ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ (2022)

1.ÜNİTE = ÖĞRENMEDE TEMEL KAVRAMLAR (90 SORU) %15

2.ÜNİTE = KLASİK KOŞULLANMA (84 SORU) %15

3.ÜNİTE = BİTİŞİKLİK KURAMLARI (13 SORU) %2,2

4.ÜNİTE = BAĞ KURAMI (20 SORU) %3,5

5.ÜNİTE = EDİMSEL KOŞULLANMA (212 SORU) %37

6.ÜNİTE = İŞARET – GESTALT (TOLMAN) (13 SORU) %2,2

7.ÜNİTE = SOSYAL ÖĞRENME (63 SORU) %11

8.ÜNİTE = GESTALT KURAMI (34 SORU) %6

9.ÜNİTE = BİLGİ İŞLEM KURAMI (43 SORU) %8

 TOPLAM = 572 SORU

SORU DAĞILIMI (BEKLENİLEN)

1.ÜNİTE = ÖĞRENMEDE TEMEL KAVRAMLAR  1 – 2 SORU

2.ÜNİTE = KLASİK KOŞULLANMA  1 – 2 SORU

3.ÜNİTE = BİTİŞİKLİK KURAMLARI  0 – 1 SORU

4.ÜNİTE = BAĞ KURAMI  0 – 1 SORU

5.ÜNİTE = EDİMSEL KOŞULLANMA  3 SORU

6.ÜNİTE = İŞARET – GESTALT (TOLMAN)  0 – 1 SORU

7.ÜNİTE = SOSYAL ÖĞRENME  1 – 2 SORU

8.ÜNİTE = GESTALT KURAMI  1 SORU

9.ÜNİTE = BİLGİ İŞLEM KURAMI  1 – 2 SORU

 TOPLAM = 11 – 12 SORU
 ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ
ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ
ÖSYM SORU 2022

1.ÜNİTE : ÖĞRENMEDE TEMEL

KAVRAMLAR

ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ İŞLEVİ

1. Sınıf içinde motivasyonun yetersiz olduğu durumlar- 3. Okullarda öğrencilere bilişsel becerilerin yanı
da öğrenme güçlükleri kolaylıkla aşılamamakta; bu sıra milli değerleri paylaşma, tarihi eserlere de-
gibi güçlüklerin olumsuz etkileri artmaktadır. ğer verme, kültürün ortak değerlerini benimse-
Bu tür durumlarda ne yapılabileceğine ilişkin me, okula, derslere yönelik olumlu tutum geliş-
önerileri geliştirirken aşağıdaki alanların en çok tirme gibi özelliklerin de kazandırılması aşağıda-
hangisinden yararlanılabilir? ki öğrenme türlerinden hangisiyle gerçekleştiri-
lir?
A) Öğrenme psikolojisi
B) Gelişim psikolojisi A) Kavram öğrenme
C) Eğitim sosyolojisi B) Duyuşsal öğrenme
D) Eğitim ekonomisi C) Psikomotor öğrenme
E) Eğitim yönetimi D) Bilişsel öğrenme
E) Program öğrenme

2. Bir öğretmen, mesleki yeterliğini arttırmayı amaçla-

maktadır. Bu nedenle öğrenmenin nasıl oluştuğunu
ve öğrenmeyi etkileyen faktörleri incelemeye başla-
mıştır.

Aşağıdakilerden hangisi bu öğretmenin amacına

ulaşmasında en çok faydalanacağı alandır?

A) Öğretim yöntem ve teknikleri

B) Öğrenme psikolojisi
C) Öğrenme sosyolojisi
D) Gelişim psikolojisi
E) Öğrenme felsefesi

1
 ÖĞRENME KURAMLARI 3. Bir öğrenme kuramına göre, öğrencilerin okuldaki
davranışları kendi benlik algıları ve öğretmenlerinin
1. Canlı organizmalar sürekli bir etkinlik içerisindedir. onların davranışlarını yorumlama biçimleriyle bağ-
İnsan davranışını anlamak için gözlenebilir davranış- lantılıdır.
lar incelenmelidir. Bir davranış ne kadar karmaşık Bu öğrenme modelini benimsemiş bir öğretme-
görünürse görünsün, en küçük birimine kadar ince- nin öğrencilerle konuşurken aşağıdaki ifadeler-
lendiğinde bir uyarıcı tepki bağlantısı görülecektir. den hangisinin sıklıkla kullanması beklenir?
Bu düşünce aşağıdaki yaklaşımlardan hangisiyle
doğrudan ilgilidir? A) Ailelerinizle davranışlarınız hakkında görüşmek
istiyorum.
A) Davranışçı yaklaşım B) Derste sadece konuya odaklanmaya çalışın.
B) Yapısalcılık C) Derse aktif katılırsanız notunuzu yükselteceğim.
C) Biyolojik yaklaşım D) Sizin saygılı ve çalışkan öğrenciler olduğunuzu
D) Sosyal öğrenme düşünüyorum.
E) Fenomenolojik yaklaşım E) Böyle davranmanızın sebebini anlayabiliyorum.

2. İlköğretim öğrencisi Fatma, babasına sınıf öğretme-

ninin kendisinin ve arkadaşlarının istek, ilgi ve ihti-
yaçlarına dikkat ettiğini ve yardımcı olmaya çalıştığı-
nı söyler.
Buna göre Fatma’nın sınıf öğretmeni aşağıdaki 4. 2005 sonrası MEB öğretim programlarında aşa-
yaklaşımlardan hangisine daha uygun davran- ğıdaki öğrenme yaklaşım veya modellerinden
maktadır? hangisi merkeze alınmamıştır?

A) Öğrenme temelli A) Davranışçılık

B) Bilişsel B) Yapılandırmacılık
C) Davranışçı C) Sosyal etkileşim
D) İnsancıl D) Öğrenci merkezlilik
E) Öğretmen merkezli E) İnsancıl kuram

2
5. “Kişinin, başkalarının kendisine karşı dışa vurmuş ÖĞRENME ÜRÜNÜ OLAN – OLMAYAN
tutumlarına dayalı olarak oluşturduğu kendi kendisi- DAVRANIŞLAR
ne yönelik hükümlerinin toplamı” aşağıdaki kavram-
lardan hangisiyle ifade edilir?
1. I. İlaç gibi bir etkene bağlı olarak ortaya çıkma
II. Belirli bir yaşantıdan sonra görünme
A) Sosyal uyuşma
III. Doğuştan gelme
B) Aşağılık kompleksi
IV. Görece süreklilik gösterme
C) Sosyal fobi
Bir davranışın “ öğrenilmiş davranış “ olarak
D) Sosyal benlik
nitelendirilebilmesi için yukarıdaki özelliklerden
E) İçsel denetim
hangilerine sahip olması gerekir?

A) Yalnız II
B) Yalnız III
C) II ve IV
D) I, II, III
E) II, III ve IV

2. Öğrenme, mevcut davranışta bir değişmenin mey-

dana gelmesi veya yeni bir davranışın kazanılması-
dır. Kazanım, tekrar etme ya da yaşantı sonucu
meydana gelir. Ayrıca davranışta ortaya çıkan deği-
şikliğin devamlı olması gerekir. Bundan dolayı ilaç
ya da uyuşturucu maddelerin etkileriyle ortaya çıkan
davranış değişiklikleri öğrenme olarak kabul edil-
mez.
Buna göre davranış değişikliğinin “öğrenme” ola-
rak nitelendirilebilmesi için aşağıdakilerden han-
gisi gereklidir?

A) Yeni davranışın insanın bir ihtiyacını gidermesi

B) İnsanın o davranışı öğrenmeyi istemesi
C) Davranış değişikliğinin veya yeni davranışın far-
kında olunması
D) Davranış değişikliğinin veya yeni davranışın nis-
peten kalıcı izli olması
E) Davranış değişikliğinin veya yeni davranışın
olumlu yönde olması

3
3. Bir davranış değişikliğinin öğrenme ürünü oldu-
ğunu söyleyebilmek için aşağıdakilerden hangisi
gereklidir?
A) Göreli olarak sürekli olması
B) Önemli bir alanda gerçekleşmesi
C) Olumlu yönde olması
D) Bireye zarar vermemesi
E) Zaman içinde adım adım gerçekleşmesi
6.
4. Oyun sırasında rolünü unutan bir aktörü eleştiren
yönetmen, aktörün kendisini “Rolümü çok iyi öğren-
miştim.” diyerek savunması üzerine ona, “ben rolünü
öğrenip öğrenmediğine, sahnede yaptıklarına baka-
rak karar veririm.” cevabını vermiştir.
Yönetmenin aktöre verdiği yanıt, aşağıdaki gö-
rüşlerden hangisi ilke örtüşmektedir?
A) Gestalt Kuramı = Öğrenme içgörüsel olarak ger-
çekleşebilir.
B) İşaret – Gestalt Kuramı = Öğernme bazen gizil
olarak gerçekleşir.
C) Yapılandırmacılık = Öğrenme öznel bir süreçtir.
D) Davranışçılık = Öğrenme ile performans aynı
şeydir.
E) Sosyal Öğrenme = Öğrenme iletişime ve etkile-
şime dayanır.
5. “Bir televizyon kanalının düzenlediği bir yarışmada,
yarışmacılardan önceden bilmedikleri bir şarkıyı öğ-
renip sahnede okumaları istenir. Yarışmacılardan bi-
ri sözlerin bir kısmını unuttuğu için şarkıyı okuya-
maz. Bu yarışmacının kendisini ”Şarkının sözlerini
çok iyi öğrenmiştim ama heyecandan unuttum.” di-
yerek savunması üzerine jüri üyelerinden biri ona
“Ben şarkının sözlerinin öğrenip öğrenmediğine an-
cak sahnedeki davranışlarına bakarak karar verebili-
rim.” yanıtını verir.
Jüri üyesinin bu ifadesi öğrenme psikolojisi ile
ilgili hangi kavram çiftinin tanım problemlerini
ifade etmektedir?
A) Öğrenme ürünü olan ve olmayan davranışlar
B) Öğrenme ve performans
C) Öğrenme ve refleksler
D) Koşullanma ve kavrama
E) Dışsal ve içsel pekiştireçler
Yabancı dil dersinde sözcük bilgilerini ölçmek iste-
yen bir öğretmen, öğrencilerinden belirli bir konuda
kompozisyon yazmalarını ister. Bu çalışmadan dü-
şük not alan bir öğrenci “Sözcüklerin anlamlarını çok
iyi biliyordum.” diyerek notuna itiraz eder. Bunun
üzerine öğretmen, “Ben sözcüklerin anlamını öğre-
nip öğrenmediğine yazdıklarına bakarak karar vere-
bilirim.” yanıtını verir.
Öğretmenin öğrencisine verdiği yanıt özellikle
aşağıdakilerden hangisini doğrular?
A) Hatırlanmayan bir bilgi öğrenilmemiştir.
B) Davranışta gözlenen her değişme öğrenme ola-
rak nitelendirilemez.
C) Öğrenme doğrudan gözlenemeyen, ancak dav-
ranıştan vordanabilen içsel bir süreçtir.
D) Başarılı olmak için çok çalışmak yetmez, etkili ça-
lışmak gereklidir.
E) Performansta olumlu yönde değişme olması öğ-
renmenin gerçekleştiğini gösterir.
4
7. Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin en uygun
tanımıdır?
A) Bireyin içerisinde yaşadığı kültürün değerlerini
kazanma süreci
B) Bireyin çevresiyle etkileşiminde meydana gelen
değişme
C) Yeni ve kalıcı bilgilerin edinilmesi için yararlanılan
yöntem
D) Yaşantılar yoluyla meydana gelen nispeten kalıcı
davranış değişikliği
E) İstenilen davranış değişikliğini oluşturmak ama-
cıyla bireyin gösterdiği bilinçli çaba
10. Öğrenme, geniş anlamıyla, yaşantı ürünü olarak
8. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme ürünü olan bir
davranış değildir?
A) Limon kelimesini duyan bir kişinin ağzının sulan-
ması
B) Yoldan geçmekte olan bir yayanın klakson sesiy-
le irkilmesi
C) Bir çocuğun salıncak kurup küçük kardeşini sal-
laması
D) Bir kişinin zehirli olduğunu düşünerek böcekler-
den korkması
E) Acıkan birinin mutfağa yönelmesi
9. Aşağıdaki örneklerin hangisinde, öğrenmeyle
ilgili bir olgu söz konusu değildir?
A) Bisiklete binmeyi bir kez öğrenen bir çocuğun
bunu hiç unutmaması
B) Daktiloda yazı yazan birinin bilgisayarla yazı
yazmayı daha kolay öğrenmesi
C) Çarpım tablosunu ezbere bilen bir çocuğun
çarpmada başarılı olması
D) Bisikletten düşen bir çocuğun ayağını incitmesi
E) Yemek pişirme dersleri alan bir annenin lezzetli
yemekler yapması
davranışlarda meydana gelen, az ya da çok kalıcı
izli bir değişmedir.
Bu açıklamaya göre, aşağıdakilerden hangisinde
verilen davranış değişikliği öğrenme değildir?
A) Sakin ve uyumlu olan bir ilköğretim okulu öğren-
cisinin hastalandığında ağlayıp huysuzlanması
B) Emziğe alıştırılan bir bebeğin önceleri emziği gö-
rünce bir tepki vermezken bir süre sonra emziği
görünce sevinmesi
C) Sürekli olarak kardeşini itip kakarak onun oyun-
caklarını elinden alan bir çocuğun, babası kendini
azarlayanınca bu davranışından vazgeçmesi
D) Terliyken su içtiği için hastalanan bir bireyin artık
terliyken su içmemeye özen göstermesi
E) Bir sokak köpeği tarafından ısırılan bir çocuğun
bu olaydan sonra her köpek gördüğünde korku-
dan ağlaması
5
11. Aşağıdaki davranışlardan hangisi öğrenme yo- 13. Aşağıdakilerden hangisi öğrenilmiş davranışların
luyla kazanılmamıştır? bir özelliği olamaz?

A) Bir köpeğin eve ilk kez gelen bir misafiri görünce A) Yalnızca olgunlaşma ile ortaya çıkma
huysuzlanması B) Nispeten süreklilik gösterme
B) İşine her zaman vaktinde giden bir kişinin çalar C) Önceki davranışlardan farklı olma
saati bozulduğu için işe geç kalması D) Doğrudan veya dolaylı yaşantılarla oluşma
C) Bir oto tamircisinin motorun sesinden arızanın E) Yaşantı sonucu oluşma
nerede olduğunu anlaması
D) Bir annenin bebeğinin altını değiştirmesi
E) Bir bebeğin babasını görünce gülümsemesi

12. Bebeklerin ilk birkaç ay içindeki tepkilerinin bir kıs-

mının doğuştan geldiği, bir kısmının da öğrenme yo-
luyla kazanıldığı bilinmektedir.
Bir bebeğin aşağıdaki tepkilerinden hangisinin
öğrenme yoluyla kazanıldığı sonucuna varılabi-
lir?

14. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme ürünü bir dav-

A) Biberondan emdiği süt çok sıcak olduğunda ağ-
ranış olarak tanımlanamaz?
zından püskürtmesi
B) Uzunca bir süre altı ıslak kalınca ağlamaya baş-
A) Postacının girdiği sokağın ismini levhaya bakma-
laması
dan söylemesi
C) Elini, ayağını ısırarak seven bir yetişkini görünce
B) Şiddetli bir gürültü olduğunda bebeğin gözlerini
ağlamaya başlaması
kırpması
D) Değiştirilmek için alt bezi açıldığında ellerinin,
C) Bireyin 2x5 ‘in 10 ettiğini söylemesi
ayaklarını oynatması
D) Sürücünün kırmızı ışığı görünce frene basması
E) Hareket eden bir nesneyi gözleriyle takip etmesi
E) Bireyin yemekten sonra dişlerini fırçalaması

6
15. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme yoluyla kaza-
nılan bir davranış değildir?
A) Çocuğun, bisiklete bindiğinde dengesinin kurma-
sı
B) Çocuğun, yüzüne rüzgar gelince gözlerini kırp-
ması
C) Oto tamircisinin motordaki sesin nedenini kısa
sürede bulması
D) Bir kişinin evinin bulunduğu yeri tarif etmesi
E) Aşçının, kokusunu aldığı yemeğin pişip pişmedi-
ğini anlaması
16. Öğrenme, yaşantı sonucunda davranışlarda meyda-
na gelen görece kalıcı değişiklikler olarak tanımlan-
maktadır.
Buna göre, aşağıdaki davranışlardan hangisinin
öğrenme yoluyla kazanıldığı söylenebilir?
18. Refleks ile içgüdü arasındaki farklar ve benzer-
A) Bir köpeğin sahibini görünce sevinç sesleri çı-
karması
B) Banyoda yanlışlıkla soğuk suyu açan birinin ür-
permesi
C) Yağlı boya kokusu alan birinin gözlerinin yaşar-
ması
D) Köpeklerin depremden kısa bir süre önce havla-
maları
E) Yeni doğan bir bebeğin suya konulduğunda kol
ve bacaklarını oynatıp yüzmeye çalışması
17. En geniş anlamıyla öğrenme, yaşantı ve pratik so-
nucunda meydana gelen göreli olarak kalıcı değiş-
medir.
Buna göre, aşağıdaki davranış değişikliklerinden
hangisi öğrenme olarak nitelendirilemez?
A) Mama yedikten sonra ağzı birkaç kez annesi ta-
rafından sertçe silinen bir bebeğin elbezini gö-
rünce ağlamaya başlaması
B) Hastalanan bir arkadaşına evine gitmesine yar-
dım ettiği için öğretmeni tarafından övülen bir ço-
cuğun bu olaydan sonra benzer durumlarda ar-
kadaşlarının yardımına koşması
C) Bir kişinin limon sıkarken ağzının sulanması
D) Sakin ve terbiyeli bir kişinin geçirdiği bir ameliyat
sonrası narkozun etkisindeyken kendisine iğne
yapan hemşireyi sertçe itmesi
E) Hastalandığı için okula gönderilmeyen bir çocu-
ğun ne zaman canı okula gitmek istemese hasta
olduğunu söylemesi
likler göz önünde bulundurulduğunda aşağıdaki
ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Hem refleksler hem de içgüdüler ertelenebilir.
B) Hem reflekslerin hem içgüdülerin, organizmanın
hayatta kalmasında önemli işlevleri vardır.
C) Hem refleksler hem de içgüdüler doğuştan getiri-
len davranışlardır.
D) İçgüdüler belli bir türe özgürdür ancak refleksler
birden fazla türde görülebilir.
E) İçgüdüler reflekslere göre daha karmaşık davra-
nışlardır.
7
19. Aşağıdakilerden hangisi öğrenmenin gözlenen
sonucunu vurgulayan özellikler arasında yer al-
maz?
A) Öğrenilenler "kalıcıdır".
B) Öğrenme bir tür "alışkanlık kazanma”dır.
C) Öğrenme bir "kavrama" durumudur.
D) Öğrenme "davranış" değişikliğidir.
E) Öğrenme bir "yapma" durumudur.
OLGUNLAŞMA
1. Bir anaokulu öğretmeni ilköğretime hazırlamak ama-
cıyla dört yaşındaki öğrencilerine çarpım tablosunu
öğretmeye karar vermiş, ancak tüm çabalarına rağ-
men hiçbir öğrencisinin bunu başaramadığını gör-
müştür.
Bu öğretmenin öğrencilerine çarpım tablosunu
öğretememesinin nedeni aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Öğrencilerin güdülenme düzeyinin düşük olması
B) Öğretmenin çarpım tablosunu öğretme yöntemi-
nin yanlış olması
C) Öğrencilerin olgunlaşma düzeylerinin çarpım tab-
losunu öğrenmek için yetersiz olması
D) Bu öğrencilerin zihinsel kapasitelerinin yaşıtların-
dan düşük olması
E) Öğrencilerin öğretmeni yeterince dikkatli dinle-
memeleri
2. Dört yaşındaki Ayşe, ablasının ip atlayan arkadaşla-
rına özenir. Annesinden ip atlamayı öğretmesini is-
ter. Annesinin tüm çabalarına karşın Ayşe ip atlama-
yı öğrenemez.
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Çocuğun olgunlaşma düzeyinin ip atlamayı öğ-
renmek için yetersiz olması
B) Çocuğun güdülenme düzeyinin düşük olması
C) Annenin yanlış yöntem kullanması
D) Çocuğun fiziksel kapasitesinin yaşıtlarına göre
yetersiz olması
E) Annenin kendisinin ip atlama konusundaki bece-
risinin düşük olması
8
3. İlköğretim birinci sınıfa başlayan bir öğrenci, öğretim
yılının başında iyi bir başarı göstermiş, ilerleyen ay-
larda ise başarısı düşmüştür.
Aşağıdakilerden hangisi bu çocuğun başarısın-
daki düşmenin bir nedeni olamaz?
A) Öğrenme yeteneğinin giderek azalması
B) Okul öncesi eğitimde edinmiş olduğu bilgilerin
başlangıçtaki öğrenmesine katkı sağlamış olması
C) Öğrenme isteğinin ilk aylarda daha güçlü olması
D) Olgunlaşma düzeyinin ancak ilk aylarda ele alı-
nan konular için yeterli olması
E) Öğrenme yaklaşımının ancak ilk aylarda ele alı-
nan konular için uygun olması
4. Matematik öğretmeni Arif Bey, gelecekte karşılaştı-
ğında öğrenmesini kolaylaştıracağını düşünerek 4
yaşındaki kızına bazı matematik formüllerini farklı
yöntemler kullanarak ezberletmeye çalışır. Ancak
bütün çabalarına rağmen çocuğuna matematik for-
müllerini ezberletmeyi başaramaz.
Çocuğun matematik formüllerini ezberlemeyi
başaramamasının temel nedeni aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Çocuğun matematiğe ilgisinin az olması
B) Babasının uygun öğretim yöntemleri kullanma-
ması
C) Çocuğun güdülenme düzeyinin düşük olması
D) Çocuğun matematikte yeteneksiz olması
E) Çocuğun yeterli bilişsel gelişim düzeyine ulaş-
mamış olması
5. Okula yeni başlayan öğrencilerine okuma yazmayı
öğretmek isteyen bir anaokulu öğretmeni bunda ba-
şarılı olamaz. Ancak bu öğretmen, aynı grupla bir yıl
sonra yapılan çalışmalarda öğrencilerin büyük bir
bölümünün okuma ve yazmayı öğrenebildiklerine ta-
nık olur.
Yukarıda verilen örnekten hareketle varılabilecek
en uygun sonuç aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anaokulu öğretmeni öğrencilerin dikkatini çek-
mede başarılı olamamıştır.
B) Davranışın ortaya çıkması için belli bir olgunlaş-
ma düzeyine ulaşmak gerekir.
C) Bireyin kapasitesinin üstünde davranışlara zor-
lanması, başarısını düşürür.
D) Yeterince büyümeden yapılan çalışmalar çocuğu
yorar.
E) Büyüme, olgunlaşma sonucunu doğurur.
6. Sınıf öğretmeni, ilkokul ikinci sınıfa devam eden
Emel’in annesine yaptığı açıklamada “(I) Kalemi ge-
çen seneye göre artık çok daha düzgün tutuyor ve
yazarken zorlanmıyor. Fakat (II) derste genellikle
başka şeylerle ilgileniyor ve (III) çoğunlukla, ev
ödevlerini bitirmeden geliyor.” demiştir.
Öğretmenin yaptığı bu açıklamaların ilişkili oldu-
ğu öğrenmeyi etkileyen faktörler, aşağıdakiler-
den hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Olgunlaşma-Güdülenme-Transfer
B) Büyüme-Etkin katılım-Kaygı
C) Olgunlaşma-Dikkat-Öğrenmeye ayrılan zaman
D) Büyüme-Kaygı-Etkin katılım
E) Güdülenme-Etkin katılım-Dikkat
9
 KAYGI 2. Bir papağana bazı kelimeleri söylemeyi öğretebilirsi-
niz; ancak ne kadar çabalarsanız çabalayın serçeye
1. Girdiği ehliyet sınavında başarılı olamayan bir kişi bir kelime bile öğretmeniz mümkün değildir.
kendisini “Aslında araba kullanmayı çok iyi biliyorum; Öğrenme açısından papağanla serçe arasında
ama heyecandan yapamadım.” diyerek savunmuş- görülen bu fark, aşağıdakilerden hangisiyle açık-
tur. lanabilir?
Bu savunma karşısında söylenebilecek aşağıda-
ki sözlerden hangisi öğrenme psikolojisi açısın- A) Türe özgü hazır oluş
dan doğru olmaz? B) Aşırı uyarılma
C) Güdülenme
A) Araba kullanmayla ilgili yaşantılarımız arttıkça D) Dikkat bozukluğu
daha az hata yapmaya başlayacaksınız. E) Büyüme
B) Araba kullanmayı ne kadar iyi öğrenirseniz heye-
canlanma olasılığınız o kadar azalır.
C) Sınavda heyecanlanacak bir şey yok, yüksek
kaygı ve heyecanınız başarınızı olumlu etkiler.
D) Biraz daha alıştırma yaparsanız gelecek sınavda
başarılı olma şansınız artar.
E) Araba kullanmanızda bazı yanlış ve eksikleriniz
var, bunları gidermek için biraz daha alıştırma
yapmanız yararlı olur.

TÜRE ÖZGÜ HAZIR OLUŞ

1. Bir banka reklamı için köpekler ve rakunlardan ya-

rarlanılmıştır. Bu hayvanlara, bozuk paraları kumba- 3. İyi birer tenisçi olmaları için üç yaşındaki oğluyla altı
raya atmaları öğretilmeye çalışılmıştır. Köpekler kısa yaşındaki kızını çalıştırmaya başlayan bir baba, kısa
sürede bu beceriyi kazanmışlar, bozuk paraları ağız- sürede altı yaşındaki kızının raketi kavramayı ve te-
larıyla kumbaraya atmışlardır. Rakunlar ise parayı mel hareketleri yapmayı daha çabuk öğrendiğini fark
kumbaraya atmak yerine ön ayakları arasında tut- eder.
muşlardır. Pek çok deneme yapılmasına karşın, hiç- Aşağıdakilerden hangisi, çocukların raketi kav-
bir rakuna bu beceri öğretilememiştir. rama ve temel hareketleri yapmayı öğrenme hız-
Köpekler ile rakunlar arasında gözlenen bu fark, ları arasında gözlenen farklılıkların nedeni ola-
aşağıdakilerin hangisinden kaynaklandığı söyle- maz?
nebilir?
A) Olgunlaşma
A) Güdülenme B) Türe özgü hazır oluş
B) Olgunlaşma C) Yaşantı farklılıkları
C) Türe özgü hazır oluş D) Yetenek
D) Genel uyarılmışlık hali E) Güdülenme düzeyi
E) Önceki öğrenilenlerin aktarımı

10
 HAZIRBULUNUŞLUK GÜDÜLENME – İLGİ

1. Bireyin, bir konuyu tam olarak öğrenebilmesi için o 1. Resim dersinden çok hoşlanan lise ikinci sınıf öğ-
konunun gerektirdiği gelişim ve güdülenme düzeyine rencileri fizik dersinde isteksizdirler. Bu durumu gö-
ulaşmış olması gerekir. ren fizik öğretmeni dersinde çizim, boyama vb gibi
Bu açıklama, öğrenme ile aşağıdakilerden han- etkinliklerden yararlanmıştır.
gisi arasındaki ilişkiyi göstermektedir? Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin bu yola
gitmesinin temel nedeni olabilir?
A) Hazırbulunuşluk
B) Pozitif transfer A) Resim dersinde ilgi uyandıran etkinliklerden fizik
C) Zekâ düzeyi dersinde yararlanma
D) Çalışma yöntemi B) Fizik dersinin resim dersinden daha önemli oldu-
E) Anlamsal çağrışım ğunu gösterme
C) Öğrencilere fizik bilgisinin resim becerisi için ön
koşul olduğunu gösterme
D) Derslerin işlenişini öğrencilerin yönlendirmesine
engel olma
E) Fizik ve resim derslerini birlikte işleme

KÜLTÜREL ÇEVRESEL ETKİ

1. Çocukluğunu köyde kuzularla, koyunlarla geçiren

2. Öğrencileri derse güdülemede aşağıdaki davra-
Hasan, liseden sonra veterinerlik fakültesinde öğre-
nışların hangisi en etkili olanıdır?
nim görmeye başlamıştır. Hasan bazı derslerde, di-
ğer öğrencilerden daha çabuk ve daha iyi öğrenmek-
tedir. A) Dersi anlatırken öğrencilerin sessiz olarak dinle-
melerini sağlama
Hasan’ın diğer öğrencilerden daha iyi öğrenme-
sine temel oluşturan etken aşağıdakilerden han- B) Dersi anlattıktan sonra öğrencilere konuyla ilgili
gisidir? ödev verme
C) Öğrencilerin derste öğrenilecek konuyla ilgili bilgi-
lerini yoklama
A) İlgi
D) Derste işlenilecek konuların ne işe yarayacağını
B) Olgunlaşma
söyleme
C) Zeka düzeyi
E) Derste işlenilecek konunun başlığını söyleme
D) Performans düzeyi
E) Kültürel-çevresel etki

11
3. Öğrenmede önemli bir rol oynayan güdülenme içten 5.
güdülenme ya da dıştan güdülenme şeklinde olabilir.
Aşağıdakilerden hangisi içten güdülenmeye bir
örnektir?
A) Bir gencin, eleştirmenler tavsiye ettiği için bir film
izlemesi
B) Bir öğrencinin, öğretmenin vereceği ödülü ka-
zanmak için sınavda başarılı olmak istemesi
C) Bir gencin, sağlığına önem verdiği için dengeli
beslenmeyle ilgili konuları öğrenmek istemesi
D) Bir gencin, arkadaşları ısrar ettiği için onlarla bir-
likte resim sergisine gitmeyi kabul etmesi
E) Bir öğrencinin, ceza almak istemediği için sınıfta
disiplin sorunu çıkarmaktan çekinmesi
6.
4. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi başarı güdüsü
düşük bir öğrencide gözlenebilecek bir durum-
dur?
A) Dışsal faktörlere yükleme yapması
B) Zorlukları aşmaya çalışması
C) Çok fazla çaba göstermesi
D) Üst düzeyde amaçlar belirlemesi
E) Yeterlilik duygusunun gelişmiş olması
Aşağıdakilerin hangisinde bireyi harekete geçi-
ren gücün dışsal güdülenmeden (extrinsic moti-
vation) kaynaklandığının kesin olduğu söylenebi-
lir?
A) Bir çocuğun her sabah erken kalkıp okula gitme-
den önce egzersiz yapması
B) Bir öğrencinin bütün sınavlarda en yüksek puanı
almak için çalışması
C) Bir çocuğun, annesi ödül vaat ettiği için her ak-
şam bulaşıkları yıkaması
D) Bir çocuğun, okuduğu kitaplarını toplayıp arkada-
şına vermesi
E) Bir öğrencinin kütüphanede dersin ek okuma lis-
tesindeki kitabı araması
Aşağıdakilerden hangisi bireyin öğrenmeye gü-
dülendiğinin en güçlü işaretidir?
A) Başkalarına bir şeyler öğretmek isteme
B) Derse katılmaya istekli olduğunu yansıtan davra-
nışlarda bulunma
C) Kendisine görev ve sorumluluk verilirse yerine
getirme
D) Konuyla ilgili soru sorulduğunda cevap verme
E) Öğretmenin söz ve hareketlerini kurallara uyma-
ya özen göstererek izleme
12
 GENEL UYARILMIŞLIK HALİ
1. Bir uzman, velilere; çocukların ödevlerini uzanarak,
yatarak yapmalarına izin verilmemesini; iyi aydınla-
tılmış bir ortamda, masa başında ödev yapmalarının
sağlanmasını önermektedir.
Bu uyarıların dayandığı temel aşağıdakilerin
hangisidir?
A) İyi ışık almayan bir masada çalışmak görme güç-
lüğüne neden olur.
B) Öğrencilerin hepsi aynı çalışma alışkanlığını ge-
liştirmelidir.
C) Okul ve evdeki çalışma biçimleri birbirine benze-
melidir.
D) Hareketsizliğin fiziksel gelişimi olumsuz etkileme-
si.
E) Yatarak ödev yapmanın genel uyarılmışlık düze-
yini düşürebileceği.
2. Derslerine yeterince çalışmayan, okuldan gelir gel-
mez, oyun oynamak isteyen ilköğretim birinci kade-
medeki öğrencilerin öğretmen okuldan eve geldikle-
rinde bir süre oyun oynamalarının uygun olacağını
söylemiştir.
Öğretmenin aşağıdaki görüşlerden hangisini
benimsediği söylenemez?
A) Okuldan gelen çocuğun oynaması ders çalışma-
ya enerjisinin kalmamasına neden olur.
B) Okuldan sonra bir oyun arası vermek genel uya-
rılmışlık düzeyini olumlu hale getirir.
C) Dinlenmiş olarak çalışıldığında öğrenme daha
verimli olur.
D) Okul çalışmaları ile evde ders çalışmaları arasın-
da oyun gibi farklı bir etkinliğin girmesi dinlendirici
olabilir.
E) İlköğretimin ilk kademesinde olan çocuklar için
oyun da önemli bir ihtiyaçtır.
3. Araştırma sonuçlarına göre, genel uyarılmışlık düze-
yi ile öğrenme hızı arasında çan eğrisi biçiminde bir
ilişki bulunmaktadır.
Bu ilişkinin anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Genel uyarılmışlık düzeyi arttıkça öğrenme hızı
da artmaktadır.
B) Genel uyarılmışlık düzeyinin artması, öğrenme
hızını bir noktaya kadar olumlu, bir noktadan son-
ra olumsuz etkilemektedir.
C) Genel uyarılmışlık düzeyi yüksek ya da düşük ol-
duğunda öğrenme en yüksektir.
D) Genel uyarılmışlık düzeyi azaldıkça öğrenme hızı
artmaktadır.
E) En yüksek öğrenme hızına, genel uyarılmışlık
düzeyinin en yüksek olduğu noktada ulaşılmak-
tadır.
4. Özel eğitim görmekte olan bir çocuğun öğretmeni,
öğrencinin her doğru davranışını şeker vererek ödül-
lendirmektedir. Bunu göz önünde bulunduran anne,
şekeri daha istekle alacağını düşünerek çocuğunu o
günkü derse hiçbir şey yemeden getirmiştir. Ancak
bu durumun, çocuğun o günkü performansını olum-
suz etkilediği görülmüştür.
Bu örnekte aşağıdakilerden hangisi öğrenmeyi
olumsuz etkileyen temel etkendir?
A) Çocuğun dersten çok şekerle ilgilenmesi
B) Çocuğun davranışını etkileyebilecek diğer değiş-
kenlerin dikkate alınmaması
C) Çocuğun, öğretmeninin o gün getirdiği şekeri
sevmemesi
D) Şekerin uygun bir pekiştireç olması
E) Şekeri annenin değil de öğretmenin getirmesi
13
5. Öğretmenler, sınıflarının sıcaklığına ve aydınlatma- TRANSFER (AKTARIM)
sına çok önem verirler. Bilirler ki sınıfları çok sıcak
veya çok soğuk olmamalı, ideal sıcaklıkta tutulmalı- 1. Bir öğrenci, matematik dersindeki öğrenme eksikle-
dır. Sınıfın yeterince aydınlık olmasına da özen gös- rini tamamlayarak başarı düzeyini yükseltiyor. Bu
terirler. Öğretmenler aynı zamanda öğrencilerinin öğrenci fizik dersindeki çabalarında bir değişiklik
ders boyunca aç, yorgun veya hasta olup olmadıkla- yapmadığı halde, onun bu dersteki başarısında da
rını gözlemleyerek, öğrenmeyi etkileyebilecek faktör- yükselme oluyor.
lere yönelik önlem almaya çalışırlar.
Bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle açıklana-
bilir?
Öğretmenlerin dikkate aldığı bu özellikler, öğ-
renmeyi etkileyen aşağıdaki faktörlerden hangi-
A) Zihinde canlandırma B) Bilişsel öğrenme
sinin kapsamındadır?
C) Negatif transfer D) Olumlu transfer
E) Genelleme
A) Olgunlaşma
B) Bireysel ayrılıklar
C) Türe özgü hazır oluş
D) Genel uyarılmışlık hali
E) Transfer

2. Bir öğrenci, matematik dersindeki öğrenme eksikle-

rini tamamlayarak başarı düzeyini yükseltiyor. Bu
öğrenci fizik dersindeki çabalarında bir değişiklik
yapmadığı halde, bu dersteki başarısında da yük-
selme oluyor.
Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnektir?

A) Zihinde canlandırma
B) Bilişsel öğrenme
C) Bütün halinde öğrenme
D) Olumlu aktarma
E) Pekiştirme

14
3. Matematik dersindeki öğrenme eksikliklerini gi- 5. Çalışma sistemi eski telefonundan çok farklı olan
dermek için çok çalışan ve başarılı olan bir öğ- yeni bir cep telefonu alan Taşkın, sistem farklılığına
rencinin fizik dersindeki çabalarını arttırmadığı rağmen, yeni telefonunu kullanmayı eskisini kullan-
halde, bu dersteki başarısının da artması aşağı- mayı öğrendiğinden çok daha kısa sürede öğrenmiş-
dakilerden hangisiyle açıklanabilir? tir.
Taşkın’ın yeni telefonu kullanmayı daha kısa
A) Alışma sürede öğrenmesi aşağıdakilerden hangisiyle
B) Bilişsel öğrenme açıklanabilir?
C) Örtük öğrenme
D) Tepki genellemesi A) Uyarıcı genellemesi
E) Olumlu aktarma B) Algısal değişmezlik
C) Öğrenmenin aktarılması
D) Alışkanlık
E) Uyarıcı kontrolü

4. Aşağıdakilerden hangisinin katkısı öğrencilerin

derste öğrendiklerini transfer etmelerinde en faz-
ladır?
6. Daha önce daktilo kullanmayı biliyor olmanın F
A) Derste tutulan notları dersten sonra ayrı bir yere klavye kullanmayı kolaylaştırması aşağıdakiler-
yazma den hangisine örnektir?
B) Derste çözülen problemlerin çözümlerini gözden
geçirme A) Olumlu aktarım
C) Öğrendiklerini bir başkasına anlatma B) Pekiştirme
D) Ders kitabındaki örnekleri tekrarlama C) Ayırt etmeyi öğrenme
E) Derste öğrenilenlerle ilgili farklı problemleri çöz- D) Geriye getirme
me E) Ket vurma

15
7. İyi bir masa tenisi oyuncusu olan Aylin tenise başla- 9. Bankadaki parasını daha önceleri farklı bir sistemle
maya karar vermiştir. Aylin masa tenisi raketini kul- çalışan ATM den çeken bir birey alıştığından farklı
lanma becerisi sayesinde tenis raketiyle yapması olan yeni bir ATM den para çekmek zorunda kalınca
gereken bazı vuruşları kolayca öğrenmiştir. bu makineyi kullanırken yanlış tuşlara basmış ve
Aylin’in bazı vuruşları kolayca öğrenmesi aşağı- kartını makineye kaptırmıştır.
dakilerden hangisinin sonucudur? Aşağıdakilerden hangisi bu bireyin yeni ATM’yi
kullanmada güçlük çekmesinin nedeni olabilir?
A) Aralıklı öğrenme
B) İleriye ket vurma A) Olumsuz pekiştirme
C) Öğrenmenin aktarılması B) Uyarıcı kontrolü
D) Parçalara bölerek öğrenme C) Olumsuz aktarma
E) Alışma D) Kendiliğinden geri gelme
E) Sönme

10. Günlük kullandığı çayı, kapağı çekilerek açılan bir

8. Aşağıdaki örneklerden hangisinde öğrenmenin kavanozda saklayan ancak bu kavanoz kırıldığı için
aktarılması söz konusudur? çayı kapağı çevrilerek açılan bir kavanoza koymak
zorunda kalan bir ev hanımı, ne zaman kavanozu
A) Bilgisayarda iki parmakla yazmaya alışık bir kişi- eline alsa kapağı çekerek açmaya çalışmış, yeni ka-
nin, on parmakla yazmayı yeni başlayan birine vanozun kapağını çevirerek açmayı öğrenmesi uzun
göre daha güç öğrenmesi zaman almıştır.
B) Bir öğrencinin psikoloji öğretmenini sevdiği için Bu ev hanımının, yeni kavanozun kapağını çevi-
psikolojiye ilgi duymaya başlaması rerek açmayı öğrenmesinin uzun zaman alması-
C) Sigara içen birinin, içmeyen birine göre kibriti da- nın nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
ha kolay yakması
D) Bir yabancı dili öğrenmede güçlük çeken birinin A) Sonralık etkisi
bir başka yabancı dili öğrenirken de aynı ölçüde B) Olumsuz aktarım
güçlük çekmesi C) Öncelik etkisi
E) Tiyatroya ilgi duyan bir gencin aynı zamanda si- D) Geriye ket vurma
nemaya da ilgi duyması E) Bozucu etkiler

16
11. Seda Hanım yeni taşındığı evde mutfağın uygun 13. Eskisi bozulduğu için yeni cep telefonu alan bir birey
olmaması nedeniyle, sağa doğru açılan buzdolabı bu telefonunu kullanırken başlangıçta oldukça zor-
kapağını sola doğru açılacak şekilde değiştirmiştir. lanmış, zaman zaman yanlış tuşlara basmış ve iste-
Ancak kapağı açması gerektiğinde, uzun bir süre do- diği bir numarayı araması daha uzun zaman almıştır.
lap kapağını önce sağa doğru açmaya çalışmıştır. Bu bireyin yeni cep telefonu kullanmada zorlan-
Seda Hanım’ın uzun süre dolabın kapağını sağa ması aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir?
doğru açmaya çalışmasını en iyi açıklayan kav-
ram aşağıdakilerden hangisidir? A) Uyarıcı kontrolü
B) Olumsuz aktarma
A) Sönme C) Yanılsama
B) Ket vurma D) Algısal değişmezlik
C) Öğrenilmiş çaresizlik E) Aralıklı pekiştirme
D) Olumsuz aktarma
E) Öncelik etkisi

12. Necla Hanım, banyosu oldukça küçük bir dairede

oturmaktadır. Banyo kapısı içeriye doğru açıldığı için
banyo daha da daralmaktadır. Necla Hanım bu so- 14. Eğitim amacıyla bir aylığına İngiltere'ye giden Orhan
runu çözmek için, banyo kapısını dışarıya doğru açı- Bey ne zaman bir taksiye binmek istese ön sağ kol-
lacak şekilde değiştirmiştir. Ancak, banyoya her gidi- tuğa oturmak istemekte ancak orada oturan şoförü
şinde önce kapıyı içeriye doğru iterek açmaya ça- fark ettiğinde de şaşkın bakışlarla diğer tarafa geç-
lışmış ve kapıyı dışarıya doğru çekerek açmayı öğ- mektedir. Bunun nedeni de İngiltere'de direksiyonun
renmesi uzun zaman almıştır. sağ tarafta yer almasıdır.
Necla Hanım’ın banyo kapısını dışa doğru çeke- Orhan Bey'in yaşadığı bu durum aşağıdakilerden
rek açmayı öğrenmesinin zaman alması aşağıda- hangisiyle açıklanabilir?
kilerden hangisinin sonucudur?
A) İleriye ket vurma
A) Karşıt tepki oluşturma
B) Geriye ket vurma
B) Olumsuz aktarım
C) Olumlu aktarma
C) Alışma
D) Olumsuz aktarma
D) Ket vurma E) Yer değiştirme
E) Öğrenilmiş çaresizlik

17
 KET VURMA 3. Yeni yılın ilk günlerinde tarih atarken, bir önceki yılın
tarihinin yazılması sık karşılaşılan bir hatadır.
1. Aşağıdakilerden hangisi, eski telefon numarası- Bu hata aşağıdakilerden hangisinin sonucudur?
nın akla gelmesi nedeniyle yeni telefon numara-
sının öğrenilmesinde güçlük çekilmesini açıkla- A) Tepki genellemesi
yabilir? B) Sonralık etkisi
C) Geriye doğru ket vurma
A) Koşullanma D) Alışma
B) İleriye doğru ket vurma E) İleriye doğru ket vurma
C) Kodlama
D) Olumlu aktarma
E) Geriye doğru ket vurma

4. Bir üniversitenin su ürünleri bölümünde öğrenim

gören Pelin aldığı bir derste balık isimlerinin önce
İngilizce karşılıklarını, daha sonra aynı balık isimleri-
nin Latince karşılıklarını öğrenir. Öğretmen derste
balık resimlerinin olduğu slaytları göstererek öğren-
cilerinden balıkların Latince isimlerini söylemelerini
ister. Pelin çoğu balık türünün Latince ismini söyler-
2. Bir öğrencinin sürekli olarak bir yıl önceki mü-
ken bazılarını karıştırır, İngilizce karşılıklarını söyler.
samerede okuduğu şiiri hatırlaması nedeniyle,
Pelin’in bazı balık türlerinin Latince karşılıklarını
bu yılki müsamerede okuyacağı şiiri öğrenmekte
söyleyememesi aşağıdakilerden hangisiyle açık-
güçlük çekmesi aşağıdakilerden hangisinin so-
lanabilir?
nucudur?

A) Bellek izlerinin bozulması

A) Örtük (gizil) öğrenme
B) İleri doğru ket vurma
B) Bastırma
C) Güdüsel unutma
C) Geriye ket vurma
D) Olumsuz aktarma
D) Amnezi
E) Sırasal bağımlılık
E) İleriye ket vurma

18
5. Bir tiyatro oyuncusu, birkaç yıl önce oynadığı bir 7. Öğrenmeyi etkileyen faktörlerden biri de ket vurma-
oyunda tekrar rol almıştır. Aklına, sürekli olarak, dır.
aradan geçen yıllarda oynadığı öteki rollerin sözleri Aşağıdakilerden hangisi ket vurmayı en iyi açık-
geldiği için, rolünün sözlerini yeniden öğrenmede layan kavramdır?
güçlük çekmektedir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi- A) Bellek izlerinin geriye getirilememesi
lir? B) Algısal illüzyon
C) Öğrenilmiş çaresizlik
A) Geriye ket vurma D) Hatırlama sürecinde karıştırma
B) Bastırma E) Öğrenme yönteminin verimsizliği
C) Güdüsel unutma
D) Sonralık etkisi
E) Episodik bellek

8. Bir satranç oyuncusu satranca ilk başladığı yıllarda

hocasının kendisine öğrettiği göreli olarak basit bir
sistemi kullanarak oldukça başarılı sonuçlar elde
etmiştir. Bu oyuncu deneyimi arttıkça kendisine özgü
sistemler geliştirmiş ve hocasının öğrettiği sistemi
6. Bir öğrenme deneyinde, katılımcılara bir kelime dizisi kullanmaktan vazgeçerek bu sistemleri kullanmaya
verilerek ezberlemeleri sağlanır. Aradan birkaç gün başlamıştır. Aradan bir süre geçtikten sonra, bu
geçtikten sonra kendilerinden bir başka kelime dizi- oyuncu satranç oynamaya başlayan kızına hocası-
sini ezberlemeleri istenir. Daha sonra katılımcılardan nın kendisine öğrettiği basit sistemi öğretmesinin ya-
ilk öğrendikleri listedeki kelimeleri tekrarlamaları is- rarlı olacağını düşünmüş, ancak aklının sürekli ola-
tendiğinde, akıllarına sürekli ikinci listedeki kelimele- rak kendi geliştirdiği sistemlere takılması nedeniyle
rin gelmesi nedeniyle ilk listedeki kelimeleri hatırla- sözü edilen basit sistemi hatırlamakta güçlük çekti-
mada güçlük çektikleri görülür. ğini fark etmiştir.
Katılımcıların ilk listedeki kelimeleri hatırlamada
güçlük çekmeleri aşağıdaki süreçlerden hangi- Satranç oyuncusu babanın hocasının öğrettiği
siyle açıklanabilir? ilk sistemi hatırlamakta zorlanması aşağıdakiler-
den hangisinin sonucudur?
A) Sönme
B) Algısal set oluşturma A) İz bağımlı unutma
C) Otomatik kodlama B) Geriye doğru ket vurma
D) Geriye doğru ket vurma C) Bellek izlerinin bozulması
E) Engelleme D) Ketlenme
E) Yansıtma

19
9. Ömer İngilizce dersinde ilk defa gördüğü “apartment”
kelimesinin anlamını Türkçede de kullanılan “apart-
man” olarak tahmin etmiştir. Ancak öğretmen, keli-
menin anlamının “daire” olduğunu belirterek Ömer'i
düzeltmiştir. Buna rağmen Ömer “apartment” keli-
mesini her gördüğünde Türkçe karşılığı olarak aklına
“apartman” kelimesi gelmeye devam etmiştir.
ARALIKLI TOPLU ÇALIŞMA
1. Öğretmenlerin, genellikle öğrencilerine sınav
öncesinde yoğun bir biçimde çalışma yerine dö-
nem boyunca günde bir iki saat çalışmalarını
tavsiye etmelerinin temel nedeni aşağıdakilerden
hangisidir?

Buna göre, Ömer'in bu İngilizce kelimenin Türk- A) Aralıklı öğrenme stratejisinin öğrencinin güdü-
çe karşılığını öğrenmekte zorlanmasının nedeni lenme düzeyini artırması
aşağıdaki kavramların hangisiyle açıklanır?
B) Toplu öğrenme stratejisinde olumlu aktarmanın
daha güç gerçekleşmesi
A) Sönme C) Toplu öğrenme stratejisinde öğrencinin çalışma
B) Öğrenilmiş çaresizlik hızını kendi kapasitesine göre düzenlemesinin
C) Ket vurma mümkün olmaması
D) Olumsuz pekiştirme D) Aralıklı öğrenme stratejisinin öğrenilen bilgilerin
E) Çağrışımsal geçiş daha sağlam ve kalıcı olması
E) Aralıklı öğrenme stratejisinin öğrenciye ne ölçüde
doğru öğrendiği hakkında dönüt alma olanağı ta-
nıması

2. Bir hafta sonra gireceği sınava hazırlanan öğ-

rencisine “Her gün yarım saatini ayırıp çalışman sı-
navdan bir gün önce 15 saat çalışmandan daha ya-
rarlı olur.” biçiminde öneride bulunan bir öğret-
men, öğrenmeyle ilgili aşağıdaki etkenlerden
hangisine vurgu yapmaktadır?

