء شده است ‪.‬‬
‫مناطقی در جمهوري فدرال آلمان یا در ایاالت متحده آمریکا‪ ،‬که ایالتها‬
‫به طور عادي داراي صالحیت وضع قانون و سایر مقررات میباشند‪.‬‬
‫مادۀ اول‪:‬‬
‫افغانسـتان‪ ‌،‬دولت جمهـوري اسـالمي‪ ،‬مسـتقل‪ ،‬واحـد و غـير قابـل تجزيه‬
‫مي باشد‪.‬‬
‫مادۀ ‪:۱۳۶‬‬
‫ادارۀ جمهـوري اسـالمي افغانسـتان بـر اسـاس واحـدهاي اداره مرکـزي و‬
‫ادارات محلي‪ ‌،‬طبق قانون‪ ‌،‬تنظيم ميگردد‪.‬‬
 ‫ماده ‪:۱۳۹‬‬
‫شوراي واليتي در تأمين اهداف انکشافي دولت و بهبود امور واليت به نحوي‬
‫که در قوانين تصريح مي گردد سهم گرفته و در مسايل مربوط به واليت‬
‫مشوره مي دهد‪.‬‬
‫شوراي واليتي وظايف خود را با همکاري ادارۀ محلي اجرا مي نمايد‪.‬‬
‫مادۀ ‪:۱۴۰‬‬
‫براي تنظيم امــور و تأمين اشتراک فعا ل مردم در ادارۀ محلي ‌‪ ،‬در ولسوالي‬
‫ها و قريه ها‪ ،‬مطابق به احکام قانون ‌‪ ،‬شوراها تشکيل مي گردند‪.‬‬
‫ا عضاي اين شوراها از طريق انتخابات آزاد‪ ،‬عمومي‪ ،‬سري و مستقيم از‬
‫طرف ساکنين محل براي مدت سه سال انتخاب مي شوند‪ .‬سهم گيري‬
‫کوچيان در شوراهاي محلي مطابق به احکام قانون تنظيم مي گردد‪.‬‬
 ‫دولـــــــــــــــــــــــــــــــــــــت‬
‫مادۀ اول‪:‬‬ ‫•‬
‫افغانستان‪ ،‬دولت جمهوری اسالمی‪ ،‬مستقل‪ ،‬واحد و غیر قابل‬ ‫•‬
‫تجزیه می باشد‪.‬‬
‫مادۀ دوم‪:‬‬ ‫•‬
‫دین دولت جمهوری اسالمی افغانستان‪ ،‬دین مقدس اسالم‬ ‫•‬
‫است‪ .‬پیروان سایر ادیان در پیروی از دین و اجرای مراسم‬
‫دینی شان در حدود احكام قانون آزاد می باشند‪.‬‬
 ‫مادۀ سوم‪:‬‬ ‫•‬
‫در افغانستان هیچ قانون نمی تواند مخالف معتقدات و احكام دین‬ ‫•‬
‫مقدس اسالم باشد‪.‬‬
‫مادۀ چهارم‪:‬‬ ‫•‬
‫حاكمیت ملی در افغانستان به ملت تعلق دارد كه به طور مستقیم یا‬ ‫•‬
‫توسط نمایندگان خود آن را اعمال می كند‪ .‬ملت افغانستان عبارت‬
‫است از تمام افرادی كه تابعیت افغانستان را دارا باشند‪ .‬ملت‬
‫افغانستان متشكل از اقوام پشتون‪ ،‬تاجك‪ ،‬هزاره‪ ،‬ازبك‪ ،‬تركمن‪،‬‬
‫بلوچ‪ ،‬پشه یی‪ ،‬نورستانی‪ ،‬ایماق‪ ،‬عرب‪ ،‬قرغیز‪ ،‬قزلباش‪ ،‬گوجر‪،‬‬
‫براهوی وسایر اقوام می باشد‪.‬‬
‫• برهر فرد از افراد ملت افغانستان كلمۀ افغان اطالق می شود‪.‬‬
‫هیچ فرد از افراد ملت از تابعیت افغانستان محروم نمی‬
‫گردد‪ .‬امور مربوط به تابعیت و پناهندگی توسط قانون تنظیم‬
‫می گردد‪.‬‬
 ‫• مادۀ پنجم‪:‬‬
‫• تطبیق احكام این قانون اساسی و سایر قوانین‪ ،‬دفاع از‬
‫استقالل‪ ،‬حاكمیت ملی و تمامیت ارضی و تأمین امنیت و‬
‫قابلیت دفاعی كشور از وظایف اساسی دولت می باشد‪.‬‬
 ‫• مادۀ ششم‪:‬‬
‫• دولت به ایجاد یك جامعه مرفه و مترقی بر اساس عدالت‬
‫اجتماعی‪ ،‬حفظ كرامت انسانی‪ ،‬حمایت حقوق بشر‪ ،‬تحقق‬
‫دموكراسی‪ ،‬تأمین وحدت ملی‪ ،‬برابری بین همه اقوام و قبایل‬
‫و انكشاف متوازن در همه مناطق كشور مكلف می باشد‪.‬‬
 ‫مادۀ شانزدهم‪:‬‬
‫• از جمله زبانهای پشتو‪ ،‬دری‪ ،‬ازبكی‪ ،‬تركمنی‪ ،‬بلوچی‪ ،‬پشه‬
‫یی‪ ،‬نورستانی‪ ،‬پامیری و سایر زبانهای رایج در كشور‪،‬‬
‫پشتو و دری زبانهای رسمی دولت می باشند‪.‬‬
‫• در مناطقیكه اكثریت مردم به یكی از زبانهای ازبكی‪،‬‬
‫تركمنی‪ ،‬پشه یی‪ ،‬نورستانی‪ ،‬بلوچی و یا پامیری تكلم می‬
‫نمایند آن زبان عالوه بر پشتو و دری به حیث زبان سوم‬
‫رسمی می باشد و نحوۀ تطبیق آن توسط قانون تنظیم می‬
‫گردد‪.‬‬
‫• دولت برای تقویت و انكشاف همه زبانهای افغانستان‬
‫پروگرامهای مؤثر طرح و تطبیق می نماید‪.‬‬
 ‫• مادۀ هجدهم‪:‬‬
‫‪ ‬مبدأ تقویم كشور بر هجرت پیغمبر اكرم استوار است‪.‬‬
‫‪ ‬مبنای كار ادارات دولتی تقویم هجری شمسی می باشد‪.‬‬
‫‪ ‬روزهای جمعه‪ ٢٨ ،‬اسد و ‪ ٨‬ثور تعطیل عمومی است‪،‬‬
‫سایر رخصتی ها توسط قانون تنظیم می گردد‪.‬‬
 ‫• مادۀ نزدهم‪:‬‬
‫• بیرق افغانستان مركب است از ‪:‬‬
‫سه قطعه با رنگهای سیاه‪ ،‬سرخ و سبز كه به صورت عمودی‪،‬‬
‫به اندازه های مساوی‪ ،‬از چپ به راست‪ ،‬در كنار هم واقع شده‪،‬‬
‫عرض هر رنگ برابر نصف طول آن است و در وسط آن‬
‫نشان ملی افغانستان قرار دارد‪.‬‬
 ‫• نشان ملی افغانستان عبارت از‪:‬‬
‫• محراب و منبر به رنگ سفید می باشد كه در دو گوشه آن دو‬
‫بیرق و در وسط آن در قسمت فوقانی‪ ،‬كلمه مبارك ال اله اال‬
‫هللا محمد رسول هللا و هللا اكبر و اشعۀ خورشید در حال طلوع‬
‫و در قسمت تحتانی آن تاریخ ‪ ١٢٩٨‬هجری شمسی و كلمه‬
‫افغانستان‪ ،‬جا داشته و از دو طرف با خوشه های گندم احاطه‬
‫شده است‪.‬‬
 ‫مادۀ بیستم‪:‬‬ ‫•‬
‫سرود ملی افغانستان به زبان پشتو و با ذكر هللا اكبر و نام‬ ‫•‬
‫اقوام افغانستان می باشد‪.‬‬
‫مادۀ بیست و یكم‪:‬‬ ‫•‬
‫پایتخت افغانستان شهر كابل می باشد‪.‬‬ ‫•‬
 ‫حقوق اساسی و وجایب اتباع‬
‫مادۀ بیست و دوم‪:‬‬ ‫•‬
‫هر نوع تبعیض و امتیاز بین اتباع افغانستان ممنوع است‪.‬‬ ‫•‬
‫اتباع افغانستان اعم از زن و مرد در برابر قانون دارای‬ ‫•‬
‫حقوق و وجایب مساوی می باشند‪.‬‬
‫مادۀ بیست و سوم‪:‬‬ ‫•‬
‫زندگی موهبت الهی و حق طبیعی انسان است‪ ،‬هیچ شخص‬ ‫•‬
‫بدون مجوز قانونی از این حق محروم نمی گردد‪.‬‬
 ‫مادۀ بیست و ششم‪:‬‬ ‫•‬
‫جرم یك عمل شخصی است‪.‬‬ ‫•‬
‫تعقیب‪ ،‬گرفتاری یا توقیف متهم و تطبیق جزا براو به شخص‬ ‫•‬
‫دیگری سرایت نمی كند‪.‬‬
‫مادۀ بیست و هفتم‪:‬‬ ‫•‬
‫هیچ عملی جرم شمرده نمی شود مگر به حكم قانونی كه قبل‬ ‫•‬
‫از ار تكاب آن نافذ گردیده باشد‪.‬‬
‫• هیچ شخص را نمی توان تعقیب‪ ،‬گرفتار و یا توقیف نمود‬
‫مگر بر طبق احكام قانون‪.‬‬
‫• هیچ شخص را نمی توان مجازات نمود مگر به حكم محكمۀ‬