A) Aralıklı ya da toplu öğrenme

B) Parçalara bölerek ya da bütün halinde öğrenme
C) Öncelik etkisi
D) Genel uyarılmışlık durumu
E) Tekrar

20
3. Öğrencilerinden İstiklal Marşı’nın tüm kıtalarını GERİBİLDİRİM (SONUÇLAR HAKKINDA
ezberlemelerini isteyen bir öğretmenin onlara BİLGİ EDİNME STRATEJİSİ)
tavsiye edebileceği en uygun çalışma stratejisi
aşağıdakilerden hangisidir?
1. Bir öğretmen, 23 Nisan törenlerinde okuyacağı şiiri
daha çabuk öğrenmesine nasıl yardımcı olabileceği-
A) Aralıksız çalışma
ni soran bir anneye, kızına şiiri yüksek sesle okut-
B) Toplu çalışma masını ve hata yaptığı zaman hemen ona yaptığı
C) Bütün –parça-bütün hatanın ne olduğunu söylemesini tavsiye eder.
D) Parça –bütün-parça Öğretmen yaptığı bu tavsiyeyle sözel bir malze-
E) Tümdengelim menin öğrenilmesini kolaylaştıran aşağıdaki sü-
reçlerin hangisinden yararlanmasını amaçlamak-
tadır?

A) Sonuçlar hakkında bilgi edinme

B) Pekiştirme
C) Parçalara bölerek öğrenme
D) Anlamsal basamaklar dizisi
E) Olumlu aktarma

4. Bir öğretmen sınava sadece bir gün kala çalışmaya

başladığı halde çok yüksek bir not aldığını söyleyen
bir öğrencisini bunun övünülecek bir tarafı olmadığı-
nı söyleyerek eleştirmiştir.
Öğretmenin öğrencisini eleştirmesi aşağıdaki
görüşlerden hangisini benimsediğini gösterir?
A) Kalıcı bir öğrenme için düzenli olarak çalışmak
gereklidir.
B) Sınavlara çalışmayı son güne bırakan bir öğrenci
ancak çok şanslıysa yüksek puanlar alabilir.
C) Bir günlük çalışma süresi her ders için yeterli ol-
mayabilir.
D) Çalışmayı son güne bırakmak derse ilgi duyul-
madığı anlamına gelir.
E) Son gün beklenmedik bir durum olursa sınavda
başarılı olma şansı azalır.
2. Bir öğrenci yabancı dil dersinde bazı kelimeleri iyi
telaffuz edebilmekte, bazı kelimeleri telaffuz ederken
İse güçlük çekmektedir.
Bu öğrenciye yabancı dil öğretmeninin yapacağı
aşağıdaki yardımların hangisi en etkili olanıdır?
A) Yabancı dil öğrenmenin önemini anlatmak
B) Her telaffuz ardından doğruya ne kadar yaklaştı-
ğını belirtmek
C) Ağız yapısıyla ilgili bir sorunun olup olmadığını
araştırmak
D) Daha fazla çalışma ve pratik yapmasını istemek
E) Telaffuzunda nelere dikkat etmesi gerektiğini tek-
rar anlatmak

21
3. Bir öğretmen öğrencisine sınava çalışırken konuları- ALGISAL AYIRT EDİLEBİLİRLİK
nı yüksek sesle bir arkadaşına anlatmasını ve arka-
daşının konuyu kitaptan ya da notlardan izleyerek 1. Sözel bir içerek, aşağıdakilerden hangisine sahip
nerede hata yaptığını hemen kendisine söylemesini olursa öğrenilmesi zorlaşır?
tavsiye eder.
Öğretmenin bu tavsiyeyi yapmasının temel ne-
A) Çok sayıda çağrışımsal anlam içermesi
deni aşağıdakilerden hangisidir?
B) Algısal ayırt edilebilirliğin düşük olması
C) Sık kullanılması
A) Yapılan hataların söylenmesinin bu hataları
D) Birden fazla duyuya hitap etmesi
öğrenciler için algısal olarak ayırt edilebilir hale
E) Kavramsal kategoriler halinde örgütlenmiş olması
getireceğini, bunun da hataların daha kolay ha-
tırlanmasını sağlayacağını düşünmesi
B) Öğrencilerin arkadaşlarına anlatırken konuyu
bir kez daha tekrar edeceklerini ve tekrar sayısı
arttıkça konunun daha iyi öğrenileceğini dü-
şünmesi
C) Öğrencinin konu anlattığı arkadaşının da bir
şeyler öğreneceğine böylelikle aynı anda iki öğ-
rencinin birden sınava hazırlanmasının söz ko-
nusu olabileceğine inanması
D) Arkadaşlarına konu anlatırken öğrencilerin öğ-
renme sürecine aktif bir biçimde katılacaklarını,
bunun da öğrenmeyi kolaylaştıracağını düşün-
mesi
E) Sözel bir malzemenin öğrenilmesini kolaylaştı-
ran sonuçlar hakkında bilgi edinme stratejisin-
den yararlanılmasını sağlamak istemesi

2. Ders kitaplarında bazı cümlelerin altının çizilmesi,

koyu ya da italik harflerle yazılması bu cümlenin
önemli olduğuna işaret etmenin yanı sıra öğrenilme-
sini de kolaylaştırmaktadır.
Ders kitaplarında altı çizilen, koyu ya da italik
harflerle yazılan cümlelerin daha kolay öğrenil-
meleri, öğrenilecek malzemeye ilişkin aşağıdaki
özelliklerden hangisiyle ilgilidir?

A) Kavramsal kategori
B) Çağrışımsal anlam
C) Kavramsal benzerlik
D) Örgütlülük
E) Algısal ayırt edilebilirlik

22
3. Bir öğretmen öğrencilerine, çalışırken kitap ya da
ders notlarında önemli kısımların altını renkli bir ka-
lemle çizmelerini tavsiye eder.
Öğretmenin bu tavsiyede bulunmasının temel
nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
ANLAMSAL ÇAĞRIŞIM
1. Bir İngilizce öğretmeni kelime öğrenmede güçlük
çektiğinden yakınan bir öğrencisine öğrenmesi gere-
ken her kelimeyi geçmişte yaşadığı bir olayla ilişki-
lendirmesini tavsiye eder.

A) Önemli kısımları algısal olarak ayırt edilebilir hale Öğretmen bu tavsiyeyi yaparken öğrencisinin
getirmelerini sağlayarak öğrencilerin bu kısımları sözel bir malzemenin öğrenilmesini kolaylaştıran
daha kolay öğrenmelerine yardımcı olmak iste- aşağıdaki özelliklerin hangisinden yararlanaca-
mesi ğını düşünmüştür?
B) Ders notlarını ya da kitabı bir sonraki okumala-
rında önemli kısımları bulmak için harcayacakları A) Çağrışımsal anlam
zihinsel çabanın öğrencilerin daha çabuk yorul- B) Kavramsal anlam
malarına yol açacağını düşünmesi
C) Kavram kategorileri
C) Önemli kısımların altını çizmeye çalışmanın öğ-
D) Çağrışımsal basamaklar
rencinin öğrenme sürecine aktif bir biçimde ka-
E) Kavramsal benzerlik
tılmasını sağlayacağını, bunun da öğrenmeyi ko-
laylaştıracağını düşünmesi
D) Önemli kısımların altını çizebilmek için öğrencile-
rin masa başında çalışacaklarını, bunun da uya-
rılmışlık düzeylerinin düşmesini engelleyeceğini
düşünmesi
E) Ders notlarını ya da kitabı bir sonraki okumala-
rında bakacakları yerleri daha kolay bulmalarını
sağlayarak öğrencilere çalışırken zaman kazan-
dırmak istemesi

2. Derslerinde kullandığı terimlerin etimolojik (kö-

ken bilimsel) anlamlarını vermeye önem veren
bir öğretmen sözel bir malzemenin öğrenilmesini
kolaylaştıran aşağıdaki özelliklerin hangisinden
yararlanmaya çalışmaktadır?

A) Gruplandırma
B) Örgütleme
C) Anlamsal çağrışım
D) Eklemleme
E) Kavramsal benzerlik

23
 ÇAĞRIŞIM YOLUYLA HATIRLAMA ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
(GENEL)
1. Aralarında eşleştirme yapılmış iki öğeden birisi veril-
diğinde hemen diğerinin hatırlanması öğrenme süre- 1. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme sürecinde rol
cinde oldukça sık karşılaşılan bir durumdur. oynayan dış etkenlerden biridir?

Bu durumu açıklamak üzere kullanılan kavram A) Ders kitabı

aşağıdakilerden hangisidir? B) İlgi-tutum
C) Zeka düzeyi
A) Sıra ya da dizinle hatırlama D) Psikolojik özellikler
B) Çağrışım yoluyla hatırlama E) Öğrenme güdüsü
C) Soyut düşünme yoluyla hatırlama
D) Serbest çağrışım yoluyla hatırlama
E) Somut düşünme yoluyla hatırlama

2. Eda’nın İngilizce öğretmeni, öğrencilere sözcükleri

öğretirken eş anlamlıları ile birlikte vermiştir. Belli bir
süre sonra Eda, sözcüklerden birini gördüğünde
hemen eş anlamlısını hatırladığını fark etmiştir.

2. Aşağıdakilerden hangisi öğrenmeyi etkileyen

Bu durum aşağıdaki öğrenme türlerinden hangi-
bireysel faktörlerden biri değildir?
siyle açıklanır?

A) Öğrenme ortamı
A) Çağrışım yoluyla öğrenme
B) Güdülenme düzeyi
B) Anlamlı öğrenme
C) Genel uyarılmışlık hali
C) Sosyal öğrenme
D) Zekâ düzeyi
D) Gizil öğrenme
E) Gelişim düzeyi
E) İçgörüsel öğrenme

24
 2.ÜNİTE : KLASİK (TEPKİSEL)
KOŞULLANMA
KLASİK KOŞULLANMA GENEL
1. Caddede karşıdan karşıya geçerken duyduğu bir
korna sesinin hemen ardından kendisini arabanın al-
tında bulan bir kişi, bu olaydan sonra ne zaman bir
korna sesi duysa kapalı bir mekanda olsa bile yerin-
den sıçramaktadır.
Bu kişinin korna sesini duyunca yerinden sıçra-
masının temelinde davranışçı yaklaşıma göre
aşağıdakilerden hangisi yatmaktadır?
3. Aşağıdakilerden hangisi tepkisel koşullanmanın
ayırt edici özelliğidir?
A) Öğrenilecek davranışın zihinsel şemasının oluş-
turulması
B) Önceden aralarında bağlantı bulunmayan bir
uyarıcı ile bir tepki arasında bağ kurulması
C) Davranışın tekrarlanma olasılığının kendi yarattı-
ğı sonuca bağlı olarak değişmesi
D) Bir bütünün parçaları arasındaki ilişkilerin çeşitli
durumlar denenerek öğrenilmesi
E) Bir dizi yaşantı sonucunda koşulsuz bir uyarıcıya
tepki verilmeye başlanması

A) Bilinçaltı süreçler
B) Tepkisel koşullanma
C) Ayırt etme
D) Edimsel koşullanma
E) Genelleme

2. Ali, araba kullanan babasını izlerken acı bir fren sesi

duymuş ardından arabaları öndeki araca çarpmıştır.
Bu olaydan sonra Ali ne zaman bir fren sesi duysa
korku tepkisi vermeye başlamıştır.

Ali’nin fren sesi duyunca korku tepkisi vermeye

başlaması aşağıdakilerden hangisinin sonucu-
dur?
A) Fren sesi ve kaza bitişikliği nedeniyle tepkisel ko-
şullanma
B) Sonraki tekrarlarda fren sesini duyması nedeniyle
edimsel koşullanma
C) Babasını o anda gözlediği için model alma yoluy-
la öğrenme
D) Babasını izlemekle meşgul olsa da kaza yapıldığı
anda arabanın içinde olduğu için gizil öğrenme
E) Kaza olayına tanık olduğu için gözlem yoluyla öğ-
renme
4. Tepkisel koşullanma öğrenmelerin tümünü açıkla-
yamaz. Ancak bazı davranışlar tepkisel koşullan-
mayla öğrenilir.
Aşağıdakilerden hangisi tepkisel koşullanma
yoluyla öğrenilen bir davranışa örnektir?
A) Adrese bakarak yol bulma
B) Bozulmuş bir yemeğin görüntüsünün mide bu-
landırması
C) Öğrencinin arkadaşları gibi giyinmesi
D) Kişinin, sevdiği şarkıcı gibi konuşması
E) Matematik problemi çözme

25
5. Anasınıfına başlayan Alp, ilk günlerinde yemek ta-
bağını yere attığı ve yemeğini yemediği için yemeği
yapan aşçı tarafından itilmiş ve kollarından tutulup
sarsılmıştır. Bu olaydan sonra Alp’te okul korkusu
gelişmiştir. Okulla ilgili bir şeyler söz konusu olunca
jest ve mimikleri değişmekte yüzünde korku ifadesi
belirmektedir.
7. Aceleyle makyaj yaptığı için makyaj fırçasını gözüne
batıran ve bu nedenle gözü fena halde yaşaran Mel-
tem, ertesi gün makyaj masasına oturup fırçayı eline
aldığında gözünün yaşardığını fark etmiştir.
Meltem’in bu durumu, aşağıdakilerden hangisiy-
le açıklanabilir?

Bu durumda Alp’te okul korkusunun oluşması A) Modelden öğrenme

aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? B) Ayırt etmeyi öğrenme
C) Örtük (gizil) öğrenme
A) Ketlenme D) Uyarıcı genellemesi
B) Karşıt tepki oluşturma E) Tepkisel koşullanma
C) Tepkisel (klasik) koşullanma
D) Yapısalcı öğrenme
E) Olumlu pekiştirme

6. Tepkisel koşullanma ilkelerine göre, olumlu duygusal

tepki uyandıran bir uyarıcıyla eşleştirilen bir nötr
uyarıcı, bir süre sonra tek başına da aynı olumlu
tepkiyi uyandırır.
8. Bir anne bebeğini sevmek üzere parmaklarını oyna-
tarak yaklaşıp onun karnını gıdıklamış; bebek, gıdık-
Aşağıdaki durumların hangisi, bu ilkeden yarar- lanmaya karşı gülme ve kasılma tepkisi vermiştir. Bu
lanmaya çalışıldığını gösteren bir örnektir? olay birkaç kez tekrarlandıktan sonra bebek annesi-
nin parmaklarını oynatarak kendisine yaklaştığını
A) Emniyet kemeri kullanmayı özendirmek için em- görür görmez gülme ve kasılma tepkisi vermeye
niyet kemeri takan ve takmayan sürücülerin kaza başlamıştır.
sonrası durumlarının gösterilmesi Bebeğin annesinin parmaklarını oynattığını gö-
B) Yaşam sigortası reklamında sigorta yaptırmanın rünce gülme tepkisi vermesi aşağıdakilerden
yararlarının anlatılması hangisinin sonucudur?
C) Deterjan reklamında ev hanımı rolündeki oyuncu-
ların yer alması A) Karşıt tepki geliştirme
D) Yeni üretilen bir otomobilin tanıtımının güzel B) Kavrama yoluyla öğrenme
mankenlerle yapılması C) Olumlu pekiştirme
E) Kepek şampuanı reklamında, saçların şampua- D) Duyarlılık kazanma
nın kullanılmasından önceki ve sonraki durumu- E) Tepkisel koşullanma
nun gösterilmesi

26
9. Üyesi olduğumuz elektronik posta haberleşme gru- 11. Bir bebek acıktığı için, doğal olarak ağlamakta ve süt
bunun bir üyesi sürekli olarak bizi öfkelendiren iletiler biberonu görünce susmaktadır.
yollarsa bir süre sonra, gelen posta kısmında bu Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi-
üyenin ismini görünce öfkeleniriz. lir?
Başlangıçta bizde olumlu ya da olumsuz bir
duygusal tepki uyandırmayan bu ismin bizi öfke- A) Gözlem yoluyla öğrenme
lendirir hale gelmesi, aşağıdaki süreçlerden B) Edimsel koşullanma
hangisinin sonucudur? C) Klasik koşullanma
D) Kavrayarak öğrenme
A) Öğrenmenin genellenmesi E) Bilişsel öğrenme
B) Tutum değişmesi
C) Sosyal karşılaştırma
D) İçgörü kazanma
E) Tepkisel koşullanma

12. Aşı olana kadar iğne gördüğünde herhangi bir korku

belirtisi göstermeyen bir çocuk, aşı olduktan sonra,
iğneyi her gördüğünde ağlamaya başlamıştır.

10. Aşağıdakilerden hangisi klasik (tepkisel) koşul- Çocuğun bu ağlama davranışı aşağıdakilerden
lanma sonucu öğrenilmiş olabilir? hangisine bir örnektir?

A) Spor yapma alışkanlığı A) Gözlem yoluyla öğrenme

B) Karanlık korkusu B) Bilişsel öğrenme
C) Düzenli çalışma alışkanlığı C) Edimsel (operant) koşullanma
D) Yalan söyleme alışkanlığı D) Kavrayarak öğrenme
E) Güzel konuşma becerisi E) Klasik (tepkisel) koşullanma

27
13. Ayşe, ablasının cep telefonunun zil sesinden çok 15. Ayhan, içinde yaşadığı çevrede adı hep olumsuz
hoşlanmakta ve fırsat buldukça tuşlara basarak bu sıfatlarla birlikte anılan bir sosyal gruba karşı olum-
sesi dinlemektedir. Bir süre sonra Ayşe’nin ablası suz duygular beslediğini hissetmekte, ancak bir kez
cep telefonunun zil sesini çok gürültülü bir melodiyle dahi karşılaşmadığı halde niçin bu gruba karşı olum-
değiştirir. Ayşe zil sesini dinlemek için tuşa basar ve suz duygular hissettiğini merak etmektedir.
ansızın duyduğu gürültülü melodiden çok korkar. Bu
olaydan sonra Ayşe ne zaman ablasının cep telefo- Ayhan’ın söz konusu sosyal gruba karşı hisset-
nunu görse korkudan ağlamaya başlar. tiği olumsuz duygular aşağıdaki süreçlerden
hangisiyle açıklanabilir?
Ayşe’nin cep telefonundan korkmaya başlaması
aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A) İşaret öğrenme
B) Tepkisel koşullanma
A) Tepkisel koşullanma C) Gestalt öğrenme
B) Uyarıcı genellemesi D) Edimsel koşullanma
C) Edimsel koşullanma E) Gruba uyma
D) Bilişsel öğrenme
E) Olumsuz aktarma

16. Zor bir matematik probleminde ilk defa kareköklü

14. Kuramsal olarak insanların koşullanma yoluyla her
durum ya da uyarıcıdan korkmayı öğrenmeleri
mümkün olmakla birlikte pratikte insanların doğası
gereği kendileri için tehlikeli olan durum ya da uyarı-
cılardan korkmayı daha çabuk öğrendikleri görül-
mektedir. Bu da insanların bazı durum ya da uyarıcı-
lardan korkmaya ……..….. olarak yatkın olduğunu
göstermektedir.
Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
ifadelerle karşılaşan Metin, içinde karekök geçen
tüm soruları sıkıntılı ve anlaşılmaz olarak değerlen-
dirmektedir. Bu tür soru gördüğünde kaygılanmakta
ve çözemeyeceğini hissetmektedir. Bunun sonucun-
da da soruyu çözmekten hemen vazgeçmekte ve
başka bir soruya geçmektedir.
Metin’in kareköklü soruları sıkıntılı ve anlaşılmaz
olarak değerlendirmesi ve kaygılanması aşağı-
dakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Bilişsel A) Klasik koşullanma

B) Davranışsal B) Alışkanlık
C) Sezgisel C) Edimsel koşullanma
D) Biyolojik D) Transfer
E) Kültürel E) Genelleme

28
17. Bir kişinin limon görünce ve/veya limon sözcü- 19. Aşağıdakilerden hangisi koşullu tepki örneğidir?
ğünü duyunca kendini kötü hissetmesi ve ekşi
tadı ağzının içinde hissetmesi aşağıdaki kavram- A) Soğuk suya dalınca titreme
lardan hangisi ile açıklanabilir? B) Ani ve şiddetli bir gürültüde yerinden sıçrama
C) Sıcak bir nesneye değince elini geri çekme
A) Edimsel davranış D) Kar yağdığını görünce ürperme
B) Alışma E) Burna toz kaçınca hapşırma
C) Koşullu tepki
D) Duyarsızlaşma
E) Koşulsuz tepki

18. Bir caddede karşıya geçerken sarı renkli bir otomo-

bilin altında kalmaktan kıl payı kurtulan Mehmet, bu
olaydan sonra ne zaman sarı renkli bir otomobil gör-
se korkuyla ürperdiğini hissetmektedir.

Yukarıdaki örnekte olaydan sonra görülen sarı

20. Aşağıdakilerden hangisi koşulsuz tepki örneği-
renkli otomobil ve bu durumda hissedilen korku,
dir?
sırasıyla tepkisel (klasik) koşullanmadaki hangi
ögelere karşılık gelmektedir?
A) Yılan görünce korkma
B) Utanınca yanakların kızarması
A) Koşullu uyarıcı – koşulsuz tepki
C) Komik bir olaya gülme
B) Nötr uyarıcı – koşullu tepki
D) Sıcak havada terleme
C) Koşulsuz uyarıcı – koşulsuz tepki
E) Oyunda hile yapılmasına öfkelenme
D) Koşullu uyarıcı – koşullu tepki
E) Nötr uyarıcı – koşulsuz tepki

29
21. Şiddetli gürültüden korkan bir çocuk birkaç kez gök 23. Annesi tarafından banyo yaptırılırken birkaç kez
gürlemesinden önce şimşek çaktığına tanık olur. gözüne sabun kaçan bir bebek, annesinin elinde ne
Daha sonra şimşek çakar çakmaz henüz gök gürle- zaman banyo havlusunu görse ağlamaya başlamak-
meden korku tepkisi vermeye başlar. tadır.
Bir tepkisel koşullanma olayını anımsatan bu
örnekte (I) gök gürültüsü, (II) şimşekten korkma, Banyo havlusu, koşullanma yoluyla öğrenme
(III) gök gürültüsünden korkma ve (IV) şimşek sürecinde yer alan aşağıdaki ögelerden hangi-
çakmasına işaret eden kavramlar aşağıdakilerin sinde karşılık gelmektedir?
hangisinde doğru sırada verilmiştir?
A) Nötr uyarıcı
I II III IV B) Koşulsuz uyarıcı
A) Koşulsuz Koşullu Koşulsuz Koşullu C) Ceza
uyarıcı tepki tepki uyarıcı D) Pekiştirici uyarıcı
B) Koşulsuz Koşulsuz Koşullu Koşullu E) Koşullu uyarıcı
uyarıcı tepki tepki uyarıcı
C) Koşullu Koşullu Koşulsuz Koşulsuz
uyarıcı tepki tepki uyarıcı
D) Koşulsuz Koşulsuz Koşullu Koşullu
tepki uyarıcı tepki uyarıcı
E) Koşulsuz Koşullu Koşulsuz Koşullu
uyarıcı uyarıcı tepki tepki

24. Göze doğru üflenen hava, göz kırpma tepkisine ne-

den olur. Yanıp sönen bir ışık ise, böyle bir tepkiye
yol açmaz. Fakat, hava üflenmeden hemen önce bir
ışık yanıp söner, daha sonra göze doğru hava üflenir
ve bu olay birkaç kez tekrar edilirse yanıp sönen ışık
22. Hamileliği dolayısıyla midesi bulanan bir anne adayı, tek başına göz kırpma tepkisini ortaya çıkarmaya
sabahları bir yandan midesi bulanırken bir yandan başlar.
da televizyondaki bir sabah programını izlemektedir.
Anne, doğum yaptıktan sonra ekranda ne zaman
Yukarıda anlatılan tepkisel koşullanma sürecin-
aynı programın sunucusunu görse, yine midesinin
de, göz kırpma tepkisini ortaya çıkarmaya baş-
bulandığını hissetmektedir.
lamadan önce yanıp sönen ışık ne tür bir uyarı-
cıdır?
Yukarıdaki örnekte yer alan program sunucusu,
aşağıdakilerden hangisinin işlevini görmektedir?
A) Nötr
B) Ayırt edici
A) Koşulsuz uyarıcı
C) Şartlı
B) Koşullu tepki
D) Pekiştirici
C) Pekiştirici uyarıcı
E) Şartsız
D) Koşullu uyarıcı
E) Nötr uyarıcı

30
25. Hem aşırı ölçüde soğuk havalarda hem de utandıra-
cak bir durumda yanaklarımız kızarır.
Aşağıdaki kavram çiftlerinden hangisinde, bu iki
durumda vücudun verdiği tepkiler sırasıyla ve-
rilmiştir?
27. İkincil pekiştireçler pekiştirici değerlerini, öğrenme
yoluyla kazanırlar.
Buna göre, ikincil pekiştireçler tepkisel koşul-
lanmada yer alan aşağıdaki ögelerden hangisi
arasında bir paralellik kurulabilir?

A) Şartsız – şartlı A) Koşullu uyarıcı

B) Edimsel – şartlı B) Uyarıcı genellemesi
C) Edimsel – şartsız C) Nötr uyarıcı
D) Koşullu – edimsel D) Tepki genellemesi
E) Koşullu – koşulsuz E) Koşulsuz uyarıcı

26. Otobüsle seyahat eden bir kişi aniden acı bir fren
sesi duymuş, ardından otobüs karşıdan gelen araca
büyük bir gürültüyle çarpmıştır. Bu kazada ciddi bi-
çimde yaralanan bu kişi, aradan uzun yıllar geçme-
sine rağmen, her fren sesi duyduğunda korkuyla ye-
rinden fırlamaktadır.
Bu örnekte, fren sesi kişinin korku tepkisini or-
taya çıkaran ne tür bir uyarıcıdır?
28. Birçok sosyal davranışımızın devamını sağlayan
sosyal pekiştireçler pekiştirici değerlerini öğrenme
yoluyla kazanırlar.
Buna göre, sosyal pekiştireçler ile tepkisel ko-
şullanma sürecinde yer alan aşağıdaki öge ya da
süreçlerden hangisi arasında bir paralellik kuru-
labilir?

A) Pekiştirici A) Koşullu uyarıcı

B) koşulsuz B) Uyarıcı genellemesi
C) Uyandırıcı C) Alışma
D) Nötr D) Koşulsuz uyarıcı
E) Koşullu E) Koşullu tepki

31
29. Bir restoranda yediği yemekten zehirlendiği için mi- 31. Bir anne, bebeğine mama yedirdikten sonra onun
desi yıkanan bir kişi ne zaman bu restoranın önün- ellerini ve ağzını sabunlu bezle sert şekilde silmiş,
den geçse midesinin bulandığını hissetmektedir. bu temizlik her seferinde bebeğin ağlamasıyla so-
Bu örnekte lokantanın görüntüsü aşağıdakiler- nuçlanmıştır. Sonraki dönemlerde bebek, annesinin
den hangisinin işlevini yerine getirmektedir? elinde sabunlu bezi görür görmez ağlamaya başla-
mıştır.
A) Olumsuz pekiştireç Bu örnekte sabunlu bez klasik koşullanmadaki
B) Koşullu uyarıcı hangi ögeye karşılık gelmektedir?
C) Birincil pekiştireç
D) Koşulsuz uyarıcı A) Olumlu pekiştirme
E) Pekiştirici uyarıcı B) Olumsuz pekiştirme
C) Koşulsuz uyarıcı
D) Genelleme
E) Koşullu uyarıcı

30. Diz kapağımızın altındaki belirli bir noktaya vuruldu-

ğunda bacağımız hareket eder. Bir ıslık sesi böyle
bir tepki ortaya çıkarmaz. Ancak, bir ıslık sesi duyar
ve hemen arkasından diz kapağımızın altındaki bir
noktaya darbe alırsak, bu olay defalarca tekrarlandı-
ğı takdirde ıslık sesi kendi başına bacak sıçratma
tepkisini ortaya çıkarmaya başlar.
Yukarıda verilen tepkisel (klasik) koşullanma
örneğine ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi
doğrudur?

A) Diz kapağının altına vurulan darbe koşulsuz tep-

ki, ıslık sesi koşullu tepkidir.
32. Aşağıdakilerden hangisi öğrenme ürünü bir dav-
B) Diz kapağının altına vurulan darbe koşulsuz uya-
ranış olarak tanımlanabilir?
rıcı,bu darbeye verilen tepki koşullu tepkidir.
C) Islık sesi koşullu uyarıcı, bu sese verilen tepki
A) Varkalım refleksi
koşullu tepkidir.
B) Koşulsuz tepki
D) Diz kapağının altına verilen darbe koşullu uyarıcı,
C) İlkel refleks
bu darbeye verilen tepki koşulsuz tepkidir.
D) Koşullu tepki
E) Islık sesi koşulsuz uyarıcı, diz kapağının altına
vurulan darbe koşullu tepkidir. E) İçgüdüsel davranış

32
33. Bir anne, bebeğini yedirmeye başlamadan önce ona 35. Bir araştırmacı ortaokul ve lise düzeyindeki öğrenci-
her seferinde mama önlüğü takmaktadır. Bir süre lerin sınav kavramına yükledikleri anlamları incele-
sonra bebek, mama önlüğünü görür görmez maması miş ve büyük çoğunluğunun bu kavrama olumsuz
gelmiş gibi sevinç çığlıkları atmaya başlamıştır. anlamlar yüklediğini görmüştür.
Mama önlüğü, sözü edilen koşullanmanın baş- Öğrencilerin sınav kavramına olumsuz anlamlar
langıcında, klasik (tepkisel) koşullanmadaki, yüklemesi aşağıdakilerin hangisiyle açıklanır?
I-koşulsuz uyarıcı
II-koşullu uyarıcı A) Nötr uyarıcı
III-nötr uyarıcı B) Koşulsuz uyarıcı
ögelerinden hangisi ya da hangilerinin görevini C) Koşullu uyarıcı
üstlenmiştir? D) Koşulsuz tepki
E) Koşullu tepki
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III

34. Boyacı ustası olan babasının akşam eve geldiğinde

banyo yapmadan önce kendisini kucağına alıp sev-
mesi Ayşe’nin en mutlu çocukluk anıları arasında yer
almaktadır. Aradan yıllar geçmesine rağmen ne za-
man boya kokusu alsa, Ayşe’nin içini bir mutluluk ve
huzur duygusu kaplamaktadır.
Tepkisel koşullanma yoluyla gerçekleşen bir
öğrenme sürecinin özetlendiği bu örnekte, boya
36. Aşağıdakilerden tepkilerden hangisi klasik ko-
kokusu aşağıdakilerden hangisine denk gelir?
şullanmaya örnektir?

A) Koşulsuz tepki
A) Enjektör görünce korkma
B) Koşullu tepki
B) Yürürken engele takılınca tökezleme
C) Pekiştirici uyarıcı
C) Karabiberi koklayınca hapşırma
D) Birincil pekiştireç
D) Soğuk havada dışarı çıkınca ürperme
E) Koşullu uyarıcı
E) Ani ses duyunca irkilme

33
37. Mehmet ilkokul birinci sınıf öğrencisidir. Okulun ilk SÖNME
günlerinde matematik dersinde karnı ağrımaya baş-
lar ve ağrının şiddeti giderek artar. Öğretmen, Meh- 1. Aşağıdaki durumlardan hangisinde tepkisel ko-
met'in ailesine haber verir ve ailesi onu hastaneye şullanma yoluyla öğrenilen bir tepkinin sönmesi
götürür. O günden sonra Mehmet matematik dersin- söz konusu olur?
de tedirgin olmaya ve dersi sevmemeye başlar.
A) Şartlı uyarıcının birkaç kez şartsız uyarıcıdan
Mehmet'in matematik dersini sevmemesi, klasik sonra verilmesi
koşullanma kuramının aşağıdaki kavramlarından
B) Koşullu tepkinin verilmesinin kolaylaştırılması
hangisiyle açıklanır?
C) Şartsız uyarıcının şiddetinin artırılması
D) Koşullu uyarıcının bir süre koşulsuz uyarıcı ol-
A) Koşullu tepki
maksızın tek başına verilmesi
B) Koşulsuz tepki
E) Koşulsuz tepkinin olumsuz pekiştirilmesi
C) Nötr uyarıcı
D) Koşullu uyarıcı
E) Koşulsuz uyarıcı

2. Anaokuluna başladığı ilk gün bir başka çocuk tara-

fından rahatsız edilen Alp’te bir okul korkusu oluş-
muş, ancak ilerleyen günlerde benzer bir olayın
meydana gelmemesi nedeniyle bu korku giderek
azalmış ve sonuçta ortadan kalkmıştır.

Alp’te okul korkusunun oluşması ile bu korku-

nun zayıflayarak ortadan kalkması aşağıdakilerin
hangisinde verilen süreçlerle açıklanabilir?

A) Alışma / ceza
B) Edimsel koşullanma / duyarsızlaşma
C) Duyarlılaşma / karşıt tepki oluşturma
D) Tepkisel koşullanma / sönme
E) Sürekli pekiştirme / sönme

34
3. Bindiği uçağın düşmekten kıl payı kurtulması nede-
niyle Mehmet Bey’de uçma korkusu gelişmiştir. An-
cak görevi gereği sık sık uçakla seyahat etmek zo-
runda olan Mehmet Bey’in uçma korkusu daha son-
raki uçuşlarında herhangi bir korkutucu durum ya-
şanmaması nedeniyle giderek zayıflamış ve sonuçta
ortadan kalkmıştır.
Mehmet Bey’in uçma korkusunun gelişmesi ile
bu korkunun zayıflayarak ortadan kalkmasının
temelinde yatan süreçler aşağıdakilerin hangi-
sinde doğru sırada verilmiştir?
5. Meral otomobiliyle işe giderken kaza yapmış ve ciddi
bir biçimde yaralanmıştır. Otomobil kullanmaktan
çok hoşlanan Meral bu olaydan sonra otomobil kul-
lanmaktan korkmaya başlamıştır. Aradan bir süre
geçtikten sonra arkadaşlarının ısrarıyla tekrar oto-
mobil kullanmaya başlayan Meral’in korkusu giderek
azalmış ve sonuçta ortadan kalkmıştır.
Meral’in kazada yaralanmasını, otomobil kullan-
ma korkusunu ve bu korkunun giderek ortadan
kalkmasını açıklayan tepkisel koşullanma kav-
ramları aşağıdakilerden hangisinde doğru sırada
verilmiştir?

A) Tepkisel koşullanma – sönme A) Koşulsuz tepki, koşullu uyarıcı, gölgeleme

B) Ceza – alışma B) Nötr uyarıcı, koşullu tepki, sönme
C) Edimsel koşullanma – sönme C) Koşulsuz uyarıcı, koşulsuz tepki, kendiliğinden
D) Bilişsel öğrenme – kaçınma geri gelme
E) Tepkisel koşullanma – duyarlılaşma D) Koşullu tepki, koşullu uyarıcı, koşullu tepki
E) Koşulsuz uyarıcı, koşullu tepki, sönme

6. Serdar, çok istememesine rağmen yüzmekten kork-

4. İki yıl önce bir arı tarafından sokulduğu için arılara maktadır. Babası onu bir yüzme kursuna yazdırır ve
karşı korku geliştiren Ali’nin bu korkusunun şiddeti iki yüzme öğretmenine oğlunun korkusunu anlatır.
yıl önceye göre oldukça azalmıştır. Yüzme öğretmeni, Serdar’ı kaygılandıracak bir du-
rum oluşturmayacak şekilde ona yüzmeyi yavaş ya-
vaş öğretir. Kursun sonunda Serdar rahat bir şekilde
Ali’nin arılara karşı korkusunun şiddetinde göz-
yüzebilir duruma gelmiştir.
lenen bu azalma aşağıdaki süreçlerden hangisiy-
le açıklanabilir? Buna göre Serdar’ın yüzme korkusunun ortadan
kalkması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır?
A) Karşıt koşullanma
A) Aralıklı pekiştirme
B) Alışma
B) Olumsuz pekiştirme
C) Özümleme
D) Adaptasyon C) Sönme
D) Güdülenme
E) Sönme
E) Model alma

35
 ALIŞMA

1. Okul öncesi eğitim öğretmeni Şebnem Hanım okula
başladığı ilk günlerde çocukların yoğun uğultusu ve
yüksek sesten aşırı rahatsız olmuş ve bu mesleği
yapamayacağını düşünmüştür. Ancak ilerleyen ay-
larda aynı ses yoğunluğu devam etmesine rağmen
bu durumdan rahatsız olmamaya başlamıştır.
3. Gece evde yalnız olan Akın, duyduğu bir sesten
korkar. Ancak bu sesin iyi kapanmamış bir pencere-
den geldiğini fark eder ve rahatlar. Daha sonra aynı
sesleri tekrar duyduğunda etkilenmez.
Akın’ın aynı sesleri tekrar duyduğunda etkilen-
mesini aşağıdakilerden hangisi en iyi açıklar?

Şebnem Hanım’ın yaşadığı değişim aşağıdaki A) Hazır olma

kavramlardan hangisi ile açıklanır? B) Yadsıma
C) Kaçınma
A) Kendiliğinden geri gelme D) Alışma
B) Sönme E) Yüzleşme
C) Alışma
D) Duyarlılaşma
E) Eşik yöntemi

2. Koşulsuz bir tepkiyi ortaya çıkaran bir uyarıcının

tekrar tekrar verilmesi sonucunda bu uyarıcının
söz konusu koşulsuz tepkiyi ortaya çıkarma gü-
cünün azalması aşağıdaki süreçlerden hangisiy-
le en iyi açıklanabilir?

A) Sönme
B) Etki yasası
C) Alışma
D) Olumsuz aktarma
E) Uyarıcı genellemesi

36
 GENELLEME (UYARICI GENELLEMESİ)
1. Babası tarafından sık sık cezalandırılan bir ço-
cuğun bir süre sonra sadece babasından değil,
yanına yaklaşan tüm erkeklerden korkması öğ-
renmeyle ilgili aşağıdaki kavramlardan hangisiy-
le açıklanabilir?
3. Bir koşullanma işleminin sonucunda zil sesi
duyduğunda içinde bulunduğu iki bölmeli kafe-
sin diğer bölmesine atlayarak elektrik şokundan
kurtulabileceğini öğrenen bir köpeğin, bir süre
sonra düdük sesi duyduğunda da aynı tepkiyi
vermesi aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıkla-
nabilir?

A) Olumsuz aktarma A) Tepki genellemesi

B) İkinci derece koşullanma (üst düzey) B) İkinci dereceden koşullanma
C) İleriye doğru ket vurma C) Kaçınma koşullanması
D) Genelleme D) Uyarıcı genellemesi
E) İtici uyarıcı E) Garcia etkisi

4. Oğuz öğretmenin okuttuğu bir derste zorlanan öğ-

renciler, onun verdiği diğer derslerden de ürkmeye
başlamışlardır.

Öğrencilerin Oğuz öğretmenin verdiği diğer

2. Annesi gözlük kullanan bir bebek kendisini sevmek
derslerden de ürkmeye başlamalarının nedeni
isteyen gözlüklü yabancıların kucağına rahatça git-
aşağıdakilerden hangisidir?
mekte, gözlüklü olmayan yabancıların kucağına gi-
derken ağlamaktadır.
A) Oğuz öğretmene uyarıcı genellemesi oluşması
Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle
açıklanabilir? B) Öğrencilerin Oğuz öğretmenden aldıkları dersteki
davranışlarının olumsuz pekiştirilmesi
C) Oğuz öğretmene tepki genellemesi oluşması
A) Alışma
D) Derslere uyarıcı genellemesi oluşması
B) Uyarıcı genellemesi
E) Oğuz öğretmenin dersinde zorlanmalarının öğ-
C) Tepki genellemesi
rencilerde psikolojik tepkisellik durumu ortaya çı-
D) Karşıt tepki oluşturma
karması
E) Yansıtma

37
5. Ders zili çaldığı halde sınıfa girmeyip bahçede oy- AYIRT ETME
namaya devam ettiği için öğretmeninden azar işiten
Ayşe, izleyen hafta sonunda gittiği sinemada filmin 1. Sahipsiz bir köpek tarafından ısırılan bir çocuk önce-
başlayacağını belirten zilin sesini duyar duymaz an- leri tüm köpeklerden; bir süre sonra da sadece sa-
nesinin elini tutarak salona doğru koşmaya başla- hipsiz köpeklerden korkmaktadır.
mıştır.
Bu durum sırasıyla aşağıdakilerden hangisi ile
Ayşe’nin zil sesini duyunca salona doğru koş- açıklanabilir?
ması aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) İşaret öğrenme – Gestalt öğrenme
A) Olumsuz aktarma
B) Transfer – Ket vurma
B) Tepkisel koşullanma
C) Genelleme – Ayırt etme
C) Ayırt etmeyi öğrenme
D) Ceza – Pekiştirme
D) Öğrenmenin genellenmesi
E) İçgörü kazanma – Koşullanma
E) İkinci dereceden koşullanma

2. Bir bireyin belirli bir tepkiyi sadece tek bir nesne

veya durum karşısında sergileyip, bunun dışın-
daki nesne veya durumlar karşısında sergileme-
meyi öğrenmesi sürecine ne denir?

A) Tepki genellemesi
B) Ayırt etmeyi öğrenme
C) Öğrenmenin aktarılması
D) Uyarıcı genellemesi
E) Karşıt koşullanma

38
 ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK 3. Aşağıdaki kavramların hangisinde genelleme söz
konusu olabilir?
1. Arkadaşları Altan’a sürekli olarak tatsız şakalar
yapmaktadır. Altan başlangıçta arkadaşlarının ken- A) Davranış değiştirme
disine bu tür şakalar yapmalarını engellemek için B) Kademeli yaklaşma
kavga etmeden küsmeye, rica etmekten aldırmaz C) Öğrenilmiş çaresizlik
görünmeye kadar uzanan çeşitli yollar denemiş an- D) Karşıt koşullanma
cak başarılı olamamıştır. Çok üzülmesine rağmen E) Ayırt etme eğitimi
Altan artık arkadaşlarının kendisine bu tür şakalar
yapmasını engellemek için herhangi bir çaba gös-
termemektedir.

Altan’ın arkadaşlarının şaka yapmalarını engel-

lemek için çaba göstermemesi aşağıdakilerden
hangisiyle açıklanabilir?

A) Duyarsızlaşma
B) Alışma
C) Gölgeleme
D) Davranışta kontrast
E) Öğrenilmiş çaresizlik

2. Önceki yıl gelişim ve öğrenme psikolojisi derslerinde

başarısız olan ve bu yıl aynı derslerin iki ara sına-
vından da kötü not alan bir öğrenci, ne kadar çalışır-
sa çalışsın bu derslerde başarılı olamayacağını dü-
şünerek genel sınava çalışmaktan vazgeçmiştir.
Öğrencinin genel sınava hazırlanmaktan vaz-
geçmesini en iyi açıklayan kavram aşağıdakiler- 4. Aşağıdaki ifadelerden hangisi öğrenilmiş çare-
den hangisidir? sizliğe örnektir?

A) Genelleme A) Bu ders bana zor geliyor.

B) Batıl davranış B) Bu derse çalışırsam geçebilirim.
C) Öğrenilmiş çaresizlik C) Bu dersten başarısız olmam her şeyin sonu değil.
D) Kendini gerçekleştiren kehanet D) Bu dersten kesinlikle geçebilirim.
E) Olumsuz aktarma E) Bu dersten ne yapsam geçemem.

39
5. Tıp fakültesini iyi bir dereceyle bitiren Ali, birkaç kez 7. Sınıf öğretmeni, okul rehber öğretmenine Tülay’ın
girdiği Tıpta Uzmanlık sınavında başarısız olmuştur. öğrenme güçlüğü olduğundan şüphelendiğini söyler.
Ailesinin ısrarıyla bu yılda sınava giren Ali, sınav uy- Tülay ile görüşen rehber öğretmen, Tülay’ın annesi-
gulaması devam ettikçe hayalini kurduğu dahiliye nin, kızının okurken yaptığı en ufak hatada “Sen za-
uzmanlığı eğitimini hiçbir zaman alamayacağını dü- ten okumayı öğrenemeyeceksin.” diyerek ona ceza
şünmektedir. verdiğini, Tülay’ın da bu nedenle çaba göstermeyi
Ali’nin bu düşüncesi aşağıdakilerden hangisinin bıraktığını fark eder.
göstergesi olabilir?
Tülay’ın yaşadığı deneyim aşağıdakilerden han-
A) Öğrenilmiş çaresizlik gisiyle açıklanabilir?
B) Dışsal denetim odağı
C) Kendini gerçekleştiren ihanet A) Öğrenilmiş çaresizlik
D) Mantığa bürünme B) Gerileme
E) Kolektif yeterlik inancının düşük olması C) Kaygı
D) Tükenmişlik
E) Dışsallaştırma

6. İlköğretim eğitimi boyunca her arkadaşlık kurma

girişimi başarısızlıkla sonuçlanmış bir öğrenci-
nin tüm lise eğitimi boyunca teneffüslerde bile
yalnız dolaşması hatta hiçbir sosyal ilişki kurma
çabasına girmemesi aşağıdakilerden hangisine
örnektir?

A) Öğrenilmiş çaresizlik
B) Bastırma
C) Kaçınman
D) Alışma
E) Sönme

40
 KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREN KEHANET KARŞIT KOŞULLANMA

1. “Kızlar beni beğenmez.” düşüncesine sahip olan
Sinan, bir kızla karşılaştığında o kadar uzak durmak-
ta ve çekingen davranmaktadır ki sonunda kız onu
beğenmemekte, böylece Sinan’ın düşüncesi de pe-
kişmektedir.
1. Melek, ilköğretimin ilk yıllarında matematik dersle-
rinde başarılı olamamış ve matematiğe karşı olum-
suz bir tutum geliştirmiştir. Altıncı sınıfa başladığında
matematik öğretmenini çok seven Melek, matematik
çalışmaktan hoşlanmaya başlamıştır.

Açıklanan durum, aşağıdakilerden hangisine en Melek’in matematikten hoşlanmaya başlaması

uygun örnektir? aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıklanabilir?

A) Düşük engellenme eşiği A) Sosyal öğrenme

B) Kaygının genellenmesi B) İşaret öğrenme
C) Kendini gerçekleştiren kehanet C) Kendiliğinden geri gelme
D) Öğrenilmiş çaresizlik D) Karşıt koşullanma
E) Davranışın ketlenmesi E) Kavrama yoluyla öğrenme

2. A ve B şubelerinin geçen sene olduğu gibi bu sene

de Türkçe öğretmeni Efe Öğretmen’dir. Öğretmen,
akademik anlamda aralarında bir fark olmayan bu iki
sınıftan A’daki öğrencilerin daha yetenekli oldukları- 2. Sınav kaygısından yakınan bir öğrenciye verile-
na ve sınavdan daha yüksek not alacaklarına inan- bilecek aşağıdaki yanıtlardan hangisi karşıt ko-
maktadır. şullanma tekniğine uygundur?
Gerçekten de diğer derslerde ve standart testler-
de böyle bir fark oluşmamasına rağmen dönem A) Kaygını azaltmak için başarı hedeflerini küçült-
sonunda A şubesinin Türkçe notlarının B şube- melisin.
sinin notlarından yüksek olması aşağıdaki kav- B) Sınavda başarısızlığın her alanda başarısızlık
ramlardan hangisiyle açıklanabilir?
olmadığını anlamalısın.
C) Kaygını azaltmak için derslerine çok çalışmalısın.
A) Dışsal güdülenme D) Kaygılı olduğun zamanlar ders çalışmayı bırak-
B) İçsel güdülenme malısın.
C) Kendini doğrulayan kehanet E) Kaygı duyduğun anda sınavla ilgili geçmişteki
D) Öğrenilmiş çaresizlik hoş yaşantılarını düşünmelisin.
E) Olumlu pekiştirme

41
3. Bireylerin tutumları öğrenme yoluyla oluşur. Bu öğ- OLUMSUZ TAT KOŞULLANMASI (GAR-
renme, bazen sadece tutum nesnesinin isminin CIA ETKİSİ)
olumsuz duygusal anlamları olan kelimelerle eşleş-
mesi sonucunda gerçekleşir.
1. Akşama doğru midesi bulanan Esra, öğle yemeğin-
Bu şekilde öğrenilen olumsuz bir tutumu, tutum
deki mayonezden zehirlendiğini düşünmüş ve bu
nesnesinin ismini olumlu duygusal anlamları
olaydan sonra uzun süre mayonez yememiştir.
olan kelimelerle eşleştirerek olumlu hale getir-
Esra’nın uzun süre mayonez yememesi aşağıda-
mek isteyen bir psikolog, aşağıdaki tekniklerden
kilerden hangisiyle açıklanabilir?
hangisini kullanmaktadır?

A) İkinci derece koşullanma (üst düzey)

A) Davranışta şekillendirme
B) Batıl davranış
B) Karşıt koşullanma
C) Ayırt etme
C) Davranış kontrolü
D) Koşulsuz tepki
D) Sistematik duyarsızlaşma
E) Olumsuz tat koşullanması (Garcia etkisi)
E) Karşıt tepki oluşturma

İTİCİ UYARICI İLE KOŞULLANMA

1. Aşırı kilolu olan Ayşen Hanım, bir diyetisyenin tavsi-

yesine uyarak kek, kurabiye ve benzeri kilo yapan
yiyecekleri düşük miktarda elektrik şoku veren metal
2. Midesinden rahatsız olduğu bir gün kola içtikten
bir tabağa koyar. Tabağa her uzandığında elektrik
sonra kusan Mehmet, bu olaydan sonra ne zaman
çarpar ve elini çekmek zorunda kalır. Ayşen Hanım,
kola içse midesinin bulandığını hissetmiştir.
tabağa verdiği elektrik akımının şiddetini birkaç gün-
de arttırır ve sonuçta tabaktan yiyecek alma girişi-
minde bulunmaktan vazgeçerek kilo vermeye başlar. Mehmet’in her kola içişinden sonra midesinin
Yukarıdaki olay aşağıdaki kavramlardan hangi- bulanması, aşağıdakilerden hangisiyle açıklana-
siyle açıklanabilir? bilir?

A) Kademeli yaklaşma A) İkinci derece koşullanma (üst düzey)

B) Karşıt koşullanma B) Olumsuz tat koşullanması (Garcia etkisi)
C) İtici uyarıcıyla davranış kontrolü C) Ayırt etme
D) Pekiştirme yoluyla davranış kontrolü D) Koşulsuz tepki
E) Ayırt etme eğitimi E) Batıl davranış

42
3. Garcia’nın olumsuz tat kaçınması konusunda ÜST DÜZEY KOŞULLANMA (İKİNCİ DÜ-
yaptığı deneyler, tepkisel koşullanmanın daha ZEY KOŞULLANMA)
önce doğru olarak kabul edilen hangi ilkesinin
aslında doğru olmayabileceğini göstermiştir?
1. Kendisini ısıran bir köpekle her karşılaştığında korku
tepkisi veren bir çocuk, birkaç kez bu köpeği sahibiy-
A) Bir davranışı değiştirmede olumlu pekiştirme ce-
le birlikte gördükten sonra köpek yanında olmasa bi-
zadan daha etkilidir.
le sahibini görünce korku tepkisi vermeye başlar.
B) Koşullanmanın gerçekleşmesi için koşulsuz uya-
rıcı koşullu uyarıcının hemen ardından gelmelidir.
Çocuğun, köpeğin sahibinden de korkmaya baş-
C) Öğrenme, sadece bir tepki pekiştireçle izlendiği
laması aşağıdaki süreçlerden hangisiyle açıkla-
takdirde gerçekleşebilir.
nabilir?
D) Koşullanma gerçekleştikten sonra koşullu uyarı-
cının koşulsuz uyarıcı tarafından izlenmeksizin
A) Uyarıcı genellemesi
verilmesi, koşullu tepkinin sönmesine yol açar.
B) İkinci dereceden koşullanma
E) Aralıklı pekiştirilen bir davranış sürekli pekiştirilen
C) Tepki genellemesi
bir davranışa göre sönmeye karşı daha dirençli
olur. D) Etki yayılması
E) Psikolojik tepkisellik

4. Çikolatayı çok seven Arda bir gün çok fazla çikolata

yediği için hastalanmış ve kusmuştur. Bu olaydan
sonra ne zaman çikolata görse Arda’nın midesi bu- 2. Klasik müzikten çok hoşlanan Ayhan Bey gittiği tüm
lanmaya başlamaktadır. konserlerde gözüne ilişen bir kişiye sokakta rastlar
ve hiç tanımadığı halde bu kişiye karşı bir sempati-
Çikolata gördüğünde Arda’nın midesinin bulan- sinin olduğunu fark eder.
maya başlaması aşağıdakilerden hangisiyle açık-
lanabilir? Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi-
lir?
A) Olumsuz tat koşullanması (Garcia etkisi)
B) Aşırı uyarılma A) Uyarıcı kontrolü
C) II. tip ceza B) Tepki genellemesi
D) Dolaylı öğrenme C) Yansıtma
E) Olumsuz pekiştirme D) İkinci derece (üst düzey) koşullanma
E) Gizil öğrenme

43
3. Oynadığı balonun aniden patlaması nedeniyle ba-
lonlara karşı korku tepkisi geliştiren iki yaşındaki bir
bebek, elinde balonla kendisine birkaç kez yaklaş-
masının ardından iki yaş büyük abisini görünce elin-
de balon olmasa bile korku tepkisi vermeye başla-
mıştır.
5. Bazı ana ve babalar çocukları büyüdükçe onları
hatalarından ve başarısızlıklarından dolayı daha faz-
la eleştirmektedir. Bunun sonucunda, çocuklarda
başarısızlık kaygıya neden olmaktadır. Başarısızlık
kaygısı olan bazı bireyler de daha sınav salonuna
giderken kaygı yaşamaya başlamaktadır.

Bebeğin abisine korku tepkisi vermeye başlama- Buna göre, bir öğrencinin sınav salonuna gider-
sı aşağıdakilerden hangisinin sonucudur? ken sınav kaygısı yaşamaya başlaması aşağıda-
kilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) İkinci derece koşullanma
B) Edimsel koşullanma A) Genelleme
C) Tepki genellemesi B) Ayırt etme
D) Gecikmeli koşullanma C) Kendiliğinden geri gelme
E) Olumsuz pekiştirme D) Üst düzey koşullanma
E) Olumsuz pekiştirme

4. Matematik öğretmenini çok seven Doğan, hiçbir

dersine girmediği halde okulda sürekli olarak mate- 6. Merve sınıf arkadaşı Ahmet'le tartışmış ve araları
matik öğretmeniyle birlikte gördüğü Türkçe öğretme- açılmış, daha sonraları Ahmet'in yakın arkadaşı
nini de oldukça sempatik bulduğunu fark eder. Ozan'dan da rahatsız olmaya başlamıştır.

Doğan’ın Türkçe öğretmenine sempati duyması Merve'nin Ozan'dan da rahatsız olması aşağıdaki
aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? kavramlardan hangisiyle açıklanır?

A) Uyarıcı genellemesi A) Üst düzey koşullanma

B) Zamandaşlık B) Edimsel koşullanma
C) İkinci derece (üst düzey) koşullanma C) Kendiliğinden geri gelme
D) Olumlu aktarım D) Zıt tepki koşullanması
E) Gözlem yoluyla öğrenme E) Garcia etkisi

44
 KENDİLİĞİNDEN GERİ GELME GÖLGELEME

1. Bakıcısı yemeğini yedirdikten sonra iki yaşındaki
bebeğin ellerini ve ağzını sabunlu bir bezle sert bir
biçimde silmektedir. Bir süre sonra bebek yemeğin
ardından bakıcının sabunlu bezi eline aldığını görür
görmez ağlamaya başlar. Bunun farkına varan bakı-
cı elinde bulunan bezle sadece mama iskemlesini si-
ler ve bir iki gün içinde bebek artık bakıcısı sabunlu
bezi eline aldığında ağlama tepkisi vermez. Ancak,
bakıcısını görmediği hafta sonu tatilinin ardından
bebek bakıcısının elinde sabunlu bezi görünce tek-
rar ağlama tepkisi vermeye başlar.
1. Trenle yolculuk yapmayı seven Ayşe Öğretmen,
İzmir’e giderken çok fazla gürültü yapan bir grup yol-
cuyla tartışmış ve bu olaydan sonra trenle seyahat
etmekten vazgeçmiştir. Ancak Ayşe Öğretmen, yarı-
yıl tatilinde yolların karlı olması nedeniyle kara yolları
güvenli olmadığı için yeniden trenle yolculuk yapmış-
tır.
Ayşe Öğretmen’in trenle seyahat etmekten vaz-
geçmesini ve tekrar treni tercih etmesini açıkla-
yan kavramlar aşağıdakilerin hangisinde doğru
sırada verilmiştir?

Bebeğin hafta sonu tatilinin ardından sabunlu A) Gölgeleme – Kendiliğinden geri gelme
bezi görünce ağlamaya tekrar başlaması, aşağı- B) Sönme – İkinci derece koşullama
daki kavramlardan hangisiyle en iyi açıklanabi- C) Ceza – Gölgeleme
lir? D) Sönme – Duyarsızlaşma
E) Ceza – Kendiliğinden geri gelme
A) Gecikmeli koşullanma
B) Kendiliğinden geri gelme
C) İkinci dereceden koşullanma
D) Olumsuz aktarma
E) Gölgeleme

2. Bir köpek tarafından ısırılmasının ardından köpek- 2. Ayşegül Öğretmen, dersindeki bazı konuları bilgisa-
lerden korkmaya başlayan bir çocuğun bu korkusu yarda hazırladığı sunular yardımıyla öğrencilere öğ-
saldırgan olmayan köpeklerle aynı ortamlarda bu- retmeye çalışır. Konunun öğrencilerin dikkatini çek-
lunması sağlanarak söndürülmüş ve artık çocuk kö- mesi için sunu sayfalarına renkli ve hareketli resim-
peklerden korkmamaya başlamıştır. Ancak aradan ler koyar. Ancak bir süre sonra, öğrettiği konularla il-
kısa bire süre sonra çocuk köpeklere karşı tekrar gili öğrencilerin neler hatırladığını test ettiğinde öğ-
korku tepkisi vermeye başlamıştır. rencilerin sunularda yer verilen bilgilerden çok,
renkli ve hareketli resimleri hatırladığını görür.
Çocuğun köpeklere karşı tekrar korku tepkisi Öğrencilerin, asıl öğretilmek istenen konuları
vermeye başlaması, aşağıdaki kavramlardan hatırlamak yerine, daha çok dikkat çekici resim-
hangisiyle açıklanabilir? leri hatırlamaları öğrenmede aşağıdakilerden
hangisiyle açıklanabilir
A) Genelleme
B) Karşıt tepki oluşturma A) Sönme
C) Duyarlılaşma B) Gölgeleme
D) Kendiliğinden geri gelme C) Yetersiz koşullanma
E) Batıl davranış D) Yanlış kodlama
E) Yakınlık ilkesi

45
3. Üniversite öğrencileri, eğitim öğretim yılının başında
“değerler eğitimi” ne yönelik bir seminere katılırlar.
Seminer sonrasında öğrencilerden Derya, arkadaşı
Ayşe’ye semineri nasıl bulduğunu sorar. Arkadaşı,
bu soruya “Anlatılanların pek farkında değildim, ko-
nuşmacının kıyafet ve takılarına odaklandım.” diye
cevap verir.
Ayşe’nin anlatılanlardan çok, konuşmacının gö-
rünüşüne odaklanması aşağıdaki öğrenme kav-
ramlarından hangisiyle açıklanır?
HABERVERİCİLİK
1. İki yaşındaki Duru'yu babası ne zaman dışarı çıka-
racak olsa önce onun şapkasını takmaktadır. Bir sü-
re sonra babası Duru'nun şapkasını eline aldığında,
Duru el çırparak kapıya doğru yönelir.
Babasının elinde şapkayı gören Duru'nun, dışarı
çıkacağını düşünmesi aşağıdakilerden hangisi
ile açıklanır?

A) Engelleme
A) Kendiliğinden geri gelme
B) Gölgeleme
B) Koşullu uyarıcı
C) Koşullanma
C) Olumlu habercilik
D) Olumsuz aktarım
D) Uyarıcı genellemesi
E) Nötr uyarıcı
E) Üst düzey koşullanma

2. Cengiz Öğretmen sınav yapacağı zaman, soru

DUYARSIZLAŞAMA
1. Göreve yeni başlayan diş doktorlarının, ilk diş çeki-
minde heyecandan titreyip ter içinde kaldıkları gö-
rülmüştür. Bu doktorlar belli denemelerden sonra
yaptıkları müdahalelerde hiç heyecanlanmamışlar-
dır.
Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnektir?
kâğıtlarını sarı bir zarfa koyarak sınıfa gitmektedir.
Bir gün, öğrencilerin medya araçlarını kullanım sık-
lıklarını belirlemek amacıyla oluşturduğu anketleri
sarı bir zarfa koyarak sınıfa götürür. Cengiz Öğret-
men sınıfa girdiğinde öğrenciler merak dolu gözlerle
“Öğretmenim elinizdeki zarfta ne var, yoksa sınav mı
olacağız?” diye sorar.
Öğrencilerin sarı zarfı gördüklerinde “Yoksa sı-
nav mı olacağız?” diye sorması aşağıdaki koşul-
lanma ilkelerinden hangisiyle açıklanır?

A) Duyarsızlaşma A) Ayırt etme

B) Alışma B) Habercilik
C) Yetersiz uyarılma C) Genelleme
D) Dengelenme D) Gölgeleme
E) Üst düzey koşullanma E) Pekiştirme

46
 3.ÜNİTE : BİTİŞİKLİK KURAMLARI SİSTEMATİK DUYARSIZLAŞAMA

1. Öğretmenler öğrencilerinin bazı matematiksel işlem- 1. Köpeklerden korkan bir çocuğa, bu korkusunu yen-
leri daha kolay ve çabuk yapabilmeleri için öğrencile- mesi için, önce köpek resimleri, daha sonra oyuncak
rine çarpım tablosunu ezberletir. köpekler gösterilmiştir. Bunların ardından, çocuğun
canlı bir köpeği önce uzaktan, daha sonra yakınlaşa-
rak izlemesi sağlanmıştır. Son aşamada ise çocuk
Bu uygulamayı yapan öğretmenlerin aşağıdaki
köpeğe dokunarak onu sevmiştir.
koşullanma ilkelerinden hangisini kullandığı söy-
lenebilir?
Bu uygulamada aşağıdaki tekniklerden hangisi
kullanılmıştır?
A) Bitişiklik
B) İşaret öğrenme
A) Aralıklı pekiştirme
C) Ayırt etme
B) Kaçınma koşullanması
D) Uyarıcı genellemesi
C) Sistematik duyarsızlaşma
E) Genelleme
D) Bilişsel terapi
E) Model alma

2. Ayşe anaokuluna gitmeyi çok istediği halde gittiği ilk

gün annesinden ayrılmak istememiş ve yoğun bir ay-
rılık kaygısı yaşamıştır. Öğretmeni ilk gün Ayşe’nin
annesiyle birlikte sınıfa girmesine izin vermiştir. İkin-
ci gün annesinin sınıfın hemen dışında beklemesi
sağlanmıştır. Takip eden iki üç gün anne okulun veli
bekleme salonunda bekletilmiştir. Daha sonra Ay-
şe’ye “Annen sen okulda iken eve gidip senin için
yemek yapmak istiyor. İzin verir misin?” denilmiştir.
Ayşe o günden sonra annesinden ayrılmaktan kork-
madan okula devam edebilmiştir.

Bu örnekte Ayşe’nin korkusunu yenebilmesi için

hangi teknik uygulanmıştır?

A) Üst düzey koşullanma

B) Sistematik duyarsızlaşma
C) Karşı karşıya getirme
D) Korku koşullaması
E) Gölgeleme

47
3. Milli Eğitim Bakanlığı, ilköğretim 1. sınıfa başlayan EŞİK YÖNTEMİ
öğrencilerin ana babalarından ayrılmalarını kolaylaş-
tırmak ve korkularını yenmelerine yardımcı olmak 1. Öğrencilerin dikkat sürelerinin kısa olmasından do-
için öğretim yılının başında uyum haftası düzenle- layı eğitimde birçok etkinlik 30-40 dakikayı geçme-
miştir. Bu haftada; öğrencilerin öğretmenlerini, sınıf yecek şekilde düzenlenir. Buna rağmen, ilköğretime
arkadaşlarını, sınıflarını ve okul binalarını tanımala- yeni başlayan öğrencilerin ilk haftalarda dikkat süre-
rını sağlayan eğlenceli etkinlikler yapılmıştır. Bu et- leri daha kısadır ve hızlı bir şekilde düşer. Bu duru-
kinliklerle öğrencilerin okuldaki idarecilerle ve çalı- mu bilen Aylin Öğretmen, yılın başında yapılan et-
şanlarla tanışmaları sağlanmıştır. En sonunda öğ- kinliklerin sürelerini 15-20 dakika ile sınırlarken, da-
rencilere sınıflarına geçip sıralara oturmaları söy- ha sonraki haftalarda çalışma sürelerini kademeli
lenmiştir. olarak arttırmıştır.
Okula yeni başlayan öğrencilerin okula uyumunu Aylin Öğretmen’in öğrencilerin dikkat sürelerini
kolaylaştırmak ve korkularını yenmelerine yar- artırmak için uyguladığı bu yöntem aşağıdakiler-
dımcı olmak amacıyla düzenlenen bu uygulamayı den hangisiyle en iyi açıklanabilir?
en iyi açıklayan yöntem veya teknik aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Kendini ayarlama
B) Eşik yöntemi
A) Zincirleme yöntemi
C) Isındırma yöntemi
B) Eşik yöntemi
D) Zihinsel disiplin
C) Sistematik duyarsızlaşma
E) Zaman yönetimi
D) Programlı öğretim
E) Öz düzenleme

4. Okul fobisinin doğal ve koşullu uyarıcı arasında

2. Birçok olumsuz öğrenme davranışının ortadan
kurulan bağla geliştiğini düşünen bir danışmanı-
kaldırılmasında etkili olarak uygulanabilen “sis-
nın, danışılanla görüşme sürecinde aşağıdaki
tematik duyarsızlaştırma” aşağıdaki tekniklerden
tekniklerden hangisini kullanması uygundur?
hangisiyle daha çok ilişkilidir?

A) Caydırıcı
A) Uyumsuz tepki
B) Yorumlama
B) Bıktırma
C) Sistematik duyarsızlaştırma
C) Eşik
D) Rol oynama
D) Bitişiklik
E) Yansıtma
E) Kendiliğinden geri gelme

48
3. Emel Hanım'ın dört yaşındaki kızı, hastalandığı za-
manlarda öksürük şurubu içtiğinde midesi bulanmak-
ta ve şurubu tükürmektedir. Bunun üzerine Emel
Hanım, kızının içmesi gereken şurup miktarını çay
kaşığıyla azar azar vererek şurubu içmesini sağla-
mıştır. Emel Hanım'ın kızı, bir süre sonra öksürük
şurubunu tek seferde ve midesi bulanmadan içmeye
alışmıştır.
BIKTIRMA
1. Kibrit yakmaktan hoşlanan bir çocuğa çok fazla kibrit
verilmiş ve kibrit yakmaktan bıkması sağlanmaya ça-
lışılmıştır.
Bu durumda kibrit yakma alışkanlığı yok edilir-
ken aşağıdaki öğrenme kuramcılarının hangisi-
nin önerdiği yönteme başvurulmuştur?

Emel Hanım'ın, kızına öksürük şurubu içme alış-

A) Thorndike B) Skinner C) Pavlov
kanlığı kazandırmada kullandığı yöntem aşağı-
D) Guthrie Watson
dakilerden hangisidir?

A) Eşik
B) Bıktırma
C) Zıt tepki
D) Alışkanlığı bastırma
E) Olumlu pekiştirme

2. Küçük Şule pudingi çok sever. Annesinden sık sık

puding yapmasını ister. Şule’nin puding isteği ile baş
edemez hale gelen annesi, bir gün koca bir tencere
puding yapıp kızının önüne koyar. Bundan sonra Şu-
le annesinden bir daha puding istemez.
Şule’nin annesi, aşağıdaki davranış biçimlendir-
me yöntemlerinden hangisini kullanmıştır?

A) Zıt tepki
B) Alıştırma
C) Bıktırma
D) Karşı karşıya getirme
E) Duyarsızlaştırma

49
3. Guthrie’ye göre, sınıfta sürekli yazı tahtasını ka- ZIT TEPKİ YÖNTEMİ
ralayan bir öğrenciyi bu davranışından vazge-
çirmek için aşağıdakilerden hangisinin yapılması 1. Rahatsız edici bir gürültü nedeniyle ders çalışama-
uygundur? yan bir öğrenciden, gürültünün olduğu sırada sürük-
leyici bir roman okuması istenir. Bu durumda bekle-
A) Yüksek sesle uyarmak nilen, öğrencinin romanın heyecanıyla gürültünün
B) Uzun bir süre ara vermeden tahtaya yazı yazdır- farkına varmaması ve gürültü uyarıcısıyla okuma
mak tepkisi arasında bağlantı kurmasıdır.
C) Hoşlandığı etkinlikleri yapmaktan mahrum bırak- Yukarıdaki açıklamada Guthrie’nin geliştirdiği
mak alışkanlıkları yok etme yöntemlerinden hangisi
D) Teneffüste dışarı çıkmamasını istemek uygulanmıştır?
E) Okul idaresine göndermek
A) Eşik yöntemi
B) Bıktırma
C) Zıt tepki
D) Karşı karşıya getirme

2. Arda matematik dersinden hoşlanmamaktadır. Bir

gün matematik öğretmeni okulda yapılan bir etkinlik-
te Arda'yı piyano çalarken izler ve onun müziğe olan
ilgisini fark eder. Bunu üzerine Arda'ya matematik
çalışırken müzik dinlemesini önerir. Arda bu öneriyi
uyguladıktan sonra matematiği sevmeye başlar.
Öğretmenin Arda'ya önerdiği bu yöntem aşağı-
dakilerden hangisidir?

A) Eşik
B) Zıt tepki
C) Alışma
D) Sonralık etkisi
E) Pekiştirme

50
 4.ÜNİTE : DENEME – YANILMA 3. Aşağıdaki örneklerden hangisinde, öğretmen
öğrencilerine konulara çalışırken küçük adımlar
YOLUYLA ÖĞRENME ilkesinden yararlanmalarını tavsiye etmektedir?
(BAĞ KURAMI)
A) Önce bir kavram haritası hazırlayın, kavramları
öğrendikten sonra ayrıntılar üzerinde durun
B) Sınava hazırlanırken bir gün sürekli olarak 10
KÜÇÜK ADIMLAR İLKESİ saat çalışmak yerine bir hafta boyunca günde 1-2
saat çalışmayı tercih edin
1. Bir eğitim sisteminde öğretmenin, öğrencilerine anla- C) Bilgileri mümkün olduğu kadar basit parçalara
tacağı dersi önceden planlaması gerekmektedir. bölün ve bunları basitten karmaşığa doğru bir sı-
Günlük planlarda anlatılacak konular parçalara bö- raya dizerek öğrenmeye çalışın
lünmeli ve basitten karmaşığa doğru aşamalı bir şe- D) Çalışırken kitap ya da notlarınızda önemli gördü-
kilde sıralanmalıdır. ğünüz kısımların üzerini fosforlu kalemle çizin
Yukarıda açıklanan yaklaşım Thorndike’ın kura- E) Konuları öğreninceye kadar sürekli olarak tekrar
mındaki hangi öğrenme kuralına uygundur? edin, öğrendiğinizden emin olduktan sonra aralık-
lı olarak tekrarlamaya devam edin
A) Tekrar yasası
B) Tümdengelim ilkesi
C) Tepki genellemesi
D) Hazırbulunuşluk yasası
E) Küçük adımlar ilkesi

2. Öğrencilerine çalışırken bilgileri mümkün oldu-

ğunca basit parçalara bölmelerini ve bunları ba-
sitten karmaşığa doğru bir sıraya dizerek öğ-
renmeye çalışmalarını tavsiye eden bir öğret-
men, öğrencilerinin aşağıdaki ilkelerden hangi-
sinden yararlanmalarını sağlamaya çalışmakta-
dır?

A) Algısal ayırt edilebilirlik

B) Etki yayılması
C) Küçük adımlar
D) Aralıklı öğrenme
E) Tekrar

51
 DENEME – YANILMA YOLUYLA ÖĞ- 3. Aşağıdaki durumlardan hangisinde bireyin sı-
RENME nama-yanılma yoluyla öğrenme stratejisini be-
nimsemesi en uygun olacaktır?
1. Bir öğrenci üniversiteye başladığı ilk gün bölüm bi-
A) Elinde bulunan bir deste anahtardan hangi-sinin
nasından yurda dönerken yerleşke içinde yolunu
kilidi açacak doğru anahtar olduğunu öğrenmek
kaybetmiş, çeşitli yollara saptıktan sonra hangi yolun
isteyen bir birey
kendisini yurda ulaştırabileceğini öğrenmiştir.
B) Köpeklerden aşırı derecede korkan çocuğun bu
Örnekteki öğrenci ne tür bir öğrenme gerçekleş-
korkusunu yenmesine nasıl yardımcı olabileceği-
tirmiştir?
ne karar veremeyen bir baba
C) Yatağının altında uzanamayacağı bir yere kaçan
A) Parçalara bölerek
topunu nasıl alabileceğini düşünen bir çocuk
B) Kavrama yoluyla
D) Kutudan çıkan kabloları, uçlarına bakarak uygun
C) Edimsel (operant) koşullanma
yerlere takıp yeni aldığı bilgisayarını kurmak iste-
D) Gizil (örtük) yen bir genç
E) Sınama – yanılma E) Oğluna yemekten önce ellerini yıkama alışkanlığı
kazandırmak için nasıl bir yol izlemesi gerektiğini
düşünen bir anne

4. Bir ressam zihninde canlandırdığı bir rengi elde

edebilmek için, farklı renklerdeki boyaları değişik
oranlarda karıştırmaya başlamış, sonunda hangi
2. Elinde bulunan bir deste anahtardan hangisinin renkleri hangi oranda karıştırdığı takdirde istediği
babasının ofisine ait olduğunu bilmeyen bir ço- rengi elde edebileceğini öğrenmiştir.
cuğun doğru anahtarı bulmak için kullanabilece- Ressamın, istediği rengi bu şekilde bulması aşa-
ği en uygun öğrenme stratejisi aşağıdakilerden ğıdaki öğrenme türlerinden hangisine örnektir?
hangisidir?
A) Kavrama yoluyla öğrenme
A) İçgörü kazanma B) İçgörü kazanma
B) Kademeli yaklaşma C) Deneme – yanılma yoluyla öğrenme
C) Gizil öğrenme D) Sezgisel yolla öğrenme
D) Sınama – yanılma E) Bilişsel öğrenme
E) Bağsal öğrenme

52
5. Altı yaşındaki bir çocuk, bozulan oyuncağını parçala- 7. Bir ressam, tasarladığı rengi elde edebilmek için
rı gelişigüzel söküp takarken onarıyor. Burada çocu- farklı renklerdeki boyaları değişik oranlarda karıştırıp
ğun yaptığı şey, parçaları, aralarındaki ilişkileri dik- en sonunda hangi renkleri hangi oranda karıştıraca-
kate alarak birleştirmek değil; çeşitli durumları, doğ- ğını deneyerek istediği rengi elde edebileceğini bul-
rusunu buluncaya kadar birçok kez tekrarlamaktır. muştur.
Çocuğun oyuncağı bu şekilde onarması, aşağı- Aşağıdaki öğrenme türlerinden hangisi ressa-
dakilerden hangisine bir örnektir? mın, istediği rengi bulmasını açıklamaktadır?
A) Deneme – yanılma yoluyla öğrenme
A) Örtük (gizil) öğrenme B) Gözlem yoluyla öğrenme
B) Deneme- yanılma öğrenme C) Kavrama yoluyla öğrenme
C) Kavrama yoluyla öğrenme D) Bilişsel öğrenme
D) Gözleyerek öğrenme E) Gizil öğrenme
E) Öğrenmeyi öğrenme

8. Evine VCD alan bir birey, VCD’yi kullanmayı çeşitli

şekillerde öğrenebilir.

Aşağıdakilerden hangisi bireyin deneme-yanılma

yoluyla öğrenmeye çalıştığını gösterir?
6. Bir çocuk annesinin aldığı pazılın birbirine uyan par-
çalarını aralarındaki ilişkiyi inceleyerek değil de de- A) Televizyon reklamlarındaki kişinin VCD’yi nasıl
ğişik parçaları değişik biçimlerde rastgele bir araya çalıştırdığını gözleyerek onun gibi yapmaya ça-
getirerek tamamlamaktadır. lışması
Bu durum aşağıdaki öğrenme türlerinden hangi- B) VCD’nin değişik düğmelerini kullanarak bunların
sine örnektir? neye yaradığını bulmaya çalışması
C) VCD’yi kuran servis elemanının söylediklerini ha-
A) Deneme yanılma yoluyla öğrenme tırlayarak uygulamaya çalışması
B) Örtük öğrenme D) VCD’nin kullanma kılavuzunu okuyup orada yazı-
C) Modelden öğrenme lanları uygulamaya çalışması
D) İçgörüsel öğrenme E) VCD’yi kullanan arkadaşının davranışlarını izle-
E) Gözleyerek öğrenme mesi ve yapmaya çalışması

53
9. Sekiz yaşındaki bir çocuk, yapboz oyunundaki par- HAZIRBULUNUŞLUK İLKESİ
çaları, ilişkilerini dikkate alarak değil, çeşitli durumla-
rın doğru olup olmayacağına bakarak bir araya ge- 1. Bir ilköğretim okuluna bu yıl atanan stajyer öğretmen
tirmeye çalışmıştır. Mehmet Bey, müdür tarafından 2A şubesinin sınıf
öğretmeni olarak görevlendirilir. Mehmet Öğretmen,
Çocuğun yapbozun doğru şeklini bu yolla bul- öğrencilerin ileriki yıllarda girecekleri önemli sınavları
maya çalışması aşağıdakilerden hangisine bir düşünerek sadece öğretim programındaki konuların
örnektir? yeterli olmayacağına inanmaktadır. Bu nedenle öğ-
rencilerinden her hafta en az 50 sayfalık bir hikaye
A) Buluş yoluyla öğrenme kitabı okumalarını ve bu kitabın özetini çıkarmalarını
B) Gizil (örtük) öğrenme istemektedir.
C) Anlamlı öğrenme Öğretmenin bu davranışı, Thorndike’ın öğrenme
D) Modelden öğrenme ve eğitimle ilgili görüşlerinden hangisine uygun
E) Deneme-yanılma yoluyla öğrenme değildir?

A) Tekrar yasası
B) Etki yasası
C) Tepki analojisi
D) Ait olma yasası
E) Hazır bulunuşluk

10. Yeni taşındığı semtten iş yerine giden en kestirme

yolun hangisi olduğunu öğrenmek isteyen bir kişi bu
amacına ulaşmak için her gün işine farklı bir yol izle-
yerek gittikten sonra en kestirme yolun hangisi oldu-
ğunu öğrenir.

Bu örnekteki kişi nasıl bir öğrenme geçekleştir-

miştir?

A) Gözlem yoluyla
B) Gestalt
C) Dolaylı
D) Sınama-yanılma
E) Parçalara bölerek

54
 ETKİ YASASI 3. Gazetede okuduğu fıkrayı sınıfta arkadaşlarına
anlatınca onların bundan çok hoşlandığını gören
1. Okula yeni başlayan öğrencilerine çalışma alışkanlı- Süleyman’ın başka fıkralar öğrenip arkadaşlarına
ğı kazandırmak isteyen bir sınıf öğretmeni verdiği anlatması Thordike’ a göre aşağıdaki kavramlar-
ödevleri yapan öğrencileri çikolatayla ödüllendirmek- dan hangisi ile açıklanır?
te, yapmayanları ise teneffüste dışarı çıkarmayarak
cezalandırmaktadır. A) Tepki analojisi
Öğretmenin öğrencilerine ders çalışma alışkanlı- B) Küçük adımlar
ğı kazandırmak için izlediği yol Thorndike’ın C) Etki yasası
hangi ilkesiyle uyuşmamaktadır? D) Seçme – bağlama
E) Hazır oluş ilkesi
A) Tekrar yasası
B) Etki yasası
C) Tepki analojisi
D) Hazır bulunuşuk yasası
E) Öğrenmede küçük adımlar ilkesi

2. Öğle yemeği için ilk kez gittiği restoranın yemekleri-

nin tadını beğenmeyen Hüseyin bir daha o restorana
gitmemiştir. Daha önce gittiği ve lezzetli yemekler
yediği bir başka restorana iste gitmeye devam et-
mektedir.
Hüseyin’in bu davranışı aşağıdaki öğrenme kav-
ramlarından hangisiyle açıklanır?
4. Öğrenmeyi “Belirli bir duruma veya olaya verilen
tepkidir. Bu tepki amaca ulaştırıyorsa ve haz veri-
yorsa uyarıcı – tepki arasındaki bağ güçlenirken
amaca ulaştırmıyorsa bu bağ zayıflar.” Şeklinde
açıklayan öğrenme kuramı aşağıdakilerden han-
gisidir?

A) Etki yasası A) Gestalt Kuramı

B) Tekrar yasası B) Sosyal Bilişsel Kuram
C) Tepki çeşitliği C) Thorndike’ın Öğrenme Kuramı
D) Hazırbulunuşluk yasası D) Bilgiyi İşleme Kuramı
E) Öğelerin gücü E) Nörofizyolojik Öğrenme Kuramı

55
 ÇAĞRIŞIMSAL GEÇİŞ TRANSFERDE BENZEŞEN ÖGELERİN
GÜCÜ
1. Tanınmış bir öykü yazarı olan Melike Derin’in soya-
dı, evlendikten sonra Tunç olur. Melike Hanım, okur- 1. Aşağıdakilerden hangisi öğrenmede transferi
larının Melike Derin ile Tunç’un aynı kişi olduğunu kolaylaştıracak durumlardan biri değildir?
öğrenmeleri için yeni kitaplarında adını bir süre Meli-
ke Derin Tunç, sonra sadece Melike Tunç olarak kul- A) Sınav soruları hazırlanırken ders anlatımında
lanır. Okurlar, Melike Derin ile Melike Tunç’un aynı kullanılan kavramsal ifade ve terimlerin tercih
kişi olduğunu öğrenir edilmesi
Buna göre okurların, Derin ve Tunç soyadlarının B) Sınav soruları hazırlanırken soruların numaralan-
aynı kişiye ait olduğunu öğrenmeleri için Melike dırılmasında dersteki konu anlatım sırasının dik-
Hanım’ın kullandığı yöntem aşağıdakilerden kate alınması
hangisidir?
C) Hafta sonu okulda yapılacak genel başarı sınavı
planlanırken öğrencilerin kendi sınıflarında yer
A) Benzeterek tepkide bulunma alacakları şekilde oturma düzeni oluşturulması
B) Çağrışımsal geçiş D) Öğretim üyesinin kendisinin yürüttüğü derslerin
C) Tepki çeşitliliği sınavlarında bölümündeki araştırma görevlilerin-
D) Dolaylı öğrenme den gözetmenlik desteği alması
E) Etkinin yayılması E) Bilgisayar laboratuvarında yapılan dersin sınavı-
nın da bilgisayar laboratuvarında yapılması

TEPKİ ÇEŞİTLİLİĞİ

1. Mehmet, cep telefonunu odasındaki prize taktığında

telefonun şarj olmadığını fark etmiştir. Evdeki bütün
prizleri ve diğer şarj aletlerini kullanarak problemin
kaynağını aramıştır. Bütün yolları deneyen ve cep
telefonunu şarj etmeyi başaramayan Mehmet, so-
nunda telefonunu bir tamirciye götürerek problemi
çözmüştür.
Thorndike’ın öğrenme kuramına göre Mehmet’in
problem çözme şekli aşağıdaki kavramlardan
hangisiyle açıklanır?

A) Tepki çeşitliliği
B) Etki kanunu
C) Hazırbulunuşluk kanunu
D) Benzetme yoluyla tepkide bulunma
E) Çağrışımsal geçiş

56
5.ÜNİTE : EDİMSEL KOŞULLANMA 3. Bir çocuğun yatağını düzeltme, odasını toplama,
dişlerini fırçalama gibi davranışları alışkanlık ha-
line getirmesinde aşağıdakilerden hangisi en çok
rol oynar?
EDİMSEL KOŞULLANMA GENEL
A) Sınama-yanılma
1. Okula yeni başlayan Emre derste canı sıkıldığı için B) Kavrama
dışarıya çıkmak ister. Bunun üzerine Emre önce ağ- C) Edimsel (operant) koşullanma
lama, tepinme gibi davranışlar sergiler., sonra sonuç D) Bireysel özellikler
alamayınca sırayla hastayım, tuvalete gitmem gerek E) Bilişsel (cognitive) öğrenme
gibi bahaneler öne sürerek dersten çıkmaya çalışır
ancak başarılı olamaz. Dersin bittiğine işaret eden zil
çaldıktan sonra öğretmeninin “Şimdi dışarı çıkabilir-
sin.” demesi üzerine Emre zil çalmadan dışarı çıka-
mayacağını öğrenir.

Emre’nin zil çalmadan dersten çıkamayacağını

öğrenmesi hangi yolla gerçekleşmiştir?

A) İşaret öğrenme
B) Tepkisel koşullanma
C) Edimsel koşullanma
D) Sosyal öğrenme
E) Gizil öğrenme

2. Aşağıdakilerden hangisi bir davranışın tekrar-

lanma olasılığının kendi yarattığı sonuçlara bağlı 4. Bir öğrencinin derse zamanında gelme, ödevleri-
olarak değişmesi ve bunun sonucunda gerçekle- ni düzenli olarak yapma, sınıfta gürültü yapma-
şen öğrenme sürecine işaret eder? ma gibi davranışları alışkanlık haline getirmesin-
de aşağıdakilerden hangisi en çok rol oynar?
A) Tepkisel (klasik) koşullanma
B) Sosyal öğrenme A) Klasik (tepkisel) koşullanma
C) Sınama-yanılma B) Kavrama yoluyla öğrenme
D) Edimsel (operant) koşullanma C) Edimsel koşullanma
E) Kavrama yoluyla öğrenme D) Bilişsel öğrenme
E) Sezgisel öğrenme

57
5. Aşağıdakilerden hangisi edimsel koşullanma 7. Bir psikolog utangaçlık şikayetiyle kendisine başvu-
kuramına göre bir davranışın kazanılmasına ör- ran kişiye tedavi sürecinin ilk adımı olarak, oturduğu
nek verilebilir? apartmandaki komşularına her rastladığında “Mer-
haba, nasılsınız?” demesini söyler. Komşularının bu
A) Ödevini yapmadığı için öğretmeninden azar işiten tür bir yakınlığa olumlu tepki verdiklerini gören bu ki-
arkadaşını gören bir öğrencinin düzenli olarak şi, karşılaştığı kişilere çekinmeden selam vermeye
ödev yapmaya başlaması ve onların hatırlarını sormaya başlar.
B) Bir öğrencinin 7. ve 8. sınıfta aldığı fen ve tekno-
loji dersinde başarısız olduğu için 9. sınıfta ala- Bireyin selam verme davranışında görülen de-
cağı fizik ve kimya derslerinde de başarısız ola- ğişme, aşağıdaki öğrenme türlerinden hangisiyle
cağına inanması açıklanır?
C) Türkçe dersinde yazdığı şiir nedeniyle öğretme-
ninden övgü alan bir öğrencinin şiire ilgi duyması A) Edimsel koşullanma
ve şiir yazmaya devam etmesi B) Dolaylı öğrenme
D) Geometri dersinden hoşlanan bir öğrencinin ana- C) Tepkisel koşullanma
litik geometri dersine de ilgi duyması D) Bilişsel öğrenme
E) Fizik dersinde açığını kapatmak için çok çalışan E) Kavrama yoluyla öğrenme
bir öğrencinin kimya dersindeki konuları daha ko-
lay öğrenmesi

6. Matematik sınavına hazırlanıp sınavdan iyi bir 8. Bir öğrencinin, okula zamanında gitme ve ödev-
puan alan öğrencinin matematik dersine daha lerini zamanında yapma gibi davranışları alışkan-
fazla çalışmaya başlaması, aşağıdakilerden han- lık haline getirmesinde aşağıdakilerden hangisi-
gisine bir örnektir? nin etkisi en çoktur?

A) Gözlem yoluyla öğrenme A) Psikomotor öğrenme

B) Gizil (örtük) öğrenme B) Bilişsel öğrenme
C) Kavrayarak öğrenme C) Edimsel (operant) öğrenme
D) Klasik (tepkisel) koşullanma D) Sosyal öğrenme
E) Edimsel (operant) koşullanma E) Klasik (tepkisel) öğrenme

58
9. Bir öğretmen odasını toplarken kütüphanesinde bir 11. Resim yapmaya yatkınlığının olmadığını ve resim
kitaptan iki kopya olduğunu fark eder ve birini tesa- dersinin geleceği için yaptığı planlar açısından önem
düfen oradan geçmekte olan bir öğrencisine verir. taşımadığını düşündüğü için öğretmeninin verdiği
Kitabı alan öğrencinin yüzündeki memnuniyet ifadesi ödevleri genellikle yapmayan bir öğrenci, ödev ola-
öğretmeni o kadar mutlu eder ki, bu olaydan sonra rak yaptığı bir resmin öğretmeni tarafından övülme-
eline ne zaman fazladan kitap geçse onu bir öğren- sinin ardından düzenli olarak ödev yapmaya başlar.
cisine verir. Bu örnekteki öğrencinin ödevlerini düzenli ola-
rak yapmaya başlaması, aşağıdaki öğrenme tür-
Öğretmenin bu davranışı aşağıdakilerden hangi- lerinden hangisine örnek olabilir?
siyle açıklanabilir?
A) Edimsel koşullanma
A) Öğrencilerle empati kurma B) Dolaylı öğrenme
B) Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme C) İçgörü kazanma
C) İçgörü kazanma D) Tepkisel koşullanma
D) Öğrencilerin öğretmenin ilgisine ihtiyaç duydukla- E) Gizil öğrenme
rını anlama
E) Tepkisel koşullanma yoluyla öğrenme

12. Gamze Öğretmen, beş yaş grubundaki İrem’in sınıf

içinde arkadaşlarını rahatsız eden, bazen de onların
güvenliğini tehlikeye sokan davranışlarda bulundu-
10. Normal olarak pek yalan söylemeyen bir öğrenci ğunu gözlemler. Bunun üzerine paylaşım çemberi
derse geç kaldığı bir gün hasta olduğunu söyleyerek saatinde çocuklara olumlu davranışları yakalamak
öğretmeninden azar işitmekten kurtulmuştur. Bu amaçlı bir uygulama başlatacağını söyler ve uygu-
olaydan sonra öğrenci gerek okulda gerekse evde lamayı açıklar: “Bu kavanoza güzel davranışta bu-
zorda kaldığı durumlarda yalan söylemeye başla- lunduğunuzda sizin adınıza bir lego atacağım. Ka-
mıştır. vanoz dolduğunda hep beraber sınıfta bir kutlama
Öğrencinin yalan söyleme davranışında görülen yapacağız.” Ertesi gün, İrem’in davranışlarını kontrol
değişme aşağıdaki öğrenme türlerinden hangi- etmeye çabaladığını fark eder.
siyle açıklanabilir? Gamze Öğretmen’in bu uygulaması, aşağıdaki
erken çocukluk dönemi gelişim kuramlarından
A) Kavrama yoluyla öğrenme hangisini temel almaktadır?
B) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme
C) Tepkisel koşullanma A) Olgunlaşma
D) Edimsel koşullanma B) Psikanalitik
E) Dolaylı öğrenme C) Davranışçı
D) Bilişsel gelişim
E) Sosyokültürel
59
13. Aşağıdakilerden hangisi edimsel koşullanma için PEKİŞTİRME GENEL
uygun bir örnektir?
1. “Yıllardır piyango bileti alıyorum. Çevremdeki herke-
A) Okul kurallarına uymayan öğrenciye, kurallara se az ya da çok bir ikramiye çıktı. Bana bir kez olsun
uymanın önemini anlatma amorti bile çıkmadı. Artık bilet almayacağım.”
B) Çekingen bir öğrenciye okulda düzenlenen etkin- Örnekteki kişinin kendisine amorti bile çıkmadığı
liklerde sorumluluk verme gerekçesiyle bilet almaktan vazgeçmesi bir dav-
C) Ders başarısı için öğrencinin velisiyle görüşerek ranışın sürdürülmesinde aşağıdakilerden hangi-
ders çalışma programını bir bütün halinde yürüt- sinin önemli bir rol oynadığını göstermektedir?
me
D) Derslere aktif katılım gösteren öğrenciyi çabasın- A) Pekiştirme
dan dolayı ödüllendirme B) Şans
E) Teneffüslerde kantin kullanımında adil davran- C) Alışkanlık
maya yönelik düzenlemeler yapma D) Genelleme
E) Ayırt etme

2. Bir ilköğretim okulunun hentbol takımını çalıştıran

beden eğitimi öğretmeni oyuncuların sürekli olarak
top oynamak istediklerini, dayanıklılıklarını artıracak
diğer çalışmaları yapmaktan kaçındıklarını fark eder.
14. I. Otomatik tepkilerin yeni uyarıcılarla ilişkilendi- Bu beden eğitimi öğretmeninin oyuncularına
rilmesi dayanıklılık artırma çalışmalarına katılma alış-
II. İstenmeyen uyarıcıyı ortadan kaldırarak istenen kanlığını kazandırmak için başvurabileceği aşa-
davranışı güçlendirme ğıdaki yollardan hangisinin en az etkili olması
III. İstemli bir davranışın sonuçları veya öncülleriyle beklenir?
desteklenmesi veya zayıflatılmasıyla gerçekle-
şen öğrenme A) Oyuncularına dayanıklılıklarını artıracak çalışma-
IV. Bir davranışı bastıran veya zayıflatan süreç ları yaptıkları taktirde top oynamalarına izin vere-
Bu açıklamalara karşılık gelen kavramlar, aşağı- ceğini söylemesi
dakilerden hangisinde sırasıyla verilmiştir? B) Dayanıklılık artırmaya yönelik çalışmalara katıl-
mayanlara normal olarak yapılandan daha fazla
A) Klasik koşullama – Ceza – Edimsel koşullama – dayanıklılık çalışması yaptırması
Olumsuz pekiştirme C) Oyuncularına dayanıklılık çalışması yapmalarının
B) Klasik koşullama – Olumsuz pekiştirme – Edim- ileride kendilerine sağlayacağı yararları anlatma-
sel koşullama – Ceza sı
C) Edimsel koşullama – Ceza – Klasik koşullama – D) Dayanıklılık artırma çalışmalarını düzenli olarak
Olumsuz pekiştirme yapan oyuncularına daha fazla top oynama izni
D) Edimsel koşullama – Olumsuz pekiştirme – vermesi
Klasik koşullama – Ceza E) Dayanıklılık artırma çalışmalarına katılmayanları
E) Olumsuz pekiştirme – Klasik koşullama – Edim- maçta oynatmayacağını söylemesi
sel koşullama – Ceza
60
3. Yaşadığı küçük kasabanın geleneğine uygun olarak
karşılaştığı herkese selam veren bir kişi, taşındığı
büyük bir kentte karşılaştığı insanların selamına ce-
vap vermemeleri nedeniyle yavaş yavaş selam ver-
mekten vazgeçmiştir.
Öğrenme psikolojisi açısından bakıldığında, bu
kişinin insanlara selam vermekten vazgeçmesi,
bir davranışın sürdürülmesinde aşağıdaki süreç-
lerden hangisinin önemli bir rol oynadığını gös-
termektedir?
A) Geleneklerin B) Sönmenin C) Güdülenmenin
D) Bilişlerin E) Pekiştirmenin
5. Aşağıdakilerden hangisi, edimsel koşullanma
yoluyla öğrenme sürecinde davranışın özellikle-
rini ve ortaya çıkma sıklığını belirleyen etkenler-
den biri değildir?
A) Davranıştan önce gelen çevresel koşullar
B) Davranışın bir sonucu olarak değişen çevresel
olaylar
C) Organizmanın doğuştan getirdiği potansiyel
D) Organizmanın çevreyle ilgili geçmiş yaşantıları
E) Davranışla birlikte bulunan çevresel koşullar

4. Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme ilkelerin-

den yararlanarak çekingen bir öğrencisinin ders-
lere katılmasını sağlamak isteyen bir öğretmenin
izleyeceği en uygun yol aşağıdakilerden hangi-
sidir?
6. Aşağıdakilerden hangisi, edimsel koşullanmanın
özelliklerinden biri değildir?
A) Öğrenciye, derste konuşmazsa çekingenliğini
yenemeyeceğini anlatmak
A) Davranış ayırt edici bir uyarıcı tarafından kontrol
B) Öğrencinin derste konuyla ilgili her konuşma dav-
edilir.
ranışını pekiştirmek
B) Pekiştireç alma işlemi, tamamen öğrenenin dene-
C) Derse katılan diğer öğrencilerin davranışlarını
timi dışındadır.
pekiştirmek
C) Pekiştireç belirli bir davranışı izler.
D) Arkadaşlarıyla konuşarak onların destek olmasını
sağlamak D) Öğrenilecek davranış, pekiştireç almayı sağlayan
bir araçtır.
E) Öğrenciye derse katılımın önemini anlatmak
E) Edim, istemli olarak ortaya konur.