‫با صالحیت و مطابق به احكام قانونی كه قبل از ارتكاب فعل‬
‫مورد اتهام نافذ گردیده باشد‪.‬‬
 ‫• مادۀ بیست و هشتم‪:‬‬
‫• هیچ یك از اتباع افغانستان به علت اتهام به جرم‪ ،‬به دولت‬
‫خارجی سپرده نمی شود مگر بر اساس معامله بالمثل و پیمان‬
‫های بین الدول كه افغانستان به آن پیوسته باشد‪.‬‬
‫• هیچ افغان به سلب تابعیت و یا تبعید در داخل یا خارج‬
‫افغانستان محكوم نمی شود‪.‬‬
 ‫• مادۀ بیست و نهم‪:‬‬
‫• تعذیب انسان ممنوع است‪ .‬هیچ شخص نمی تواند حتی به‬
‫مقصد كشف حقایق از شخص دیگر‪ ،‬اگر چه تحت تعقیب‪،‬‬
‫گرفتاری یا توقیف و یا محكوم به جزا باشد‪ ،‬به تعذیب او‬
‫اقدام كند یا امر بدهد‪.‬‬
‫• تعیین جزایی كه مخالف كرامت انسانی باشد‪ ،‬ممنوع است‪.‬‬
 ‫• مادۀ سی ام‪:‬‬
‫• اظهار‪ ،‬اقرار و شهادتی كه از متهم یا شخص دیگری به‬
‫وسیله اكراه به دست آورده شود‪ ،‬اعتبار ندارد‪ .‬اقرار به جرم‬
‫عبارت است از اعتراف متهم با رضایت كامل و در حالت‬
‫صحت عقل‪ ،‬در حضور محكمۀ با صالحیت‪.‬‬
 ‫• مادۀ سی و چهارم‪:‬‬
‫• آزادی بیان از تعرض مصؤن است‪.‬‬
‫• هر افغان حق دارد فكر خود را به وسیله گفتار‪ ،‬نوشته‪ ،‬تصویر‬
‫و یا وسایل دیگر‪ ،‬با رعایت احكام مندرج این قانون اساسی‬
‫اظهار نماید‪.‬‬
‫• مادۀ سی و ششم‪:‬‬
‫• اتباع افغانستان حق دارند برای تأمین مقاصد جایز و صلح‬
‫آمیز‪ ،‬بدون حمل سالح‪ ،‬طبق قانون اجتماع و تظاهرات نمایند‪.‬‬
 ‫• مادۀ سی و هشتم‪:‬‬
‫• مسكن شخص از تعرض مصؤن است ‪ .‬هیچ شخص‪ ،‬به‬
‫شمول دولت‪ ،‬نمی تواند بدون اجازۀ ساكن یا قرارمحكمۀ با‬
‫صالحیت و به غیر از حاالت و طرزی كه در قانون تصریح‬
‫شده است‪ ،‬به مسكن شخص داخل شود یا آنرا تفتیش نماید‪.‬‬
 ‫• مادۀ چهل وسوم‪:‬‬
‫• تعلیم حق تمام اتباع افغانستان است كه تا درجه لیسانس در‬
‫مؤسسات تعلیمی دولتی به صورت رایگان از طرف دولت‬
‫تأمین می گردد‪.‬‬
 ‫• مادۀ پنجاه و پنجم‪:‬‬
‫• دفاع از وطن وجیبۀ تمام اتباع افغانستان است‪ .‬شرایط اجرای‬
‫دورۀ مكلفیت عسكری توسط قانون تنظیم میگردد‪.‬‬
‫• مادۀ پنجاه و ششم‪:‬‬
‫• پیروی از احكام قانون اساسی‪ ،‬اطاعت از قوانین و رعایت‬
‫نظم و امن عامه وجیبه تمام مردم افغانستان است‪ .‬بی خبری‬
‫از احكام قانون عذر دانسته نمی شود‪.‬‬
 ‫رئیس جمـــــــــــــــــــــــــــــهور‬
‫• مادۀ شصتم‪:‬‬
‫• رئیس جمهور در رأس دولت جمهوری اسالمی افغانستان‬
‫قرار داشته‪ ،‬صالحیت های خود را در عرصه های اجرائیه‪،‬‬
‫تقنینیه و قضائیه‪ ،‬مطابق به احكام این قانون اساسی‪ ،‬اعمال‬
‫می كند‪.‬‬
‫• رئیس جمهور دارای دو معاون اول و دوم‪ ،‬میباشد‪.‬‬
‫• معاون اول رئیس جمهور در حالت غیاب‪ ،‬استعفأ و یا وفات‬
‫رئیس جمهور‪ ،‬مطابق به احكام مندرج این قانون اساسی‪،‬‬
‫عمل می كند‪ .‬در غیاب معاون اول رئیس جمهور‪ ،‬معاون‬