61
7. Bir baba çocuğunun sürekli televizyon izlemesinden
ve bu nedenle ödevlerini ihmal etmesinden yakın-
maktadır.
Edimsel koşullanma ilkeleri dikkate alındığında,
çocuğun bu davranışının ortadan kaldırılabilmesi
için babaya aşağıdakilerden hangisinin öneril-
mesi en uygun olur?
A) Çocuğun televizyon izleme davranışını görmez-
likten gelmesi
B) Çocuğa sorumluluklarını hatırlatması ve ödevle-
rinde yardımcı olması
C) Ödevlerini bitirmeden televizyon izlediğinde ço-
cuğu cezalandırması
D) Televizyon izlemeyip ödev yaptığı zaman çocuğu
uygun biçimde ödüllendirmesi
E) Çocuğu sürekli televizyon izlemeye zorlayarak te-
levizyon izlemekten bıkmasını sağlaması
10. Sınıfta söz almaktan çekinen bir öğrencinin söz
8. Edimsel koşullanma yoluyla öğrenmede pekişti-
rece ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru-
dur?
A) Davranışın sonunda ortaya çıkar.
B) Davranışla eş zamanlı olarak verilir.
C) Davranışı engeller.
D) Davranıştan önce verilir.
E) Davranıştan bağımsız olarak ortaya çıkar.
9. Bir anne, ödevini yaparken kendisinden yardım iste-
yen çocuğunun ödevini birkaç defa yapmış ancak
sonra ödevini kendisinin yapmasını sağlamak için
ona: “Ödevini kendin yaparsan seni hafta sonu çar-
pışan arabalara götürürüm ve sonra dondurma alı-
rım.” demiştir. Fakat çocuk, vaat edilen ödüle rağ-
men, annesinden yardım istemeyi sürdürmüştür.
Öğrenme ilkeleri çerçevesinde düşünüldüğünde
çocuğun isteğinde ısrarcı olmasının nedeni aşa-
ğıdakilerden hangisi olabilir?
A) Annenin çocuğa ödül almanın yararlarını iyi an-
latmamış olması
B) Ödül olarak çarpışan arabaların ve dondurmanın
uygun olmaması
C) Kendi başına ödev yapmanın çocuk için hoşa
gitmeyen bir görev olması
D) Kullanılan ödülün davranıştan hemen sonra ve-
rilmiyor olması
E) Ödev yaparken yardım isteme davranışının sön-
meye karşı dirençli olması
alma davranışını daha sık göstermesi için öğ-
retmenin izleyeceği aşağıdaki yöntemlerden
hangisinin en az etkili olması beklenir?
A) Öğrenciyi kendini iyi hissettiği konularda konuş-
maya güdülemek
B) Başlangıçta öğrencinin ilgisiz konularda da olsa
konuşma eğilimini pekiştirmek
C) Öğrenci söz almak istediğinde ona söz vermek
D) Öğrencinin söz alıp alamayacağını ona sık sık
sormak
E) Öğrencinin söz alarak yaptığı konuşmaları pekiş-
tirmek
62
11. Öğretmenin sınıfta öğrencilerinin istenmeyen davra- 13. Aşağıdakilerden hangisi edimsel (operant) koşul-
nışlarıyla ilgili sürekli uyarılarda bulunup; istendik lanmanın temelidir?
davranışlarını övmeyi ihmal etmesi kuraldışı davra-
nışları artırabilir. A) Davranış ortaya çıkardığı sonuçtan etkilenir.
Böyle bir artış olduğunda, bu durum aşağıdaki- B) Problem çözmede deneme-yanılma önemlidir.
lerden hangisiyle açıklanamaz? C) Tekrar, uyarıcı-tepki bağını kuvvetlendirir.
D) Koşullu uyarıcı, koşulsuz uyarıcıdan önce veril-
A) Bazı öğrencilerin, öğretmenlerin dikkatini çekmek melidir.
istemesi E) Tepki, koşulsuz uyarıcıyla birlikte verilen nötr
B) Kuraldışı davranışların da öğrenciler arasında uyarıcıya da genellenir.
kabul görebilmesi
C) İstendik davranışların daha fazla beceri ya da ye-
tenek gerektirmesi
D) İstendik davranışlara pekiştireç verilmemesi
E) Belirli davranışlar üzerinde durulmasının bu dav-
ranışları pekiştirici rol oynaması

14. Proje ve ödevlerini başkalarına yaptıran öğrenci-

12. Bir davranışın tekrarlanma olasılığını edimsel lere öğretmenin yapacağı en uygun yardım aşa-
(operant) koşullanma yoluyla kontrol edebilme- ğıdakilerden hangisidir?
nin ön koşulu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bu yanlış davranışı yapanları cezalandıracağını
A) Davranışın şekillendirilmesi söylemesi
B) Davranışın genellenmesi B) Ödevlerini kendisi yapanları ödüllendirmesi
C) Davranışın pekiştirilmesi C) Başkalarına yaptıranlara sınıfın önünde bunun
D) Davranışa uygun bir ayırt edici uyarıcı bulunması yanlış olduğunu söylemesi
E) Davranışın ayırt edici bir uyarıcı tarafından kont- D) Doğru davranışı sıkça hatırlatması
rol edilmesi E) Tüm sınıfı bu konuda uyarması

63
15. Bir sınıf öğretmeni, öğrencilerinden birinin ödevlerini
düzenli bir biçimde yapmadığını fark etmiştir.
Öğretmenin bu öğrenciye düzenli olarak ödev
yapma alışkanlığı kazandırmak amacıyla başvu-
rabileceği aşağıdaki yollardan hangisi en etki-
sizdir?
A) Düzenli olarak ödev yapmanın yararlarını sınıfta
tekrar tekrar anlatmak
B) Öğrenciyi her ödev yapışında ödüllendirmek
C) Ödevini düzenli olarak yapan öğrencileri sınıfın
önünde ödüllendirmek
D) Öğrencinin derse karşı güdülenmesini sağlamak
E) Öğrenciye ilgisini çeken konularda ödev vermek
16. Odasını düzenli tutma alışkanlığı kazandırmak iste-
yen bir anne, çocuğuna bir hafta boyunca yatağını
düzelttiği her gün için sütlü kakao vermiş; bir hafta-
nın sonunda, artık yatağını her gün düzelten oğlu-
nun düzenli olmanın yararlarını anladığını düşünerek
sütlü kakao vermeyi kesmiştir. Ancak bu düşüncenin
aksine, çocuğu yavaş yavaş yatağını düzeltmekten
vazgeçmiştir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi-
lir?
A) Yatak düzeltme alışkanlığının kazanılması için
uygun bir pekiştirecin seçilmemiş olması
B) Bazı davranışların alışkanlık haline gelmesi için
çok uzun süre pekiştirilmesinin gerekmesi
C) İstenmeyen bir durumla sonlanan davranışların
bastırılması
D) Yatak düzeltmenin öğrenilmesi zor ve karmaşık
bir davranış olması
E) Pekiştirecin doğru davranıştan önce verilmemesi
17. Edimsel koşullanma ilkelerinden yararlanarak bir
öğrencisine istendik bir davranış kazandırmayı
amaçlayan bir öğretmen öncelikle aşağıdakiler-
den hangisini yapmalıdır?
A) Kazandırmak istediği davranışı önceleri sürekli
daha sonra aralıklı olarak pekiştirmeli
B) Öğrenciye kazandırmak istediği davranışı sürekli
olarak pekiştirmeli
C) Kazandırmak istediği davranışın koşulsuz uyarıcı
tarafından izlenmesini sağlaması
D) Bu davranışı yapmadığından öğrenciyi cezalan-
dırmalı
E) Kazandırmak istediği davranışı öğrencinin en az
bir kere yapmasını sağlamalı
18. Öğretmen, öğrencilerine bir soru sorduktan sonra
cevaplamak isteyenlerin el kaldırmalarını ister. Bir
öğrenci söz alarak soruyu cevaplar. Öğretmen ce-
vaplayan ve el kaldırıp söz isteyen herkese teşekkür
eder.
Öğretmenin bu davranışı, söz isteyen öğrenciler
açısından nasıl bir işlev görmektedir?
A) Şartlı tepki
B) Ayırt edici uyarıcı
C) Pekiştireç
D) Olumsuz pekiştirme
E) Koşulsuz uyarıcı
64
 OLUMLU PEKİŞTİRME 3. Bir öğretmenin derse düzenli devam eden öğ-
rencilerin sınav sonuçlarına beşer puan eklemesi
1. Bir teknik direktörün başarıyı arttırmak amacıyla, aşağıdakilerden hangisine bir örnek olabilir?
en iyi performans gösteren sporcusuna her ayın
sonunda bir spor malzemesi hediye etmesi aşa- A) Olumlu pekiştirme
ğıdakilerden hangisine örnek olabilir? B) Olumlu aktarma
C) Premack ilkesi
A) Dolaylı pekiştirme D) Sürekli pekiştirme
B) Koşullu anlaşma E) Kademeli yaklaşma
C) Premack ilkesi
D) Birincil pekiştireç
E) Olumlu pekiştirme

4. Gürültü yaparak çevresini rahatsız eden çocuğunu

bu davranışı yapmaması için ona hoşlandığı masal-
lar okuyan bir anne, bir süre için bu amacına ulaşa-
bildiğini; ancak çocuğun gürültü yapma davranışını
giderek artırdığını gözlemiştir.
Çocuğun gürültü yapma davranışının artırma
nedeni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

2. Bireyin, üyesi olduğu sosyal gruplar tarafından onay-

A) Anne çocuğunun gürültü yapmamayı öğrenmesi-
lanan davranışlarının tekrarlanma olasılığı artar.
ni sağlayacak bir model olmamıştır.
Buna göre, sosyal onay aşağıdakilerden hangi-
B) Çocuk gürültü yaptığı için cezalandırılması gere-
sinin işlevini yerine getirmektedir?
kirken cezalandırılmamaktadır.
C) Çocuğun gürültü yapma davranışına olumsuz
A) Olumlu pekiştireç
pekiştireç verilmektedir.
B) Ayırt edici uyarıcı
D) Çocuğa gürültü yapmasının neden yanlış olduğu
C) Birincil pekiştireç
anlatılmamaktadır.
D) Kısmi pekiştireç
E) Çocuğun gürültü yapma davranışı olumlu pekişti-
E) Koşulsuz uyarıcı rilmektedir.

65
5. Aşağıdakilerden hangisinde olumlu pekiştirme
yoktur?
A) Yemeğini dökmeden yiyen çocuğa şeker veril-
mesi
B) Labirentin çıkışını bulan fareye yiyecek verilmesi
C) Eti gören köpeğin salya salgılaması
D) Markette ağlayan çocuğu susturmak için istediği
şekerin alınması
E) Ödevini yapan öğrenciye öğretmenin aferin de-
mesi
7. Pınar Hanım, annesinin severek izlediği dizilerin
arasında çok fazla reklam yayımlanmasından sürekli
olarak yakındığını ancak yine de izlediği dizi bitince-
ye kadar reklamları da izlediğini fark etmiştir.
Pınar Hanım’ın annesinin reklam izleme davranı-
şının sürmesinin nedeni aşağıdakiler-den hangi-
sidir?
A) Diziyi kaçırma olasılığını ortadan kaldırmak için
bu davranışın bir kaçma stratejisi olarak kullanıl-
ması
B) Reklamların bitmesiyle itici bir uyarıcının ortadan
kalkmasının eş zamanlı olarak gerçekleşmesi
nedeniyle bu davranışın olumsuz pekiştirilmesi
C) Reklamların sürekli olarak izlenmesi nedeniyle bu
davranışın alışkanlık haline gelmesi
D) Bazı reklamların eğlenceli olması nedeniyle bu
davranışın aralıklı olarak pekiştirilmesi
E) Olumlu bir uyarıcı tarafından izlenmesi nedeniyle
bu davranışın olumlu pekiştirilmesi

6. Doğduğu köye ilköğretim okulu yaptıran bir kişi-

ye plaket verilmesi öğrenmeyle ilgili aşağıdaki iş-
lemlerden hangisine örnek olarak verilebilir?

A) Kademeli yaklaşma
B) Şekillendirme
C) Olumlu pekiştirme
D) Simgesel ödül biriktirme
E) Koşullu anlaşma

66
 OLUMSUZ PEKİŞTİRME 3. Arkadaşlarının kendisiyle alay etmesinden rahatsız
olan bir ilköğretim okulu öğrencisi onları öğretmeni-
1. Annesiyle birlikte alışverişe giden 5 yaşındaki Gi- ne şikayet etmiş ve öğretmeni duruma müdahale
zem, raflarda cips görünce annesine aldırmak ister. ederek arkadaşlarının onunla alay etmekten vaz-
Annesi Gizem’e cipsin sağlıksız bir yiyecek olduğu- geçmelerini sağlamıştır. Bu olaydan sonra, arkadaş-
nu, bu yüzden almayacağını söyler. Cips yemeyi çok ları hoşlanmadığı bir davranışta bulunduğunda öğ-
isteyen Gizem ağlamaya başlar. Annesinin, Gizem’i renci hemen öğretmenine başvurmaya başlamıştır.
tüm susturma çabaları boşa gider ve sonunda çev- Öğrencinin arkadaşlarının kendisini rahatsız
resindekileri rahatsız etmemek ve rezil olmamak için eden her davranışını öğretmene şikayet etmeye
cipsi alır. başlaması aşağıdakilerden hangisinin sonucu-
Daha sonraki günlerde yapılan alışverişlerde dur?
annesinin rezil olmamak için çocuğunun istedi-
ğini yapması aşağıdaki kavramlardan hangisiyle A) Kendiliğinden geri gelme
açıklanır? B) Karşıt tepki oluşturma
C) Olumsuz pekiştirme
A) Cezalandırma D) Tepkisel koşullanma
B) Olumsuz pekiştirme E) Sosyal öğrenme
C) Sönme
D) Tepki bedeli
E) Genelleme

4. Eve yorgun dönen bir baba biraz uyuyarak dinlen-

mek istemiş, ancak 4 yaşındaki çocuğun gürültü
yapması nedeniyle uyuyamamıştır. Baba önce ço-
cuğunu azarlayarak susturmayı düşünmüş, ancak
bundan vazgeçerek yumuşak bir ses tonuyla ona
2. Ayağına batan dikeni ayağını yere sürterek çı-
“Bir saat sessiz durursan uyandığımda birlikte çocuk
karmayı başaran bir köpeğin benzer bir durumda
parkına gideriz.” demiştir. Bunun üzerine çocuk gü-
aynı davranışı tekrarlaması aşağıdaki kavramlar-
rültü yapmayı kesmiş, baba da uyuyabilmiştir.
dan hangisiyle açıklanabilir?
Bu örnek olayda baba ve çocuk üzerinde oluşan
etkiler sırasıyla hangi kavramlarla açıklanır?
A) Olumsuz aktarma
B) Olumsuz pekiştirme
A) Ceza – Sönme
C) Tepkisel koşullama
B) Olumlu pekiştirme – Olumsuz pekiştirme
D) Tepki genellemesi
C) Olumsuz pekiştirme – Olumlu pekiştirme
E) Alışma
D) II.tip ceza – Olumsuz pekiştirme
E) OIumsuz pekiştirme – II.tip ceza

67
5. Aşağıdakilerden hangisi olumsuz pekiştirmeye 7. Aşağıdakilerden hangisi olumsuz pekiştirme ile
örnektir? ceza asındaki farka ilişkin yanlış bir ifadedir?

A) Kardeşine vurarak onu üzen bir çocuğun bu dav-
ranışının görmezden gelinmesi.
B) Çizgi film izlemesine izin verilmeyen bir çocuğa,
ödevlerini zamanında tamamladığında çizgi film
izlemesi için izin verilmesi.
C) Küfürlü konuşan bir çocuğun bu davranışının gü-
lerek karşılanması.
D) Evin içinde topa tekme atarak oynayan bir çocu-
ğun topunun elinden alınması.
E) Oyuncak arabalarını birbirine vurarak kıran bir
çocuğun sürekli azarlanması.
A) Olumsuz pekiştirme sadece ortamdan itici bir
uyarıcının çıkması ile gerçekleşirken; ceza, pe-
kiştirici bir uyarıcının ortamdan çıkmasıyla da
gerçekleşebilir.
B) Olumsuz pekiştirme istenmedik davranışların,
ceza ise istenilen davranışların tekrarlanma ola-
sılığını azaltır.
C) Olumsuz pekiştirmenin gerçekleşebilmesi için
başlangıçta ortamda itici bir uyarıcının bulunması
gerekliyken cezanın gerçekleşmesi için böyle bir
gereklilik yoktur.
D) Olumsuz pekiştirmede ortamdan itici bir uyarıcı-
nın çıkması, cezada ise ortama itici bir uyarıcının
girmesi söz konusudur.
E) Olumsuz pekiştirme davranışın tekrarlanma ola-
sılığını artırır, ceza ise azaltır.

8. Ailesi, sosyal gelişimi açısından yararlı olacağını

6. Başı ağrıyan bir kişi, arkadaşının tavsiye ettiği bitki
çayını içtikten sonra ağrısının geçtiğini fark etmiş ve
bu olaydan sonra ne zaman başı ağrısa bu bitki ça-
yından içmeye başlamıştır.
Bu kişinin başı ağrıdığında bitki çayı içmeye baş-
laması aşağıdakilerden hangisinin sonucudur?
düşünerek Can’ı yatılı okula göndermeye karar ver-
miş, ancak Can’ın balkonun parmaklıklarına asılarak
yatılı okula gönderdikleri takdirde kendisini aşağı
atacağını söylemesi nedeniyle bu kararlarından vaz-
geçmişlerdir. Bu olaydan sonra ne zaman ailesi ho-
şuna gitmeyen bir şeyi yapmasını istese Can aynı
yola başvurmuştur.
Hoşuna gitmeyen bir şeyi yapması istendiğinde
Can’ın sürekli olarak kendisini balkondan atmak-
la tehdit etmesi aşağıdakilerden hangisinin so-
nucudur?

A) Tepkisel koşullanma A) Karşıt tepki oluşturma

B) İkincil kazanç B) Olumsuz pekiştirme
C) Olumsuz pekiştirme C) Yansıtma
D) Model alma yoluyla öğrenme D) Kendiliğinden geri gelme
E) Sosyal öğrenme E) Alışkanlık kazanma

68
9. Anne ve babası sık sık tartışan bir öğrenci, evdeki 11. Yalancı emziği bırakma zamanı gelen bir bebek
huzursuzluk ortamından kaçınmak için dersler bittik- emzik verilmediğinde ağlar. Anne bebeğinin ağla-
ten sonra çeşitli bahaneler üreterek okulda kalma masına dayanamaz emziği verir; bebek susar, anne
süresini uzatır. rahatlar. Böylelikle emzik isteyince ağlama, emziğin
Öğrencinin bu davranışı aşağıdakilerden hangi- verilmesi, bebeğin susması ve annenin rahatlaması
siyle açıklanabilir? şeklinde bir kısır döngü oluşur ve bebeğe yalancı
emziği bıraktırma çabası sonuçsuz kalır.
A) Duyarlılaşma Bu kısır döngünün devam etmesinin nedeni,
B) Psikolojik tepkisellik aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak açık-
C) Davranışta kontrast lanmaktadır?
D) Öğrenilmiş çaresizlik
E) Olumsuz pekiştirme A) Bebeğin ağlama davranışı olumlu, annenin emzik
verme davranışı olumsuz pekişmektedir.
B) Bebeğin ağlama davranışı sürekli, annenin emzik
verme davranışı aralıklı pekişmektedir.
C) Hem bebeğin ağlama hem de annenin emzik
verme davranışı olumlu pekişmektedir.
D) Bebeğin ağlama davranışı olumsuz, annenin em-
zik verme davranışı olumlu pekişmektedir.
E) Hem bebeğin ağlama hem de annenin emzik
verme davranışı olumsuz pekişmektedir.

10. Çok kısa boylu olduğunu düşünen ve bundan son 12. Dönem sonunda takdir belgesi alan Emre’ye babası
derece rahatsız olan Ayşe’ye, işe yüksek topuklu bilgisayar ve oyun programları almıştır. Ancak Emre
ayakkabı giyerek geldiği bir gün arkadaşları çok hoş sürekli oyun oynamaktan dersleri ihmal etmiş ve ba-
ve uzun boylu göründüğünü söylemiştir. Bu olaydan bası oyun oynamasını yasaklamıştır. Emre bu du-
sonra Ayşe sürekli olarak yüksek topuklu ayakkabı- rumdan kurtulmak için derslerine odaklanmış ve not-
lar giymeye başlamıştır. larının düzeldiğini gören baba, Emre’nin tekrar oyun
Ayşe’nin yüksek topuklu ayakkabılar giymeye oynamasına izin vermiştir.
başlaması aşağıdakilerden hangisinin sonucu- Emre’nin tekrar oyun oynamasına izin verilmesi
dur? aşağıdaki pekiştirme türlerinden hangisiyle açık-
lanabilir?
A) Batıl davranış
B) Kavrama yoluyla öğrenme A) Olumlu
C) Olumsuz pekiştirme B) Birincil
D) İçgörü kazanma C) Olumsuz
E) Biçimlendirme D) Yeniden
E) Sürekli

69
13. Bir arkadaşı Ali’ye o gün derse giremeyeceğini söy-
leyerek yoklama kağıdına kendi yerine imza atması-
nı ister. Ali “Hayır.” yanıtını verir; arkadaşı ise ısrar
etmeye devam eder. Sonuçta Ali arkadaşının can
sıkıcı ısrarlarından kurtulmak için imza atmayı kabul
eder. Bu olaydan sonra arkadaşı Ali’den yoklama
kağıdına kendisinin yerine imza atmasını istemeyi,
kabul etmezse ısrar etmeyi alışkanlık haline getirir.
Ali ise bu can sıkıcı durumdan kurtulmak için her se-
ferinde arkadaşının yerine imza atar.
Arkadaşının, Ali’den kendi yerine imza atmasını
istemeye, Ali’nin de arkadaşının yerine imza at-
maya devam etmesinin nedenleri aşağıdakilerin
hangisinde doğru sırada verilmiştir?
A) Olumsuz pekiştirme – Kaçınma
B) Olumlu pekiştirme – Olumsuz pekiştirme
C) Olumsuz pekiştirme – İkincil kazanç
D) İkincil kazanç – Kaçınma
E) Alışmama – Olumlu pekiştirme
16.
14. Kendisini rahatsız eden fazla kilolarından kurtulmak
isteyen Tuncay bir uzmanın tavsiyesiyle spor yap-
maya başlamış, ancak bu yolla kilo verebileceğine
inanmadığı için kendisine önerilen hareketleri eksik
yapmıştır. Buna rağmen iki hafta içinde birkaç kilo
verdiğini fark eden Tuncay, büyük bir gayretle tüm
hareketleri uygulayarak spor yapmayı sürdürmüştür.
Tuncay’ın tüm hareketleri uygulayarak spor
yapmayı sürdürmesi aşağıdakilerden hangisiyle
açıklanabilir?
A) Premack ilkesi
B) Olumsuz pekiştirme
C) İtici uyarıcıyla davranış kontrolü
D) Koşullu anlaşma
E) Tepki genellemesi
15. Beril, yeni sahiplendiği yavru kedisini yemek masa-
sına çıkmaması için eğitmek istemektedir. Kedinin
limon kokusundan hiç hoşlanmadığını ve bu kokuyu
duyduğunda ortamdan hızla uzaklaştığını fark etmiş-
tir. Bunun üzerine içine bir miktar limon sıktığı suyu,
şişeye koyarak bir sprey hazırlamıştır. Kedi, yemek
masasına çıkmak için girişiminde bulunduğunda kimi
zaman bu spreyden havaya su sıkarak ortamdan
uzaklaşmasını sağlamıştır, kimi zamansa kedinin bu
girişimini görmezden gelmiştir. Aradan iki ay geçme-
sine rağmen kedi masaya çıkma davranışını sür-
dürmüştür.
Beril’in bu denemesiyle ilgili;
I. Kedisinin yemek masasına çıkma davranışını
ortadan kaldırmak için I. tip ceza uygulamıştır.
II. Uyguladığı yöntem konusunda tutarsız davran-
dığı için, kedisinin yemek masasına çıkma dav-
ranışını ortadan kaldırmada başarılı olamamış-
tır.
III. Spreyden havaya su sıkması olumsuz pekiştir-
medir.
ifadelerinden hangisi doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
I. Öğretmen, derste öğrenciler kendi aralarında
konuştuklarında ve gürültü yaptıklarında dersi
ancak sessiz bir ortamda duyulabilecek kadar
kısık sesle anlatmıştır.
II. Çocuklar, kendileriyle alay ettiği için beraber
oynamayı bıraktıkları Meltem’le, bu duruma
üzülüp alay etmekten vazgeçmesinden sonra
yeniden beraber oynamaya başlamışlardır.
III. Evin dağınıklığından huzursuz olan ve bu ne-
denle eve gelmek istemeyen Ahmet, her akşam
yatmadan önce evini toplamaya başlamıştır.
IV. Öğretmen, derste Ersin söz aldığı sırada gürül-
tü yapan öğrencilerin ders boyunca söz almala-
rına izin vermemiştir.
Yukarıdakilerden hangileri olumsuz pekiştirmeye
örnektir?
A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve II
D) II ve III E) III ve IV
70
 CEZA
3. Öğrenmede cezanın rolüyle ilgili aşağıdaki ifade-
1. Ceza ile ilgili olarak; lerden hangisi yanlıştır?

I. İstendik davranışların artırılmasında etkili bir A) Ceza uygulamanın bir yolu, istenmedik davranış
yöntemdir. sergileyen bir öğrenciyi sahip olduğu pekiştirici
II. Bireye doğru davranışı öğretmek konusunda tek bir uyarıcıdan mahrum bırakmaktır.
başına uygulanırsa yetersiz bir yöntemdir. B) İstenmedik davranışı cezalandırılan bir öğrenci-
III. Ortamdaki sevilen uyarıcıdan mahrum etme nin bu davranışının gelecekte aynı koşullarda
yöntemi ile uygulanabilir. tekrarlanma olasılığı azalır.
C) Ceza uygulamanın bir yolu, istenmedik bir davra-
nış sergileyen öğrenciyi itici bir uyarıcıya maruz
ifadelerinden hangileri doğrudur?
bırakmaktır.
D) Ceza ne kadar şiddetli olursa cezalandırılan dav-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
ranış o kadar çabuk unutulur.
D) II ve III E) I, II ve III
E) Ceza, sadece hangi davranışın uygun olmadığını
öğretir.

2. Bir öğretmen ders sırasında konuşarak sınıfın düze-

nini bozan bir öğrencisinin bu davranışını bozan bir
öğrencisinin bu davranışını bastırmak için onu sınıf-
tan çıkararak cezalandırmıştır. Ancak öğretmenin
beklentisinin aksine öğrencinin derste konulma dav-
ranışı artmıştır.
Bu örnek, öğretmenlerin cezayı bir davranış
kontrol tekniği olarak kullanırken aşağıdakiler-
den hangisini dikkate almaları gerektiğine işaret 4. Bisikleti bozulan Rüveyda’yı babası: Bisikletine her-
etmektedir? kesi bindirirsen bozulur tabi.” diyerek azarlamıştır.
Bu olaydan önce bisikletine arkadaşlarını bindiren
A) Birinci tip cezanın daha etkili olabileceği durum- Rüveyda, artık bisikletine arkadaşlarının binmesine
larda ikinci tip cezanın kullanılmaması gerektiğini izin vermemiştir.
B) Ceza olarak niteledikleri bir eylemin öğrenci için Rüveyda’da gözlenen bu davranış değişikliği
aslında bir pekiştireç işlevi görüp görmediğini aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur?
C) Cezanın yapılan davranışla orantılı olması gerek-
tiği A) Tepkisel (klasik) koşullanma
D) Nasihat edilmeden uygulanan bir cezanın etkisi- B) Premack ilkesi
nin sınırlı olabileceğini C) Olumlu pekiştirme
E) Uygulanan cezanın şiddetinin her seferinde artı- D) Ceza
rılması gerektiğini E) Ayırt etme

71
5. Hız sınırını aştıkları için ağır para cezası alan sürü- 7. Kardeşiyle havuz kenarında oynayan Hasan şaka
cülerin daha sonra hız sınırını aşmamaya dikkat et- amacıyla kardeşini havuza itmiş, dengesini kaybe-
tikleri görülmektedir. den kardeşi düşerek kafasını yarmıştır. Bu olaya çok
Sürücülerin davranışlarında değişiklik meydana üzülen Hasan, bir daha havuz kenarında oynarken
getiren koşullanma tekniği aşağıdakilerden han- hiç kimseye fiziksel bir şaka yapmamıştır.
gisidir?
Bu olaydan sonra Hasan’ın hiç kimseye fiziksel
A) Olumlu pekiştirme şaka yapmaması aşağıdakilerden hangisinin so-
B) Sönme nucudur?
C) Sistematik duyarsızlaşma
D) Kademeli yaklaşma A) Olumsuz pekiştirme
E) Ceza B) Batıl davranış
C) I. tip ceza
D) Kendini gerçekleştiren kehanet
E) II. tip ceza

6. Bir basketbol okulu öğretmeni gösterdiği hareketleri

iyi yapamayan öğrencilerine bağırmayı alışkanlık ha-
line getirmiştir. Bunun bir sonucu olarak birçok öğ-
renci, hareketleri daha iyi yapmak için çalışmak yeri-
ne okulu terk etmiştir.
Bu durum ceza yoluyla davranış kontrolünün
aşağıda belirtilen sakıncalarından hangisine ör-
nek oluşturabilir?

A) Ceza bazı durumlarda davranış üzerinde genel-

lenmiş bir ketleyici etki yapabilir. 8. İlk kez gittiği lokantada yediği yemeğin tadından
B) Ceza bazı durumlarda çocuğun cezalandırılan hoşlanmayan bir bireyin bir daha bu lokantaya
davranışlarını pekiştirici bir işlev görebilir. gitmemesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklana-
C) Ceza ortadan kalktığında, cezalandırılan davra- bilir?
nışların tekrarlanma olasılığı artar.
D) Ceza sadece cezayı veren kişinin ortamda bu- A) Sönme
lunduğu durumlarda etkili olur.
B) Kaçma
E) Ceza uygulayan kişi, çocuk için davranışları taklit
C) Sınama-yanılma
edilecek bir model oluşturabilir.
D) Olumsuz tat kaçınması
E) Ceza

72
9. Aşağıdakilerden hangisi, ikinci tür cezaya örnek- 11. Evinde beslediği köpek her havladığında köpe-
tir? ğin tabağında bulunan yemeği alarak ona gerek-
siz yere havlamamayı öğretmeye çalışan bir kişi-
A) Öğrencilere yapmadıkları her etkinlik için bir et- nin uyguladığı işlem aşağıdakilerden hangisidir?
kinlik daha ödev vermek.
B) Başarısız olan öğrencileri sınıf arkadaşlarının ya- A) Birinci tip ceza
nında uyarmak. B) Kaçınma koşullanması
C) Verilen ödevleri yapmamayı alışkanlık haline ge- C) Olumsuz pekiştirme
tiren öğrencilere zayıf not vermek. D) İkinci tip ceza
D) Gürültü yapan öğrencilerin istedikleri arkadaşla- E) Söndürme
rıyla oturma uygulamasını bir süre için durdur-
mak.
E) Sorduğu sorulara doğru yanıt vermeyen öğrenci-
lere her soru için eksi puan vermek.

12. I. Bilgisayarda bir saat oyun oynamasına izin

verilen Muratcan kardeşiyle kavga ettiği için an-
nesi tarafından oyun süresi yarım saate indiril-
miştir.
II. Dersin dönem ödevini çok iyi yaptığı için, öğ-
10. Sofranın kurulmasına ve toplanmasına yardım eden retmeni Okan’ın bir sonraki sözlü sınavdan
çocuğuna iki oyuncak alan bir anne, çocuğun bu muaf olmasına karar vermiştir.
oyuncaklardan birini hemen bozması nedeniyle di-
ğerleriyle oynamasını yasaklamıştır. Bu iki örneği açıklayan kavramlar aşağıdakilerin
hangisinde doğru olarak verilmiştir?
Annenin çocuğuna oyuncak alma ve ardından
oyuncaklardan biriyle oynamasını yasaklama
I. Öncül II. Öncül
davranışlarını açıklayan öğrenme psikolojisi kav-
ramları sırasıyla aşağıdakilerin hangisinde veril- A) I. tip ceza Olumlu pekiştirme
miştir?
B) II. tip ceza Olumsuz pekiştirme
A) Olumlu pekiştirme – Olumsuz pekiştirme C) I. tip ceza Olumsuz pekiştirme
B) Olumlu pekiştirme – Sönmeye tabi tutma
C) Kademeli yaklaşma – I. tip ceza D) Olumsuz pekiştirme Olumlu pekiştirme
D) Olumsuz pekiştirme – Karşıt koşullama E) II. tip ceza Olumlu pekiştirme
E) Olumlu pekiştirme – II. tip ceza

73
13. Aşağıdaki anne-baba davranışlarından hangisi II. 15. Dizüstü bilgisayarın elektrik bağlantısını kesen ve
tip cezaya örnektir? oyun oynarken pili bittiği için annesinden yardım is-
teyen Ece’ye annesi, bilgisayarın pili doluncaya ka-
A) Ellerini iyi yıkamayan çocuğu tekrar yıkaması için dar oyun oynamayı yasaklamıştır.
banyoya geri göndermek
B) Odasını toplamadığı için çocuğun bilgisayarda Annenin pil doluncaya kadar oyun oynamayı
oyun oynama iznini kaldırmak yasaklaması aşağıdakilerden hangisine örnek
C) Matematik dersinden zayıf aldığı için çocuğu özel olabilir?
kursa göndermek
D) Ödevlerini yapmadığı için çocuğu öğretmenine A) I. tip ceza
şikayet etmek B) Gölgeleme
E) Kardeşiyle tartıştığı için çocuğu azarlamak C) Olumsuz pekiştirme
D) II. tip ceza
E) Premack ilkesi

14. Beş yaşındaki Ata, evde sürekli olarak çalışan anne-

sini dikkatini çekmek için bilgisayarın ekranını boyalı
kalemle karalamıştır. Bu duruma çok öfkelenen an-
nesi de, bu davranışı bir daha yapmaması için
Ata’nın en sevdiği oyuncağını ortadan kaldırmıştır. 16. Onuncu sınıf öğrencisi Ömer, İngilizce sınavında
kopya çekme girişiminde bulunmuştur. Bu girişimi
Annenin bu durumda oyuncakları ortadan kal- fark eden öğretmen, dönem başında Ömer’e verdiği
dırması aşağıdakilerden hangisine örnek olabi- ve Ömer’in de sahip olmaktan gurur duyduğu ders
lir? asistanı unvanını ondan geri aldığını söylemiştir.
Ömer’in kopya çekme girişimine yönelik, öğret-
A) Olumsuz pekiştirme menin bu uygulaması aşağıdaki kavramlardan
B) Kaçınma koşullanması hangisiyle açıklanır?
C) Dolaylı ceza
D) II. tip ceza A) I. tip ceza B) Dolaylı ceza
E) Karşıt koşullama C) Olumsuz pekiştireç D) II. tip ceza
E) Premack ilkesi

74
 ALIŞMA
1. Öğrencilerine öğrettiği davranışın sürekliliğini sağ-
lamak isteyen bir öğretmen, onların bu davranışını
aralıklarla pekiştirmekte; ancak her seferinde aynı
pekiştireci kullanmamaktadır. Bazen uygun davranış
için öğrencilerine aferin derken bazen de onlara gü-
lümsemekte bazen de küçük bir şekeri pekiştireç
olarak kullanmaktadır.
Yukarıdaki ifadeye göre bu öğretmenin farklı
pekiştireçler kullanmasının nedeni aşağıdakiler-
den hangisi olabilir?
A) Sürekli pekiştirme yapmanın kendisine zor gel-
mesi
B) Değişik pekiştireç tarifelerinin etkilerini karşılaş-
tırmak
C) Pekiştireçlerin hangi sıklıkla verilmesinin daha
etkili olduğunu belirlemek
D) Öğrenmede sürekli pekiştirme yapmanın etkilerini
incelemek
E) Bir pekiştirece alışmanın gerçekleşmesini önle-
mek
3. Bir ilköğretim okulu öğretmeni bir öğrencisine düzen-
li olarak ödev yapma alışkanlığı kazandırmak ama-
cıyla her ödev yapışında onu arkadaşlarının önünde
överek ödüllendirir. Bunun sonucunda öğrenci ödev-
lerini düzenli olarak yapmaya başlar. Ancak bir süre
sonra öğretmenin onu aynı şekilde ödüllendirmeye
devam etmesine karşın öğrencinin ödev yapmayı
ihmal etmeye başladığı görülür.
Öğrencinin ödev yapmayı ihmal etmeye başla-
ması aşağıdaki süreçlerden hangisiyle açıklana-
bilir?
A) Alışma B) Sönme
C) Kendiliğinden geri gelme D) Koşullanma
E) İleri doğru ket vurma

4. Bir otomobil tamir ustası, çırak olarak işe başlayan

bir genci teşvik etmek amacıyla bir şeyler öğrenmek
için gösterdiği her çabayı aferin diyerek pekiştirmiş
ve başlangıçta her aferin deyişinden sonra çırağın
2. Bir anne çocuğuna düzenli olmayı öğretmek amacıy- öğrenme gayretinin biraz daha arttığını gözlemiştir.
la odasını her toplayışında onu bir çikolata vererek Ancak bir süre sonra usta, aferin demesinin çırağı ilk
ödüllendirir. Bunun sonucunda çocuk odasını her günlerdeki kadar gayrete getirmediğini fark etmiştir.
gün toplamaya başlar. Ancak, bir süre sonra anne Ustanın övgüsünün çırağı gayrete getirme işle-
onu aynı şekilde ödüllendirmeye devam ettiği halde vinin bir süre sonra azalmasının nedeni aşağıda-
çocuğun odasını toplamayı ihmal etmeye başladığı kilerden hangisidir?
görülür.
Çocuğun odasını toplamayı ihmal etmeye baş- A) Çırak, neyi iyi neyi kötü yaptığını kendisi değer-
laması aşağıdaki süreçlerden hangisiyle açıkla- lendirebilecek duruma gelmiştir.
nabilir? B) Çırağın ustasına duyduğu sevgide azalma ol-
muştur.
A) Sönme C) Öğrenme davranışı koşulsuz uyarıcı tarafından
B) Geriye doğru ket vurma izlenmediği için sönmeye başlamıştır.
C) Edimsel koşullanma D) Uyarıcı ile tepki arasındaki bağlantı kopmuştur.
D) İleri doğru ket vurma E) Alışma nedeniyle övgünün pekiştirici değeri
E) Alışma azalmıştır.

75
5. Canan Öğretmen, öğrenmede ödülün çok önemli bir
rolü olduğuna inanmaktadır. Bu nedenle öğrencileri-
ne doğru yaptıkları her davranıştan sonra ödül ver-
mektedir. Başlangıçta bu durum işe yarar gibi gö-
rünse de bir süre sonra Canan Öğretmen’in öğrenci-
lerinde öğrenmeye karşı bir isteksizlik gözlenmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin öğrenmeye
karşı isteksiz olmalarının nedenlerinden biri
olamaz?
A) Sık ödüllendirme öğrencileri öğrenmeye değil
ödül almaya güdülemiştir.
B) Ödüllerin öğrenciler için doyurucu etkisi azalma-
ya başlamıştır.
C) Öğrenciler çok ders çalışmaktan yorgun düşmüş-
tür.
D) Ödüller öğrencilerin içsel güdülerini dışsal güdü-
lenmeye çevirmiştir.
E) Sık ödüllendirme ödülün güdüleyici gücünü
azaltmıştır.
6. Bir psikolog, oğlunun her fırsatta küçük kardeşini
hırpalamasından yakınan bir anneye, kardeşini her
hırpaladığında onu sevdiği bir oyuncakla oynamasını
yasaklayarak cezalandırmasını, kardeşine karşı ser-
gilediği her olumlu davranışı ise bir şekilde ödüllen-
dirmesini ancak sürekli olarak aynı ödülü kullanma-
maya özen göstermesini tavsiye eder.
Psikoloğun anneyi sürekli olarak aynı ödülü kul-
lanmama konusunda uyarmasının nedeni aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) Annenin en etkili ödülün ne olduğunu keşfedebi-
leceğini düşünmesi
B) Çocuğun değişik ödüllerle, kardeşine iyi davran-
ması arasında bağlantı kurulmasını sağlamak is-
temesi
C) Cezanın olumsuz etkilerini değişik ödüllerle den-
gelemek istemesi
D) Sürekli olarak aynı ödülün kullanılmasının bir sü-
re sonra bu ödülün pekiştirme gücünün azalma-
sına yol açabileceğini bilmesi
E) Değişik ödüller kullanılmasının bir tür aralıklı pe-
kiştirme işlevi göreceğini düşünmesi
SÖNME
1. Oğluna paltosunu sağa sola atmak yerine vestiyere
asma alışkanlığı kazandırmak isteyen bir anne, pal-
tosunu vestiyere her astığında onun bu davranışını
değişik bir ödül vererek pekiştirmiş ve sonuçta çocuk
paltosunu vestiyere asmaya başlamıştır. Anne oğlu-
nun palto asma davranışını pekiştirmeye bir süre
daha devam ettikten sonra artık paltosunu alışkanlı-
ğını kazandığını düşünerek bu davranışını pekiştir-
meyi durdurmuştur. Ancak bu düşüncesinin aksine
anne oğlunun yavaş yavaş paltosunu tekrar sağa
sola atmaya başladığını fark eder.
Çocuğun paltosunu tekrar sağa sola atmaya
başlamasının edimsel koşullanma yoluyla öğ-
renme çerçevesinde yapılabilecek en uygun
açıklaması aşağıdakilerden hangisidir?
A) Farklı ödüller kullanılarak pekiştirildiği için palto
asma davranışı tam olarak alışkanlık haline gel-
memiştir.
B) Pekiştirecin durdurulması palto asma davranışın-
dan kaçınma tepkisinin ortaya çıkmasına yol aç-
mıştır.
C) Pekiştireç verilmesi kesildiği için palto asma dav-
ranışı sönmeye başlamıştır.
D) Pekiştirecin durdurulması uyarıcı ile tepki arasın-
da bağın kopmasına yol açmıştır.
E) Palto asma davranışı aynı ödüller kullanılarak
pekiştirilmediği için pekiştireç ile davranış arasın-
da bağ kurulamamıştır.
2. Sınıfta sürekli konuşarak öğretmeninin dikkatini
çekmeyi başaran bir öğrencinin aynı yolu kullanarak
bu amaca ulaşması engellendiğinde, başlangıçta,
konuşma davranışında bir abartma ve artış olur.
Öğrencinin konuşma davranışında gözlenen bu
artış, aşağıdaki süreçlerden hangisinin başladı-
ğına işaret etmektedir?
A) Kendiliğinden geri gelme
B) Kaçınma
C) Sönme
D) Ceza
E) Olumsuz pekiştirme
76
3. Öğretmen sınıfta parmak kaldırmadan söz alan öğ-
rencilerini bu alışkanlıktan vazgeçirmek istemektedir.
Öğretmenin izleyebileceği en uygun yol aşağıda-
kilerden hangisidir?
A) Parmak kaldırmadan söz alan öğrencilere ceza
vermek
B) Parmak kaldırmadan söz alan öğrencileri uyarma
C) Parmak kaldırmadan söz alan öğrencileri derse
almayacağını söyleme
D) Parmak kaldırarak söz alınması gerektiği kuralını
hatırlatma
E) Parmak kaldırarak söz isteyen öğrencilere söz
verme, diğerlerini görmezlikten gelme
5. Aşağıdakilerden hangisi sınıf içinde olumsuz
davranışlarıyla dikkat çekmek isteyen bir öğren-
cinin bu davranışlarını değiştirmek için kullanı-
labilecek yaklaşımlardan biri değildir?
A) Öğrencinin olumlu özelliklerini desteklemek
B) Öğrenciyi izleyerek anlamaya çalışmak
C) Öğrenciye, sınıf içinde sorumluluk vermek
D) Öğrencinin bu davranışlardan utanmasını sağla-
mak
E) Öğrenciye, önemli olduğunu hissettirmek

4. Antrenmanlarda son derece gayretli bir şekilde çalış-

tığı halde teknik direktörü tarafından maçlarda oyna-
tılmayan bir futbolcu antrenmanlarda giderek daha
az çalışır hale gelmiş ancak teknik direktörün kendi-
sini bir maçta oynatmasının ardından antrenmanlar-
da tekrar aynı gayretle çalışmaya başlamıştır.

Yukarıda verilen örneğe dayanarak aşağıdaki

sonuçlardan hangisine varılabilir?

6. Edimsel davranışın devam etmesini sağlayan

A) Bir davranışın devamının sağlanmasında sürekli
pekiştireci vermeyi durdurarak bir davranışın or-
pekiştirme aralıklı pekiştirmeden daha etkilidir.
tadan kaldırılması ya da tekrarlanma olasılığının
B) Sönen bir davranış pekiştirilmese de kendiliğin-
azaltılması işlemi aşağıdakilerden hangisidir?
den geri gelebilir.
C) Bir bireyin güdülenme düzeyini artırmak için önce
A) Karşıt koşullama
onu engellemek yararlıdır.
B) Söndürme
D) Sönmeye yüz tutan bir davranışın yeniden göste-
rilmesi için birkaç kez pekiştirilmesi yeterli olabilir. C) Sistematik duyarsızlaştırma
E) Davranışlarının pekiştireçle sonuçlanmaması bi- D) Bastırma
reyde olumsuz duyguların oluşmasına yol açar. E) Ket vurma

77
7. Öğretmenin dikkatini çekmek ve beğenisini kazan- 9. Gülce Hanım, bebeğinin ayakta sallanarak uyumak
mak için uzun bir süre çeşitli girişimlerde bulunan bir istediğini ve ayakta sallanmadığı takdirde ağladığını
öğrenci, öğretmenin onun hareketlerini bir türlü fark bir psikoloğa anlatır. Psikolog ona bebeğini yatağına
etmemesi üzerine bu girişimlerden vazgeçmiştir. koymasını ve ağlamasına aldırmadan kendi kendine
Bu öğrencinin girişimlerinden vazgeçmesi edim- uyumasını beklemeyi tavsiye eder.
sel koşullanmadaki hangi kavramla açıklanabi- Psikoloğun önerilerine Gülce Hanım’ın uyması
lir? durumunda aşağıdakilerden hangisinin ortaya
çıkma olasılığı en yüksektir?
A) İkincil pekiştirme
B) Sönme A) Ağlama davranışı ilk günlerde artma gösterecek,
C) Birincil pekiştirme ancak giderek azalıp ortadan kalkacaktır.
D) Olumsuz pekiştirme B) Ağlama davranışı ilk günlerden itibaren giderek
E) Olumlu pekiştirme azalarak ortanda kalkacaktır.
C) Ağlama davranışı aynı şiddetle uzun süre devam
edecektir.
D) Bebek yatağa konduğunda bazen ağlayacak ba-
zen ağlamayacaktır.
E) Bebek yatağa her konduğunda ağlayacak, ancak
bu davranışı eskisi kadar uzun sürmeyecektir.

10. Evin en küçük çocuğu olan Cem, ağlayarak annesi-

ne gittiği takdirde onun, istediği bir oyuncağı kardeş-
lerinden alarak kendisine verdiğini öğrenmiştir. Ana-
8. Edimsel bir davranışın sönmesi ile ilgili olarak; okuluna başladığı ilk günlerde, Cem arkadaşlarının
oynadığı bir oyuncağın kendisine verilmesini istedi-
I. Davranıştan sonra ceza verilmesi ile oluşur. ğinde ağlayarak öğretmenine gitmiş fakat öğretmeni
II. Davranıştan sonra verilen pekiştirecin kesilmesi annesinin yaptığını yapmadığı için, zamanla bu dav-
(verilmemesi) ile oluşur. ranışı yapmaktan vazgeçmiştir.
III. Sönme sürecinde davranışın sıklığı artabilir. Cem’in davranışında zamanla ortaya çıkan bu
IV. Sönme sürecinde edimsel davranış çeşitlenebi- değişme aşağıdakilerden hangisine örnektir?
lir, davranışın topoğrafyası değişebilir.
A) Kavrama yoluyla öğrenme
ifadelerinden hangileri doğrudur? B) Olumsuz pekiştirme
C) Sistematik duyarsızlaşma
A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) Sönme
E) Uyarıcı kontrolü
D) I, II ve III E) II, III ve IV

78
11. Bir öğretmen, ders sırasında sürekli olarak söz alıp
dersin akışını bozan öğrencisinin bu davranışını
onun söz alma isteğini görmezden gelerek engelle-
meye çalışmıştır.
Öğretmen aşağıdaki davranış kontrol teknikle-
rinden hangisini kullanmaktadır?
A) Olumsuz pekiştirme
B) Sönmeye tabi tutma
C) Olumlu pekiştirme
D) Karşıt koşullanma
E) Sistematik duyarsızlaştırma
12. Kerim Bey’in ailesi evde yemek yerken evin kedisi
Tekir çevrede dolaşarak, çocuklardan yenilenlerden
kendisine de verilmesini ister. Çocuklar çoğunlukla
Tekir’in bu davranışını görmezden gelir; ancak ba-
zen dayanamaz ve ara sıra yediklerinden azcık ve-
rirler. Ancak Kerim Bey bir gün, evin kirlendiği ge-
rekçesiyle bu durumu çok kızar. Çocuklar da bundan
sonra yemek yerken Tekir’e yemek vermezler.
Çocukların ara sıra yemek verme davranışını
tamamen terk ettikten sonra Tekir’in davranışla-
rında aşağıdakilerden hangisinin gözlenmesi
olasıdır?
A) Çocuklardan istemekten aniden vazgeçecektir.
B) Yemek isteme davranışı hiçbir zaman ortadan
kalkmayacaktır.
C) Yemek isteme davranışı önce artacak, daha son-
ra azalıp ortadan kalkacaktır.
D) Davranışları sürekli artacaktır.
E) Davranışları aynı frekansta değişmeden devam
edecektir.
13. Beş yaşındaki bir çocuğun evde ve okuldaki istekle-
rini ağlayarak yaptırmaya çalışmasından ailesi ve
öğretmeni rahatsız olmaktadır. Ancak görmezden
gelme yöntemi ile çocuğun ağlama davranışında bir
artış gözlenmiştir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi-
lir?
A) Söndürmede, görmezden gelmenin etkisiz bir
yöntem olması
B) Söndürülecek davranışların şiddetinde, başlan-
gıçta geçici bir artışın görülebilmesi
C) Söndürülen davranışın kendiliğinden geri gelme
olasılığının bulunması
D) Ev ve okul arasında tutarlılık sağlanmamış olma-
sı
E) Ağlama davranışının uzun bir geçmişe sahip ol-
ması
14. Sokakta oynarken, arkadaşları isteklerini yerine ge-
tirmeyince hemen gidip onları abisine şikayet eden
Bahar, okula başladığında da, tartıştığı arkadaşları-
nı, koşarak öğretmenine şikayet etmiştir. Ancak, öğ-
retmeni abisi gibi, arkadaşlarına kızmamıştır. Bahar,
başlangıçta her tartıştığında arkadaşlarını öğretme-
nine şikayet etmesine karşın, bir süre sonra benzer
durumlarda artık hiç kimseyi şikayet etmemeye baş-
lamıştır.
Bahar’ın arkadaşlarını şikayet etmekten vazgeç-
mesi aşağıdakilerden hangisinin sonucudur?
A) Karşıt tepki oluşturma
B) Sönme
C) Karşıt koşullama
D) Sistematik duyarsızlaşma
E) Alışma
79
15. İyi sonuçlar alan takımının maçlarına düzenli 17. Bir köyde görev yapan bir öğretmen evinin altında
olarak giden bir taraftarın, takımının bu sezon iyi tavuk beslemektedir. Alışveriş için gittiği ilçeden geç
sonuçlar alamamasının ardından maça gitmek- döndüğü bir gün tavukların evin içine kadar girdiğini
ten vazgeçmesi aşağıdakilerden hangisiyle açık- görür ve tavukların davranışlarını sistematik olarak
lanabilir? incelemeye karar verir. Tavuklara akşamüstü gün
batarken yem vermeye başlar ve bir süre sonra gün
A) Kaçma B) Kaçınma batımı yaklaştığında merdivenin önünde toplanmaya
C) Olumsuz pekiştirme D) Sönme başladıklarını fark eder. Gün batımında, birkaç gün
E) Ketlenme üst üste yem vermezse tavukların yavaş yavaş mer-
divenden çıkarak evin içine doğru ilerlediklerini gö-
rür.