‫دوم مطابق به احكام مندرج این قانون اساسی عمل می كند‪.‬‬
 ‫• مادۀ شصت و یكم‪:‬‬
‫• رئیس جمهور با كسب اكثریت بیش از پنجاه فی صد آرای‬
‫رای دهندگان از طریق رأی گیری آزاد‪ ،‬عمومی‪ ،‬سری و‬
‫مستقیم انتخاب می گردد‪ .‬وظیفۀ رئیس جمهور در اول‬
‫جوزای سال پنجم بعد از ا نتخابات پایان می یابد‪.‬‬
‫• انتخابات به منظور تعیین رئیس جمهور جدید در خالل مدت‬
‫سی الی شصت روز قبل از پایان كار رئیس جمهور برگزار‬
‫میگردد‪.‬‬
‫• هرگاه در دور اول هیچ یك از كاندیدان نتواند اكثریت بیش از‬
‫پنجاه فیصد آرا را به دست آورد‪ ،‬انتخابات برای دور دوم در‬
‫ظرف دو هفته از تاریخ اعالم نتایج انتخابات برگزار می‬
‫گردد و در این دور تنها دو نفر از كاندیدانی كه بیشترین آرا‬
‫را در دور اول به دست آورده اند‪ ،‬شركت می نمایند‪.‬‬
‫• در دور دوم انتخابات‪ ،‬كاندیدی كه اكثریت آرا را كسب كند‪،‬‬
‫رئیس جمهور شناخته می شود‪.‬‬
‫• هرگاه یكی از كاندیدان ریاست جمهوری در جریان دور اول‬
‫یا دوم رأی گیری و یا بعد از انتخابات و قبل از اعالم نتایج‬
‫انتخابات وفات نماید‪ ،‬انتخابات مجدد مطابق به احكام قانون‬
‫برگزار میگردد‪.‬‬
 ‫• مادۀ شصت و دوم‪:‬‬
‫شخصی كه به ریاست جمهوری كاندید می شود‪ ،‬واجد‬ ‫•‬
‫شرایط ذیل می باشد‪:‬‬
‫تبعۀ افغانستان‪ ،‬مسلمان و متولد از والدین افغان بوده و‬ ‫•‬
‫تابعیت كشور دیگری را نداشته باشد؛‬
‫در روز كاندید شدن سن وی از چهل سال كمتر نباشد؛‬ ‫•‬
‫از طرف محكمه به ارتكاب جرایم ضد بشری‪ ،‬جنایت و یا‬ ‫•‬
‫حرمان از حقوق مدنی محكوم نشده باشد؛‬
‫• هیچ شخص نمی تواند بیش از دو دوره به حیث رئیس‬
‫جمهور انتخاب گردد‪.‬‬
‫• حكم مندرج این ماده در مورد معاونین رئیس جمهور نیز‬
‫تطبیق می گردد‪.‬‬
 ‫• مادۀ شصت و چهارم‪:‬‬
‫رئیس جمهور دارای صالحیتها و وظایف ذیل می باشد‪:‬‬ ‫‪)1‬‬
‫مراقبت از اجرای قانون اساسی؛‬ ‫‪)2‬‬
‫تعیین خطوط اساسی سیاست كشور به تصویب شورای ملی؛‬ ‫‪)3‬‬
‫قیادت اعالی قوای مسلح افغانستان؛‬ ‫‪)4‬‬
‫اعالن حرب و متاركه به تائید شورای ملی؛‬ ‫‪)5‬‬
‫فرستادن قطعات قوای مسلح به خارج افغانستان به تائید‬ ‫‪)6‬‬
‫شورای ملی؛‬
‫اعالن حالت اضطرار به تا ئید شورای ملی و خاتمه دادن‬ ‫‪)1‬‬
‫به آن؛‬
‫تعیین وزرا‪ ،‬لوی څارنوال‪ ،‬رئیس بانك مركزی‪ ،‬رئیس‬ ‫‪)2‬‬
‫امنیت ملی و رئیس سره میاشت به تائید ولسی جرگه و‬
‫عزل و قبول استعفای آنها؛‬
‫تخفیف و عفو مجازات مطابق به احكام قانون؛‬ ‫‪)3‬‬
‫تأسیس كمیسیون ها به منظور بهبود ادارۀ كشور مطابق به‬ ‫‪)4‬‬
‫احكام قانون؛ وغیره‪...‬‬
 ‫• مادۀ شصت و هفتم‪:‬‬
‫• در صورت استعفا‪ ،‬عزل یا وفات رئیس جمهور و یا‬
‫مریضی صعب العالج كه مانع اجراء وظیفه شود‪ ،‬معاون‬
‫اول رئیس جمهور صالحیتها و وظایف رئیس جمهور را به‬
‫عهده می گیرد‪.‬‬
‫• رئیس جمهور استعفای خود را شخصا به شورای ملی اعالم‬
‫می نماید‪.‬‬
 ‫حـــــكومــــــــــــــــــــــــــــــــت‬
‫• مادۀ هفتاد و یكم‪:‬‬
‫• حكومت متشكل است از وزرا كه تحت ریاست رئیس جمهور‬
‫اجرای وظیفه می نمایند‪ .‬تعداد وزرا و وظایف شان توسط‬
‫قانون تنظیم می گردد‪.‬‬
‫• تنها حامل تابعیت افغانستان باشد‪ .‬هرگاه كاندید وزرات‬
‫تابعیت كشور دیگری را نیز داشته باشد‪ ،‬ولسی جرگه‬
‫صالحیت تائید و یا رد آنرا دارد؛‬
‫• دارای تحصیالت عالی‪ ،‬تجربۀ كاری و شهرت نیك باشد؛‬
‫سن وی از سی و پنج سال كمتر نباشد؛‬
‫• از طرف محكمه به ارتكاب جرایم ضد بشری‪ ،‬جنایت و یا‬
‫حرمان از حقوق مدنی محكوم نشده باشد‪.‬‬
 ‫• مادۀ هفتاد و پنجم‪:‬‬
‫حكومت دارای وظایف ذیل می باشد‪:‬‬ ‫•‬
‫تعمیل احكام این قانون اساسی و سایر قوانین و فیصله های‬ ‫•‬
‫قطعی محاكم؛‬
‫حفظ استقالل‪ ،‬دفاع از تمامیت ارضی و صیانت منافع و‬ ‫•‬
‫حیثیت افغانستان در جامعه بین المللی؛‬
‫تأمین نظم و امن عامه و از بین بردن هر نوع فساد اداری؛‬ ‫•‬
‫ترتیب بودجه‪ ،‬تنظیم وضع مالی دولت و حفاظت دارایی‬ ‫•‬
‫عامه؛‬
‫طرح و تطبیق پروگرام های انكشافی اجتماعی‪ ،‬فرهنگی‪،‬‬ ‫•‬
‫اقتصادی و تكنالوژیكی؛‬
‫ارائه گزارش به شورای ملی در ختم سال مالی درباره امور‬ ‫•‬
‫انجام شده و پروگرام های عمدۀ سال مالی جدید؛‬
‫انجام سایر وظایفی كه به موجب این قانون اساسی و قوانین‬ ‫•‬
‫دیگر از وظایف حكومت دانسته شده است‪.‬‬
 ‫شورای مــــــــــــــــــــــــلی‬
‫• مادۀ هشتاد ویكم‪:‬‬
‫• شورای ملی دولت جمهوری اسالمی افغانستان به حیث عالی‬
‫ترین ارگان تقنینی مظهر اراد ۀ مردم آن است و از قاطبۀ‬
‫ملت نمایندگی می كند‪.‬‬
‫• مادۀ هشتاد دوم ‪:‬‬
‫• شورای ملی متشكل از دو مجلس‪:‬‬
‫ولسی جرگه و مشرانو جرگه باشد‪.‬‬
‫• هیچ شخص نمی تواند در یك وقت عضو هر دو مجلس باشد‪.‬‬
 ‫• مادۀ هشتاد سوم‪:‬‬
‫• اعضای ولسی جرگه توسط مردم از طریق انتخابات آزاد‪،‬‬
‫عمومی‪ ،‬سری و مستقیم انتخاب می گردند‪.‬‬
‫• دوره كار ولسی جرگه به تاریخ اول سرطان سال پنجم‪ ،‬بعد‬
‫از اعالن نتایج انتخابات به پایان می رسد و شورای جدید به‬
‫كار آغاز می نماید‪.‬‬
‫• انتخابات اعضای ولسی جرگه در خالل مدت سی الی شصت‬
‫روز قبل از پایان دوره ولسی جرگه برگزار می گردد‪ .‬تعداد‬
‫اعضای ولسی جرگه به تناسب نفوس هر حوزه حداكثر دو‬
‫صدو پنجاه نفر می باشد‪.‬‬
‫• به تناسب نفوس از هر والیت طور اوسط حداقل دو وكیل زن‬
‫در ولسی جرگه عضویت یابد‪.‬‬
 ‫• مادۀ هشتاد و چهارم‪:‬‬
‫• اعضای مشرانو جرگه به ترتیب ذیل انتخاب و تعیین می‬
‫شوند‪:‬‬
‫• از جمله اعضای شورای هر والیت‪ ،‬یك نفر به انتخاب‬
‫شورای مربوط برای مدت چهار سال؛‬