Birkaç gün üst üste yem verilmeyen tavukların

yavaş yavaş merdivenden çıkarak evin içine
doğru ilerlemelerinin nedenini en iyi açıklayan
ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bir davranışın olumlu pekiştirilmemesi sadece bu

davranışın topografyasını değiştirmez, pek çok
davranışın sıklığında artışa yol açar.
B) Pekiştirmenin ilk kesilişinde davranışın sıklığı,
azalmaya başlamadan önce geçici bir artış gös-
terir.
C) Pekiştirmeme, davranışın topografyasında da
değişikliğe neden olur, sönmenin başlangıcında
davranış daha değişken hale gelir.
D) Pekiştirilmeyen davranış söner, ancak ara sıra da
olsa pekiştirilen bir davranış sönmeye karşı di-
rençlidir.
E) Pekiştirecin kesilmesi davranışın sıklığında bir
azalmaya neden olur.

16. Sınıf öğretmeni, bir öğrencisinin her matematik der-

sinde karın ağrısı şikayetiyle izin isteyip dışarı çıktı-
ğını rehber öğretmenine söyler. Okul rehber öğret-
meni de sınıf rehber öğretmenine eğer öğrencinin
dersten çıkmasına izin vermezse başlangıçta öğren-
cinin karın ağrısı şikayetlerinde bir artış olacağını fa-
kat bir süre sonra istenmeyen davranışın ortadan
kalkacağını anlatır.
Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisiyle
açıklanabilir?

A) Olumsuz pekiştirme B) Sönme

C) Ceza D) Direnç gösterme
E) Geri çağırma

80
18. Nermin Hanım, köpeğine her sabah kapıya bırakılan 19. Bir öğrencisine ödevlerini düzenli olarak yapma alış-
gazeteyi alıp eve getirmesini öğretmek istemektedir. kanlığı kazandırmak isteyen bir öğretmen eksiksiz
Bu davranışı köpeğine öğretmek için onu çok sevdiği yaptığı her ödev için ona bir artı puan vermiş, bir sü-
kemik şeklindeki küçük krakerlerle ödüllendirmeye re sonra artık düzenli ödev yapma alışkanlığını ka-
karar vermiştir. İlk birkaç hafta köpeğinin gazeteyi zandığına kanaat getirerek ödevini yapıp yapmadı-
kapıdan alıp eve her getirdiğinde bu krakerden kö- ğını kontrol etmeyi durdurmuştur. Ancak daha sonra,
peğine vererek onu ödüllendirmiştir, köpeği de bu öğrencisinin yavaş yavaş ödev yapmayı ihmal etme-
davranışı kazanmış görünmektedir. Ancak, sonraki ye başladığını gözlemiştir.
günlerde eve kraker almayı unuttuğu için köpeği ga-
zeteyi kapıdan alıp eve getirse de ona kraker vere- Öğrencinin ödev yapmayı ihmal etmeye başla-
memiştir. Sonuç olarak Nermin Hanım, köpeğinin masını aşağıdaki süreçlerden hangisi en iyi açık-
kazandığı bu davranışın devamlılığını sağlayama- layabilir?
mıştır.
A) Olumsuz pekiştirme
Nermin Hanım bu uygulamasında koşullanmayla B) Alışma
ilgili aşağıdakilerden hangisini göz ardı etmiştir? C) Bastırma
D) Mantığa bürünme
A) Bir tepkinin sürekli pekiştirilmesi, aralıklı pekişti- E) Sönme
rilmesine oranla o tepkinin daha hızlı kazanılma-
sını sağlar.
B) Koşulsuz uyarıcı ortamda yokken koşullu uyarıcı
tekrar tekrar verilirse koşullu tepki azalır ve za-
manla yok olabilir.
C) Birincil ve ikincil pekiştireçlerden hangisinin etkili
olacağı koşullara göre değişir.
D) Davranışın kazanılmasında pekiştirme tarifesi
kadar pekiştirecin türü de önemlidir.
E) İstenilen davranış değişikliği sağladıktan sonra
sönmemesi için aralıklı pekiştirilmenin sürdürül-
mesi gerekir.

20. Ahmet her akşam dişlerini fırçalayıp yatağa giderken

anne babası ona '' İyi geceler.'' deyip kumbarasına
para atar. Bir süre sonra anne babası sadece iyi ge-
celer dileyip para atmayı keserler. Bu durum devam
ederken Ahmet bir süre sonra dişlerini fırçalamayı
bırakır.
Buna göre, Ahmet'in davranış değişimini açıkla-
yan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pekiştirme B) Kendiliğinden geri gelme

C) Sönme D) Genelleme
E) Ayırt etme

81
 EDİMSEL KOŞULLANMADA ZAMANLA-
MA (T – U BİTİŞLİKLİĞİ)
1.
1. Ödev yapmasını pekiştirmek için ödevini bitirip oyun
oynamaya başlayan çocuğuna “aferin” diyen bir an-
ne, beklentisinin aksine çocuğun daha fazla oyun
oynamaya başladığını görmüştür.
Çocuğun ödev yapmasını pekiştirdiği halde an-
nenin istediği sonuca ulaşamaması aşağıdaki-
lerden hangisiyle açıklanabilir?
PROGRAMLI ÖĞRETİM
Bir öğretmen, uyguladığı ilk sınavın sonuçlarını,
öğrencilere yaptıkları hataları da göstererek açıkla-
dığında, öğrencilerin ikinci sınavdaki başarılarının
arttığını gözlemlemiştir.
Öğretmenin öğrencilerine sınav sonuçlarını yap-
tıkları hatalarla birlikte açıklaması aşağıdakiler-
den hangisinin uygulanmasına örnek olabilir?

A) Annenin “aferin” demesi çocuk için yeterince güç- A) Kavramsal basamaklar dizini
lü bir pekiştireç değildir. B) Aralıklı ya da toplu öğrenme
B) Anne çocuğuna sık sık “aferin” dediği için “aferin” C) Programlanmış öğrenme
sözcüğünün pekiştirici gücü azalmıştır. D) Olumlu aktarma
C) Anne çocuğa pekiştireci zamanında vermemiştir. E) Olumlu pekiştirme
D) Oyun oynamak çocuk için annenin verdiği pekişti-
reçten daha çekicidir.
E) Yapacak başka ödevi olmadığı için, çocuk oyun
oynamaya devam etmiştir.

2. Oğlunun düzenli biri olmasını isteyen bir anne, yata-

ğını düzelttiği bir günün akşamında onu uzun süredir
yapmadığı çok sevdiği bir tatlı yaparak ödüllendirmiş
ancak beklentisinin aksine ertesi sabah oğlunun ya-
tağını düzeltmeden okula gittiğini görmüştür.
Edimsel koşullama ilkeleri çerçevesinde düşü-
nüldüğünde, çocuğun yatağını düzeltmeye de-
vam etmemesinin en olası nedeni aşağıdakiler-
den hangisidir?

A) Uzun bir olumsuz pekişme geçmişine sahip ol-

ması nedeniyle çocuğun yatak yapmama davra-
nışının sönmeye karşı dirençli olması
B) Çocuğun düzenli olmanın yararlarını kavrayacak
bilişsel gelişim düzeyine ulaşmamış olması
C) Annenin oğlunun yatağını düzeltme davranışının
kalıcı olmasını sağlamak için seçtiği pekiştireci
zamanında vermemiş olması
D) Annenin oğlunda olumlu davranışın kalıcılığını
sağlamada seçtiği pekiştirecin uygun olmaması
E) Egosantrik düşünme biçimine sahip olduğu için
çocuğun, yatağını düzeltmenin annesi açısından
taşıdığı önemi anlayamaması
82
 BİRİNCİL PEKİŞTİREÇ İKİNCİL PEKİŞTİREÇ

1. İki yaşındaki çocuğuna tuvalet terbiyesi kazandırmak 1. Bir deneyde şempanzeye tavanda bulunan kırmızı
isteyen bir anne, kendi başına her tuvalete gidişinin ışık yandığında bir düğmeye bastığı takdirde bir kart
ardından çocuğunu çikolatayla ödüllendirmektedir. elde edebileceği ve bu kartı muzla değiştirebileceği
öğretilmiştir.
Bu örnekte annenin çocuğuna verdiği çikolata Bu deneyde kart şempanze için aşağıdakilerden
aşağıdakilerden hangisinin işlevini karşılamak- hangisinin işlevini görmektedir?
tadır?
A) Ayırt edici uyarıcı
A) İpucu B) İkincil pekiştireç
B) Koşullu uyarıcı C) İçsel pekiştireç
C) Ayırt edici uyarıcı D) Pekiştirici uyarıcı
D) Birincil pekiştireç E) Nötr uyarıcı
E) İkincil pekiştireç

2. Ödevini eksiksiz yapan öğrencilerin defterlerine imza

atan bir öğretmen, dönem başında öğrencilerine def-
2. I. Yiyecek terlerindeki her 10 imza için 1 kırmızı kalem hediye
II. Para edeceğini söyler. Bu uygulama başladıktan sonra
III. Övgü öğrencilerin ödev yapma davranışında artış gözlenir.
Öğretmenin bu uygulamasındaki kırmızı kalem
Yukarıda verilenlerden hangisi veya hangileri hediyesi aşağıdakilerden hangisine örnektir?
birincil pekiştirece örnek olur?
A) Birincil pekiştireç
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III B) Koşullu uyarıcı
C) İkincil pekiştireç
D) II ve III E) I, II ve III D) Koşulsuz uyarıcı
E) Sürekli pekiştirme

83
 SİMGESEL PEKİŞTİRME 3. Aşırı kilolu bir genç, diyetisyeniyle bir anlaşma yap-
mıştır. Bu anlaşmaya göre belirli bir kaloriyi aşmaya-
1. Öğrencilerine ödev yapma alışkanlığı kazandır- cak biçimde yemek yediği her öğün için bir yıldız ka-
mak amacıyla yaptıkları her ödeve bir yıldız ve- zanacak altı yıldız topladığında ise bir güneş elde
ren ve toplam on yıldız kazananlara bir kitap he- edecektir. Dört güneş topladığı zaman kendisine
diye eden bir öğretmen, aşağıdaki davranış kont- sevdiği bir sanatçının konseri için bilet verilecektir.
rol tekniklerinden hangisini kullanmaktadır? Gencin belirli kaloride yemek yemesini sağlamak
için diyetisyenin kullandığı teknik aşağıdakiler-
den hangisine örnek olabilir?
A) Davranış şekillendirme
B) Simgesel ödülle pekiştirme
A) Kademeli yaklaşma
C) Kademeli yaklaşma
B) Değişken aralıklı pekiştirme
D) Dolaylı pekiştirme
C) Şekillendirme
E) Sistematik duyarsızlaştırma
D) Değişken oranlı pekiştirme
E) Simgesel ödülle pekiştirme

2. Anne – baba ve öğretmenlerin, çocukların istendik

edimsel davranışlar geliştirmesi için kullandıkları
yöntemlerden biri de sembolle ödüllendirme ve ar-
dından bu sembollerin başka bir pekiştirece çevril-
mesidir.
Açıklanan bu duruma örnek olan seçenek aşağı- 4. Gazetelerin satışlarını artırmak için belirli sayıda
dakilerden hangisidir? kupon biriktirene kitap, oyuncak gibi hediyeler
vermeleri aşağıdakilerden hangisi ile açıklanır?
A) Sinemaya gitmek için bilet almak
B) Yatağını topladığı için aldığı markaları çikolataya A) Zincirleme
çevirme B) Premack ilkesi
C) Annesinin çocuğa sevdiği tatlıdan hazırlaması C) Sembolik pekiştirme
D) Bozuk bir kola makinesinden fazladan bir kola D) Değişken oranlı pekiştirme
almak E) Sürekli pekiştirme
E) Topladığı paraları kumbarada biriktirmek

84
 PEKİŞTİRME TARİFELERİ 3. Gürültü yapmadan ders dinlemeyi öğrenmelerini
sağlamak amacıyla öğrencilerine sessiz bir bi-
1. Dersini kısa cevaplı sorularla işleyen bir öğretmen, çimde oturdukları her on dakika sonrasında ödül
öğrencilerine verdikleri her üç doğru cevaptan sonra veren bir ilköğretim 1. sınıf öğretmeni aşağıdaki
bir artı (puan) veriyor. pekiştirme tarifelerinden hangisini kullanmakta-
dır?
Bu öğretmen hangi pekiştirme tarifesini kullan-
maktadır?
A) Sabit oranlı
A) Sürekli B) Sürekli
B) Sabit oranlı C) Sabit zamanlı
C) Sabit aralıklı D) Değişken aralıklı
D) Değişken oranlı E) Değişken oranlı
E) Değişken aralıklı

4. Dersi soru cevap yöntemiyle işleyen bir öğretmen,

sorulara doğru cevap veren öğrencilerine bazen beş
soruda, bazen de üç soruda bir puan vermektedir.
2. Sporcularına kazandıkları her üç maçta bir prim
ödeyen bir spor kulübü aşağıdaki pekiştirme tari-
felerinden hangisini kullanmaktadır? Öğretmenin kullandığı pekiştirme tarifesi aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) Sabit oranlı
A) Sabit oranlı
B) Sabit aralıklı
B) Sürekli
C) Değişken oranlı
C) Sabit aralıklı
D) Değişken aralıklı
D) Değişken aralıklı
E) Sürekli
E) Değişken oranlı

85
5. Bir öğrenci, öğretmenin dikkatini çekmek için sınıfta 7. Bir öğretmen her yapılan ödevi bir ödülle pekiştirmek
sürekli olarak espri yapmakta, öğretmen bu espriler- yerine bazen iki, bazen üç ödevi ödüllendirmektedir.
den bazılarına gülerken bazılarını duymazdan gel-
mektedir. Bu öğretmen aşağıdaki pekiştirme tarifelerinden
hangisini kullanmaktadır?
Bu durumda öğrencinin sınıfta espri yapma dav-
ranışına ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi A) Sabit oranlı
doğrudur? B) Sürekli
C) Değişken zamanlı
A) Olumsuz pekiştirildiği için benzer durumlara ge- D) Sabit zamanlı
nellenme olasılığı artacaktır. E) Değişken oranlı
B) Değişken aralıklı pekiştirildiği için sönmeye karşı
dirençli olacaktır.
C) Bazen olumlu bazen olumsuz pekiştirildiği için
sönmeye karşı direnci azalacaktır.
D) Sürekli pekiştirilmediği için gitgide azalarak orta-
dan kalkacaktır.
E) Bazen olumlu bazen olumsuz pekiştirildiği için
benzer durumlarda tekrarlanma olasılığı artacak-
tır.

6. Evlerinde her istediklerini ağlayarak yaptırma alış-

kanlığı kazanan Ali ve Mehmet anaokuluna başla-
yınca da bu alışkanlıklarını devam ettirmişlerdir.
Mehmet’in öğretmeni onun ağlamasını bazen gör-
mezden gelmiş bazen de istediğini yerine getirmiştir.
Ali’nin öğretmeni onun ağlamasını sürekli görmez-
den gelmiştir.
8. Bir öğretmen, bir eğitim dönemi içinde bazen iki
Ali’nin ve Mehmet’in okulda ağlama davranışının hafta, bazen de bir hafta arayla kısa sınav yaparak
nasıl bir seyir izlemesi beklenir? öğrencilerinin öğrenme çabalarında süreklilik sağla-
maya çalışmaktadır.
A) Anasınıfına uyum sağladıklarında, ikisinin de ağ-
lama davranışının ortadan kalkması Öğretmenin bu uygulamasının, pekiştirme tarife-
B) İkisinin de ağlama davranışının devam etmesi lerindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?
C) Ali’nin ağlama davranışının ortadan kalkması,
Mehmet’in devam etmesi A) Sabit oranlı
D) İkisinde de ağlama davranışının isteklerine göre B) Sabit aralıklı
değişiklik göstermesi C) Değişken oranlı
E) İstekleri karşılanmadığı sürece ikisinde de ağla- D) Sürekli
ma davranışının artması E) Değişken aralıklı

86
9. Öğrencilerine bir şey yedikten sonra el yıkama alış-
kanlığı kazandırmak isteyen bir anaokulu öğretmeni
önceleri onların el yıkama davranışını her seferinde
pekiştirmiş; öğrenciler alışkanlık kazandıktan sonra,
el yıkama davranışını birkaç seferde bir pekiştirmeye
başlamıştır.
Bu öğretmenin, pekiştirme işlemini birkaç sefer-
de bir yapmaya başlamasının nedeni aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) El yıkama davranışını her seferinde pekiştirmenin
güç olması
B) El yıkama davranışının devam edip etmediğini
görmek istemesi
C) Hangi öğrencilerin el yıkama alışkanlığı kazandı-
ğını belirlemeye çalışması
D) Davranışa süreklilik kazandırmada aralıklı pekiş-
tirmenin daha etkili olduğunu bilmesi
E) Sürekli pekiştirmenin, aralıklı pekiştirmeden daha
etkili olup olmadığını öğrenmek istemesi
10. Bir öğretmen öğrencilerin derse devamlı çalışmala-
rını sağlamak için önceden tahmin edilemeyen deği-
şik ders saatlerinde küçük sınavlar yapmaktadır.
Böylece öğrencilerinin öğrenme eksikliklerini tespit
edip bu eksikliklerini tamamlamak için birebir dersler
yapmakta ve öğrencilerinin daha iyi öğrenmelerini
sağlamaya çalışmaktadır.
Öğretmenin bu davranışı, aşağıdaki pekiştirme
tarifelerinden hangisiyle açıklanabilir?
A) Sabit aralıklı
B) Sabit oranlı
C) Değişken oranlı
D) Değişken aralıklı
E) Sürekli
11. Bir çocuk anne-babasına istediklerini ağlayarak yap-
tırmaya çalışmakta, anne-baba ise çocuğun istediği-
ni bazen yaparken bazen de ağlamasını duymazdan
gelmektedir.
Bu durumda, çocuğun istediklerini ağlayarak
yaptırmaya çalışma davranışıyla ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Olumsuz pekiştirildiği için benzer durumlarda tek-
rarlanma olasılığı artacaktır.
B) Aralıklı pekiştirildiği için sönmeye karşı dirençli
olacaktır.
C) Bazen olumlu, bazen olumsuz pekiştirildiği için
sönmeye karşı dirençsiz olacaktır.
D) Her seferinde amacına ulaşmadığı için giderek
azalacaktır.
E) Bazen olumlu, bazen olumsuz pekiştirildiği için
benzer durumlarda tekrarlanmayacaktır.
12. Bir anne, oğlu dışarıdan gelip her elini yıkayışında
onun bu davranışını çeşitli şekillerde pekiştirmiş ve
bir süre sonra çocuk dışarıdan geldiğinde kendiliğin-
den elini yıkamaya başlamıştır.
Anne, oğlunun el yıkama davranışını aşağıdaki
pekiştirme tarifelerinden hangisine göre pekiş-
tirmeye devam ederse, davranışın sönmeye karşı
dirençli olma olasılığı daha yüksek olacaktır?
A) Değişken aralıklı
B) Sürekli
C) Değişken oranlı
D) Sabit oranlı
E) Sabit aralıklı
87
13. Olumlu bir davranışı kazandırmak ve davranışın 15. Her sabah uyandığında kapısının önüne bırakıl-
devamını sağlamak için bir öğretmenin başvura- mış olan gazetesini alan bir kişinin kapısının
cağı en etkili yol aşağıdakilerden hangisidir? önüne bakma davranışı, aşağıdaki pekiştirme ta-
rifelerinden hangisi ile pekiştirilmiştir?
A) Sürekli pekiştirme uygulaması
B) Davranış kazanılıncaya kadar sürekli pekiştirme, A) Değişken oranlı
davranış kazanıldıktan sonra aralıklı pekiştirme B) Sabit aralıklı
uygulaması C) Rastgele
C) Davranış kazanılıncaya kadar olumsuz pekiştir- D) Sabit oranlı
me, davranış kazanıldıktan sonra olumlu pekiş- E) Değişken aralıklı
tirme
D) Birincil pekiştireçler kullanması
E) Davranış kazanılıncaya kadar sürekli pekiştirme,
devamını sağlamak için ceza uygulaması

14. Bir annenin odalarını temizleme görevi verdiği 16. Öğretmen, doğru çözdükleri her sekiz problem için
çocuklarının odalarını bazen iki, bazen üç, bazen öğrencilerine bir puan vermektedir.
de bir hafta arayla kontrol edip tebrik etmesi
hangi pekiştirme tarifesine örnektir?
Bu öğretmenin kullandığı pekiştirme tarifesi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sabit aralıklı
B) Değişken aralıklı
A) Değişken aralıklı
C) Değişken oranlı B) Rastgele
D) Sabit oranlı C) Sabit aralıklı
E) Sürekli
D) Sabit oranlı
E) Değişken oranlı

88
17. Seviye Belirleme Sınavına hazırlanan oğlunun ne
kadar çok örnek test çözerse o kadar başarılı olaca-
ğını düşünen bir baba, başlangıçta ona çözdüğü her
on test için bir bilgisayar oyunu alarak test çözme
davranışını pekiştirir. Baba, daha sonra, çocuğun
aynı pekiştireci elde edebilmesi için çözmesi gere-
ken test sayısını her pekiştirme sonrasında sabit bir
miktar artırır.
Bu durumda baba artık çocuğunu aşağıdaki pe-
kiştirme tarifelerinden hangisine uygun olarak
pekiştirmektedir?
A) Sabit oranlı
B) Sabit aralıklı
C) Değişken oranlı
D) Artan oranlı
E) Artan aralıklı
20. Öğrencilerine düzenli olarak ödev yapma alışkanlığı
18. İlköğretim birinci sınıfta görev yapan bir öğretmenin
önce öğrencilerin her doğru yanıtını pekiştirmektedir.
Bir süre sonra ise, iki ya da üç doğru yanıtında bir
pekiştireç vermektedir.
Bunun başlıca nedeni aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) Öğrenmelerin pekiştirilmesine soru-yanıt yönte-
minin elverişli olması
B) Öğrenmede, ödüllendirmenin cezadan daha etkili
olması
C) Her doğru yanıtı pekiştirmenin çok zaman alması
D) Birinci sınıfın başlangıcında pekiştirmenin çok
önemli olması
E) Aralıklı pekiştirmenin davranışa süreklilik kazan-
dırmada etkili olması
19. Ahmet Bey, bir sigorta şirketinde aylık 600 TL ücret-
le işe başlamıştır. Ücretini alabilmek için ayda en az
30 kişiye sigorta satmak zorunda olan Ahmet Bey,
30 kişiden sonra sigorta sattığı her kişi için belirli bir
miktar prim alacaktır. Ahmet Bey, bir hafta içinde 30
kişiye sigorta satmış ve aylık ücretini almak için yö-
neticisine başvurmuştur. Ancak yönetici, kotasını
doldursa bile aylık süre tamamlanmadan ücretinin
ödenemeyeceğini söylemiştir.
Ahmet Bey’in iş yerinde uygulanan ödeme sis-
temi aşağıdaki pekiştirme tarifelerinden hangisi-
ni çağrıştırmaktadır?
A) Sabit zamanlı
B) Değişken oranlı
C) Artan oranlı
D) Katışık (birleşik)
E) Değişken zaman aralıklı
kazandırmak isteyen bir öğretmen, önceleri öğrenci-
lerini her ödev yaptıklarında bir artı puan vererek
pekiştirmiştir. Bir süre sonra her ikinci ya da üçüncü
ödevi artı puan vererek pekiştirmeye başlamıştır.
Öğretmenin pekiştirme davranışındaki bu deği-
şikliğin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ödev yapma davranışını pekiştirmeye uygun
bulması
B) Artı puanın öğrenciler için taşıdığı pekiştirici de-
ğerin azalmasını istemesi
C) Pekiştirmenin olmadığı durumlarda ödev yapma-
yan öğrencileri belirlemeye çalışması
D) Davranışa süreklilik kazandırmada aralıklı pekiş-
tirmenin daha etkili olduğunu düşünmesi
E) Ödev yapma alışkanlığı kazanmayan öğrencilere
bu alışkanlığı kazanmaları için zaman tanımak is-
temesi
89
21. Öğrencilerin derse daha hazırlıklı gelmelerini hedef- 23. Salih Öğretmen eski bir öğrencisinden mesaj alır.
leyen bir öğretmen haber vermeksizin kısa sınavlar Mesajda “Sevgili Öğretmenim bizleri her karne aldı-
yapmaktadır. ğımız gün sınıfça pastaneye götürüp bize pasta ye-
Öğretmenin bu uygulamasına edimsel koşulla- dirdiğiniz günleri unutmadık. Bize verdiğiniz değer
mada ne ad verilir? karşısında bizler de çok çalıştık ve sizin istediğiniz
gibi ülkesine yararlı birer yurttaş olduk. Ellerinizden
A) Değişken oranlı pekiştirme öpüyorum. Sizi daima seven ve unutmayacak öğ-
B) Sabit oranlı pekiştirme renciniz, Havva.” yazmaktadır.
C) Sürekli pekiştirme Salih Öğretmen’in yaptığı uygulama aşağıdaki
pekiştirme tarifelerinden hangisiyle açıklanır?
D) Sabit aralıklı pekiştirme
E) Değişken aralıklı pekiştirme
A) Birleştirilmiş
B) Sabit oranlı
C) Sabit aralıklı
D) Değişken oranlı
E) Değişken aralıklı

24. Emre, annesine bir şey yaptırmak istediğinde önce

22. Gömlek imalatı yapan bir atölye sahibi yüklü bir sipa-
riş almıştır. Ancak siparişi veren firma yetkilisi göm-
leklerin en kısa sürede hazırlanması gerektiğini be-
lirtmiştir. Bunun üzerine atölye sahibi, çalışanlarına
daha fazla üretim yaptıkları takdirde prim vereceğini
söylemiştir.
Buna göre atölye sahibinin aşağıdakilerden han-
gisini uygulaması üretimi en çok artırır?
mızmızlanma sonra ağlama davranışı göstermekte-
dir. Emre'nin isteklerine ilk önce cevap vermeyen
anne, bazen çocuğunun isteklerine karşı koyabilir-
ken bazen de Emre'nin ağlamalarına daha fazla da-
yanamadığı için çocuğunun istediklerini yerine ge-
tirmektedir. Bunun sonucunda da Emre sürekli ola-
rak istediklerini yaptırmak için önce mızmızlanmakta
sonra ağlamaktadır.
Buna göre Emre'nin mızmızlanma ve ağlama
davranışının devam etmesine yol açan annenin
tutumu, aşağıdaki pekiştirme tarifelerinden han-
gisiyle açıklanır?

A) Sabit oranlı tarife A) Sabit aralıklı

B) Değişken oranlı tarife B) Değişken aralıklı
C) Dolaylı pekiştirme C) Sabit oranlı
D) Değişken aralıklı tarife D) Değişken oranlı
E) Premack ilkesi E) Sürekli

90
25. Meryem Hanım ilkokula giden kızının, kendi kirli
giysilerini çamaşır sepetine kendisinin atmasını ister.
Bu amaçla kirli giysilerini sepete koyduğu her beş
davranışından sonra kızına bir yıldız verir. Meryem
Hanım, kızı on yıldız biriktirirse ona uzun süredir is-
tediği mikroskobu almaya söz verir.
Buna göre, Meryem Hanım aşağıdaki pekiştirme
tarifelerinden hangisini kullanmaktadır?
27. Burcu ve Zeynep, bir emlak ofisinde satış görevlisi
olarak çalışmaktadır. Burcu'ya satışına aracılık ettiği
her beş konut için ödeme yapılırken Zeynep'e satışı-
na aracılık ettiği konut sayısından bağımsız olarak
haftalık ödeme yapılmaktadır.
Buna göre Burcu ve Zeynep'in yaptıkları iş karşı-
lığı aldıkları ödeme sırasıyla aşağıdaki pekiştir-
me tarifelerinin hangisine örnektir?

A) Sürekli A) Değişken aralıklı - Sabit aralıklı

B) Değişken aralıklı B) Sabit oranlı - Sabit aralıklı
C) Sabit aralıklı C) Değişken oranlı - Değişken aralıklı
D) Değişken oranlı D) Sabit aralıklı - Sabit oranlı
E) Sabit oranlı E) Sabit oranlı - Değişken aralıklı

26. Pekiştirme tarifeleri konusunda ödev hazırlayan bir

öğrenci, bu tarifeleri örneklerle açıklayabilmek için
okulda geçirdiği bir günü ve yaşantılarını içeren bir
metin hazırlamıştır. Pekiştirme tarifelerinden birine
örnek olarak her 50 dakikalık dersten sonra verilen
10 dakikalık dinlenme arasını yazmıştır.
Öğrencinin ödevinde kullandığı bu örnek aşağı-
daki pekiştirme tarifelerinden hangisini açıkla-
maktadır?

A) Değişken aralıklı
B) Sabit oranlı
C) Değişken oranlı
D) Sürekli
E) Sabit aralıklı

91
 KENDİLİĞİNDEN GERİ GELME
1. Sınıfta dikkat çekmek için sürekli olarak espri yapan
Serkan’ın bu davranışının sıklığı öğretmen ve arka-
daşlarının esprileri duymazdan gelmeleri nedeniyle
giderek azalmış ve sonuçta ortadan kalkmıştır. An-
cak, bir süre sonra Serkan sınıfta tekrar espri yap-
maya başlamıştır.
Serkan’ın sınıfta tekrar espri yapmaya başlaması
aşağıdaki edimsel koşullanma kavramlarından
hangisiyle açıklanabilir?
3. Okulda arkadaşlarıyla top oynarken; “Top benim, alır
giderim.” diyerek onlara her istediğini kabul ettirebi-
leceğini öğrenen bir çocuk, arkadaşlarının durumdan
sıkılıp birkaç kez üst üste “İstiyorsan al topunu git.”
demeleri üzerine bu davranışı bir daha tekrar etme-
miştir. Ancak, yarıyıl tatili dönüşünde çocuk, arka-
daşlarıyla oynarken istediklerini yaptırmak için tekrar
“Top benim, alır giderim.” demeye başlamıştır.
Çocuğun tatil dönüşünde tekrar “Top benim, alır
giderim.” demesi aşağıdakilerden hangisine ör-
nektir?

A) Ara verme A) Olumsuz aktarma

B) Alışma B) Karşıt tepki oluşturma
C) Aralıklı pekiştirme C) Olumlu pekiştirme
D) Sönme D) Duyarsızlaşma
E) Kendiliğinden geri gelme E) Kendiliğinden geri gelme

2. Bir teknik direktör maçlarda sürekli olarak hakeme

itiraz ettiği için oyundan atılarak takımı güç durumda
bırakan bir oyuncusunun bu davranışını her seferin-
de onu cezalandırarak engellemeye çalışmış ve
oyuncu artık hakeme itiraz etmez olmuştur. Ancak,
sezon sona erip oyuncuların tamamen dinlenerek
geçirdikleri tatil dönemi bittikten sonraki ilk maçta bu
oyuncu tekrar hakeme itiraz ettiği için oyundan atıl-
mıştır.
Oyuncunun tatil dönüşü ilk maçta hakeme itiraz
etmesi, aşağıdaki kavramlardan hangisiyle en iyi
açıklanabilir?
4. Sabahları kahvaltı eden sahibine gazetesini getirdiği
takdirde ödüllendirileceğini öğrenen bir köpeğin bu
davranışı, gazete getirme davranışı pekiştirilmeye-
rek söndürülmüş ve köpek artık sahibine gazetesini
getirmez olmuştur. Ancak aradan birkaç gün geçtik-
ten sonra köpeğin kahvaltı eden sahibine tekrar ga-
zete getirmeye başladığı görülmüştür.
Köpeğin sahibine tekrar gazete getirmeye baş-
laması aşağıdakilerden hangisine örnektir?

A) Kendiliğinden geri gelme A) Alışma

B) Tepki genellemesi B) Tepkisel (klasik) koşullanma
C) Karşıt tepki oluşturma C) Kendiliğinden geri gelme
D) Duyarsızlaştırma D) İkinci dereceden koşullanma
E) Unutma E) Ara verme

92
5. Kırmızı ışık yandığında kafesinin duvarında bulunan
renkli bir daireyi gagaladığı takdirde yiyecek elde
edeceğini öğrenen bir güvercinin bu davranışı, kır-
mızı ışığın yanmasının ardından daireyi gagalama-
sına rağmen yiyecek verilmeyerek söndürülmüş ve
güvercin artık daireyi gagalamaz olmuştur. Ancak,
aradan birkaç gün geçtikten sonra güvercin kafese
konulduğunda kırmızı ışık yanar yanmaz daireye
doğru yönlenmiş ve gagalamaya başlamıştır.
Kafese konduğunda güvercinin kırmızı ışık yan-
dığında renkli daireyi tekrar gagalamaya başla-
ması aşağıdaki süreçlerden hangisinin sonucu-
dur?
A) Psikolojik tepkisellik
B) Ayırt etmeyi öğrenme
C) Tanıma
D) İkinci derece (üst düzey) koşullanma
E) Kendiliğinden geri gelme
7. Bir köpek, sahibi ıslık çaldığı zaman ön ayaklarından
birini uzatarak selamlaşma hareketi yaptığında ken-
disine yiyecek verileceğini öğrenmiştir. Daha sonra,
köpeğin bu davranışı ön ayağını uzattığında yiyecek
verilmeyerek söndürülmüş ve köpek, sahibi ıslık çal-
dığında artık bu davranışı yapmamaktadır. Ancak
aradan bir süre geçtikten sonra sahibi ıslık çaldığın-
da köpeğin tekrar ön ayaklarından birini uzatarak se-
lamlaşma hareketini yapmaya başladığı gözlenmiş-
tir.
Köpeğin ıslık sesini duyduğunda tekrar ön ayak-
larından birini uzatarak selamlaşmaya başlaması
aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Olumlu aktarma
B) Ayırt etmeyi öğrenme
C) Kendiliğinden geri gelme
D) Edimsel koşullanma
E) Tepki genellemesi

6. İlk kez aldığı milli piyango biletine ikramiye çıktığı

için ara sıra bilet almaya başlayan Özgür, daha son-
ra hiç ikramiye kazanamaması nedeniyle bilet al-
maktan vazgeçmiştir. Ancak, bir gün yanında kazı-
kazan kartı alan bir arkadaşının ikramiye kazandığı-
na tanık olmasının ardından Özgür, kazı-kazan al-
maya başlamış ve ara sıra küçük ikramiyeler ka-
zanmıştır.

Bu bilgilere dayanarak aşağıdaki sonuçlardan

hangisi çıkarılamaz?

A) Dolaylı pekiştirme davranış üzerinde olumlu pe-

kiştirme kadar etkili olabilir.
B) Pekiştirilmediği için sönen bir davranış kendili-
ğinden geri gelebilir.
C) Bir davranışın öğrenilmesi bu davranışın sürekli
olarak sergileneceği anlamına gelmez.
D) Bir davranışın devam edip etmeyeceğini belirle-
mede pekiştirilmesi kadar pekiştirilmemesi de rol
oynar.
E) Modelin gözlenen bir davranışının taklit edilme
olasılığını artıran etkenlerden biri de bu davranı-
şın pekiştireçle sonuçlanmasıdır.

93
 EDİMSEL KOŞULLANMADA GENELLE- 3. Arkadaşlarıyla top oynamaya daldığı için eve geç
ME VE AYIRT ETME dönen Zafer, öfkeyle kendisini azarlayan annesine
ayağını incittiğini söyler. Bunun üzerine anne azar-
lamayı bırakarak ona şefkat gösterir. Bu olaydan
1. Bir futbolcu, rakibinin sert bir hareketiyle yere düş-
sonra, Zafer derse geç kaldığı günlerde benzer bir
müş ve hakem rakip oyuncuyu oyundan atmıştır (I).
yalan söyleyerek öğretmeninden azar işitmekten
Bu olaydan sonra, bu futbolcu canı yanmış gibi dav-
kurtulmaya çalışır.
ranarak rakibini oyundan attırabileceğini öğrenmiştir
Zafer’in derse geç kaldığı günlerde öğretmenine
(II). Aynı oyuncu farklı hakemlerin yönettiği diğer
yalan söyleyerek azar işitmekten kurtulmaya ça-
maçlarda da kendini yere atarak rakibini oyundan at-
lışması aşağıdakilerden hangisinin sonucudur?
tırmayı denemiştir (III) . Bu denemelerde başarısız
olan futbolcu sadece rakibini oyundan atan ilk ha-
kemin yönettiği maçlarda bu numarayı denemeye A) Olumsuz aktarma
devam etmiştir. B) Kaçınma
Yukarıdaki parçada I, II ve III rakamlarıyla ifade C) Öğrenmenin genellenmesi
edilen durumlar, sırasıyla aşağıdaki kavramlar- D) I. tip ceza
dan hangileriyle açıklanabilir? (Rakamlar örnekle- E) Ayırt etmeyi öğrenme
nen cümleden hemen önce konmuştur.

A) Tepkisel koşullanma-Olumsuz pekiştirme-Ayırt

etme
B) Olumsuz pekiştirme-Genelleme-Sönme
C) Edimsel koşullanma-Alışma-Ket vurma
D) İçgörü kazanma-Olumsuz aktarma-Kendiliğinden
geri gelme
E) Edimsel koşullanma-Genelleme-Ayırt etme

4. Okula geç kalan bir öğrenci, hasta olduğu için uya-

2. “Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer.” özdeyişi
öğrenmeyle ilgili aşağıdaki kavramlardan hangi-
sini çağrıştırmaktadır?
namadığını söyleyerek azar işitmekten kurtulmuştur.
Aynı öğrenci birkaç gün sonra sözlü sınavda soruları
cevaplayamayınca, düşük puan almaktan kurtulmak
için, öğretmenine hasta olduğundan sınava iyi çalı-
şamadığını söylemiştir.
Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi-
lir?

A) Olumsuz aktarma A) Sosyal öğrenme

B) Hatırlama B) Öğrenilen davranışın genellenmesi
C) Olumsuz pekiştirme C) Taklit etme
D) Etki yasası D) Ayırt etmeyi öğrenme
E) Öğrenmenin genellenmesi E) Olumsuz aktarma

94
5. Aşağıdaki özdeyişlerden hangisi, koşullanma 7. Kemal, ısrarla ağladığı takdirde babasına her istedi-
yoluyla öğrenmede gerçekleşen “uyarıcı genelle- ğini yaptırabileceğini öğrenmiştir. Anaokuluna başla-
mesi” olgusunu çağrıştırmaktadır? dığı ilk günlerde Kemal, öğretmenine de istediklerini
yaptırmak üzere ağlamıştır. Fakat öğretmeni, baba-
A) Fazla naz aşık usandırır. sının tersine, istediğini yapmadığı için zamanla bu
B) Yumuşak altın çiftesi pek olur. davranışı azalmıştır.
C) Göz görmeyince gönül katlanır. Kemal’in anaokulunda ağlaması ile bu davranı-
D) Denize düşen yılana sarılır. şından vazgeçmesi aşağıdaki kavram çiftlerin-
den hangileri ile açıklanabilir?
E) Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer.

A) Olumlu pekiştirme-ceza
B) Ayırt etme-ceza
C) Genelleme-sönme
D) Ayırt etme-sönme
E) Genelleme-olumsuz pekiştirme

8. Evlerindeki köpeğe “kuçu kuçu” demeyi öğrenen

Can, bir gün bahçelerine giren kuzuya da “kuçu ku-
6. Uzmanlık alanı olan sinema konusunda yaptığı bir
çu” demiştir.
açıklama nedeniyle övgüler alan bir film eleştirmeni,
Can’ın bu davranışı aşağıdakilerden hangisine
bu yaşantıdan sonra her konuda görüş belirtmeye
başlar. örnektir?
Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi-
lir? A) Algısal değişmezlik
B) Uyarıcı genellemesi
A) Sönmeye direnç B) Olumsuz davranış C) Ayırt etme
C) Koşulsuz tepki D) Koşullu uyarıcı D) Algı çarpıtması
E) Genelleme E) Öğrenmenin aktarılması

95
9. Lise öğrencisi Özgür, felsefe sınavında soruları ya- TEPKİ GENELLEMESİ
nıtlarken öğretmenin derste anlattığı bilgilere kendi
yorumunu da ekler ve sınavdan yüksek bir puan alır. 1. Notaları sırasıyla eksiksiz okuyabildiği için müzik
(I) Sonrasında girdiği her açık uçlu sınavda soruları öğretmeninden övgü alan bir ilköğretim okulu
yanıtlarken kendi yorumunu da yazarak yüksek puan öğrencisinin daha sonra girdiği derste öğretme-
almayı bekler. Ancak biyoloji sınavında soruları ken- nine alfabedeki harfleri sırasıyla söyleyebilece-
di yorumunu katarak yanıtladığı için sınavdan bekle- ğini göstermeye çalışması aşağıdakilerden han-
diği gibi yüksek bir not alamaz. gisiyle açıklanabilir
(II) Bu deneyiminden Özgür sadece felsefe sınavın-
da kendi yorumunu yazar.
A) Öğrenmenin aktarımı
B) Duyarlılık kazanma
Özgür'ün numaralandırılarak verilmiş iki yaşantı-
C) Tepki genellemesi
sı, sırasıyla aşağıdaki kavramlardan hangisine
D) Alışkanlık oluşması
örnektir?
E) Uyarıcı genellemesi
A) Uyarıcı genelleme – Biçimlendirme
B) Uyarıcı genelleme – Uyarıcı ayırt etme
C) Uyarıcı ayırt etme – Biçimlendirme
D) Biçimlendirme – Uyarıcı ayırt etme
E) Uyarıcı ayırt etme – Uyarıcı genelleme

2. Edimsel psikoloji yaklaşımına göre, aşağıdaki-

lerden hangisi tepki genellemesine örnek olabi-
lir?

A) Ana-babasına istediklerini ağlayarak yaptıran bir

çocuğun, anaokuluna başladığında öğretmenine
de istediklerini ağlayarak yaptırmaya çalışması
B) Terliyken soğuk su içip hastalanan bir kişinin, ar-
tık terliyken soğuk bir şey içmemeye özen gös-
termesi
C) Yeni bir cep telefonu alan kişinin, işletme sistemi
eskisinden farklı olmasına rağmen, bu telefonu
kullanmayı ilk telefonu kullanmayı öğrendiğinden
daha kısa sürede öğrenmesi
D) İngilizce dersinde sınıfın disiplini bozan davranış-
lar sergileyen bir öğrencinin, diğer derslerde uslu
bir biçimde oturması
E) Uzmanlık alanı olan sinema konusunda yaptığı
açıklama nedeniyle övgüler alan bir film eleştir-
meninin, bundan sonra her konuda görüş belirt-
meye başlaması

96
3. Çalışma saatinden önce dükkana gidip temizlik AYIRT ETME
yaptığı için ustasından övgü alan bir çırağın, er-
tesi gün erkenden gelip çay demleyerek ustası- 1. Elektrik kaçağı olan bulaşık makinesi su boşaltırken
nın gelmesini beklemeye başlaması aşağıdaki- mutfak musluğunu açan Ayşe Hanım, devrenin ta-
lerden hangisiyle açıklanabilir? mamlanmasıyla hafif bir elektrik şokuyla çarpılmıştır.
Bu olaydan sonra, Ayşe Hanım makine su boşaltır-
A) Olumlu aktarım ken mutfaktaki musluğa dokunmaktan kaçınmıştır.
B) Ayırt etmeyi öğrenme Ayşe Hanım’ın makine su boşaltırken mutfak
C) Tepki genellemesi musluğunu açmaktan kaçınması aşağıdakilerden
D) İçgörü kazanma hangisiyle açıklanabilir?
E) Tepkisel koşullama
A) Zıt tepki
B) Karşıt koşullanma
C) Uyarıcı genellemesi
D) Tepki genellemesi
E) Ayırt etme

2. Evde oyuncaklarını toplama alışkanlığı olmayan

Özgür, yuvaya başladığı ilk gün oynadığı oyuncakla-
rı toplayıp oyuncak dolabına kaldırmadığı için öğ-
retmeni tarafından sertçe uyarılmış ve o günden
sonra yuvadayken her zaman oyuncaklarını topla-
mıştır. Ancak Özgür evde yine oyuncakları topla-
mama alışkanlığını devam ettirmiştir.
4. Taha, öğretmeni sınıfa gelmeden önce tahtayı siler.
Bunun üzerine öğretmeni Taha’ya teşekkür eder. Özgür’ün yuvadayken oyuncakları toplamayı
Sonrasında Taha, öğretmeni sınıfa gelmeden önce öğrenmesi ancak evdeyken toplamama alışkan-
sınıfı havalandırır ve tahtaya dersin konusunu yazar. lığını devam ettirmesi, sırasıyla aşağıdaki süreç-
lerden hangileriyle açıklanabilir?
Taha’nın bu davranışları aşağıdakilerden hangi-
siyle açıklanır?
A) Kavrama yoluyla öğrenme-Alışma
A) Uyarıcı genellemesi B) Dolaylı öğrenme-Ayırt etmeyi öğrenme
B) Ayırt etme C) Sosyal öğrenme-Dolaylı öğrenme
C) Garcia etkisi D) Edimsel koşullanma-Ayırt etmeyi öğrenme
D) İkincil olumlu pekiştirme E) Tepkisel koşullanma-Alışma
E) Tepki genellemesi

97
 AYIRT EDİCİ UYARAN 3. Ücreti düzenli bir biçimde her haftanın son iş günü
ödenen bir çalışan, diğer günlerde değil, sadece haf-
1. Bineceği trenin kalkacağını belirten anonsu duyma- tanın son iş gününde ücretini almak üzere muhase-
dığı için bir iş görüşmesine geç kalan ve bu nedenle be bürosuna gitmektedir.
işe alınma şansını kaybeden bir kişi, bu olaydan Bu durumda haftanın son iş günü söz konusu
sonra ne zaman bir anons duysa daha dikkatli din- çalışanın muhasebe bürosuna gitme davranışını
lemektedir. kontrol eden ne tür bir uyarıcıdır?
Bu örnekteki anons ile edimsel koşullama süre-
cinde yer alan aşağıdaki öğelerden hangisi ara- A) Koşulsuz
sında paralellik kurulabilir? B) Ayırt edici
C) Pekiştirici
A) Olumsuz pekiştireç D) İtici
B) Ayırt edici uyarıcı E) Özendirici
C) Pekiştirici uyarıcı
D) İkincil pekiştireç
E) Olumlu pekiştireç

4. Kenan, akşam eve gelince babasından bir bilgisayar

2. Çocuklarına zarar vermemek için sadece mutfakta almasını istemeye karar verir. Fakat babasının yü-
sigara içmeye başlayan Ali Bey, bir süre sonra su zündeki öfkeli ifadeyi görünce, bu isteğini ona ilet-
içmek için bile mutfağa gitse bir sigara yaktığını fark meyi ertelemeye karar verir.
etmiştir.
Bu örnekte mutfak Ali Bey için aşağıdakilerden Bu örnekte babasının yüzündeki öfkeli ifade Ke-
hangisinin işlevini görmektedir? nan’ın davranışını kontrol eden ne tür bir uyarı-
cıdır?
A) Ayırt edici uyarıcı
B) İtici uyarıcı A) Pekiştirici
C) Olumsuz pekiştireç B) Ayırt edici
D) Koşulsuz uyarıcı C) Koşulsuz
E) Dolaylı pekiştireç D) Koşullu
E) Nötr

98
5. Aşağıdakilerden hangisi, bir davranışın ayırt 7. Bir sürücü trafikte kendi aracını sıkıştıran başka bir
edici uyarıcı tarafından kontrol edilmesine örnek- araç sürücüsüne korna çalarak küfür etmiştir. Bu sı-
tir? rada araçta bulunan üç yaşındaki kızı bu olaya tanık
olmuştur. Daha sonra babasının her korna çalışında
A) Mehmet, sabah erken saatlerde çalıştığında oku- kız küfür etmiştir.
duklarını daha kolay anlayabilmektedir. Bu örnekte korna sesi küçük kızın küfür etme
B) Ali, ders aralarında bahçeye çıkmak yerine sınıfta davranışını kontrol eden ne tür bir uyarıcıdır?
oturmayı tercih etmektedir.
C) Zeynep, ikisine de aynı ölçüde çalıştığı halde, A) Pekiştirici B) İtici C) Koşulsuz
Türkçe sınavında fen bilgisi sınavından daha ba- D) Ayırt edici E) Özendirici
şarılı olmuştur.
D) Ayşe’nin müzik yeteneği resim yeteneğinden da-
ha fazladır.
E) Ahmet, diğer derslerde uslu biçimde otururken
İngilizce dersinde sınıfın disiplinini bozan davra-
nışlar sergilemektedir.