‫• از جملۀ اعضای شورا های ولسوالیهای هر والیت‪ ،‬یك نفر‬
‫به انتخاب شوراهای مربوط برای مدت سه سال؛‬
‫• یك ثلث باقی مانده از جملۀ شخصیت های خبیر و با تجربه به‬
‫شمول دو نفر از نمایندگان معلولین و معیوبین و دو نفر‬
‫نمایندگان كوچی ها به تعیین رئیس جمهور برای مدت پنج‬
‫سال‪.‬‬
‫• رئیس جمهور تعداد پنجاه فیصد از این اشخاص را از بین‬
‫زنان تعیین می نماید‪.‬‬
 ‫• مادۀ هشتاد و پنجم‪:‬‬
‫• شخصی كه به عضویت شورای ملی كاندید یا تعیین می‬
‫شود‪ ،‬عالوه بر تكمیل شرایط انتخاب كنندگان واجد اوصاف‬
‫ذیل می باشد‪:‬‬
‫• تبعۀ افغانستان بوده یا حداقل ده سال قبل از تاریخ كاندید یا‬
‫تعیین شدن تابعیت دولت افغانستان را كسب كرده باشد؛‬
‫• از طرف محكمه به ارتكاب جرایم ضد بشری‪ ،‬جنایت و یا‬
‫حرمان از حقوق مدنی محكوم نشده باشد؛‬
‫• اعضای ولسی جرگه سن بیست و پنج سالگی را در روز‬
‫كاندید شدن و اعضای مشرانو جرگه سن سی و پنج سالگی‬
‫را در روز كاندید یا تعیین شدن تكمیل كرده باشند‪.‬‬
 ‫• مادۀ نودم‪:‬‬
‫شورای ملی دارای صالحیتهای ذیل میباشد‪:‬‬ ‫•‬
‫تصویب‪ ،‬تعدیل یا لغو قوانین و یا فرامین تقنینی؛‬ ‫•‬
‫تصویب پروگرامهای انكشافی اجتماعی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اقتصادی‬ ‫•‬
‫وتكنالوژیكی؛‬
‫تصویب بودجۀ دولتی و اجازه اخذ یا اعطای قرضه؛‬ ‫•‬
‫ایجاد واحدهای اداری‪ ،‬تعدیل و یا الغای آن؛‬ ‫•‬
‫• تصدیق معاهدات و میثاقهای بین المللی یا فسخ الحاق‬
‫افغانستان به آن؛‬
‫• سایر صالحیتهای مندرج این قانون اساسی‬
 ‫• مادۀ نود و یكم‪:‬‬
‫ولسی جرگه دارای صالحیتهای اختصاصی ذیل می باشد‪:‬‬ ‫•‬
‫اتخاذ تصمیم در مورد استیضاح از هر یك از وزرا مطابق‬ ‫•‬
‫به حكم مادۀ نود و دوم این قانون اساسی؛‬
‫اتخاذ تصمیم راجع به پروگرامهای انكشافی و بودجۀ دولتی؛‬ ‫•‬
‫تائید یا رد مقرریها مطابق به احكام این قانون اساسی؛‬ ‫•‬
 ‫• مادۀ نود و چهارم ‪:‬‬
‫• قانون عبارت است از مصوبه هر دو مجلس شورای ملی كه‬
‫به توشیح رئیس جمهور رسیده باشد‪ ،‬مگر اینكه در این قانون‬
‫اساسی طور دیگری تصریح گردیده باشد‪.‬‬
‫• در صورتیكه رئیس جمهور با مصوبۀ شورای ملی موافقه‬
‫نداشته باشد می تواند آنرا در ظرف پانزده روز از تاریخ‬
‫تقدیم با ذكر دالیل به ولسی جرگه مسترد نماید ‪.‬‬
 ‫• مادۀ نود و هشتم‪:‬‬
‫• بودجۀ دولت و پروگرام انكشافی حكومت از طریق مشرانو‬
‫جرگه توأم با نظریۀ مشورتی آن به ولسی جرگه تقدیم می شود‪.‬‬
‫• تصمیم ولسی جرگه بدون ارائه به مشرانو جرگه بعد از توشیح‬
‫رئیس جمهور نافذ شمرده می شود‪.‬‬
‫• هرگاه نظر به عواملی تصویب بودجه قبل از آغاز سال مالی‬
‫صورت نگیرد‪ ،‬تا تصویب بودجه جدید‪ ،‬بودجۀ سال گذشته‬
‫تطبیق میگردد‪.‬‬
 ‫لویه جرگــــــــــــــــــــــــــــــــــه‬