6. Bir çalışan işverenden zam istemeye karar verir

ancak o sırada işverenin telefonda öfkeyle birini
azarladığını işittiği için zam isteğini ertelemesinin
8. Aşağıdaki örneklerin hangisinde bir davranışın
uygun olacağını düşünür. Bu örnekte, işverenin öf-
ayırt edici uyarıcı tarafından kontrol edilmesi söz
keyle birini azarlaması çalışanın zam isteme davra-
konusudur?
nışını kontrol eden bir uyarıcıdır.

A) Mehmet test usulü yapılan sınavlarda daha başa-

Edimsel koşullanma sürecinde bu tür uyarıcılara
rılı olmaktadır.
ne ad verilir?
B) Ayşe sinemadan çok tiyatroya gitmeyi tercih et-
mektedir.
A) Ayırt edici
C) Ali kedilerden çok köpekleri sevmektedir.
B) Koşullu
D) Ahmet ne zaman fotoğraf çekilecek olsa saçını
C) İtici
düzeltmektedir.
D) Pekiştirici E) Soner erken kalktığında kendisini daha dinç his-
a) Nötr setmektedir.

99
9. Bebekler belirli bir yaşa geldikten sonra, yabancıları 11. Diğer derslerin sınavlarından aldığı puanlara itiraz
değil, sadece annelerini görünce gülümserler. Bura- etmeyen Ali, matematik dersinin sınavlarından aldığı
da annenin görüntüsü gülme davranışını kontrol puanlara sürekli olarak itiraz etmektedir.
eden bir uyarıcıdır. Bu örnekte matematik dersi Ali’nin itiraz etme
Edimsel koşullanmada bu tür uyarıcılara ne ad davranışını kontrol eden ne tür bir uyarıcıdır?
verilir?
A) Nötr
A) Koşulsuz uyarıcı B) İtici
B) Nötr uyarıcı C) Pekiştirici
C) Ayırt edici uyarıcı D) Ayırt edici
D) Pekiştirici uyarıcı E) Koşulsuz
E) Doğal uyarıcı

10. Farklı derslerde arkadaşlarından şikayetçi olmayan

Semra, resim dersinde her fırsatta arkadaşlarını öğ-
retmene şikayet etmektedir.
Bu örnekte resim öğretmeni, Semra’nın şikayet
etme davranışını kontrol eden ne tür bir uyarıcı
olarak tanımlanabilir?

A) Koşulsuz
B) Nötr
C) Koşullu
D) Pekiştirici
E) Ayırt edici

100
 PREMACK İLKESİ
1. Tatlıyı çok seven ancak sebze yemekten pek
hoşlanmayan çocuğuna “ Önündeki sebze yeme-
ğini bitirirsen tatlı yiyebilirsin.” diyen bir anne aşa-
ğıdaki davranış kontrol tekniklerinden hangisini
kullanmaktadır?
A) Kademeli yaklaşma
B) Davranış şekillendirme
C) Davranış zinciri oluşturma
D) Premack ilkesi
E) II. tip ceza
2. Aşağıdakilerden hangisi bir davranış kontrol
tekniği olarak Premack ilkesinin kullanılmasına
örnek olabilir?
A) Bir spor kulübünün yönetim kurulunun sporcula-
rına hafta sonu oynayacakları önemli maçı ka-
zandıkları takdirde kendilerine normalin üstünde
prim verileceğini bildirmesi
B) Bir anaokulu öğretmeninin parmak kaldırarak so-
ru soran öğrencilerin sorularını yanıtlayıp, par-
mak kaldırmadan soru soranları duymazdan ge-
lerek sınıfta izin almadan soru sorulmayacağını
öğretmeye çalışması
C) Derslerine çalıştığına inandırdığı takdirde baba-
sını istediği bisikleti almaya razı edebileceğini bi-
len bir çocuğun, babası eve gelir gelmez masa
başına oturup çalışmaya başlaması
D) Bir annenin, ödevini yapmak yerine arkadaşlarıy-
la oyun oynamayı tercih eden oğlunun ödevini bi-
tirdiği takdirde arkadaşlarıyla oynamasına izin ve-
receğini söylemesi
E) Öğrencilerini soru sormaya özendirmek isteyen
bir sınıf öğretmeninin, soru soran bir öğrencisine,
diğer öğrencilerin duyacağı şekilde, soru sorduğu
için kendisine bir artı puan vereceğini söylemesi
3. Bir ilköğretim okulunun ikinci sınıfında eğitim gören
öğrenciler yazı yazma alıştırmasından hoşlanma-
makta, bunun yerine resim yapmayı tercih etmekte-
dir.
Bu durumda, öğrencilerin yazı yazma alıştırması
yapmalarını sağlamak isteyen öğretmen için
aşağıdaki yöntemlerden hangisi en uygundur?
A) Resim yapmayı daha az eğlenceli hale getirerek
öğrencilerin yazı yazma alıştırması yapmayı ter-
cih etmelerini sağlamak
B) Öğrencilerin yazı yazma alıştırmalarını daha is-
tekli yapacakları düşüncesiyle, önce resim yap-
malarına izin vermek
C) Öğrencilere yazı yazma alıştırmasını tamamla-
yanların resim yapabileceklerini söylemek
D) Öğrencilere düzgün yazı yazmanın önemini açık-
layarak resimlerini evde yapmalarını söylemek
E) En güzel resmi yapan öğrencinin daha az yazı
yazma alıştırması yapacağını açıklamak
4. Bir anne, bisiklete binmek isteyen çocuğuna odasını
düzeltirse bisiklete binebileceğini söyler.
Annenin kullandığı davranış kontrol tekniği aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Aralıklı pekiştirme
B) Premack ilkesi
C) Kademeli yaklaşma
D) Sistematik duyarsızlaştırma
E) Karşıt koşullama
101
5. Matematik ödevini yapmamak için bahaneler öne 7. Ders dinlemek yerine oyun oynamak isteyen
süren kızına; “Ödevini bitir de birlikte gezmeye çıka- öğrencilerine sessiz bir biçimde ders dinleme
lım.” Diyen bir annenin bu yaklaşımı aşağıdaki- alışkanlığı kazandırmayı amaçlayan bir ilköğre-
lerden hangisine örnek olabilir? tim 1. sınıf öğretmeninin Premack ilkesinden ya-
rarlanarak izleyeceği yol aşağıdakilerden hangi-
A) Premack ilkesi sidir?
B) Tepki analojisi A) Öğrencilerine sessizce dersi dinledikleri takdirde
C) Kademeli yaklaşma oyun oynamalarına izin vereceğini söylemek
D) Dolaylı pekiştirme B) Önce sessizce oturdukları her on dakika için öğ-
E) Olumlu pekiştirme rencilerine bir ödül verip daha sonra, ödül vermek
için geçen süreyi giderek artırmak
C) Öğrencilerine sınıfta sessiz bir biçimde oturup
ders dinledikleri için ödüllendirilen modeller izlet-
mek
D) Öğrencilerine dersi dinlemeyip oyun oynadıkları
takdirde yazı yazmayı öğrenemeyeceklerini an-
latmak
E) Öğrencilerine sessizce oturup ders dinlemedikleri
takdirde cezalandırılacaklarını söylemek

6. Aşağıdakilerden hangisi Premack ilkesinin kul-

lanılmasına bir örnek olabilir? 8. Bir fen ve teknoloji öğretmeni laboratuvar dersi biti-
minde öğrencilerin laboratuvarı temiz bırakmalarını
A) Bir iş yerinde hedeflenenin üzerinde üretim yap- istemiş ancak öğrenciler temizlik yapmaktan hoş-
tıkları için çalışanlara iki maaş ikramiye verilmesi lanmadıkları için temizlikten kaçmışlardır. Bunun
B) Fazla mesai yapmak istemeyen bir çalışana, faz- üzerine öğretmen de temizliği yaptırmak için masa-
la mesai yaptığı takdirde ertesi gün tuttuğu takı- sını temizleyen öğrencilerin bir sonraki teneffüse çı-
mın maçına gidebilmesi için işten erken çıkması- kabileceğini söylemiştir.
na müsaade edileceği sözü verilmesi Bu öğretmen öğrencilerin masaları temizlemele-
C) Bir öğrencinin yüksek bir not ortalaması tuttur- rini sağlamak için aşağıdakilerden hangisini kul-
mak istediği için değil, babasından azar işitmek- lanmaktadır?
ten kurtulmak için var gücüyle ders çalışması
D) Bir arkadaşının yemeğini bitirmediği için azarlan- A) Tepkisel davranış
dığına tanık olan bir anaokulu öğrencisinin, sev- B) Olumsuz pekiştirme
mediği halde tabağındaki yemeğini bitirmesi C) Sistematik uzaklaşma
E) Yediği bir yemekten dolayı midesi bozulan bir ki- D) Kademeli yaklaşma
şinin, ne zaman o yemeğin kokusunu duysa mi-
E) Premack ilkesi
desinin bulandığını hissetmesi

102
9. Öğrencilerin fizik güçlerini arttırıcı idman yapmayı
sevmediklerini, buna karşılık antrenmanı kendi ara-
larında maç yaparak geçirmekten çok hoşlandıkları-
nı fark eden bir beden eğitimi dersi öğretmeni onlara
fizik gücü artırıcı idmanı gereken biçimde yaptıkları
günlerde kendi aralarında maç yapmalarına izin ve-
receğini, bunu yapmadıkları günlerde ise izin verme-
yeceğini açıklar.
Öğrenme ilkeleri çerçevesinde bakıldığında, öğ-
retmenin temel amacı aşağıdakilerden hangisi
olabilir?
A) Kendi aralarında maç yaparken gösterdikleri dav-
ranışları pekiştirme yoluyla şekillendirmeye ça-
lışmak.
B) Kademeli yaklaşma yoluyla, fizik gücü artırıcı id-
man yapma alışkanlığı kazandırmak
C) Fizik gücü artırıcı idmanların çok gerekli olduğu-
nu vurgulamak
D) Yapılma olasılığı yüksek olan davranışları, ya-
pılma olasılığı düşük olan davranışları kazandır-
mak için kullanmak
E) Fizik güce çok önem verdiğini dolaylı bir şekilde
anlatmak
12. Aşağıdakilerden hangisi Premack ilkesinin kul-
10. Bir kişinin aşağıdakilerden hangisini söylemesi
büyükanne kurallarını (premack ilkesi) uyguladı-
ğını gösterir?
A) Görevlerini yerine getireceğine inanıyorum.
B) Şimdi dinlen, sonra matematik çalışırız.
C) Bana yardım et ki, ben de sana yardım edeyim.
D) Ödevlerini tamamlarsan bilgisayarda oyun oyna-
yabilirsin.
E) Önce yemeğini ye sonra ders çalış.
11. Aşağıdakilerden hangisi Premack ilkesinin uygu-
lanmasına örnektir?
A) Çocuğun pek hoşlanmadığı sebze yemeğini bitir-
dikten sonra dondurma yemesine izin verme
B) Çocuğa, bilgisayarda oyun oynadıktan sonra
ödevlerini yapmasını söyleme
C) Çocuğu, sınavlardan yüksek notlar aldığı için bi-
sikletle ödüllendirme
D) Ödevini bitirmediği için çocuğun oyun oynaması-
nı yasaklama
E) Çocuğa odasını toplamada yardım etme
lanılmasına bir örnektir?
A) Sınıfta sunum yaptırarak öğrencilerinin konuşma
becerilerini artırmak isteyen bir öğretmenin gö-
nüllü olarak sunum yapan öğrencilerin sınav not-
larına beş puan ekleyeceğini söylemesi
B) Öğrencilerine istendik bir davranış kazandırmak
isteyen bir özel eğitim okulu öğretmeninin bu
davranışı her yaptıklarında öğrencilerine bir yıl-
dız, yıldız sayısı beşe ulaşanlara da bir ödül ver-
mesi
C) Öğrencilerine tabaklarındaki yemeklerini bitirme-
den sofradan kalkılmaması gerektiğini öğretmek
isteyen bir anaokulu öğretmeninin, yemeğini bi-
tirmeden kalkmak isteyen bir öğrenciyi diğer öğ-
rencilerin duyacakları şekilde azarlaması
D) Okulun futbol takımını çalıştıran bir beden eğitimi
öğretmeninin antrenmanın ısınma hareketleri bö-
lümünü atlayarak en çok sevdikleri topla oynama
bölümüne geçmek isteyen öğrencilerine, sadece
ısınma hareketlerini tamamlayanların topla oy-
namasına izin vereceğini söylemesi
E) Çalışanlarını daha fazla üretmeye teşvik etmek
isteyen bir işverenin, çalışanlara hedeflenen üre-
tim düzeyinin üzerine çıkıldığı takdirde iki maaş
ikramiye alacaklarını söylemesi
103
13. Aşağıdakilerin hangisinde Premack İlkesi’ne
aykırı bir uygulama yapılmıştır?

A) Çocuğuna ödevlerini yaptırmakta zorlanan bir

anne “Önce ödevlerini bitir, sonra parka gidip
oynayabilirsin.” demiştir.
B) Bir baba, akademik başarısı düşük olan oğluna
“Önce sınıfını geç, sonra ailecek tatile gideriz.”
demiştir.
C) Bir anne, arkadaşlarını eve davet etmek isteyen
kızına “Odanı toplayınca arkadaşlarını davet
edebilirsin.” demiştir.
D) Öğrencilerinin derse odaklanmasını isteyen bir
öğretmen, öğrencilerine “Problemi çözmeden
teneffüse çıkamazsınız.” demiştir.
E) Bir baba, arkadaşlarıyla beraber sinemaya git-
mek isteyen kızına "Ödevini yapacaksan sine-
maya gidebilirsin.” demiştir.

104
 KADEMELİ YAKLAŞTIRMA 3. Bir sınıf öğretmeni, okula yeni başlayan öğrencileri-
ne sınıfta gürültü yapmadan kendilerinden istenen
1. Hedef bir davranışa her seferinde biraz daha çalışmaları yapma alışkanlığı kazandırmak amacıyla
benzeyen davranışların pekiştirilmesi yoluyla bir ilk gün, 10 dakika süreyle gürültü yapmadan çalıştık-
canlıya bu hedef davranışın öğretilmesi işlemine ları takdirde bir ödül vereceğini söylemiş ve bu süre
verilen isim aşağıdakilerden hangisidir? sonunda onları ödüllendirmiştir. Öğretmen, ödül ala-
bilmek için gerekli olan, sorun çıkarmadan istenen
çalışmaları yapma süresini her gün artırmış ve so-
A) Tepkisel (klasik) koşullanma
nuçta öğrencilerin bir ders saati boyunca sınıf düze-
B) Davranış şekillendirme
nini bozmadan kendilerinden beklenen çalışmaları
C) Sürekli pekiştirme yapar hale gelmelerini sağlamıştır.
D) Model oluşturma Öğretmen, öğrencilerine sınıf düzenini bozma-
E) Sınama-yanılma dan kendilerinden beklenen çalışmaları yapmala-
rı amacıyla aşağıdaki yöntemlerden hangisini
kullanmıştır?

A) Karşıt koşullanma
B) Psikoterapi
C) Sistematik duyarsızlaştırma
D) Kademeli yaklaşma
E) Serbest çağrışım

4. Edimsel koşullanma yaklaşımında, kişiye daha önce

yapmadığı yeni bir davranışın kazandırılmasına fay-
dalanılan yollardan biri de şekil verme ya da biçim-
2. Edimsel koşullanma ve kademeli yaklaştırmayla lendirmedir.
hedef davranışın öğretilmesi ile ilgili olarak; Edimsel koşullanma yaklaşımına göre, aşağıda-
kilerden hangisi şekil verme, ya da biçimlendir-
I. Becerilemeyen davranıştan sonra ceza verilebi- meyle ilgili işlem adımlarından biri değildir?
lir.
II. Başarılan her kademeden sonra davranış pekiş- A) Yeni davranış oluşuncaya kadar bireye geribildi-
tirilebilir. rim verilmesi
III. Program süreci eşit zorluk düzeyi davranışların B) Kazandırılacak hedef davranışın açıkça tanım-
öğretilmesine dayanır. lanması
C) Bireyin hedef davranışa ait performans düzeyinin
ifadelerinden hangileri doğrudur? belirlenmesi
D) Hedef davranışa götürecek davranış basamakla-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III rının belirlenmesi
E) Hedef davranışla ilgisi olmayan davranışların ce-
D) I ve II E) II ve III zalandırılması

105
5. Kademeli yaklaştırma ile ilgili olarak; 7. Bir davranışın edimsel koşullanma yoluyla öğrenile-
bilmesi için bu davranışın pekiştirilmesi, davranışın
I. İstendik bir becerinin kolaydan zora doğru öğre- pekiştirilebilmesi için de en az bir kez yapılması ge-
timinde kullanılır. rekir.
II. Programlamada artan oranlı pekiştirme tarifesi Buna göre, çocuğuna pekiştirme yoluyla palto-
kullanılabilir. sunu sağa sola fırlatmak yerine vestiyere asma
III. Programlamada süreç içinde öğretilecek davra- alışkanlığı kazandırmak isteyen, ancak çocuğu
nışların eşit zorluk düzeyinde olmasına özen paltosunu hiçbir zaman vestiyere asmadığı için
gösterilir. pekiştiremeyen bir annenin aşağıdaki teknikler-
den hangisini kullanması gerekir?
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) II. tip ceza
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II B) Ara verme
C) Kademeli yaklaşma
D) II ve III E) I, II ve III D) Karşıt tepki oluşturma
E) Gecikmeli koşullanma

6. Öğrencilerinin sınıf tartışmalarına katılmalarını an-

cak tartışmaların derste işlenen konuyla sınırlı kal-
masını isteyen bir öğretmen, bu amaçla önce öğren- 8. Bir futbol okulunda öğretmen okula yeni başlayan bir
cilerini konuyla ilgili konuşup konuşmadıklarına öğrencisine gol vuruşu yapmayı öğretmek amacıyla,
bakmaksızın her söz alışlarında, sınıfın çoğunluğu- ilk başlarda, topa yaptığı her düzgün vuruştan sonra
nun tartışmalara katıldığını gördükten sonra da sa- onu ödüllendirmiştir. Daha sonra sadece kalenin ya-
dece işlenen konuyla ilgili bir şeyler söylediklerinde kınından geçen vuruşlarını, en sonunda da sadece
ödüllendirir. kaleye isabet eden vuruşlarını ödüllendirmiştir.
Öğretmenin öğrencilerin sınıf tartışmalarına ka- Öğretmenin kullandığı teknik aşağıdakilerden
tılmalarını sağlamak için kullandığı teknik aşağı- hangisidir?
dakilerden hangisidir?
A) Aralıklı pekiştirme
A) Projektif B) Kademeli yaklaşma
B) Model oluşturma C) Davranış değiştirme
C) Tepkisel koşullanma D) Karşıt koşullanma
D) Alıştırma E) Sistematik duyarsızlaştırma
E) Kademeli yaklaşama

106
9. Bir futbol takımının teknik direktörü genç bir oyuncu- 11. Kademeli yaklaşma tekniğiyle öğrencisine yeni
sunun kalabalık seyirci kitlesi önünde rahat oynama- bir davranış kazandırmak isteyen bir öğretmen
sını sağlamak için, onu önce küçük bir seyirci gru- aşağıdaki yollardan hangisini izleyecektir?
bunun izlediği bir hazırlık maçında, sonra önemsiz
bir lig maçında, daha sonra da giderek daha fazla A) Hedef olarak belirlediği davranışa her seferinde
seyircinin izlediği önemli maçlarda oynatıp her sefe- biraz daha benzer davranışları, en sonunda da
rinde gösterdiği performansı sözel olarak pekiştir- sadece hedef davranışı pekiştirecektir.
miştir. B) Hedef davranışı uygun durumlarda sergilediğinde
Teknik direktörün bu uygulaması aşağıdakiler- öğrenciyi ödüllendirecek, sergilemediğinde ceza-
den hangisine bir örnektir? landıracaktır.
C) Başlangıçta öğrenciyi hedef davranışı her yapı-
A) Uyarıcı genellemesi şında pekiştirecek, daha sonra aynı pekiştireci
B) Olumlu pekiştirme elde edebilmesi için yapması gereken davranış
C) Alışma sayısını kademeli olarak artıracaktır.
D) Karşıt koşullama D) Hedef davranışı kazanıncaya kadar öğrenciyi sü-
E) Kademeli yaklaşma rekli, kazandıktan sonra aralıklı olarak pekiştire-
cektir.
E) Hedef davranışı sergilemesini, öğrencinin sevdiği
bir faaliyeti yapmasına izin verilmesinin ön koşulu
olarak kullanacaktır.

10. Beş yaşındaki çocuğuna gömleğini kendi başına

giymeyi öğretmeye çalışan bir anne, ona sırasıyla
önce gömleğin bir kolunu daha sonra da iki kolunu
birden giymeyi başardığında bir ödül verir. Çocuk 12. Bir güvercine daire şeklindeki bir panoyu gagasıyla
gömleği üzerine geçirmeyi öğrendikten sonra anne saatin ters yönünde döndürmeyi öğretmek isteyen
onu iliklemeyi başardığı her düğme için ödüllendir- bir hayvan terbiyecisi, güvercini önce panoya her
meye devam eder. yaklaştığında, daha sonra sırasıyla 45, 90, 180 de-
Örnekteki anne, çocuğuna gömleğini giymeyi rece çevirdiğinde, en sonunda da sadece 360 dere-
öğretmek için aşağıdakilerden hangisini kullan- ce çevirdiğinde yem vererek ödüllendirmektedir.
maktadır? Bu hayvan terbiyecisinin kullandığı davranış
kontrol tekniği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sistematik duyarsızlaştırma
B) Simgesel ödül biriktirme A) Kısmi pekiştirme
C) Kademeli yaklaşma B) Ayırt etme eğitimi
D) Karşıt koşullama C) Premack ilkesi
E) Söndürme D) Kademeli yaklaşma
E) Sabit oranlı pekiştirme

107
13. Bir ilkokulda görev yapan Psikolojik Danışman Neşe BATIL DAVRANIŞ
Hanım; birinci sınıf öğrencilerinin ailelerinin, çocukla-
rına ödev yaptırmakta sıkıntılar yaşadığını öğrenmiş- 1. Bir futbolcunun gol attığı bir maçta taktığı kolye-
tir. Neşe Hanım, ailelere “Çocuklarınıza ilk birkaç yi, daha sonraki maçlarda da mutlaka takması ve
gün, on dakika boyunca ödev yaptırın ve süre so- kolyeyi takmadan maça çıkmak istememesi aşa-
nunda onları istedikleri bir şeyle ödüllendirin. İlerle- ğıdaki kavramlardan hangisiyle en iyi açıklanabi-
yen günlerdeyse ödev yaptırma süresinde küçük ar- lir?
tışlar yapın ve çocuklarınızı ödüllendirerek devam
edin.” Önerisinde bulunmuştur. Bu yöntemin biraz
A) Batıl davranış
zaman alacağını ama sonunda çocukların, ödevlerini
B) Koşullu tepki
sorunsuzca yapabilecek hale gelecekleri de belirtil-
miştir. C) Genelleme
Buna göre Neşe Hanım’ın, ailelere önermiş oldu- D) Öğrenmenin aktarılması
ğu yöntem aşağıdakilerden hangisidir? E) Alışma

A) Çağrışımsal geçiş
B) Kademeli yaklaşma
C) Zıt tepki yöntemi
D) Bıktırma yöntemi
E) Eşik yöntemi

ZİNCİRLEME ÖĞRENME

1. Bir sirk gösterisinde; kedi yiyeceğe ulaşmak için bir

merdivenden çıkıp diğer bir merdivene tırmanmakta,
bir platformu aşağıya çekerek üzerinden geçmekte
daha sonra da tünelin içinden geçip pedala basarak 2. Arkadaşından aldığı kalemle girdiği bir sınavda çok
asansöre binmektedir. başarılı olan bir öğrenci, daha sonra girdiği sınavlar-
Kedinin bu aşamaları geçerek sonunda yiyeceğe da aynı kalemi kullanmıştır.
ulaşmasında aşağıdaki koşullanma yöntemlerin- Öğrencinin daha sonraki sınavlarda aynı kalemi
den hangisi kullanılmıştır? kullanması aşağıdakilerden hangisiyle açıklana-
bilir?
A) Zincirleme
B) Eşik yöntemi A) Davranış değiştirme
C) Olumsuz pekiştirme B) Batıl davranış
D) Değişken aralıklı pekiştirme C) Koşullu tepki
E) Dolaylı pekiştirme D) Ayırt etme
E) Öğrenmenin aktarılması

108
3. Üniversite öğrencisi Ahmet Bey, lacivert giydiği bir 5. Bir otobüsle okula giderken yaşlı bir hanıma yer verir
gün sınavdan düşük not almış, mezun olduktan son- ve o gün okuldaki zor sınavı çok iyi geçer. O günden
ra üzerinde lacivert bir gömlek varken girdiği müla- sonra Ebru ne zaman önemli bir sınavı olsa otobüste
katta başarısız olmuş ve işe alınmamış, yine lacivert büyüklerine yer vermeye özen gösterir.
gömlek giydiği bir gün kız arkadaşı yaptığı evlenme Ebru’nun bu davranışı aşağıdakilerden hangisine
teklifini reddetmiştir. Bu olaydan sonra Ahmet Bey örnektir?
yaşamı boyunca başarı ya da başarısızlığın söz ko-
nusu olabileceği durumlarda lacivert gömlek giymek- A) Araçsal davranış
ten ya da üzerinde lacivert bir şey bulundurmaktan B) İçgüdüsel davranış
kaçınmıştır.
C) Batıl davranış
Ahmet Bey’in başarı ya da başarısızlığın söz D) Tepkisel davranış
konusu olabileceği durumlarda lacivert bir giysi
E) Geçici davranış
giymekten kaçınmasını açıklamak üzere kullanı-
lan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Temel yükleme (atıf) hatası

B) Batıl davranış
C) Öğrenilmiş çaresizlik
D) Kaçınma
E) Kendini gerçekleştiren kehanet

6. Bir iş adamı, iş görüşmesi yapacağı kişileri etkilemek

için görüşmeye yeni aldığı şık bir takım elbiseyi giye-
4. Maçlara çıkarken sakal tıraşı olma gibi bir alışkanlığı
rek gitmiş, ancak görüşme başarısızlıkla sonuçlan-
olmayan bir futbolcu tıraş olup maça çıktığı bir gün
mıştır. Bu olaydan sonra bu iş adamı iş görüşmeleri-
çok başarılı bir performans sergilemiştir. Bu olaydan
ne giderken yeni bir şey giymemeye özellikle dikkat
sonra bu futbolcu maçlara çıkarken sakal tıraşı ol-
etmeye başlamıştır.
maya özellikle dikkat etmeye başlamıştır.
Edimsel koşullanma yaklaşımında, bu iş adamı-
Edimsel (operant) koşullanma yaklaşımında bu
nın iş görüşmelerine giderken yeni bir şey giy-
futbolcunun maçlara çıkarken sakal tıraşı olmaya
memeye özen göstermesi ne tür bir davranış ola-
özen göstermesi ne tür bir davranış olarak ad-
rak nitelendirilir?
landırılır?

A) Araçsal
A) Rasyonel
B) Tepkisel
B) Batıl
C) Batıl
C) Olumlu
D) Güdüsel
D) Güdüsel (motivasyonel)
E) Rasyonel
E) Tekrarlanan

109
 ARA VERME (TIME OUT) DAVRANIŞTA KONTRAST

1. Beş yaşındaki Ali tüm uyarılara rağmen sofrada
sürekli olarak konuşmaya, herkesin sözünü kesme-
ye ve küçük kardeşine sataşmaya devam eder. Bu-
nun üzerine annesi Ali’yi ilgisini çekebilecek hiçbir
nesnenin bulunmadığı bir odaya göndererek 10 da-
kika süreyle orada kalmasını söyler.
Ali’nin annesi aşağıdaki davranış kontrol ve de-
ğiştirme tekniklerinden hangisini kullanmakta-
dır?
1. Evde istediklerini ağlayarak yaptırabilen bir çocuk,
okula başladıktan kısa bir süre içinde aynı davranı-
şın işe yaramadığını öğrenir ve okulda istediklerini
ağlayarak yaptırmaktan vazgeçer. Buna karşın evde
ağlayarak istediklerini yaptırmaya çalışma sıklığında
bir artma görülür.
Çocuğun evde isteklerini ağlayarak yaptırmaya
çalışmasının sıklığındaki artış aşağıdakilerden
hangisiyle açıklanabilir?

A) Sönmeye tabi tutma A) Davranışta kontrast

B) Ara verme B) Sınama-yanılma
C) Şekillendirme C) İkinci derece koşullama
D) Olumsuz pekiştirme D) Sezgisel öğrenme
E) Kademeli yaklaşma E) Psikolojik tepkisellik

2. Aşağıdakilerden hangisi davranışta kontrasta

örnektir?

A) Okulda arkadaşlarıyla birlikteyken şikayet etme-

den sebze yemeklerini yiyen bir çocuğun evde
sebze yemeyi reddetmesi
B) Patronu yanındayken müşterilere oldukça nazik
davranan bir tezgahtarın yalnızken müşterilere
kaba davranması
C) Evde oldukça saldırgan olan okulda ise cezalan-
dırıldığı için aynı davranışları yapamayan bir ço-
cuğun evde bu davranışları yapma sıklık ve sü-
2. İstenmeyen davranış karşısında bu tepkiyi
resinin artması
azaltmak için cezaya alternatif olarak kullanılma-
D) İngilizce dersini sorun çıkarmadan dinleyen bir
sı önerilen teknik aşağıdakilerden hangisidir?
öğrencinin matematik dersinde yaramazlık yap-
ması
A) Karşıt koşullanma (counterconditioning)
E) Evde oldukça küfürlü konuşmasına izin verilen
B) Ara verme (time out) ancak okula başladıktan sonra küfürlü konuştu-
C) Davranışı pekiştirme ğunda öğretmeni tarafından cezalandırılan bir
D) Olumsuz pekiştirme çocuğun hem evde hem de okulda küfürlü ko-
E) Olumlu transfer nuşma davranışının sıklığının artması

110
3. Evde midesi bulanıyormuş gibi rol yaparak sevmedi-
ği yemekleri yemekten kurtulan Caner, yeni başladı-
ğı anaokulunda da sevmediği yemekleri yememek
için midesi bulanıyormuş gibi yapmış ancak öğret-
meninin taviz vermemesi nedeniyle okulda bu dav-
ranışı sönmeye başlamıştır.
ALIŞKANLIK
1. Trafiğin çok yoğun olduğu bir kavşağa trafik ışıkları
konmuş, ancak sürekli olarak bu yolu kullanan sürü-
cüler ışığı fark etmedikleri için ilk günlerde birçok tra-
fik kazası olmuştur.

Bu durumda, kısa dönemde, Caner’in evde mide Yolu sürekli kullanan sürücülerin trafik ışıklarını
bulantısı rolü yapma davranışında ne tür bir de- fark etmemeleri aşağıdakilerden hangisiyle açık-
ğişiklik beklenir? lanabilir?

A) Okulda sönmeye tabi tutulması nedeniyle bu dav- A) Duyarsızlaşma

ranışın evdeki yoğunluğunda da bir azalma ola-
B) Genelleme
caktır.
C) Sönme
B) Davranışta kontrast süreci nedeniyle bu davranı-
D) Farkındalık
şın evdeki yoğunluğunda bir artış gözlenecektir.
E) Alışkanlık
C) Okulda sönmeye başlamasının hemen ardından
bu davranışın evdeki yoğunluğunda kararsız de-
ğişmeler olacaktır.
D) Evdeki pekiştirme örüntüsünün değişmemesi ne-
deniyle bu davranışın evdeki yoğunluğunda bir
değişme olmayacaktır.
E) Pekiştirilmeye devam edilmesi nedeniyle bu dav-
ranışın evdeki yoğunluğu artacaktır.

2. İşine giderken kullandığı yolda tamirat başlaması

nedeniyle bir hafta boyunca daha uzun olan bir baş-
ka yolu kullanmak zorunda olan bir sürücü, tamirat
bittiği halde uzun yolu kullanmaya devam ettiğini fark
etmiştir.

Sürücünün uzun yolu kullanmaya devam etmesi

aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Duyarlılık kazanma
B) Alışkanlık kazanma
C) İkinci derece koşullanma
D) Gizil öğrenme
E) Olumsuz öğrenme

111
3. Bir alışveriş merkezinde dolaşan Ayfer, bozuk oldu- 5. Geceleri genellikle televizyon izleyen Elif Hanım
ğu için hareketsiz durumdaki yürüyen merdivene ilk izleyeceği uygun bir programın olmadığı bir gece te-
adımını sanki merdiven yürüyormuş gibi attığını fark levizyon izlemek yerine kitap okumayı tercih etmiştir.
eder. Bir süre sonra uykusu gelen Elif Hanım yatak odası-
na doğru yönelirken televizyon açık olmadığı halde
Ayfer’in bu davranışı aşağıdakilerden hangisinin uzaktan kumanda aletini alarak televizyonu kapat-
sonucudur? maya çalıştığını fark etmiştir.
Elif Hanım’ın açık olmadığı halde televizyonu
A) Alışkanlık kapatmaya çalışması aşağıdakilerden hangisiyle
B) Gizil öğrenme açıklanabilir?
C) Öğrenmenin aktarılması
D) Algısal yanılsama A) Öğrenmenin aktarılması
E) Alışma B) Alışkanlık
C) Tepkisel koşullama
D) Alışma
E) Duyarlılaşma

4. Ayşegül Hanım akşam evdeyken elektrikler kesilmiş-

tir. O akşam dışarı çıkmayı planlayan Ayşegül Ha-
nım hangi odaların ışıklarının açık olduğunu bilme-
diğini fark etmiştir. Odaların düğmelerini kontrol et-
miş ancak hangi yöne doğru açıldıklarını hatırlaya-
madığını görmüştür. Emin olmak için odalara ilk kez
giriyormuş gibi yapıp düğmelere basmış, böylelikle
düğmeler hangi yöne doğru basılı olduklarında ışığın
açık olduğundan aşağı yukarı emin olmuştur.
Ayşegül Hanım hangi odaların ışıklarının açık
olduğunu anlamak için bilmeden, öğrenmeyle il-
gili aşağıdaki süreçlerin hangisinden yararlan-
mıştır?

A) Algısal kurulum
B) Duyarlılaşma
C) Alışma
D) Öğrenmenin olumlu aktarımı
E) Alışkanlık

112
 KAÇMA – KAÇINMA 3. Babası tarafından sürekli olarak azarlanan Tolga, ne
yaparsa yapsın durum değişmemekte, babası bir
1. Anaokulu öğrencisi Çiçek bir sabah uyandığında bahane bulup kendisini azarlamaktadır. Tolga okul-
okula gitmek istemediğini söylemiş ve ağlamaya daki başarısından söz ettiği bir akşam babasının
başlamıştır. Böyle bir durumla ilk kez karşılaşan an- kendisini azarlamadığını fark eder. Bu olaydan sonra
ne ve baba okula giderek Çiçek’in öğretmeniyle gö- Tolga azardan kurtulmak için babasına okulda yaşa-
rüştüklerinde, bir gün önce öğretmeninin Çiçek’i dığı gerçek olmayan bir başarıdan söz eder.
azarladığını öğrenmişlerdir. Tolga’nın babasına yalan söylemesi aşağıdaki-
Çiçek’in okula gitmek istememesi, aşağıdakiler- lerden hangisine örnek olabilir?
den hangisiyle açıklanabilir?
A) Babasının azarlama davranışını bastırdığı için iti-
A) Birden fazla uyarıcıya koşullanma ci uyarıcıyla davranış kontrolü
B) Uyarıcı-tepki bitişikliği B) Azar işitmemeyi sağlamaya yönelik olduğu için
kaçma
C) Olumsuz davranışın pekiştirilmesi
C) Babasının azarlama davranışını ortadan kaldır-
D) Kaçınma davranışı
maya yönelik olduğu için sönmeye tabi tutma
E) Ayırt etme
D) Azar işitmemeyi sağlamaya yönelik olduğu için
kaçınma
E) Azardan kurtulmasını sağladığı için olumlu pekiş-
tirme

2. Kaçınma davranışının kazanılmasında, edimsel

koşullanmayla ilgili;
I. Kademeli yaklaşma
II. Ayırt etme
III. Olumsuz pekiştirme
IV. Sönme
süreçlerinden hangileri rol oynar?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) II ve IV E) III ve IV

113
6.ÜNİTE : GİZİL ÖĞRENME İŞARET 3. Ev işi yaparken bir yandan yüksek sesle ders çalı-
şan psikoloji öğrencisi kızının söylediklerini işiten bir
GESTALT KURAMI (TOLMAN) ev hanımı, birkaç gün sonra izlediği bir yarışma
programında sorulan “Tepkisel koşullanma ile şu
1. Bir deneyde fareler iki gruba ayrılmış ve sadece isimlerden hangisini eşleştirirsiniz?” sorusuna doğru
birinci grup farelerin deneyin yapılacağı labirentte yanıt verdiğini fark ederek şaşırmıştır.
önceden dolaşmasına izin verilmiştir. Daha sonra, Ev hanımının yarışma sorusuna doğru yanıt
labirentin sonuna yiyecek konulmuş ve iki grup fare vermesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi-
de labirente bırakılmıştır. Deneyin sonunda, daha lir?
önce labirentte dolaşmasına izin verilen farelerin yi-
yeceğe daha hızlı ulaştığı gözlenmiştir. A) Duyarlılaşma
Önceden labirentte dolaşmasına izin verilen fare- B) Kendini gerçekleştiren kehanet
lerin ödüle daha hızlı ulaşması, aşağıdakilerden C) Algıda seçicilik
hangisinin önemini ortaya koymaktadır? D) Kavrama yoluyla öğrenme
E) Gizil öğrenme
A) Tepki genellemesi
B) Kendiliğinden geri gelme
C) Gizil öğrenme
D) Pekiştirme
E) Ayırt etmeyi öğrenme

4. Turist olarak gittiği bir şehrin turistik yerlerini bir hafta

2. Televizyondaki reklamları hiçbir zaman dikkatle iz- boyunca toplu taşıma araçlarını kullanarak dolaşan
lemeyen bir kişi, bir gün kendi kendine bir reklam bir kişi, yıllar sonra bir soruşturma yürütmek için git-
filminin müziğini sözleriyle birlikte tekrarlamaya baş- tiği bu şehirde kaldığı otelden soruşturmanın yürütü-
lamıştır. leceği daireye ve gidilmesi gereken diğer yerlere gi-
Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi- den yolları, kendisiyle birlikte gelen diğer müfettişe
lir? göre daha kolay bulabildiğini fark eder.
Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabi-
A) Reklamların çoğunun müzikli olmasıyla lir?
B) Yetişkinlikte öğrenmenin çok hızlı bir biçimde
gerçekleşebilmesiyle A) Serbest çağrışım yoluyla hatırlama
C) Bazı reklam filmlerinin birçok kanalda yayınlan- B) Öğrenmenin aktarılması
masıyla C) Gizil öğrenme
D) Reklam müziklerinin çok hareketli olmasıyla D) İpucu bağımlı hatırlama
E) Bazı öğrenmelerin, bilinçli bir çaba gösterilmeden E) Yer öğrenme yeteneği
gerçekleşmesiyle

114
5. Üniversiteye yeni başlayan bir öğrenci üst sınıftaki 7. Kibrit kutularıyla şekiller oluşturma oyununu çok
bir arkadaşından, oldukça büyük olan yerleşkeyi seven beş yaşındaki Ahmet, kendisine verilen aynı
kendisine tanıtmasını ister. Arkadaşı birkaç önemli renk ve büyüklükte; fakat farklı bir marka yazı taşı-
yeri gösterdikten sonra, “Yerleşkede bir süre yaşa- yan kibrit kutusunu “Bu farklı.” diye kabul etmemiştir.
dıktan sonra gerektiğinde aradığın her yeri elinle Ahmet’in okuma yazma bilmemesine rağmen,
koymuş gibi bulabildiğini görüp şaşıracaksın.” der. kibrit kutusunun farklı olduğunu anlaması öğ-
Arkadaşının bu öğrenciye söyledikleri, yer öğ- renme kuramlarından hangisine bir örnektir?
renmeyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisinin
doğru olduğuna işaret etmektedir? A) İnsancıl öğrenme
B) Uyarıcı-tepki zinciri oluşturma
A) Yer öğrenmede aralıklı öğrenme çok önemli bir C) Sosyal öğrenme
rol oynar. D) Gizil (örtük) öğrenme
B) Yer öğrenmede parçalara bölerek öğrenme bütün E) Uyarıcı-tepki bağı kurarak öğrenme
halinde öğrenmeden daha etkili bir stratejidir.
C) Yer öğrenmenin önemli bir bölümü farkına varıl-
madan gerçekleşir.
D) Bir yeri öğrenmek o yerle ilgili bir yaşantı olma-
dıkça çok güçtür.
E) Aceleye getirme yer öğrenmeyi güçleştirir.

6. Çalışmak için ailesinden ayrılarak başka bir kente

8. Bir gezi sırasında arkadaşlarının ısrarı üzerine, söz-
yerleşen bir genç, evde yemek pişirmeye başlayınca
lerini tam olarak bilmediğini düşündüğü, son günlerin
daha önce hiç yemek pişirmediği ve yemek pişirmeyi
popüler bir şarkısını onlarla birlikte söyleyen bir kişi,
öğrenmek için özel bir çaba göstermediği halde bir-
şarkı bitince şarkının sözlerini baştan sona kadar
çok yemeğin nasıl pişirilebileceğini biraz bildiğini fark
eksiksiz söyleyebildiğini hayretle fark eder.
eder.
Bu kişinin şarkının sözlerini farkında olmadan
Bu gencini çok iyi olmasa da birçok yemeğin
öğrenmiş olması aşağıdakilerden hangisiyle
nasıl pişirildiğini bilmesi aşağıdakilerden hangi-
açıklanabilir?
sinin sonucu olabilir?

A) İç kaynaklı pekiştirme
A) Kendiliğinden geri gelme
B) Bilinçaltı
B) Edimsel koşullanma
C) Bilişsel öğrenme
C) Örtük (gizil) öğrenme
D) Örtük (gizil) öğrenme
D) Deneme-yanılmayla öğrenme
E) Öğrenmenin aktarılması
E) Otomatik kodlama

115
9. Uçaklara meraklı olduğu için sık sık havalimanına
giderek uçak seyreden bir kişi, bir gün bir arkadaşını
karşılamak için gittiği havalimanına girer girmez da-
ha önce nerede olduğuna hiç dikkat etmediği halde
yolcu çıkış kapısına doğru yöneldiğini ve kapıyı ko-
layca bulduğunu görerek şaşırmıştır.
Bu kişinin yolcu çıkış kapısını kolayca bulması
aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
11. Her gün aynı otobüse binerek aynı güzergahtan
evine giden bir birey, güzergah üzerindeki otobüs
yazıhanelerin yerlerini, dikkat etmemesine rağmen
öğrenmiştir.
Bu bireyin daha önce hiç bilet almadığı yazıha-
nenin yerini kolayca bulabilmesi aşağıdakilerden
hangisine örnektir?

A) Bazı bireylerin diğerlerine nazaran çok daha ko- A) Örtük öğrenme

lay öğrenmesiyle B) Uyarıcı genellemesi
B) Bir yeri tanımak için oraya birkaç kez gitmenin C) Kavrayarak öğrenme
yeterli olmasıyla D) Tepki genellemesi
C) Bireylerin neleri bildiklerini kolayca unutmalarıyla E) Akıl yürütme
D) Havalimanlarının genellikle birbirlerine benzeme-
siyle
E) Bazı öğrenmelerin farkında olmadan kendiliğin-
den gerçekleşmesiyle

10. Evinden işine giderken yol üzerindeki sokakların

12. Bir gencin hiç yemek pişirmediği halde zaman za-
isimlerine hiç dikkat etmeyen bir kişi kendisine soru- man mutfakta yemek pişiren annesiyle sohbet eder-
lan bir adresi rahatlıkla tarif edebildiğini görerek şa-
ken farkına varmadan yemek pişirme hakkında bazı
şırmıştır. bilgiler edinmiş olması mümkündür.
Bu kişinin adresi tarif etmede gösterdiği bek-
lenmedik başarısı aşağıdakilerden hangisiyle
Bu durum aşağıdaki öğrenme türlerinden hangi-
açıklanabilir?
sine örnek olabilir?

A) Kavrama yoluyla öğrenme

A) Gizil (örtük) öğrenme
B) Gestalt öğrenme
B) Klasik koşullanma
C) Hazırbulunuşluk
C) Kavrama yoluyla öğrenme
D) Algısal set
D) Edimsel (operant) koşullanma
E) Gizil öğrenme
E) Sınama – yanılma

116
13. Umut yıl sonu etkinlikleri için öğretmenin kendisine
verdiği şiiri ezberlemeye çalışmaktadır. Akşamları ai-
le fertlerine bu şiiri okuyarak prova yapar. Bir gün yi-
ne şiiri ailesine okurken bir mısrada takılır. O sırada
dört yaşındaki kardeşi Damla, abisinin hatırlayama-
dığı o mısrayı birden söyler.

Damla’nın, abisinin hatırlayamadığı mısrayı söy-

lemesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır?

A) Çağrışım yoluyla öğrenme

B) Özümseme
C) Davranışçı öğrenme
D) Gizil öğrenme
E) Kodlama

117
 7.ÜNİTE : SOSYAL ÖĞRENME 3. Bir öğretmen, sınıf içindeki davranışlarıyla öğrencile-
rine olumlu örnekler oluşturmaya çalışmakta ve yeri
geldikçe bu davranışlarının nedenlerini de açıkla-
SOSYAL ÖĞRENME GENEL maktadır.
Öğretmenin bu davranışı, aşağıdaki öğrenme
1. “Kır atın yanında duran ya huyundan ya suyundan” yaklaşımlarından hangisini benimsemiş olduğu-
özdeyişi aşağıdaki kuramlardan hangisinin ço- nu gösterir?
cukların yeni davranışları nasıl edindiklerine iliş-
kin açıklamalarını desteklemektedir? A) Bireyin davranışlarını pekiştirme yoluyla kazan-
dığını savunan edimsel (operant) koşullanma
A) Gestalt öğrenme yaklaşımı
B) Sosyal öğrenme B) Düşünme süreçlerine ağırlık veren bilişsel öğ-
C) Tepkisel koşullanma renme yaklaşımı
D) Edimsel koşullanma C) Bireyin modelden öğrendiğini savunan sosyal öğ-
E) Bilişsel öğrenme renme yaklaşımı
D) Bireyin genetik özelliklerinin, davranışlarını belir-
lediğini savunan biyolojik yaklaşım
E) Bireyin, davranışlarını tepkisel koşullanma yoluy-
la kazandığını savunan klasik (tepkisel) koşul-
lanma yaklaşımı

2. Aşağıdakilerden hangisi Bandura’nın sosyal

öğrenme kuramına uygun bir öğrenmedir? 4. “Anasına bak kızını al” şeklindeki özdeyişte aşağı-
daki öğrenme türlerinden hangisinin önemine
dikkat çekilmektedir?
A) Atletin, çekici doğru biçimde fırlatması
B) Atletin yarışın başında yavaş, sonuna doğru hızlı
koşması A) Model alma yoluyla öğrenme
C) Basketbolcunun, antrenörü gibi basket atması B) Tepkisel koşullanma
D) Kalecinin atılan topu yakalaması ve golü engel- C) Kavrama yoluyla öğrenme
lemesi D) Bilişsel öğrenme
E) Futbolcunun kurallara uygun oynaması E) Deneme-yanılma yoluyla öğrenme

118
5. Çocuğuna kitap okuma alışkanlığı kazandırmak 7. Bir öğrenci, çantasını çok sevdiği bir öğretmeni gibi
isteyen ancak bunu başaramayan bir baba, okul köşesinden tutarak taşımaya başlamıştır.
rehberlik servisine gitmiştir. Rehberlik uzmanı, diğer Öğrencideki davranış aşağıdakilerden hangisine
önerilerin yanı sıra, babaya “Evde kitap okuyarak bir örnektir?
çocuğunuza örnek olun.” demiştir.
Bu öneri aşağıdaki öğrenme kuramlarından han- A) Deneme-yanılma yoluyla öğrenme
gisiyle açıklanabilir? B) Gestalt öğrenme
C) Edimsel (operant) koşullanma
A) Gestalt öğrenme D) Modelden öğrenme
B) Bilişsel öğrenme E) Klasik (tepkisel) koşullanma
C) Sosyal öğrenme
D) Edimsel koşullanma
E) Klasik koşullanma

8. Çocukların şiddet içerikli film veya dizilerin kahra-

manlarını izleyerek olumlu ya da olumsuz birçok
6. Bir çocuğun çizgi film kahramanı Süpermen gibi davranış öğrendikleri iddia edilmektedir.
davranması aşağıdaki öğrenme türlerinden han- Bu iddia aşağıdaki yaklaşımlardan hangisinin
gisiyle açıklanır? öngörüleriyle tutarlıdır?