‫• مادۀ یكصد و دهم‪:‬‬
‫لویه جرگه عالی ترین مظهر اراده مردم افغانستان میباشد‪.‬‬
‫• لویه جرگه متشكل است از‪:‬‬
‫• اعضای شورای ملی؛‬
‫• رؤسای شوراهای والیات و ولسوالیها؛‬
‫• وزرا‪ ،‬رئیس و اعضای ستره محكمه و لوی حارنوال می‬
‫توانند در جلسات لویه جرگه بدون حق رای اشتراك ورزند‪.‬‬
 ‫مادۀ یكصد و یازدهم‪:‬‬
‫لویه جرگه در حاالت ذیل دایر میگردد‪:‬‬ ‫•‬
‫تعدیل احكام این قانون اساسی؛‬ ‫•‬
‫محاكمۀ رئیس جمهور مطابق به حكم مندرج مادۀ شصت و‬ ‫•‬
‫نهم این قانون اساسی؛‬
‫اتخاذ تصمیم در مورد مسایل مربوط به استقالل‪ ،‬حاكمیت‬ ‫•‬
‫ملی‪ ،‬تمامیت ارضی و مصالح علیای كشور؛‬
 ‫اس ــــــــــــــــــــــــــــــتقالل قضایی‬
‫‪۱‬‬

‫استقالل قضایی‬

‫استقالل فرد‬ ‫استقالل نهادی‬

 ‫قضـــــــــــــــــــــــــــــاء‬
‫• مادۀ یكصد و شانزدهم‪:‬‬
‫• قوۀ قضائیه ركن مستقل دولت جمهوری اسالمی افغانستان‬
‫می باشد‪.‬‬
‫• قوۀ قضائیه مركب است از یك ستره محكمه‪ ،‬محاكم استیناف‬
‫و محاكم ابتدائیه كه تشكیالت و صالحیت آنها توسط قانون‬
‫تنظیم میگردد‪.‬‬
‫• ستره محكمه به حیث عالیترین ارگان قضایی در راس قوۀ‬
‫قضائیه جمهوری اسالمی فغانستان قرار دارد‪.‬‬
 ‫• مادۀ یكصد و هفدهم‪:‬‬
‫• ستره محكمه مركب است از نه عضو كه از طرف رئیس‬
‫جمهور با تائید ولسی جرگه و با رعایت احكام مندرج فقرۀ‬
‫آخر مادۀ پنجاهم و مادۀ یكصد و هجدهم این قانون اساسی در‬
‫آغاز به ترتیب ذیل تعیین میگردند‪:‬‬
‫• سه نفر برای مدت چهار سال‪ ،‬سه نفر برای مدت هفت سال‬
‫و سه نفر برای مدت ده سال‪.‬‬
 ‫• مادۀ یكصد و هجدهم‪:‬‬
‫عضو ستره محكمه واجد شرایط ذیل می باشد‪:‬‬
‫• سن رئیس و اعضا در حین تعیین از چهل سال كمتر نباشد؛‬
‫• تبعۀ افغانستان باشد؛‬
‫• در علوم حقوقی و یا فقهی تحصیالت عالی و در نظام قضایی‬
‫افغانستان تخصص و تجربۀ كافی داشته باشد؛‬
 ‫• دارای حسن سیرت و شهرت نیك باشد؛‬
‫• از طرف محكمه به ارتكاب جرایم ض د بشری‪ ،‬ج نایت و یا‬
‫حرمان از حقوق مدنی محكوم نشده باشد؛‬
‫• در حال تصدی وظیفه در هیچ حزب سیاسی عضویت نداشته‬
‫باشد‪.‬‬
 ‫• مادۀ یكصد و بیست و هشتم‪:‬‬
‫• در محاكم افغانستان‪ ،‬محاكمه به صورت علنی دایر می گردد‬
‫و هر شخص حق دارد با رعایت احكام قانون در آن حضور‬
‫یابد‪.‬‬
‫• محكمه می تواند در حاالتی كه در قانون تصریح گردیده‪ ،‬یا‬
‫سری بودن محاكمه ضروری تشخیص گردد‪ ،‬جلسات سری‬
‫دایر كند ولی اعالم حكم باید به هر حا ل علنی باشد‪.‬‬
 ‫• مادۀ یكصد و سی و دوم‪:‬‬
‫• قضات به پیشنهاد ستره محكمه و منظوری رئیس جمهور‬
‫تعیین می گردند‪ .‬تقرر‪ ،‬تبدل‪ ،‬ترفیع‪ ،‬مؤاخذه و پیشنهاد تقاعد‬
‫قضات مطابق به احكام قانون از صالحیت ستره محكمه می‬
‫باشد‪.‬‬
 ‫• مادۀ یكصد و سی چهارم‪:‬‬
‫• كشف جرایم‪ ،‬توسط پولیس و تحقیق جرایم و اقامۀ دعوا علیه‬
‫متهم در محكمه‪ ،‬از طرف څارنوالی مطابق به احكام قانون‬
‫صورت میگیرد‪.‬‬
‫• څارنوالی جزء قوۀ اجرائیه و در اجراآت خود مستقل می باشد‪.‬‬
‫تشكیل‪ ،‬صالحیت و طرز فعالیت څارنوالی توسط قانون تنظیم‬
‫میگردد‪.‬‬
‫• كشف و تحقیق جرایم وظیفوی منسوبین قوای مسلح‪ ،‬پولیس و‬
‫موظفین امنیت ملی‪ ،‬توسط قانون خاص تنظیم می گردد‪.‬‬
 ‫اداره‬
‫• مادۀ یكصدوسی وششم ‪:‬‬
‫• ادارۀ جمهوری اسالمی افغانستان بر اساس واحدهای ادارۀ‬
‫مركزی و ادارات محلی‪ ،‬طبق قانون‪ ،‬تنظیم میگردد‪ .‬ادارۀ‬
‫مركزی به یك عده واحدهای اداری منقسم میگردد كه در‬
‫رأس هر كدام یك نفر وزیر قرار دارد‪.‬‬
‫• واحد ادارۀ محلی‪ ،‬والیت است‪ .‬تعداد‪ ،‬ساحه‪ ،‬اجزا و‬
‫تشكیالت والیات و ادارات مربوط‪ ،‬بر اساس تعداد نفوس‪،‬‬
‫وضع اجتماعی و اقتصادی و موقعیت جغرافیایی توسط‬
‫قانون تنظیم میگردد‪.‬‬
 ‫• مادۀ یكصد و سی وهشتم‪:‬‬
‫• در هر والیت یك شورای والیتی تشكیل می شود‪ .‬اعضای‬
‫شورای والیتی‪ ،‬طبق قانون‪ ،‬به تناسب نفوس‪ ،‬از طریق‬
‫انتخابات آزاد‪ ،‬عمومی‪ ،‬سری ومستقیم از طرف ساكنین‬
‫والیت برای مدت چهارسال انتخاب میگردند‪ .‬شورای والیتی‬
‫یك نفر از اعضای خود را به حیث رئیس انتخاب می نماید‪.‬‬
 ‫• مادۀ یكصد و سی ونهم‪:‬‬
‫• شورای والیتی در تأمین اهداف انكشافی دولت و بهبود امور‬
‫والیت به نحوی كه در قوانین تصریح می گردد سهم گرفته و‬
‫در مسایل مربوط به والیت مشوره می دهد‪.‬‬
‫• شورای والیتی وظایف خود را با همكاری ادارۀ محلی اجرا‬
‫می نماید‪.‬‬
 ‫• مادۀ یكصد و چهل و یكم‪:‬‬
‫• برای ادارۀ امور شهری‪ ،‬شاروالی تشكیل می شود‪.‬‬
‫• شاروال و اعضای مجالس شاروالی‪ ،‬از طریق انتخابات‬
‫آزاد‪ ،‬عمومی‪ ،‬سری و مستقیم انتخاب می شوند‪ .‬امور‬
‫مربوط به شاروالی ها توسط قانون تنظیم میگردند‪.‬‬
 ‫حالــــــــــــــــت اضطرار‬
‫• مادۀ یكصد و چهل و سوم‪:‬‬
‫• هرگاه به علت جنگ‪ ،‬خطر جنگ‪ ،‬اغتشاش وخیم‪ ،‬آفات‬
‫طبیعی و یا حالت مماثل‪ ،‬حفظ استقالل و حیات ملی از‬
‫مجرایی كه در قان ون اساسی تعیین شده‪ ،‬ناممكن گردد‪،‬‬
‫حالت اضطرار از طرف رئیس جمهور با تائید شورای ملی‬
‫در تمام یا بعضی از ساحات كشور اعالن می شود‪.‬‬
‫• هرگاه حالت اضطرار بیش از دو ماه دوام نماید‪ ،‬برای تمدید‬
‫آن‪ ،‬موافقت شورای ملی شرط است‪.‬‬
‫نتی ـــــــــــــــــــــــــــــــجه‬

‫‪ )1‬تعریف و انواع قانون اساسی‬

‫‪ )2‬اهمیت و تاریخچه قانون اساسی‬
‫‪ )3‬منابع و مراحل وضع قانون اساسی‬
‫‪ )4‬اصول قانون اساسی‬
‫‪ )5‬حقوق اساسی اتباع‬
‫‪ )6‬و معلومات عمومی‬
‫ســـــــــــــــــــــــــــــواالت عمومـــــــــــــــــی؟‬
‫ومن هللا التوفیق‬