A) Bilişsel öğrenme A) Tepkisel koşullanma

B) Tepkisel (klasik) koşullanma B) Bilişsel öğrenme
C) Örtük (gizil) öğrenme C) Edimsel koşullanma
D) Edimsel (operant) koşullanma D) Gestalt öğrenme
E) Model alma yoluyla öğrenme E) Sosyal öğrenme

119
9. Ablasının tırnağı kesilirken canının yandığına tanık 11. Aycan, öğretmenlerinden birinin derste yeterince
olan Ali, sıra kendisine geldiğinde tırnağını kestir- istekli ve heyecanlı olmadığı halde öğrencilerinden
memek için uzun süre direnmiştir. istekli ve heyecanlı olmalarını beklediği görüşünde-
Canının yanacağını düşünerek Ali’nin tırnağını dir.
kestirmemeye direnmesi aşağıdaki kavramlardan Aycan’ın bu görüşüne göre, öğretmenin hangi
hangisiyle açıklanabilir? öğrenme kuramının öngörülerine uygun dav-
ranmadığı söylenebilir?
A) II. tip ceza
B) Dolaylı öğrenme A) Bilgiyi işleme kuramı
C) Gölgeleme B) Sosyal öğrenme kuramı
D) Olumsuz pekiştireç C) Klasik koşullanma
E) Tepki genellemesi D) Edimsel koşullanma
E) Gestalt öğrenme

12. Ceren annesini kek yaparken izlemiştir. Birkaç hafta

10. Yılan korkusu çoğu zaman, bireyin yılanla yüz yüze
gelmesiyle değil yılanla karşılaşan kişilerin dehşete
kapılmasını izlemesi sonucu oluşur.
Bu durum aşağıdaki öğrenme türlerinden hangi-
sine bir örnek oluşturabilir?
sonra arkadaşlarını eve davet ettiğinde onlara ken-
disi kek yapmıştır. Annesi yaptığı keki çok beğendi-
ğini söyleyerek Ceren’i arkadaşlarının yanında öv-
müştür. Annesinin bu davranışından sonra Ceren
daha sık kek yapmaya başlamıştır.
Buna göre, Ceren sırasıyla hangi öğrenme süreç-
lerini yaşamıştır?

A) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme A) Sosyal öğrenme-edimsel öğrenme

B) Edimsel koşullanma yoluyla öğrenme B) Bilişsel öğrenme-tepkisel koşullanma
C) Örtük (gizil) öğrenme C) Sosyal öğrenme-tepkisel koşullanma
D) Kavrayarak öğrenme D) Tepkisel koşullanma-edimsel koşullanma
E) Dolaylı öğrenme E) Bilişsel öğrenme-sosyal öğrenme

120
13. Evde canı istediğinde yemeğini bitirmeden kalkan
Ali, anaokuluna başladığı ilk günlerde, kahvaltısını
bitirmeden masadan kalkan arkadaşı Kerim’in, öğ-
retmen tarafından uyarıldığını görmüştür. Bundan
sonra anaokulundayken hiçbir zaman yemeğini bi-
tirmeden masadan kalkmamıştır. Ancak evdeyken
yine canı istediğinde kahvaltısını bitirmeden sofra-
dan kalkmaya devam etmiştir.
Ali’nin bu iki davranışı aşağıdakilerden hangi-
sinde verilen iki süreçle açıklanır?
15. Köpekten korkan Ayşe, bir arkadaşının evine ders
çalışmaya gider, eve girdiğinde içeride köpek oldu-
ğunu görünce eve girmek istemez ama arkadaşı
kalması için ısrar eder. Daha sonra arkadaşının
korkmadan köpekle oynadığını gözlemler. Bunun
üzerine Ayşe kendisinin de korkmadan köpeği seve-
bileceğini düşünür ve köpeğe dokunmaya başlar.
Ayşe’nin, arkadaşını gözlemleyerek köpek kor-
kusundan kurtulması aşağıdakilerden hangisi ile
açıklanabilir?

A) Tepkisel(klasik) koşullanma- sınama yanılma yo- A) Dolaylı öğrenme

luyla öğrenme B) Ayırt etme
B) Gözlem yoluyla öğrenme-ayırt etmeyi öğrenme C) Olumsuz pekiştirme
C) Örtük (gizil) öğrenme-bilişsel öğrenme D) Olumlu pekiştirme
D) Dolaylı öğrenme-kavrayarak öğrenme E) Bastırma
E) Gözlem yoluyla öğrenme-edimsel öğrenme

14. Bir öğretmen, oğlunun saldırgan davranışlarını fizik-

sel şiddet yoluyla bastırmak isteyen bir babaya,
kendisinin de saldırgan bir model oluşturduğu için bu
tür davranışların azalmasına değil artmasına yol
açacağını açıklamaktadır. 16. Aşağıdaki davranışlardan hangisinin model alma
Öğretmenin bu görüşü aşağıdaki öğrenme ku- (sosyal bilişsel öğrenme) yoluyla öğrenilmesi
ramlarından hangisi ile açıklanabilir? söz konusu değildir?

A) Anlamlı öğrenme A) İnsanlara karşı saygılı olma

B) Edimsel (operant) koşullanma B) Düzenli ödev yapma
C) Gestalt öğrenme C) Güçlükler karşısında yılmama
D) Tepkisel (klasik) koşullanma D) Özgün besteler yapma
E) Sosyal öğrenme E) Kendi davranışlarının sorumluluğunu üstlenme

121
17. Tüm çabalarına rağmen çocuğuna sebze yedirmeyi
“başaramayan bir anne, bu konuda ısrarcı olmaktan
vazgeçmiştir. Ancak yuvaya başlamasından kısa bir
süre sonra çocuğun beslenme saatinde diğer çocuk-
larla birlikte sebze yediğini öğrenmiş ve evde önüne
koyduğu sebze yemeğini itiraz etmeden bitirdiğini
görmüştür.
Çocuğun hem yuvada hem de evde sebze yeme-
ye başlaması aşağıdakilerden hangisiyle en iyi
açıklanabilir?
A) Yuvada tüm çocukların kurallara uyma zorunda
olmasıyla
B) Annenin evde uygun olmayan bir disiplin yöntemi
uygulamasıyla
C) Yuvada kendisine istediği zaman yemek verilme-
diği için beslenme saatlerinde acıkmış olmasıyla
D) Çocuğun diğer çocukları model alarak sebze ye-
meyi öğrenmesiyle
E) Yuvada sebze yemeklerinin çocuğun daha çok
seveceği biçimde pişirilmesiyle
20. Bir baba çocuklarına sürekli olarak yemeğe oturma-
18. Sınıfındaki tüm öğrencileri derste yürütülen tar-
tışmalara katılmaya özendirmek (motive etmek)
isteyen bir öğretmen, sosyal öğrenme kuramla-
rına göre aşağıdaki yollardan hangisine başvur-
malıdır?
A) Sınıfta küçük tartışma grupları oluşturarak öğren-
cilere tartışma alışkanlığı kazandırmak
B) Öğrenciler arasında olumlu sosyal bağlar oluş-
turmaya çalışmak
C) Tartışmaya katılan öğrencileri diğer öğrenciler
için model oluşturacak biçimde ödüllendirmek
D) Tüm öğrencilerin ilgisini çekebilecek ilginç tartış-
ma konuları bulmak
E) Tartışmalara katılmayan öğrencilere ısrarla gö-
rüşlerini sorarak yavaş yavaş tartışmaya katılma-
ya alıştırmak
19. Ayşe’nin öğretmen olan anne ve babası akşamları
sürekli olarak evde ders hazırlamakta bu nedenle
Ayşe kendilerinden bir şey istediğinde zaman zaman
“Ders çalışıyorum, şimdi olmaz.” demektedirler. Bir
gün küçük kardeşi Hazan, Ayşe’den su istediğinde,
Ayşe elindeki kağıtları göstererek “Şimdi olmaz, ders
çalışıyorum.” der.
Ayşe’nin küçük kardeşine verdiği yanıta dayana-
rak sosyal öğrenme kuramına göre aşağıdaki
sonuçlardan hangisine varılabilir?
A) Yaşça büyük olanlar kendilerinden küçük olanla-
rın isteklerine kolayca “Hayır” diyebilirler.
B) Çocuklar bazı davranışları model alma yoluyla
öğrenirler.
C) Anne-babalar çocuklarının isteklerine karşı du-
yarlı olmalıdır.
D) Çocuklar bazı davranışları olumsuz pekiştirme
yoluyla öğrenirler.
E) Bastırılan bir davranış ortam uygun olduğunda
tekrar ortaya çıkar.
dan önce el yıkamanın yararlarından söz etmekte,
ancak kendisi yemeğe oturmadan önce hemen he-
men hiç el yıkamamaktadır.
Sosyal öğrenme kuramına göre çocukların ye-
meğe oturmadan önce el yıkamaya ilişkin davra-
nışlarının nasıl olması beklenir?
A) Ne el yıkamanın yararlarından söz edecek, ne de
el yıkayacaktır.
B) El yıkamanın yararlarından söz etmeyecek, an-
cak ellerini yıkayacaklardır.
C) Hem el yıkamanın yararlarından söz edecek hem
de ellerini yıkayacaklardır.
D) El yıkamanın yararlarından sürekli olarak söz
edecek, ara sıra da ellerini yıkayacaklardır.
E) El yıkamanın yararlarından sürekli olarak söz
edecek, ancak ellerini yıkamayacaklardır.
122
21. Otomobille gezmeyi çok seven beş yaşındaki Be- 23. İlkokul öğrencisi Derya, ödevlerini zamanında ve
ren’e babası doğum gününde akülü bir oyuncak ara- doğru yapan arkadaşlarına öğretmeninin kalem he-
ba almıştır. Beren oyuncak arabasına biner binmez diye ettiğini ve onlara “aferin” dediğini gördükten
emniyet kemerini takmıştır. sonra kendisi de her gün ödevlerini yapmak için da-
Beren’in bu davranışı aşağıdakilerden hangisiyle ha fazla çaba göstermeye başlamıştır.
en iyi açıklanır? Sosyal öğrenme kuramına göre, Derya’nın ödev-
lerini yapmaya başlaması aşağıdaki kavramlar-
A) İçgörüsel öğrenme dan hangisiyle açıklanır?
B) Anlamlı öğrenme
C) Gözlem yoluyla öğrenme A) Sembolleştirme
D) Tam öğrenme B) Dolaylı öğrenme
E) Çağrışım yoluyla öğrenme C) Dolaylı duygu
D) Öz yargılama
E) Öz yeterlilik

22. Sosyal öğrenme kuramına göre, bir anaokulunda

öğrencilerinin oyun oynadıktan sonra oyuncak- 24. “Büyünce ben de sigara içeceğim.” diyen Ali’ye ar-
ları toplama alışkanlığını model alma yoluyla ka- kadaşı; “öğretmenlerimiz, sigara çok zararlı içmeyin,
zanmalarını isteyen bir öğretmenin aşağıdakiler- diyorlar.” der. Ali ise arkadaşına; “Zararlı diyorlar
den hangisini yapması en etkili olur? ama kendileri içiyorlar. Eğer zararlı olsaydı kendileri
içmezlerdi.” diye karşılık verir.
A) Öğrencilerine toplanmayan oyuncakların kaybo- Ali’nin arkadaşına verdiği bu yanıt, çocukların
lacağını açıklamak istendik ya da istenmedik davranışlar edinme-
B) Öğrencilerine, oyuncakları toplamazlarsa anao- sinde aşağıdakilerden hangisinin önemini gös-
kulu müdürünün kendilerine kızacağını söylemek termektedir?
C) Oyuncakları toplamak istemeyen öğrencileri top-
lamaları için ikna etmeye çalışmak A) Olumsuz pekiştirme
D) Oyuncakları toplayan öğrencileri bahçeye çıkar- B) Karşıt tepki oluşturmanın
mak C) Tepki genellemesinin
E) Öğrencilerin oyuncaklarını toplarken birbirlerine D) Olumsuz aktarmanın
yardım etmelerini söylemek E) Model oluşturmanın

123
25. Aysun, köpekleri çok seven bir çocuktur. Ancak an- 27. Bir lisede Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni olarak
nesi son günlerde Aysun’un sokaktaki köpeklerden görev yapan Eda Hanım, genellikle dersinin ilk beş
uzak durmaya çalıştığını ve bir sokak köpeği ona dakikasında okuduğu bir kitabı öğrencileriyle payla-
yaklaştığında elini sımsıkı tuttuğunu hatta bazen ağ- şır. Eda Hanım'ın öğrencilerinden Aylin, öğretmeni-
lamaya başladığını fark eder. Bu durumu Aysun’un nin bu kadar çok kitap okumasına hayranlık duyar ve
anaokulu öğretmeniyle paylaşır. Bunun üzerine öğ- onun sınıfta paylaştığı her kitabı alıp okur.
retmen, Aysun’un sınıf arkadaşının daha önce bir
sokak köpeği tarafından ısırıldığını bu yüzden okul Buna göre Aylin'in kitap okuma davranışının
gezisi sırasında bir sokak köpeği gördüğünde çok artması aşağıdaki öğrenme kuramlarından han-
korkup ağladığını söylemiştir. gisiyle açıklanır?
Buna göre Aysun’un köpeklerden korkmaya baş-
laması, aşağıdaki psikoloji kuramlarından hangi- A) Klasik koşullanma
siyle açıklanır? B) Edimsel koşullanma
C) Bilgiyi işleme
A) Sosyal öğrenme D) Sosyal öğrenme
B) Ekolojik sistemler E) Gestalt
C) Psikanalitik
D) Davranışçı
E) Bilgi işleme

26. Bir öğretmen dersinde, “Bakınız, elektrikli testere

kullanırken belirli bir mesafede duruyorum. Böylece
testerenin kopması durumunda bana zarar vermesi-
ne engel olabilirim. Daha sonra keseceğim tahtayı
tutarken tahtanın bana yakın olan yerinden tutuyo-
rum. Tahtayı kesmek için yavaşça itiyorum. Hızlı
itersem testere kopabilir ve bana zarar verebilir.”
şeklinde açıklama yapmaktadır.
Buna göre, öğretmenin testere kullanımıyla ilgili
yapmış olduğu açıklamalar aşağıdaki kavramlar-
dan hangisiyle açıklanabilir?

A) Algıda seçicilik
B) Bilişsel modelleme
C) Bellekte tutma
D) Dikkat
E) Üretme

124
 DOLAYLI PEKİŞTİRME 3. Sosyal öğrenme sürecinde gözleyen kişinin dav-
ranışı kazanması, edinmesi ve uygulamasında
1. Yalçın yeni aldığı kırmızı beresiyle okula gelince, aşağıdakilerden hangisi diğerlerine göre daha
tüm dikkatleri üzerine toplamıştır. Birçok arkadaşı, etkilidir?
Yalçın’a beresinin çok güzel olduğunu söylemiştir.
Bu durumu izleyen Altan da, kendisine kırmızı bir A) Öğüt verme
bere almaya karar vermiştir. B) Dolaylı pekiştirme
Altan’ın kırmızı bere almaya karar vermesi aşa- C) Uyaran tepki bağı kurma
ğıdakilerden hangisiyle en iyi açıklanabilir? D) İçgörüsel öğrenme
E) Normatif yargı
A) Olumlu pekiştirme
B) Etki yasası
C) Dolaylı pekiştirme
D) Genelleme
E) Ayırt etme

2. Sekiz yaşındaki Bahar okulda yapılan deneme sına-

vında birinci olmuştur. Sınav sonuç belgesini baba-
sına getirince babası Bahar’ı kucaklamış öpmüş ve
aferin demiştir. Bunun üzerine 4 yaşındaki kardeşi
Hazan mutfakta bulduğu gazete parçasını getirerek
babasının kendisini öpmesini istemiştir.
Hazan’ın davranışı aşağıdaki öğrenme kavramla-
rından hangisiyle açıklanabilir?

A) Dolaylı pekiştirme
B) Duyarlılaşma
C) Olumsuz pekiştirme
D) İkincil pekiştireç
E) İçsel pekiştireç

125
 DOLAYLI CEZA 3.
1. Cemil, otomobiliyle yol alırken kısa bir süre önce
kendisini sollayarak geçen araç sürücüsünün bir po-
lis ekibi tarafından durdurulduğunu ve sürücüye ce-
za yazılmakta olduğunu görür. Bu durum, Cemil’in
yolun kalan kısmında otomobilini sürerken hız sınırı-
nı aşmamaya özel bir gayret göstermesine neden
olur.
Sosyal öğrenme kuramı açısından değerlendiril-
diğinde, Cemil’in bu davranışını en iyi açıklayan
kavram aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öz düzenleme B) Dolaylı ceza
C) Olumsuz pekiştirme D) Doğrudan ceza
E) Dolaylı duygu
2. Semra, ablası Yasemin’i model almakta ve onun
birçok davranışını taklit etmektedir. Ancak, ablasının
4.
aşırı makyaj yapması nedeniyle cildinin bozulduğuna
tanık olduğu için, hiç makyaj yapmamaktadır.
Semra’nın makyaj yapmaktan kaçınması aşağı-
dakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) Çocukların yaşı ilerledikçe, taklit ettikleri davranış
sayısı azalır.
B) Pekiştirilmeyen davranışın tekrarlanma olasılığı
azalır.
C) Çocuklar kendilerinden yaşça büyük olan herkesi
model almazlar.
D) İstenmeyen bir durumla sonuçlandığı görülen
davranışın taklit edilme olasılığı azalır.
E) Davranışın tekrarlanma olasılığı, onu yapan birey
için yarattığı sonuçlar tarafından kontrol edilir.
Abisini model alan Yahya onun birçok davranışının
yanı sıra sakal tıraşı olurken yaptığı davranışları da
eline tıraş makinesine benzer bir cisim alarak ayna-
nın karşısında taklit eder. Ancak abisinin iki gün üst
üste yüzünü kesip kan revan içinde kaldığına tanık
olduktan sonra onun tıraş olma davranışını taklit et-
meyi bırakır.
Bu örnek sosyal öğrenme kuramının hangi sayıt-
lısını doğrulamaktadır?
A) Pekiştirilmeyen bir davranış giderek zayıflar ve
sonuçta ortadan kalkar.
B) Çocukların gözledikleri davranışları taklit edip
etmeyeceklerini belirleyen etkenlerden biri de
model hakkındaki duygularıdır.
C) Çocukların kendileriyle aynı cinsiyetten olan kişi-
leri model alma olasılığı daha yüksektir.
D) Modelin sergilediği davranışların sonuçları, ço-
cukların bu davranışları taklit edip etmeyecekleri-
ni belirlemede önemli bir rol oynar.
E) Davranışların tekrarlanma olasılıkları kendi yarat-
tıkları sonuçlar tarafından kontrol edilir.
Dördüncü sınıf fen ve teknoloji dersinde bir öğrenci
öğretmenine “Işık yılı uzaklığına bir yılda mı gidilir?”
diye sormuştur. Ancak öğretmeni dersin akışını boz-
duğu gerekçesiyle öğrenciyi azarlamış ve sorusunu
dersten sonra sorması konusunda uyarmıştır. Bu du-
ruma tanık olan Zafer konuyla ilgili bir soru sormak
istediği halde, azar işitileceğinden korkarak soruyu
sormak için dersin sonunu beklemiştir.
Zafer’in sorusunu sormak için dersin bitmesini
beklemesi aşağıdakilerden hangisinin sonucu-
dur?
A) Olumsuz pekiştirme B) İkinci tip ceza
C) Ayırt etmeyi öğrenme D) Duyarlılaşma
E) Dolaylı ceza
126
5. Yapılan bir araştırmada, birinci grup çocuğa saldır-
gan davranışları sürekli ödüllendirilen, ikinci gruba
çocuğa saldırgan davranışları sürekli cezalandırılan
ve üçüncü grup çocuğa da saldırgan davranışları
önce ödüllendirilip sonra cezalandırılan modellerin
davranışları izletilmiştir. Daha sonra, üç grupta da
çocukların saldırgan davranışları ne kadar taklit et-
tikleri incelenmiştir. Sonuç olarak, sürekli ödüllendiri-
len modelleri izleyen çocukların saldırgan davranış-
ları taklit etme düzeyinin yüksek, sürekli cezalandırı-
lan modelleri izleyen çocukların taklit etme düzeyle-
rinin ise en düşük olduğu görülmüştür.
Buna araştırmada sürekli cezalandırılan grubu
izleyen çocukların saldırgan davranışları taklit
düzeylerinin en düşük olması sosyal öğrenme
kuramına göre aşağıdakilerden hangisiyle açık-
lanır?
DOLAYLI DUYGU
1. Çetin ve Mehmet evlerinin bahçesinde birlikte oynar-
larken duvarda büyük bir örümcek görmüşlerdir. Ön-
celeri örümcekten korkmayan Çetin, Mehmet’in çığ-
lık atarak eve doğru koştuğunu görünce bir süre du-
raklamış ve ardından o da çığlık atarak eve koşmuş-
tur. O günden sonra Çetin ne zaman örümcek görse
ortamdan koşarak uzaklaşmıştır.
Çetin’in örümceklerden korkmaya başlaması,
sosyal öğrenme kuramının aşağıdaki kavramla-
rından hangisiyle açıklanır?
A) Dolaylı pekiştirme B) Kendini düzenleme
C) Dolaylı duygu D) Dolaylı ceza
E) Kendini yargılama

A) Dolaylı ceza B) Dolaylı duygu

C) İçsel pekiştirme D) Olumsuz pekiştirme
E) Öz düzenleme

2. Üniversiteye yeni başlayan Mine, üst sınıfta okuyan

arkadaşlarından duydukları üzerine eğitim psikolojisi
dersinde başarılı olamayacağını düşünmeye başlar.
Bu düşüncenin yarattığı endişe ve korkuyla ikinci
dönem almaya başlayacağı derse karşı olumsuz bir
tutum geliştirir. Ancak dersi alıp konuları anlamaya
başladığında endişe ve korkusunun yersiz olduğunu
fark eder.

Sosyal öğrenme kuramına göre, Mine'nin dersi

almaya başlamadan derse karşı geliştirdiği tu-
tumu açıklayan kavram aşağıdakilerden hangisi-
dir?

A) Dolaylı pekiştirme
B) Dolaylı ceza
C) Dolaylı ödül
D) Dolaylı duygu
E) Dolaylı güdülenme

127
 MODELİN ÖZELLİKLERİ 3.
1. Sosyal öğrenme kuramlarına göre, çocukların göz-
ledikleri modellerin davranışlarını taklit edip etmeye-
cekleri birçok etken tarafından belirlenir. Bu etken-
lerden bir tanesi de modelin davranışlarının sonuçla-
rıdır.
Aşağıdaki ifadelerden hangisi bu duruma bir
örnek olabilir?
A) Ali’nin konuşma tarzı, çok sevdiği beden eğitimi
öğretmeninin konuşma tarzına benzemektedir.
B) Hasan, kendisine örnek aldığı abisinin sigara içti-
ği için hastalandığını duyunca sigara içmemeye
başlar.
C) Ayşe, küçük ablasından çok, büyük ablasının gi-
yim tarzının kendisine daha çok yakışacağını dü-
şünmektedir.
D) Genç bir futbolcu takıma girince, uzaktan hayran-
lık duyduğu tecrübeli takım arkadaşının kendini
beğenmiş tavırları karşısında ona öfke duymaya
başlamıştır.
E) Emre saçını, sevdiği bir pop şarkıcısının saçları-
na benzer şekilde kestirmektedir.
4.
2. Çocuklarda sosyal öğrenme süreci ile ilgili ola-
rak;
I. Modelin gerçek ya da hayali bir kişilik olması
mümkündür.
II. Dolaylı pekiştirme davranışın oluşma olasılığını
artırır.
III. Dolaylı ceza davranışın oluşma olasılığını azal-
tır.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
Sosyal öğrenme kuramına göre, bir çocuğun gözle-
diği modellerin davranışlarını taklit etme olasılığını
azaltan ya da artıran bir takım ekenler vardır.
Aşağıdaki örneklerden hangisinde bu etkenler-
den herhangi biri vurgulanmamaktadır?
A) Bir arkadaşının gitar çaldığı için popüler olduğu-
na tanık olan bir genç, gitar dersi almaya başlar.
B) Bir genç, saçlarını hayran olduğu bir pop yıldızı-
nın saçlarına benzer şekilde kestirir.
C) Sigara içen bir arkadaşının diğer arkadaşları ta-
rafından takdir edildiğini gören bir genç sigaraya
başlar.
D) Okula yeni başlayan bir çocuk arkadaşlarının
yemek almak için sıraya girdiklerini görünce ken-
disi de sıraya girer.
E) Zeynep’in konuşma tarzı ve konuşurken yaptığı
hareketler babasından çok annesine benzer.
Sosyal öğrenme kuramına göre, model alma yoluyla
öğrenme dikkat, hatırlama, tekrar ve güdülenme ol-
mak üzere dört adımda gerçekleşir. Bireyin hangi
modellerin davranışlarına dikkat edeceğini ve hangi
koşullarda dikkat ettiği davranışı sergilemek için gü-
düleneceğini belirleyen bazı etkenler vardır.
Aşağıdaki örneklerden hangisinde bu etkenler-
den herhangi birine vurgu yapılmamaktadır?
A) Okulun futbol takımında oynayan Emre takımla
sahaya çıkarken ünlü bir futbolcunun yaptığı ha-
reketlere benzer hareketler yapmaktadır.
B) Anaokuluna başladığı ilk gün yemeğini bitirme-
den masadan kalkan bir arkadaşının öğretmen
tarafından azarlandığına tanık olan Ezgi, okulun-
dayken hiçbir zaman yemeğini bitirmeden masa-
dan kalkmaz.
C) Okula yeni başlayan Gamze, öğretmen sınıfa
girdiğinde arkadaşlarının ayağa kalktığını görün-
ce kendisi de ayağa kalkar.
D) Kaza geçiren birine yardım eden bir kişinin her-
kesin ilgi odağı haline geldiğine tanık olan Cem,
ihtiyacı olan herkesin yardımına koşmaya başlar.
E) Burak’ın konuşma tarzı ve konuşurken yaptığı
hareketler annesinden çok babasına benzemek-
tedir.
128
5. Mevsimlik tarım işçilerinin çocuklarıyla yapılan ça- SOSYAL ÖĞRENME BASAMAKLARI
lışmada bir grup araştırmacı farklı bölgelerde çocuk-
lara “Büyüyünce ne olacaksın?” diye sormuş ve ço- 1. Anneannesini örgü örerken izleyen Duru, o yokken
cukların büyük çoğunluğunun “tarım işçisi” cevabını koltuğa oturup örgüyü eline almış, örgü örer gibi
verdiğini saptamıştır. Ancak yalnızca bir bölgede ço- davranmıştır. Onu gören annesi ve anneannesi güle-
cukların çoğunluğu doktor olmak istediğini ifade et- rek aferin demiştir. Bu olayda sosyal öğrenme kura-
miştir. Bu durumu irdeleyen araştırmacılar bir süre mının öngördüğü öğrenme süreçleri açıklanmıştır.
önce bu bölgeye gelen sağlık ekibinin içinde çocuk-
Bu süreçler, aşağıdakilerin hangisinde doğru
luğunda mevsimlik tarım işçisi olarak çalışan bir dok-
sırada verilmiştir?
torun yer aldığını öğrenmiştir.
Bu durum model almanın hangi özelliğiyle en iyi
A) Dikkat-Hatırlama-Uygulama-Güdüleme
açıklanabilir?
B) Dikkat-Tekrar-Güdüleme-Uygulama
C) Hatırlama-Uygulama-Taklit-Güdüleme
A) Dolaylı sonuçlar model almayı etkiler.
D) Hatırlama-Pekiştireç-Dikkat-Taklit
B) Gözlemciler, yeteneklerine uygun olduğunu dü-
E) Taklit-Pekiştireç-Uygulama-Hatırlama
şündükleri davranışı seçer.
C) Modelin olumlu kişilik özellikleri gözlemcinin algı-
sını olumlu etkiler.
D) Modele benzerlik, davranışın uygunluğuna işaret
eder.
E) Yüksek statülü modeller her koşulda örnek alınır.

2. Sosyal öğrenme kuramına göre, aşağıdakilerden

hangisi gözlem yoluyla öğrenmede rol oynayan
süreçlerden biri değildir?

A) Güdülenme
B) Tekrar
C) Zihinsel şema
D) Hatırlama
E) Dikkat

129
3. Can, ablası oyun hamuruyla arabalar yaparken onu 5. (I)Beden eğitimi dersinde takla atmayı öğrenen Ha-
izler. Ablası gibi, önce arabanın tekerleklerini ve run kendisinden önce takla atanları izlemektedir.
gövdesini yapmaya, sonra da bunları dikkatlice bir- (II)Takla atma sırası kendine yaklaştıkça takla atma-
leştirmeye çalışır. Ablasının oyun hamurundan yap- nın aşamalarını zihninde bir sıraya sokmaya çalış-
tığı renk renk arabaları kendisi de yapmak ister an- mıştır.
cak hamurlara sadece kabaca şekiller verebilir. (III)En sonunda takla atmayı beş basamak haline
getirmiş ve bu basamakları birkaç kez gözünde can-
Buna göre Can, gözlem yoluyla öğrenmenin landırmıştır.
hangi aşamasında zorluk yaşamaktadır? (IV)Sıra Harun’a geldiğinde bunu başarmanın kendi-
si için ne kadar önemli olduğunu düşünmüştür.
A) Dikkat (V)Elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışmıştır.
B) Akılda tutma
C) Zihinsel deneme Model alma yoluyla öğrenmenin “akılda tutma”
D) Uygulama aşaması metin içerisinde hangi cümlelerle belir-
E) Güdülenme tilmiştir?

A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) III ve IV
E) IV ve V

4. Sosyal öğrenme kuramı, öğrenmede farklı stratejile-

rin olması gerektiğini savunur. Bu stratejilerden birisi
de gözlem yoluyla öğrenmedir.

Aşağıdakilerden hangisinin gözlem yoluyla öğ- 6. Aşağıdakilerin hangisi Bandura’ya göre, gözlem
renmede yer alması beklenmez? yoluyla öğrenmeyi açıklayan süreçlerden biri
değildir?
A) Dikkat etme
B) Hatırda tutma A) Dikkat
C) Davranışı ortaya koyma B) Hatırlama
D) Güdülenme C) Davranışa dönüştürme
E) Uyarıcı-tepki bağı kurma D) Güdüleme
E) Kendini izleme

130
7. I. Ceyda’nın, yemek yapan annesini izlemesi
II. Burak’ın çay bardağını babası gibi tutması
III. Murat’ın yemek yapan annesine “Yemeğe tuz
koymayı unutma.” demesi
IV. Fatma’nın yemek programında yapılışını izlediği
tatlıyı ailesi için yapması
V. Ali’nin iştahının babası gibi açık olması
Yukarıdakilerden hangileri gözlem yoluyla öğ-
renmenin “yeniden üretme” ögesine örnektir?
A) I ve II B) II ve IV C) I, III ve V
D) II, III ve IV E) III, IV ve V
DOLAYLI ÖĞRENME KAPASİTESİ
1. Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Öğrenme Kura-
mı’nın “dolaylı öğrenme” kapasitesine bir örnek-
tir?
A) Ders çalışmayı seven bir lise öğrencisinin bütün
öğretmenleri tarafından sevilmesi
B) Sınıfa gelen okul müdürünün sorduğu zor sorular
nedeniyle öğrencilerin strese girmesi
C) Kendisine sorulan sorulara güler yüzle cevap
veren bir öğretmenin sınıfında derse katılımın
artması
D) Evdeki yaramazlıkları hoş görülen bir öğrencinin
aynı davranışları sınıfında da yapmaya devam
etmesi
E) Herkesin rahatlıkla konuştuğu bir sınıfta, çekin-
gen bir öğrencinin zamanla rahat konuşur hale
gelmesi
ÖZYETERLİLİK ALGISI
1. Aşağıdakilerden hangisi öğrenenin bir işi başa-
rabileceğine olan inancını ve güvenini ön plana
çıkaran öğrenme kuramıdır?
A) Vygotsky’nin kültürel-sosyal kuramı
B) Bandura’nın sosyal-bilişsel kuramı
C) Gagne’nin öğrenme kuramı
D) Piaget’in bilişsel gelişim kuramı
E) Skinner’ın operant koşullanma kuramı
2. Duygu, beden eğitimi dersinde manşet vurmayı öğ-
renmeye çalışmakta ancak hareketi, bir türlü olması
gerektiği gibi yapamamaktadır. Buna rağmen başa-
rısızlıktan yılmamakta ve sürekli olarak hareketi en
doğru şekilde yapmaya uğraşmaktadır.
Duygu’nun durumu aşağıdakilerden hangisi ile
en iyi açıklanabilir?
A) Öz yeterlik algısı yüksektir.
B) Öğrenilmiş çaresizlik yaşamasına neden olabile-
cek deneyimleri olmamıştır.
C) Deneme sürecinde yaptığı doğru atışlar motivas-
yonunu yükseltmektedir.
D) Hareketi davranışa dönüştürmede zorluk yaşasa
da hareketi belleğine doğru adımlarla kodlamıştır.
E) Öngörü kapasitesini gerçekçi bir şekilde değer-
lendirebilmektedir.
131
3. Deniz, mantık dersinden korkmakta ve bu dersten 5. "Ben kendi başıma ödevimi yapamıyorum. Yaptıkla-
başarısız olacağını düşünmektedir. Buna rağmen rım da istediğim gibi olmuyor." diyen öğrencinin
dersi dinlemeye ve anlamaya çalışmaktadır. Deniz yaşadığı bu sorun sosyal öğrenme kuramına gö-
bir gün derste öğretmeninin sorduğu sorulara üst üs- re aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır?
te birkaç kez doğru cevap verdikten sonra ders onun
için zevkli bir hale dönüşmüş, başarısında artış ol- A) Öz yeterlik kapasitesi
muştur. B) Öz yargılama kapasitesi
C) Öngörü kapasitesi
Sosyal öğrenme kuramına göre, Deniz’in başarısı D) Sembolleştirme kapasitesi
aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıklanabilir? E) Dolaylı öğrenme kapasitesi

A) Öz düzenleme kapasitesi artmıştır.

B) Öz yargılama kapasitesi artmıştır.
C) Öz yeterlik algısı değişmiştir.
D) Dolaylı yaşantılar öğrenciyi motive etmiştir.
E) Akılda tutma süreci gelişmiştir.

4. Aşağıdakilerden hangisi öz yeterlilik düzeyi dü-

şük olan bir öğrenci yaklaşımıdır?

ÖNGÖRÜ GELİŞTİRME KAPASİTESİ

A) Barış, kimya sınavından yüksek puan alamayın-
ca üniversitede kimya bölümü dışında tercih
yapmayı düşünmektedir. 1. Birinci Dünya Savaşı sonrasında İstanbul işgal altın-
dayken, birçok insan manda ve himaye planlarına
B) Pınar, coğrafya dersinde zorlandığı halde düzenli
boyun eğerken Mustafa Kemal Atatürk “Onlar geldik-
çalışarak başarılı olabileceğine inanmaktadır.
leri gibi gidecekler.” diyerek manda ve himayeye
C) Sinem, fizik sınavında daha fazla sayıda soru çö-
karşı çıkmıştır.
zebilmek için fizik dersinden bireysel ders almak
Atatürk’ün bu sözleri sosyal öğrenme kuramının
istemektedir.
aşağıdaki ilkelerinden hangisiyle en iyi açıklanır?
D) Müge, tarih sınavından düşük puan aldığı için bir
sonraki sınava daha uzun süre çalışmayı planla-
maktadır. A) Öz düzenleme kapasitesi
E) Kemal, geometri sınavından düşük puan aldığı B) Öz yargılama kapasitesi
için öğretmeninden etkili çalışma yöntemleriyle il- C) Sembolleştirme kapasitesi
gili bilgi almayı hedeflemektedir. D) Karşılıklı belirleyicilik
E) Öngörü kapasitesi

132
 ÖZ DÜZENLEME 3.
1. Yasemin, coğrafya dersinin sınavlarından sürekli
düşük not almaktadır. Başarılı arkadaşlarının bu
dersi nasıl çalıştıklarını gözlemleyen Yasemin, bir-
kaç arkadaşını gözlemledikten sonra kendisi için uy-
gun olan çalışma yöntemlerini, araçlarını ve uygun
çalışma zamanını saptayarak işe koyulur ve sonun-
da hedeflediği başarıya ulaşır.
Sosyal öğrenme kuramına göre, Yasemin’in ba-
şarısı aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıklana-
bilir?
A) Dolaylı öğrenme kapasitesi
B) Öz düzenleme kapasitesi
C) Öz yargılama kapasitesi
D) Karşılıklı belirleyicilik
E) Öz yeterlik algısı
4.
2. Tahsin Bey arkadaşı Muhsin ile sohbet etmektedir.
Tahsin Bey "Azizim; benim oğlum okuldan geldikten
sonra üzerini değiştirir, elini yüzünü yıkadıktan sonra
bir süre dinlenir. Ardından yemeğini yer ve derslerini
bitirir. Eğer saat 9'dan önce zaman kalmışsa televiz-
yon izler ve uyur. Biz onu takip etmeyiz, o ne yapa-
cağına kendi karar verir." der. Muhsin Bey iç geçirir
ve "Nerde! Bizim oğlanda bunların hiçbiri yok.” diye-
rek sitem eder.
Sosyal öğrenme kuramına göre Tahsin Bey'in
oğlunda aşağıdakilerden hangisi gelişmiştir?
A) Sembolleştirme kapasitesi
B) Öngörü kapasitesi
C) Öz düzenleme kapasitesi
D) Dolaylı öğrenme kapasitesi
E) Öz yeterlik kapasitesi
Aşağıda farklı okullarda uygulanan üç yöntem veril-
miştir.
I. Her sınıf düzeyinde, okul yönetimi tarafından
belirlenen tüm derslerin alınması zorunludur.
II. Her sınıf düzeyi için, hem zorunlu hem seçmeli
dersler bulunmaktadır. Zorunlu dersleri tüm öğ-
renciler almak zorundayken seçmeli dersler için
öğrencinin velisinin ve sınıf öğretmeninin görüş-
leri dikkate alınmaktadır.
III. Her sınıf düzeyi için, hem zorunlu hem seçmeli
dersler bulunmaktadır. Zorunlu dersleri tüm öğ-
renciler almak zorundayken seçmeli derslerde
öğrencinin isteği dikkate alınmaktadır.
Sosyal Öğrenme Kuramı'na göre yukarıda numa-
ralandırılmış yöntemleri uygulayan okullardan
hangileri, öğrencilerin öz düzenleme kapasitesi-
nin gelişimini engellemektedir?
A) Yalnız I B) Yalnız C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
Çalıştığı okulda değerler eğitimi koordinatörlüğünü
üstlenen imam-hatip lisesi meslek dersleri öğretmeni
İrem Hanım, değerler eğitiminde sosyal öğrenmenin
daha işlevsel olabileceğini düşünmektedir. Bu konu-
da izlenecek programa ilişkin öğretmenlerle yaptığı
bir toplantıda şunları söyler:
“Değerli arkadaşlar! Öğrencilerimiz, çoğunlukla bizim
davranışlarımızı gözlemlemekte, ahlaki olan ve ol-
mayan davranışlarımızın farkına varmakta, onları
süzgeçten geçirerek irdelemekte ve böylece kendi
davranışlarına yön vermektedir.”
İrem Öğretmen'in bu konuşmasında Bandura'nın
Sosyal Öğrenme Kuramı'nda yer alan hangi kav-
ram öne çıkmaktadır?
A) Karşılıklı belirleyicilik
B) Sembolleştirme kapasitesi
C) Öz yargılama kapasitesi
D) Öz düzenleme kapasitesi
E) Öngörü kapasitesi
133
 KARŞILIKLI BELİRLEYİCİLİK
1. Mesut Öğretmen sınıfa girer girmez kapının yanında
telefonuyla oynayan öğrenciyi sert bir dille uyarmış-
tır. Sınıftaki diğer öğrenciler önce ne olduğunu an-
lamamış daha sonra bunun bir şaka olmadığını fark
ettiklerinde aceleyle yerlerine oturmuşlar ve ortam
gerilmiştir. Konuyu anlatmaya başlayan Mesut Öğ-
retmen sorular sormuş ancak kimse cevaplamamış-
tır. Ders boyunca bütün öğrenciler yerlerinde sessiz-
ce oturmuşlardır. Bir süre sonra Mesut Öğretmen
“Bu şekilde ders işleyemem, derse katılmıyorsunuz.”
diyerek öğrencilere sitem etmiştir.
Bu durum sosyal öğrenme kuramının aşağıdaki
temellerinden hangisine örnektir?
3. Melih Öğretmen mesleki yaşamına ilişkin, bir arka-
daşına “Galiba bu konuda şanslıyım. Meslek yaşan-
tım boyunca öğrencilerimle hep iyi anlaştım. Onlarla
bir arada olmaktan, onların isteklerini yerine getir-
mekten mutluluk duyuyorum. Sınıfa her seferinde
keyifle giriyorum, onlara selam verip nasıl olduklarını
soruyorum ve ardından derse başlıyorum. Soruları-
na cevap vermeye çalışıyorum ve fikirlerini önemsi-
yorum. Öğrencilerimin de genellikle beni üzmemeye,
mutlu etmeye çaba gösterdiklerini gözlemliyorum ve
seviniyorum.” demiştir.
Melih Öğretmen'in şans faktörüne bağladığı bu
durum, Sosyal Öğrenme Kuramı'na göre aşağı-
dakilerden hangisiyle açıklanır?

A) Karşılıklı belirleyicilik A) Karşılıklı belirleyicilik

B) Dolaylı ceza B) Dolaylı pekiştirme
C) Öz yargılama kapasitesi C) Öngörü kapasitesi
D) Öngörü kapasitesi D) Sembolleştirme kapasitesi
E) Öz düzenleme kapasitesi E) Öz düzenleme kapasitesi

2. Birey çalışmaya çok istekli olsa bile, gürültü çalış-

masını engelleyebilir ya da sürekli problem yaratan
birey olumsuz bir sosyal çevre yaratabilir. Buna göre
davranış çevreyi, çevre ise davranışı değiştirebilir.
Yukarıdaki açıklamada sosyal bilişsel kuramın
hangi ilkesi vurgulanmıştır?

A) Dolaylı öğrenme kapasitesi

B) Öz düzenleme kapasitesi
C) Karşılıklı belirleyicilik
D) Öngörü kapasitesi

134
 İÇSEL PEKİŞTİRME 8.ÜNİTE : GESTALT KURAMI
1. Kreşte arkadaşına vuran Mert, öğretmenin verdiği
oturma cezasına aldırmamış, “Oh, iyi ki de vurdum,
o da benimle alay etmişti, ona gününü gösterdim.”
GESTALT GENEL
diyerek rahatladığını hissetmiştir.
Mert’in yaşadığı rahatlık duygusu, sosyal öğ- 1. “İnsanlar gördüklerini bütün olarak algılarlar. Bütün,
renme kuramına göre aşağıdakilerden hangisine onu oluşturan parçaların toplamından fazladır.”
bir örnektir? Bu görüş hangi öğrenme yaklaşımına aittir?

A) Dolaylı pekiştirme A) Gestalt öğrenme

B) Dolaylı ceza B) Öğrenmede bilgi işlem modeli
C) İçsel pekiştirme C) Klasik (tepkisel) koşullanma
D) Doğrudan pekiştirme D) Sosyal öğrenme
E) Dolaylı güdü E) Edimsel (operant) koşullanma

2. “Organizma kendisini oluşturan parçaların toplamın-

dan öte bir bütündür.”
Bu görüşü savunan yaklaşım aşağıdakilerden
hangisidir?

A) Gestalt
B) Eklektik
C) Varoluşçu
D) Davranışçı
E) Psikoanalitik

135
3. Kişi, bir senfoni orkestrası dinlerken her bir müzis- 5. Unutmayı, “hatırlamaya yardımcı olacak yeterli
yenin orkestraya katkısını analiz ederek değil, bütün ipuçlarının olmaması” şeklinde açıklayan öğ-
olarak dinleyip anlamaya çalışır. Ayrıca, orkestradan renme kuramı aşağıdakilerden hangisidir?
çıkan müzik, her bir müzisyenin çaldığı notaların bir
toplamı değil, ondan farklı kalitede bir müziktir. A) Gestalt
Yukarıda verilen algılamayla ilgili örnek durum B) Klasik koşullanma
hangi öğrenme kuramına uygundur? C) Edimsel koşullanma
D) Sosyal öğrenme
A) Sistematik davranış E) İnsancıl
B) Gestalt
C) Bilgiyi işleme
D) Nörofizyolojik
E) Bitişiklik

6. Zaman zaman basketbol oynayan iki çocuktan biri,

oyunu sürekli kazanmaktadır. Bu durum yenilen ço-
cuğun arkadaşıyla basketbol oynamayı bir süre red-
detmesine yol açar.

Kazanan çocuğun arkadaşını tekrar oynamaya

4. * Algı ikna etmesi için aşağıdakilerden hangisini söy-
* İmge lemesi Gestalt ilkelerine göre üretici düşünmeyi
* Tasarım barındıran bir çözüm yoludur?
* Soyutlama
* Kavram A) Önemli olanın arkadaşlık ve oynarken eğlenmek
olduğunu fark etmelisin.
Verilenlerin tümü aşağıdakilerden hangisinin B) Bu sadece bir oyun olduğu için kimin kazandığı-
temel sürecidir? nı önemsememelisin.
C) Bu durum zamanla değişeceği için yenilgiyi so-
run hâline getirmemelisin.
A) Dengeleme
D) Benimle oynamayacaksan başka bir arkadaşımı
B) Güdülenme
çağıracağım.
C) Kişilik
E) Oyunu kazanabilmen için sana topu nasıl kulla-
D) Düşünme
nıp nasıl atış yapacağını göstereceğim.
E) Benlik
136
 İÇGÖRÜSEL ÖĞRENME 3. Dışarıda bulunan yiyeceğe ulaşmak için kafesin
kapısını açmaya çalışan bir şempanze, bir süre ha-
1. Bilgisayarda oynanan bir zeka oyununun son aşa- reketsiz olarak çevresine baktıktan sonra ansızın,
masına gelen ancak bu aşamayı bir türlü geçemedi- sol taraftaki kol kaldırıldığında kapının açılabileceğini
ği için dinlenmeye karar veren Zeynep, dinlenirken fark eder.
aniden problemi nasıl çözeceğini bulmuştur. Şempanzenin kapı ile kol arasındaki ilişkiyi fark
Bu durum aşağıdakilerden hangisine bir örnek edip kendisini istediği sonuca ulaştıracak çözü-
oluşturur? mü bulması, aşağıdaki problem çözme yolların-
dan hangisine örnektir?
A) İçgörü kazanarak öğrenme
A) Hazır modellerle
B) Olumlu aktarma
B) Kavrama yoluyla
C) Anlamlandırarak öğrenme
C) Deneme-yanılma yoluyla
D) Uyku tepkisi
D) Tümevarım yoluyla
E) Dolaylı öğrenme
E) Tümdengelim yoluyla

4. Veli, yatağının altına kaçan topunu almak için elini

uzatmış ve topu almayı başaramamıştır. Ardından
yatağını çekmiş daha sonra bir başka oyuncağını
atıp topa çarptırarak dışarıya doğru yuvarlanmasını
sağlama gibi birçok yol denemiş ve topunu alama-
mıştır. Kısa bir süre düşündükten sonra uzaktan
2. İçgörüsel öğrenme yoluyla öğrenmenin özellikle- kumandalı oyuncak otomobilini yatağının altına yön-
rinden olmayan seçenek aşağıdakilerden hangi- lendirerek onunla topu dışarıya doğru ittirebileceğini
sidir? aniden fark ederek problemin sonucunu keşfetmiştir.

A) Çözümün aniden ortaya çıkıvermesi Veli’nin kısa bir süre düşündükten sonra topu
B) Çözüme ulaşmadaki denmelerin geçmiş yaşantı- alabileceğini anlaması aşağıdakilerden hangisine
larla ilişkili olmaması örnek olabilir?
C) Sürecin başındaki deneme-yanılmaları
D) Öğrenilen çözüm yolunun başka problemler için A) Bilgi işleme
de kullanılabilmesi yani transfer edilmesi B) Deneme-yanılma yoluyla öğrenme
E) Ulaşılan çözümün unutulmaya karşı dirençli ol- C) Uyaran – tepki bitişikliği
ması D) Örtük (gizil) öğrenme
E) Kavrama yoluyla öğrenme
137
5. Bir bireyin daha önce karşılaşmamış olduğu bir 7. Evine televizyon alan bir kişi bu televizyonu odada
problemin bileşenleri arasındaki ilişkileri, geçmiş istediği yere koyduğunda kablosunun elektrik prizine
yaşantılarının da yardımıyla aniden algılaması ve yetişmediğini görür. Mobilyaların yerini değiştirme,
problemin çözümüne ulaşması aşağıdaki öğ- prizin yerini değiştirme gibi farklı çözüm yollarını dü-
renme türlerinden hangisine örnek olabilir? şündükten sonra, bir uzatma kablosu alması duru-
munda sorunun çözülebileceğini anlar.
A) Gözlem yoluyla öğrenme Bu kişinin bir uzatma kablosu alarak sorunu çö-
B) Sınama-yanılma zebileceğini anlaması aşağıdakilerden hangisine
C) Sosyal öğrenme örnek olur?
D) Kavrama yoluyla öğrenme
E) Dolaylı öğrenme A) Ayırt etmeyi öğrenme
B) İçgörü kazanma
C) Gözlem yoluyla öğrenme
D) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme
E) Koşullanma yoluyla öğrenme

6. Daha önce bilgisayarlarla herhangi bir yaşantısı

olmayan bir kişinin aldığı bilgisayarın kutusun-
dan çıkan fişleri ve parçaların arkasında bulunan
fiş yuvalarının şekillerini karşılaştırarak bilgisa-
yar, ekran ve yazıcıyı birbirlerine doğru olarak
bağlamayı başarması, aşağıdakilerden hangisine
örnek olabilir?
8. Öğrencisinin sorduğu matematik problemini o
anda çözemeyen bir öğretmenin, evine giderken
çözümü birdenbire bulması aşağıdakilerden
hangisine örnektir?

A) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme A) Kural öğrenme

B) İçgörü kazanma B) Örtük öğrenme
C) Kavrama yoluyla öğrenme C) Kademeli yaklaşma
D) Kademeli yaklaşma D) Kavrayarak öğrenme
E) Olumlu aktarma E) Deneme-yanılma yoluyla öğrenme

138
9. Bir çocuk, model uçağının her bir parçasını inceleye- 11. Bir eli alçıya alındığı için tek eliyle yüzeyi geniş ol-
rek bunların nasıl ve hangi sırayla bir araya getiril- mayan diş fırçası üzerine macun sıkmakta zorlanan
mesi gerektiğini zihinde tasarlar ve sonuçta model ve bu nedenle dişlerini fırçalayamayan bir kişi, bir
uçağı ilk deneyişte yapmayı başarır. süre düşündükten sonra diş fırçalamak için macunu
Çocuğun bu davranışı aşağıdakilerden hangisine fırçanın üzerine sıkmanın şart olmadığını, macunun
örnektir? doğrudan doğruya ağza sıkılması yoluyla diş fırça-
lama sorununun çözülebileceği sonucuna varır.
A) Örtük (gizil) öğrenmeye Bu kişinin diş fırçalama sorununun fırça üzerine
B) Edimsel koşullama macun sıkmadan yukarıda tanımlanan şekilde
C) Gözlem yoluyla öğrenme çözülebileceğini keşfetmesi aşağıdakilerden
D) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme hangisine örnek olabilir?
E) Kavrama yoluyla öğrenme
A) Kavrama yoluyla öğrenme
B) Uyum kurmaya
C) Özümlemeye
D) Sınama-yanılma yoluyla öğrenmeye
E) Konveryansa

10. Dışarıdaki yiyeceği almak için kafesin kapısını aç-

maya çalışan bir şempanze bir süre hareketsiz ola-
rak çevresine baktıktan sonra aniden kapının sağ ta-
rafındaki kol kaldırıldığında açılabileceğini fark et-
miştir. 12. Bir problemin çözülmesinde geçmiş öğrenmele-
Bu durum aşağıdaki problem çözme çeşitlerin- rin ve problemlerin bileşenleri arasındaki ilişkile-
den hangisine bir örnektir? rin görülmesinin en fazla önem taşıdığı öğrenme
türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tümdengelim yoluyla
B) Hazır modellerle A) Kavrama yoluyla öğrenme
C) Kavrama yoluyla B) Sınama-yanılma yoluyla öğrenme
D) Deneme-yanılma yoluyla C) Sosyal öğrenme
E) Tümevarım yoluyla D) Gizil öğrenme
E) Yer öğrenme

139
13.  Çözüm öncesinden çözüme geçiş ani ve tamdır. KULUÇKA EVRESİ
 Kazanılan problem çözümü uzun süre hatırlanır.
 Kazanılan bir ilke, diğer problemlerin çözümüne 1. Bu dönemde, sorundan çıkarak geriye gidilir. Sorun
kolayca uygulanır. zihnin irdelemesine, incelemesine bırakılır. Bu aşa-
mada dakikalarca sürebileceği gibi haftalar ya da yıl-
Hangi öğrenme türünde yukarıda verilen öğren- lar boyu da sürebilir. Görevini yapmış olmanın güve-
me özelliklerinin tümü görülür? ni içinde, bilinçaltının hummalı bir biçimde çalıştığı-
nın bilincinde olarak başka işlere dönülür.
A) Gizil Graham Wallis’e göre yukarıdaki yaratıcılığın
B) Tam hangi dönemi verilmiştir?
C) Kodlayarak
D) İçgörüsel A) Aydınlanma
E) Sosyal B) Hazırlık
C) Gerçekleşme
D) Kuluçka
E) Deneme – yanılma

2. Ahmet Öğretmen, öğrencilerinin yaratıcı düşünme

14. Aşağıdakilerden hangisi Gestalt kuramında ele becerilerini geliştirmek amacıyla çözüm üretilmesi is-
alınan içgörüye dayalı öğrenmeyi niteleyen özel- tenilen problem veya gereksinimi öğrencilerle birlikte
liklerden biri değildir? belirler ve öğrencilerin problem durumuyla ilgili ça-
lışmalarını bırakıp bir süre sosyal bir etkinliğe katıla-
rak rahatlamalarını ister.
A) Çözüm aniden kavranır.
Buna göre Ahmet Öğretmen yaratıcı düşünme
B) Çözüm rahat ve hatasız bir biçimde uygulanır.
becerisi geliştirmede aşağıdaki aşamalardan
C) Çözüm uzun süre unutulmaz. hangisini uygulamıştır?
D) Çözüm kolaylıkla benzer problemlere uygulanır.
E) Çözüm için probleminin bir bölümünün görülmesi A) Kuluçka B) Hazırlık
yeterlidir.
C) Aydınlanma D) Dönüşüm
E) Uygulama değerlendirme

140
 ALGI GENEL ALGIDA DEĞİŞMEZLİK

1. 1. Sinemada bir filmi en arka köşeden izlerken gö-

rüntünün, oturma açısı nedeniyle bozulmuş ol-
masına rağmen herhangi bir karışıklık yaşama-
dan izlenenlerle ilgili görsel bilginin gerçek ya-
şama uygun şekilde alınması, aşağıdaki kavram-
lardan hangisiyle açıklanır?

A) Algı yanılması
Yukarıdaki şekil kesik kesik çizgiler olarak değil, bir B) Algı değişmezliği
kare olarak algılanır. C) Seçici dikkat
Bu durum aşağıdaki kavramlardan hangisine D) Nispi büyüklük
örnek olur? E) Algısal gelişim

A) Algıda seçicilik
B) Algıda değişmezlik
C) Algıda organizasyon
D) Figür-fon ilişkisi
E) İçgörüsel öğrenme

2. Okuma yazmayı öğrenmeye başlayan bazı çocukla-

rın ''b'' ve ''d'', ''p'' ve ''b'' veya ''p'' ve ''d'' gibi bazı
2. Algılarımıza yön ve anlam vererek, onları denet- harf çiftlerini karıştırdığı görülür.
leyen, sınırlayan ve etkileyen değer ve anlamlar Bu durum algıyla ilgili aşağıdaki terimlerden
sistemi aşağıdakilerden hangisiyle ifade edilir? hangisiyle ilişkilidir?

A) Algıda bütünlük A) Şekil-zemin ilişkisi

B) Algı alanı B) Şekil değişmezliği
C) Algı dayanağı C) Tamamlama
D) Algıda değişmezlik D) Boyut değişmezliği
E) İçgörüsel öğrenme E) Süreklilik
141
 ŞEKİL – ZEMİN 3. Dışarıda usul usul yağmur yağıyordu. Denizin dalga-
ları kıyıya vuruyor, olağanüstü bir ses çıkararak geri
1. Gestalt algı ilkelerinden şekil-zemin ilişkisi için çekiliyordu. Martılar denizin üzerinde çığlık çığlığa
aşağıdakilerden hangisi söylenemez? uçuyordu. Semih tüm bu manzarayı sıcacık evinin
penceresinden izliyorken birden odasının kapısı
açıldı. O sırada hâlâ dışarı seyreden Semih, nişanlı-
A) Öğrenme, şekil-zemin ilişkisi içerisinde gerçekle-
sının çaldığı piyanonun sesinden başka bir ses
şir.
duymuyordu.
B) Algılanan uyaran şekil, dikkat çeken uyaran ze-
Gestalt Kuramı'nın şekil -zemin ilkesine göre
mindir.
Semih'in hikâyesinde yer alan aşağıdaki sesler-
C) Şekil ve zemin ilişkisi sabit değildir, zaman za-
den hangisi şekildir?
man yer değiştirirler.
D) Ani uyaranlar şekil ve zemin ilişkisinin öznelerini
A) Martı sesi
değiştirir.
B) Dalga sesi
E) Neyin şekil, neyin zemin olacağını belirleyen şey-
C) Yağmur sesi
lerden birisi de bireyin o andaki duygu durumu
olabilir. D) Piyano sesi
E) Kapı sesi

2. Şükran Öğretmen, öğrencilerine yaptıkları sunumlar-

la ilgili dönüt verirken “Sunumunuz sırasında bilgisa-
yardaki ses ve görüntüler çok dikkat çekiciydi, bu da
sizin anlatımınızın geride kalmasına neden oldu.
Oysa ders anlatırken bilgisayarı yalnızca bir araç
olarak kullanmalısınız, sunumda ön planda olan si-
zin anlattıklarınız olmalı. ” demiştir.
Şükran Öğretmen verdiği bu dönütle, Gestalt
kuramının aşağıdaki algı yasalardan hangisini
vurgulamıştır?

A) Devamlılık
B) Yakınlık
C) Tamamlama
D) Şekil-zemin
E) Benzerlik

142
 YAKINLIK 3. Bir araştırmacı, yaptığı çalışmada düz beyaz bir
kâğıt üzerine;
1. 3. sınıf öğrencileri Ayşe ve Gül sıra arkadaşlarıdır ve
ders dışı zamanları da birlikte geçirmektedirler. Ay- ---- ---- ---- ----
şe; ders çalışmayı sevmeyen, ödevlerini aksatan bir
öğrencidir. Gül ise dersine çalışan, ödevlerini düzenli şeklinde çizgiler çizmiş ve katılımcılara ne gördükle-
yapan ancak derse katılmaya çekinen bir öğrencidir. rini sormuştur. Katılımcıların büyük çoğunluğu dört
Veli toplantısında sınıf öğretmeni her iki öğrenciyi de grup halinde düzenlenmiş dört çizgi gördüklerini söy-
başarısız olarak nitelendirmiştir. lemişlerdir.
Öğretmenin bu değerlendirmeyi yapmasını etki-
leyen algı ilkesi aşağıdakilerden hangisidir? Katılımcıların büyük çoğunluğunun verdiği yanıt,
Gestalt Kuramı’nın aşağıdaki algısal örgütleme
A) Tamamlama ilkelerinden hangisiyle ilişkilidir?
B) Benzerlik
C) Basitlik A) Şekil – zemin ilişkisi
D) Süreklilik B) Kapalılık
E) Yakınlık C) Basitlik
D) Benzerlik
E) Yakınlık

2. Öğretmen dönem başında, öğrencilerine dersin ge-

nel çerçevesi ve hedeflerinden bahsetmiş ve işlene-
cek konular hakkında bilgi vermiştir.

I. Dönem içinde işlenecek konuları birbiriyle olan

ilişkilerine göre gruplandırmıştır.
II. Her hafta, işlenecek konuya geçmeden önceki
haftanın konusu yeni konuyla ilişkilendirerek ko-
nuyu işlemiştir.
III. Ders anlatımında somuttan soyuta bir anlatım
yaklaşımı benimsemiştir.
IV. Derste kullandığı sunumlarda vurgulamak istediği
konuları büyük puntolarla ve renkli yazmıştır.

Öğretmenin bu uygulamaları sırasıyla, Gestalt

kuramının aşağıdaki algı yasalarından hangileriy-
le ilişkilendirilebilir?

A) Devamlılık, Benzerlik, Basitlik, Tamamlama

B) Benzerlik, Tamamlama, Yakınlık, Şekil – zemin
C) Devamlılık, Benzerlik, Tamamlama, Yakınlık
D) Benzerlik, Devamlılık, Basitlik, Şekil – zemin
E) Devamlılık, Benzerlik, Tamamlama, Şekilzemin

143
 TAMAMLAMA KURT LEWIN ALAN KURAMI

1. Sema Hanım’ın çok sevdiği bir televizyon dizisi var-
dır. Her seferinde diziyi zevkle seyredip bir sonraki
hafta dizide neler olacağını merakla beklemektedir.
Sema Hanım’ın dizinin bir sonraki bölümünü
merakla beklemesi, aşağıdaki algılama yasala-
rından hangisiyle açıklanabilir?
1. Bireyi ve onun içinde bulunduğu durumu anlayabil-
mek için bütün durumu yani öğrencinin ailesini, oku-
lunu ve doğal çevresini de göz önünde bulundurmak
gerekir.
Bu görüş, aşağıda verilen kuramlardan hangisiy-
le en iyi örtüşmektedir?

A) Pragnanz A) Sosyal öğrenme

B) Benzerlik B) Davranışçı
C) Süreklilik C) Alan
D) Yakınlık D) Psikoanalitik
E) Tamamlama E) Bitişiklik

YARATICI DÜŞÜNMENİN ÖNÜNDEKİ

ENGELLER
2. Başarılı bir 2. sınıf öğrencisi olan Ali’nin bir kardeşi
dünyaya gelmiştir. Zaman zaman yalnızlıktan
1. Bir sınıfta gözlem yapmaya gelen okul müdürü, der-
şikâyet eden ve bir kardeşi olmasını isteyen Ali baş-
sini masada oturarak anlatan öğretmeni “Masa öğ-
langıçta çok sevinmiştir. Ancak bir süre sonra tüm il-
retmenlerin oturması için değil, kitap, defter ve mal-
ginin bebeğe yöneldiğini gören Ali, bu durumdan et-
zemelerin konması içindir.” diyerek eleştirmiştir.
kilenmiş ve Ali’nin okul başarısı düşmüştür.
Müdürün sözleri, yaratıcı düşünce önündeki en-
Buna göre, Ali’nin okul başarısının düşmesi aşa-
gellerden hangisine örnek oluşturur?
ğıdakilerden hangisiyle ilişkilidir?
A) Kültürel engeller
A) Sembolleştirme kapasitesi
B) Duygusal etkenler
B) Üretici düşünme
C) Güdülenme
C) Yaşam alanı
D) Alışkanlıklar
D) Dolaylı duygu
E) İşleve takılma
E) Gölgelenme

144
 9.ÜNİTE : BİLGİ İŞLEM KURAMI 3. Aşağıdakilerden hangisi bilişsel (cognitive) öğ-
renme kuramlarının ilkelerinden biri değildir?

A) Öğrenci, verilen yeni bilgiyi daha önce öğrendik-

BİLGİ İŞLEM KURAMI GENEL
1. Aşağıdakilerden hangisi bilişsel (cognitive) öğ-
renme kuramlarının ilkelerinden biri değildir?
A) Öğrenci, verilen yeni bilgiyi daha önce öğrendik-
leriyle ilişkilendirerek zihninde anlamlı hale getirir.
B) Anlayarak, kavrayarak öğrenme, ezberleyerek
öğrenmeden daha kalıcıdır.
C) Öğrenci, öğreneceği bilgideki ilişkileri kendisi
keşfederse öğrenilenler daha kalıcı olur.
D) Bilgi, öğrenciye anlamlı bütünler halinde sunul-
malıdır.
E) Öğrenci, davranışının meydana getirdiği sonuç-
tan haz duyarsa uyarıcı-tepki bağı güçlenir.
leriyle karşılaştırarak zihninde anlamlı hale getirir.
B) Anlayarak, kavrayarak öğrenme, ezbere öğren-
meden daha kalıcıdır.
C) Öğrenci, öğreneceği bilgideki ilişkileri kendisi
keşfederse öğrenilenler daha kalıcı olur.
D) Öğrenci, davranışının meydana getirdiği sonuç-
tan haz duyarsa, uyarıcı-tepki bağı güçlenir.
E) Bilgi, öğrenciye anlamlı bütünler halinde sunul-
malıdır.

4. Aşağıdakilerden hangisi bilişsel öğrenme yakla-

şımının temel sayıtlılarından birisi değildir?
2. Aşağıdaki öğrenme model veya görüşlerinin
hangisinde bilginin algılanması, işlenmesi, kod- A) Öğrenme sürecine aktif olarak katılım zorunludur,
lanması ve gerekli olduğu zaman geri getirilerek öğrenme kendiliğinden ortaya çıkmaz.
kullanılması üzerinde durulur?
B) Ön bilgiler ve bilişsel beceriler öğrenmeyi etkiler.
C) Birey, maruz kaldığı uyarıcılara kendisi anlam ve-
A) Bilgi işlem modeli rir ve yorumlar.
B) Tam öğrenme modeli D) Anlamlandırma ve yorumlama süreci öğrenmeyi
C) Deneme yanılma yoluyla öğrenme etkiler.
D) Davranışçı öğrenme yaklaşımı E) Öğrenmenin ortaya çıkması için pekiştireç gerek-
E) Yaparak, yaşayarak öğrenme yaklaşımı lidir.

145
5. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bilgi işlem ku-
ramının ilkelerinden biri değildir?
A) Öğrenme, daha önce öğrenilen bilgilerin yeni öğ-
renilen bilgilerle ilişkilendirilmesi sürecidir.
B) Uyarıcı ile davranış arasında bağ kurulması so-
nucunda gerçekleşmesi.
C) Bilgi işleme tarzında bir değişmeyi içermesi.
D) Zihinsel olayları odak noktası olarak kabul etme-
si.
E) Bilginin örgütlendiğini söylemesi
6. Bilgiyi işleme teorisinin yapısal ögeleri ile ilgili
olarak;
I. Pekiştirme öğrenme için mutlak şarttır.
II. Bilgilerin örgütlenmesi kalıcı öğrenme için büyük
önem taşır.
III. Bilginin işlenmesi bellekler arası ilişki ve işbirliği-
ni zorunlu kılar.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
7. Bilişsel ve davranışçı öğrenme kuramları karşı-
laştırıldığında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Bilişsel kuramlar kavrama ve anlamaya, davra-
nışçı kuramlar ise şartlanmaya ağırlık verir.
B) Bilişsel kuramlar gözlenemeyen süreçlere, dav-
ranışçı kuramlar ise gözlenebilen davranışlara
ağırlık verir.
C) Bilişsel kuramlarda bireyler öğrenme sürecine,
davranışçı kuramlardakine kıyasla daha aktif ka-
tılır.
D) Bilişsel kuramlar zihinsel olaylara, davranışçı ku-
ramlar ise tepkilere odaklanır.
E) Bilişsel kuramlarda unutma, yeni bilgilerin öğre-
nilmesiyle eski bilgilerin silinmesi olarak açıkla-
nırken davranışçı kuramlarda sönme ile açıklanır.
8. Bir öğretmen ders anlatırken öğrencileriyle göz te-
ması kurmakta, bir önceki derste işlenen konuların
temel hatlarını tekrar vurgulamakta ve yeni bir konu-
yu basitten karmaşığa doğru anlatmaktadır.
Öğretmenin izlediği bu yol aşağıdaki öğrenme
kuramlarından hangisiyle ilişkilidir?
A) Tepkisel koşullanma
B) Edimsel koşullanma
C) Bilgiyi işleme
D) Sosyal öğrenme
E) Sosyo-kültürel
146
9. Mehmet Öğretmen, derslerinde edinilen bilginin ne-
relerde kullanılabileceği ve yaşamda nasıl kolaylıklar
sağlayabileceğiyle ilgili öğrencilerine bilgiler vermeye
özen göstermektedir. Ayrıca konunun farklı yönlerini
açığa çıkarmaya yönelik ödevler vermekte ve konu-
nun yaşam durumlarında uygulanabilir olmasını
önemsemektedir.
Öğretmen, bu uygulamalarla öğrencileri için
aşağıdakilerden hangisini hedeflemiştir?
BELLEKLER
1. Ahmet Bey, hastalığı nedeniyle yakın geçmişte olup
bitenleri hatırlayamamaktadır. Ancak satranç oyna-
makta ve bu oyunun kurallarını hatırlamada hiçbir
güçlük çekmemektedir.
Buna göre, Ahmet Bey’in hangi belleğinde bo-
zulma olduğu söylenebilir?

A) Uyaran – tepki bitişikliği sağlama

A) Yalnızca anlamsal
B) Gizil öğrenme
B) Yalnızca anısal
C) Kalıplarla öğrenme
C) Anlamsal ve anısal
D) Aktarım yapabilme
D) Anısal ve işlemsel
E) Uyaran – tepki bağı kurma
E) İşlemsel ve anlamsal

10. Bilgiyi işleme kuramına göre aşağıdakilerden

hangisi öğrenmenin gerçekleşmesini sağlayacak
uygulamalar arasında yer almaz?

A) Bir matematik denkleminin anlaşılabilmesi için

2. Müzik öğretmeni, öğrencilerine sürekli enstrümanla-
denklemdeki sembollerin anlamlarının bilinmesi
rıyla pratik yapmanın önemini vurgulamakta ve gün-
B) İstiklal Marşı’nı ezberlerken biten mısranın son
de en az iki saat çalışmalarını önermektedir.
kelimesiyle sonraki mısranın ilk kelimesi ara-
sında bağlantı kurulması
Öğretmen hangi belleğin güçlenmesini amaçla-
C) Öğrencilerin İngilizce kelimeleri öğrenmeleri için
maktadır?
ilgi duydukları ve bilgi sahibi oldukları konuları
içeren paragraflar kullanılması
D) Kapsamlı konuların öğrenilmesi için konunun alt A) İşlemsel
boyutlara ayrılması B) Anısal
E) Periyodik cetveldeki her bir sıranın ezberlen- C) Anlamsal
mesinin ardından artı puan alınması D) Örtük
E) Açıklayıcı
147
3. Yüksel Bey yeni aldığı elbise dolabının kurulum yö-
nergesine bakarak önce küçük parçaları birleştirmiş,
sonra da birleştirdiği parçaları ilgili yerlere tutturarak
dolabı kurmayı başarmıştır.
Yüksel Bey’in elbise dolabını kurmada kullandığı
kurulum yönergesi hangi türden bilgiyi içermek-
tedir?
5. Emine’nin anneannesi, eski günlerden bahsederken
bazen Emine’nin doğduğu günü de anlatmaktadır.
Saat kaçta doğduğunu, o gün havanın nasıl olduğu-
nu ona hangi renk kıyafetler giydirdiğini en ince ay-
rıntısına kadar hatırlamaktadır.
Bilgiyi işleme modeline göre, Emine’nin annean-
nesinin kullandığı bellek türü aşağıdakilerden
hangisidir?

A) Bildirimsel A) Anlamsal B) Anısal C) Kısa süreli

B) Açıklayıcı D) Duyusal E) İşlemsel
C) İşlemsel
D) Yöntemsel
E) Araçsal

4. Aşağıda, onuncu sınıf öğrencisi Ali ve edebiyat öğ-

retmeni arasında geçen bir diyalog verilmiştir.
Ali: “Öğretmenim bazen okuduğum kitaplardaki ka-
rakterleri, onların özelliklerini sorduğunuzda karıştı-
rıyorum.”
Öğretmen: “Hatırlarsın geçen dönem size ödev ver-
diğim romandaki karakterlerin özelliklerini en iyi be-
timleyen sendin. Hatta bu dönemdeki dersimizde de
o karakterlere gönderme yaparak örnekler verdin.”
Ali: “Evet, o romanı çok iyi hatırlıyorum. Çünkü o
romandaki olaylar, sanki bizim mahallede geçiyordu.
Karakterlerin hepsi bizim mahalledeki insanlara ben-
ziyordu.”
Buna göre Ali’nin, öğretmeninin verdiği roman-
daki karakterleri hatırlaması aşağıdakilerden
hangisiyle açıklanır? 6. 5. sınıf öğrencisi Umut, yelken sporuna ilgi duyduğu
için yaz tatilinde bir yelken kursuna başlar. Kursta
öğretmeni, rüzgârın geliş yönüne göre yelkenin dü-
A) Uzun süreli belleğe aktarırken bilgiyi anlamlı hale
menini hangi tarafa çevirmesi gerektiğini uygulamalı
getirmiştir.
olarak gösterir ve Umut'a öğrendiklerini pekiştirmesi
B) Kısa süreli bellekte gruplandırma yaparak daha
için bol bol egzersiz yaptırır.
fazla bilgiyi hatırlamıştır.
Umut bu kursta aşağıdaki bellek türlerinden
C) Önermeler kullanarak bilgiyi uzun süreli belleğe
hangisini en fazla kullanmıştır?
yerleştirmiştir.
D) Kısa süreli bellekte yeterli tekrar yaparak bilgiyi
A) Semantik bellek B) İşlemsel bellek
kodlamıştır.
C) Duyusal kayıt D) Kısa süreli bellek
E) Örtük tekrarlar yaparak uzun süreli bellekte bilgiyi
anlamlandırmıştır. E) Anısal bellek

148
7. Uzun süreli bellekte depolamayı etkileyen faktör- DİKKAT
lerle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
1. Bilgilerin duyusal kayıttan kısa süreli belleğe gönde-
A) İşleyen bellek aynı anda birde fazla görevi yeri- rilmesi için algılama ve dikkat önemlidir.
ne getirmeye çalıştığında yeni bilginin etkili bi- Aşağıdakilerden hangisi dikkati artırmak için
çimde depolanmasını güçleştirir. kullanılan tekniklerden değildir?
B) Uzun süreli bellekte hâlihazırda daha fazla bil-
giye sahip olan bireyler yeni bilgilerin öğrenil- A) Merak uyandırma
mesi konusunda diğerlerine göre daha avantaj-
B) Fiziksel uyarıcılar
lıdır.
C) Aykırı uyarıcılar
C) Öğrenilen bilgiyi sözlü olarak kendi kendine
D) Örgütleme
yeniden ifade etme veya bir başkasına anlatma
E) Görsel uyarıcılar
bilginin uzun süreli bellekte depolanmasını ko-
laylaştırır.
D) Uzun süreli bellekte hâlihazırda yer alan bilgiler
hatalı kodlanmış ise bu durum yeni bilgilerin
göz ardı edilmesine ve hatalı öğrenmelere ne-
den olabilir.
E) Bireylerin, hâlihazırdaki bir bilgi ile yeni bilgi
arasında bağlantı kurabilmeleri için bu ikisini sı-
ralı olarak görmeleri uygun olur.

2. İlköğretim dördüncü sınıf öğretmeni, birkaç öğrenci-

nin dikkatlerini yoğunlaştırmada zorlandıklarını belir-
lemiştir.
Bilişsel psikoloji ilkelerine göre, aşağıdakilerden
hangisi bu öğrenciler için öğretmenin uygulaya-
bileceği yardım stratejilerinden biri değildir?

A) Dersi işlerken öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılaya-

cak önlemler almak
B) Dikkat dağılmasını önlemek için fiziksel çevrede
düzenlemeler yapmak
C) Derste öğrenilmesi gereken önemli bilgileri daha
açık bir biçimde vurgulamak
D) Bu öğrencilere, bu durumları nedeniyle bazı ko-
nuları öğrenemeyeceklerini söylemek
E) Dikkat dağınıklığı ile baş edebilmeleri için bu öğ-
rencilere, kendilerini gözleme ve denetleme tek-
niklerini öğretmek

149
3. Ayla Öğretmen dersin başında; dersin hedefleri, 5. Ayşe Öğretmen ders anlatırken konunun önemli
derste işlenecek konular ve uygulamalar konusunda noktalarını vurgulamak için sesini yükseltmekte, tah-
öğrencilere bilgi vermiştir. tadaki bazı kelimelerin altını çizmektedir. Bu davra-
Ayla Öğretmen’in bu uygulaması, öğrenmede nışının, öğrencilerin temel bilgiye odaklanmasına
hangi bilişsel sürece yöneliktir? yardımcı olacağını düşünmektedir.
Ayşe Öğretmen’in bu uygulaması aşağıdakiler-
A) Algılama den hangisiyle en iyi açıklanabilir?
B) Dikkat
C) Anlamlandırma A) Sosyal öğrenme
D) Kodlama B) Bitişiklik
E) Hatırlama C) Sistematik davranış
D) Duyuşsal öğrenme
E) Bilgiyi işleme

4. Öğrencilerin verimli bir öğrenme gerçekleştirebilme-

leri için güdülenmenin çok önemli olduğunu bilen bir
öğretmen, derse öğrencilerinin güdülenme düzeyle-
rini artırarak başlamak ister.
Öğretmenin, aşağıdakilerden hangisini yapması
öğrencileri güdülemede yetersiz kalır?

A) Dersin temel kavramlarını ezberleterek derse

başlaması 6. Aşağıdakilerden hangisi dikkati etkileyen dış
B) Derse konuyla ilgili ilginç ve şaşırtıcı bir soruyla etmenler arasında yer almaz?
başlaması
C) Dersin konusuyla öğrencilerin hoşlandıkları etkin- A) Şiddet ve büyüklük
likler arasında bağlantı kurması B) Hareketlilik
D) Dersin konusuyla ilgili merak uyandırması C) Zıtlık
E) Dersi görsel ve işitsel materyal yardımıyla işle- D) Anlamlılık
mesi
E) Algısal ayırt edilebilirlik
150
7. Özge’nin bisiklet sürme deneyiminin basamakları
aşağıda karışık olarak verilmiştir.
1.
I. Gidonu biraz fazla çevirdiği için bisikletin ön
tekerleği kaldırıma sürttü.
II. Yolun ortasına çok yakın olduğunu gördü.
III. Bisikletin gidonunu sağa doğru çevirdi.
IV. Yolun sağına biraz yaklaşmaya karar verdi.
Hareket gelişimi için bilgiyi işleme modeline göre
Özge’nin bisiklet sürme deneyimi basamaklarına
karşılık gelen kavramlar aşağıdakilerden hangi-
sinde sırasıyla verilmiştir?
KODLAMA
 Sunulan bilginin özelliğini belirlemek
 Sunulan bilgi ile ilişkili uzun süreli bellekteki
mevcut bilgi veya şemayı belirlemek
 Uzun süreli bellekteki mevcut bilgi ile yeni gelen
bilginin kısa süreli bellekte nasıl etkileşeceğini
belirlemek
 Yeni gelen bilginin uzun süreli bellekte nasıl
depolanacağını belirlemek
Yukarıda verilen kısa süreli bellekte bilginin iş-
lemden geçirilme aşamaları, hangi bilişsel süreç-
le gerçekleştirilir?

I II III IV A) Gruplama
B) Kodlama
A) Çıktı Girdi Geribildirim Bilgi işleme C) Otomatikleşme
D) Tekrar
B) Çıktı Girdi Bilgi işleme Geribildirim E) Hatırlama

C) Çıktı Bilgi Geribildirim Girdi

işleme

D) Geribildirim Bilgi Çıktı Girdi

işleme

E) Geribildirim Girdi Çıktı Bilgi işleme

2. Aşağıdakilerden hangisi, öğrenilenin akılda tu-

tulmasını zorlaştırır?

A) İlgi çekici olması

B) Sık kullanılması
C) Karmaşık olması
D) Anlamlı olması
E) Birden çok duyuya hitap etmesi

151
3. Bir öğretmen öğrencilerine, sayıların gruplandırılarak 5. İstiklal Marşı’nın dörtlüklerinin sırasını karıştıran
daha kolay ve çabuk öğrenilebileceğini söylüyor ve bir öğrenciye, bu sorunun üstesinden gelebilme-
bir örnek gösteriyor: 6,2,3,8,2,7 sayılarının 623-827 si için önerilebilecek en etkili yöntem aşağıdaki-
biçiminde gruplanabileceğini belirtiyor. lerden hangisidir?
Öğretmenin bu davranışı, öğrencilere hangi ko-
nuda yardımcı olmaya çalıştığını göstermekte- A) Tekrar sayısını artırması
dir? B) Dörtlükleri üçerli gruplar halinde ezberlemesi
C) Kelimelerin anlamlarını düşünmesi
A) Öğrenilenleri farklı alanlarda kullanma D) Başkalarının yanında tekrar etmesi
B) Sunuş yoluyla öğretmeyi sağlama E) Dörtlüklerin ilk harflerinden şifre oluşturması
C) Kavram geliştirme
D) Hatırda tutmayı kolaylaştırma
E) Zekayı geliştirme

6. Kodlama, bilgi edinim sürecinde uzun süreli bellekte

bir bellek izi oluşturmayı sağlayan önemli bir süreç-
tir. Bazı kodlama yolları eski bilgi ile yeni bilgi ara-
sında anlamsal bağlantılar yapar. Bu bağlantılar, ko-
nuya ilişkin şemaların bütünleşmesini sağlayan do-
ğal bağlantılardır. Bazı kodlama yolları ise bellekte
daha önceden hazır bulunan malzemeler ile bilinme-
yen veya yeni sunulan malzeme arasında doğal ol-
mayan çağrışıma dayalı ilişkiler kurmaya dayanmak-
4. Annenize yeni aldığınız telefon numaranızı verir-
tadır.
ken rakamları gruplar halinde söylemeniz aşağı-
Yukarıdaki metinde kodlama sürecinde kullanı-
daki süreçlerden hangisini kolaylaştırır?
lan hangi iki yol karşılaştırılmaktadır?
A) Kavrayarak öğrenme
A) Genişletici tekrar-ezbere dayalı tekrar
B) Anlamlı öğrenme
B) Anlamlandırma-gruplama
C) İçgörü kazanma
C) Ezbere dayalı tekrar-etkinlik
D) Hatırda tutma
D) Genişletme-basit tekrar
E) Anlam geliştirme
E) Anlamlandırma-bellek destekleyici ipuçları

152
7. Türkiye’deki gölleri öğrenmeye çalışan Ali, göllerin
adlarını bir kağıda yazmış ve bu listeyi defalarca tek-
rar etmiştir.
Bu öğrenme yaşantısından sonra Ali’nin aşağı-
dakilerden hangisiyle karşılaşma olasılığı daha
yüksektir?
A) Bilgiyi uzun süreli bellekten kısa süreli belleğe
göndermesi
B) Bilgiyi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe
göndermesi
C) Göller ile ilgili bilişsel şemalarını örgütlemesi
D) Bilgileri anlamsal belleğe yerleştirmesi
E) Bir süre sonra bu bilgilerin çoğunu unutması
8. Üniversite öğrencisi Nalan, gelişim psikolojisi sınavı-
na çalışırken Erikson’un psikososyal gelişim kura-
mında açıkladığı evrelerin özelliklerini hatırlamakta
zorlanır ve evrelerin özelliklerini, tanıdıklarının özel-
likleriyle ilişkilendirerek öğrenmeyi dener. Örneğin;
babasının kanun çalmayı öğretmek için kursa gitme-
si, görme engelli bireyler için sesli kitap projesinde
gönüllü olarak çalışmaya başlaması gibi etkinlikleri-
ni, Erikson’un “üretkenliğe karşı durgunluk” evresiyle
ilişkilendirir.
Buna göre, Nalan, bilginin kısa süreli bellekten
uzun süreli belleğe geçişi için aşağıdaki süreç-
lerden hangisinden yararlanmıştır?
A) Koruma tekrarı
B) Gruplama
C) Otomatikleştirme
D) Genişletici tekrar
E) Görsel canlandırma kodlaması
9. Lise üçüncü sınıf öğrencisi Mine, sınıf arkadaşı Zey-
nep’in dönemin başında öğrendikleri konularla ilgili
sorulara doğru ve hemen cevap vermesine hayranlık
duymakta ve bunu nasıl yaptığını merak etmektedir.
Zeynep’e bunu nasıl başardığını soran Mine “Yeni
öğrendiklerimi önceki bilgilerimle ilişkilendiriyorum.
Bu, yeni öğrendiğim bilginin kalıcılığını güçlendiriyor.
Konuyla ilgili bir soru geldiğinde o bilgiyi bulmam ve
soruyu cevaplamam kolaylaşıyor.” yanıtını almıştır.
Zeynep’in açıklamasında belirttiği bilgiyi işleme
süreçleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla ve-
rilmiştir?
A) Kodlama – Depolama – Geri çağırma
B) Geri çağırma – Depolama – Kodlama
C) Depolama – Geri çağırma – Depolama
D) Kodlama – Geri çağırma – Depolama
E) Depolama – Kodlama – Geri çağırma
10. Bilgiyi işleme modeline göre, bilgi depoları arasında-
ki bilgiyi işleme süreçleri aşağıdaki gibi oklarla şe-
matize edilebilir:
Şemada (I) ve (II) ile gösterilen süreçler, sırasıyla
aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?
A) Kodlama – Unutma
B) Dikkat – Geri getirme
C) Kodlama – Geri getirme
D) Dikkat – Unutma
E) Kodlama – Dikkat
153
 GÖRSEL YERLEŞTİRME BASTIRMA (GÜDÜSEL UNUTMA)

1. Gülten, bir sınıf arkadaşının adını anımsamaya çalı-
şırken önce sınıf düzenini gözünde canlandırmış,
daha sonra bu zihinsel imgede arkadaşlarının yüzle-
rini gerçekte oturdukları sıralarda hayal etmiştir.
Buna göre Gülten, arkadaşlarına ilişkin bilgiyi
uzun süre bellekte depolamak ve bu bilgiyi geri
getirmek için aşağıdaki yollardan hangisini kul-
lanmaktadır?
1. Arkadaşları Selim’e, hafta sonu grup olarak sinema-
ya gitmeyi teklif eder. Selim yorgun olduğunu, hafta
sonu evde kalıp dinlenmek istediğini söyler ama ar-
kadaşları ısrar ettiği için teklifi kabul eder. Ancak bir
süre sonra Selim arkadaşlarına verdiği sözü unutur.
Selim’in arkadaşları ile buluşmayı unutması,
aşağıda verilen unutma türlerinden hangisine
örnektir?

A) Yerleştirme A) Bastırma
B) Örgütleme B) Bozulma
C) Zihinsel tekrar C) Karışma
D) Genişletme D) Yanlış yerleştirme
E) Kodlama E) Bilgiyi değiştirme

ÖNCELİK ETKİSİ

1. Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’ni öğrenmiş bir kişi,

yıllar sonra Hitabe’yi hatırlamaya çalıştığında sade-
ce ilk birkaç cümlesini hatırlamakta, geri kalanını ha-
tırlayamamaktadır.
Bu durum, öğrenmede aşağıdakilerden hangisiy-
le açıklanabilir?

A) İleriye ket vurma

B) Yakınlık etkisi
C) Olumsuz transfer
D) Geriye ket vurma
E) Öncelik etkisi

154
 BOZULMA YANLIŞ YERLEŞTİRME

1. Öğrendiklerimizin birçoğunu anımsamayız, bir 1. Ayla Öğretmen okullarında yeni göreve başlayan
kısmını da hayatımızın sonuna kadar unutmayız, Esma Öğretmen’e ilk tanışmadan sonraki her karşı-
Gestalt Psikolojisine göre bellekte bulunan bilgi- laşmasında "Sema" diye hitap etmiştir. Ayla Öğret-
lerimizi anımsayamamamızın nedeni aşağıdaki- men'i kırmamak adına durumu fazla önemsemeyen
lerden hangisidir? Esma Öğretmen bir gün dayanamayarak "Ayla Öğ-
retmen'im bana sürekli Sema diyorsunuz ama benim
A) Anıların beyin ve sinir sistemindeki izlerinin za- adım Esma" diyerek hatırlatmada bulunur. Kendisin-
manla aşınıp kaybolmasıdır. den özür dileyen Ayla Öğretmen o günden sonra
B) Bellekteki tutarlı bütünlüklerin (anlamlı bilgilerin) Esma Öğretmen'e hitap ederken daha dikkatli olma-
yapısının bozulmasının bir sonucudur. ya çalışmıştır.
C) Pekiştirilmeyen davranışın sıklığının giderek Ayla Öğretmen’in Esma Öğretmenin ismini yan-
azalması ve sonunda tamamen ortadan kalkma- lış söylemesi aşağıdakilerden hangisiyle açıkla-
sıdır. nır?
D) Bastırmanın bir işlevi olarak kaygı uyandıran
olayların unutulmasıdır. A) Bozulma
E) Sönmeye dayalı olarak davranışın önce artması, B) Geriye ket vurma
sonra azalmasıdır. C) Yanlış yerleştirme
D) Bilgiyi değiştirme
E) Olumsuz transfer

2. Ceren Hanım yıllardır görmediği ilkokul arkadaşı ile

karşılaşır. Arkadaşını tanımasına rağmen onun adını
hatırlamakta zorluk çekmiştir.
Ceren Hanım’ın yaşadığı bu durum, aşağıdaki-
lerden hangisiyle en iyi açıklanır?

A) Karışma
B) Bozulma
C) İleriye ket vurma
D) Yanlış kodlama
E) Bilgiyi değiştirme

155
 YÜRÜTÜCÜ BİLİŞ (ÜST BİLİŞ – METABİ- ZİHİNSEL TUTUM
LİŞ)
1. Yaşamımızda, “İnsanlar görmek istediklerini görür-
1. İlköğretim 3. sınıf öğrencisi Ece, İngilizce dersinde ler.” Sözünü destekleyen birçok örnek vardır. Eğer
renklerin İngilizcesini öğrenmede çok zorluk çek- bir yazarı çok beğeniyorsak, tanınmış olmayan bir
mektedir. Ece, öğreneceği renkle aynı renkte kalem yazar tarafından kaleme alınmış olsa çok kötü bula-
kullanarak o rengin adını öğrenmeyi dener. Bu yolla cağımız bir kitabı, beğendiğimiz yazar yazdığı için
renkleri çok iyi öğrenebildiğini fark eder. Daha sonra güzel buluruz.
bütün renkleri öğrenirken aynı yolu kullanır. Bu açıklama algılamada aşağıdakilerden hangi-
Ece’nin nasıl öğrendiğinin farkında olması aşa- sinin etkili olduğuna örnek olur?
ğıdaki becerilerden hangisinin daha fazla geliş-
miş olduğunu gösterir? A) Duyusal yoksunluk
B) Zihinsel tutum
A) Bilgiyi geri getirme C) Telkin
B) Yürütücü biliş bilgisi D) Dikkat
C) Eklemleme stratejisi E) Olumlu transfer
D) Ön organize edicilerden yararlanma
E) Duyusal kayıt

2. Ayhan ders çalışırken önemli gördüğü kısımları fos-

forlu kalemle işaretlemekte, bazen de ilgili kısmın
yanına kısa, küçük notlar almaktadır.
Ayhan ders çalışırken aşağıdakilerden hangisini
kullanmıştır?

A) Planlama
B) Kodlama
C) Bilişi yönetme
D) Haritalama
E) Kavrama
156
 ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ CEVAP ANAHTARI

1. ÜNİTE = ÖĞRENMEDE TEMEL KAVRAMLAR

Öğrenme Psikolojisi İşlevi  1.A 2.B 3.B
Öğrenme Kuramları  1.A 2.D 3.E 4.A 5.D
Öğrenme Ürünü Olan ve Olmayan Davranışlar  1.C 2.D 3.A 4.D 5.B 6.C 7.D 8.B 9.D 10.A 11.B 12.C
13.A 14.B 15.B 16.A 17.D 18.A 19.C
Olgunlaşma  1.C 2.A 3.A 4.E 5.B 6.C
Kaygı  1.C
Türe Özgü Hazır Oluş  1.C 2.A 3.B
Hazırbulunuşluk  1.A
Kültürel Çevresel Etki  1.E
Güdülenme – İlgi  1.A 2.D 3.C 4.A 5.C 6.B
Genel Uyarılmışlık Hali  1.E 2.A 3.B 4.B 5.D
Transfer  1.D 2.D 3.E 4.E 5.C 6.A 7.C 8.A 9.C 10.B 11.D 12.B 13.B 14.D
Ket Vurma 1.B 2.E 3.E 4.B 5.A 6.D 7.D 8.B 9.C
Aralıklı ve Toplu Çalışma  1.D 2.A 3.C 4.A
Geribildirim  1.A 2.B 3.E
Algısal Ayırt Edilebilirlik  1.B 2.E 3.A
Anlamsal Çağrışım  1.A 2.C
Çağrışım Yoluyla Hatırlama  1.B 2.A
Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler Genel  1.A 2.A

2. ÜNİTE = KLASİK KOŞULLANMA

Klasik Koşullanma Genel  1.B 2.A 3.B 4.B 5.C 6.D 7.E 8.E 9.E 10.B 11.C 12.E 13.A 14.D 15.B 16.A
17.C 18.D 19.D 20.D 21.A 22.D 23.E 24.A 25.A 26.E 27.A 28.A 29.B 30.C
31.E 32.D 33.C 34.E 35.E 36.A 37.A
Sönme  1.D 2.D 3.A 4.E 5.E 6.C
Alışma  1.C 2.C 3.D
Genelleme (Uy. Gen.)  1.D 2.B 3.D 4.D 5.D
Ayırt Etme  1.C 2.B
Öğrenilmiş Çaresizlik  1.E 2.C 3.C 4.E 5.A 6.A 7.A
Kendini Gerçekleştiren Kehanet  1.C 2.C
Karşıt Koşullanma  1.D 2.E 3.B
İtici Uyarıcı İle Koşullanma  1.C
Olumsuz Tat Koşullanması (Garcia Etkisi)  1.E 2.B 3.B 4.A
Üst Düzey Koşullanma  1.B 2.D 3.A 4.C 5.D 6.A
Kendiliğinden Geri Gelme  1.B 2.D
Gölgelenme  1.C 2.B 3.B
Duyarsızlaşma  1.A
Habervericilik  1.C 2.B

3. ÜNİTE = BİTİŞİKLİK KURAMLARI (WATSON VE GUTHRIE)

1.A
Sistematik Duyarsızlaştırma  1.C 2.B 3.C 4.C
Eşik Yöntemi  1.B 2.C 3.A
Bıktırma  1.D 2.C 3.B
Zıt Tepki  1.C 2.B

157
4. ÜNİTE = BAĞ KURAMI
Küçük Adımlar İlkesi  1.E 2.C 3.C
Deneme – Yanılma Yoluyla Öğrenme  1.E 2.D 3.A 4.C 5.B 6.A 7.A 8.B 9.E 10.D
Hazırbulunuşluk İlkesi  1.E
Etki Yasası  1.B 2.A 3.C 4.C
Çağrışımsal Geçiş  1.B
Tepki Çeşitliliği  1.A
Transferde Benzeşen Ögelerin Gücü  1.D

5. ÜNİTE = EDİMSEL KOŞULLANMA

Edimsel Koşullanma Genel  1.C 2.D 3.C 4.C 5.C 6.E 7.A 8.C 9.B 10.D 11.A 12.C 13.D 14.B
Pekiştirme Genel  1.A 2.C 3.E 4.B 5.C 6.B 7.D 8.A 9.D 10.D 11.C 12.C 13.A 14.B 15.A 16.B 17.E 18.C
Olumlu Pekiştirme  1.E 2.A 3.A 4.E 5.C 6.C 7.E
Olumsuz Pekiştirme  1.B 2.B 3.C 4.C 5.B 6.C 7.B 8.B 9.E 10.C 11.A 12.C 13.B 14.B 15.C 16.D
Ceza  1.D 2.B 3.D 4.D 5.E 6.A 7.C 8.E 9.D 10.E 11.D 12.B 13.B 14.D 15.D 16.D
Alışma  1.E 2.E 3.A 4.E 5.C 6.D
Sönme  1.C 2.C 3.E 4.D 5.D 6.B 7.B 8.E 9.A 10.D 11.B 12.C 13.B 14.B 15.D 16.B 17.C 18.E 19.E 20.C
E. K. Zamanlama (T – U Bitişikliği)  1.C 2.C
Programlı Öğretim  1.C
Birincil Pekiştireç  1.D 2.A
İkincil Pekiştireç  1.B 2.C
Simgesel (Sembolik) Pekiştirme  1.B 2.B 3.E 4.C
Pekiştirme Tarifeleri  1.B 2.A 3.C 4.E 5.B 6.C 7.E 8.E 9.D 10.D 11.B 12.C 13.B 14.B 15.B 16.D 17.D
18.E 19.D 20.D 21.E 22.A 23.C 24. 25.E 26.E 27.B
Kendiliğinden Geri Gelme  1.E 2.A 3.E 4.C 5.E 6.B 7.C
E. K. Genelleme – Ayırt Etme  1.E 2.E 3.C 4.B 5.E 6.E 7.C 8.B 9.B
Tepki Genellemesi  1.C 2.E 3.C 4.E
Ayırt Etme  1.E 2.D
Ayırt Edici Uyaran  1.B 2.A 3.B 4.B 5.E 6.A 7.D 8.D 9.C 10.E 11.D
Premack İlkesi  1.D 2.D 3.C 4.B 5.A 6.B 7.A 8.E 9.D 10.D 11.A 12.D 13.E
Kademeli Yaklaştırma  1.B 2.B 3.D 4.E 5.C 6.E 7.C 8.B 9.E 10.C 11.A 12.D 13.B
Zincirleme  1.A
Batıl Davranış  1.A 2.B 3.B 4.B 5.C 6.C
Ara Verme  1.B 2.B
Davranışta Kontrast  1.A 2.C 3.B
Alışkanlık  1.E 2.B 3.A 4.E 5.B
Kaçma – Kaçınma  1.D 2.C 3.D

6. ÜNİTE = İŞARET GESTALT KURAMI (TOLMAN)

1.C 2.E 3.E 4.C 5.C 6.C 7.D 8.D 9.E 10.E 11.A 12.A 13.D

7. ÜNİTE = SOSYAL ÖĞRENME

Sosyal Öğrenme Genel  1.B 2.C 3.C 4.A 5.C 6.E 7.D 8.E 9.B 10.E 11.B 12.A 13.B 14.E 15.A 16.D 17.D
18.C 19.B 20.E 21.C 22.D 23.B 24.E 25.A 26.B 27.D
Dolaylı Pekiştirme  1.C 2.A 3.B
Dolaylı Ceza = 1.B 2.D 3.D 4.E 5.A
Dolaylı Duygu  1.C 2.D
Modelin Özellikleri  1.B 2.E 3.D 4.C 5.D
Sosyal Öğrenme Basamakları  1.A 2.B 3.D 4.E 5.C 6.E 7.B

158
Dolaylı Öğrenme Kapasitesi  1.E
Özyeterlilik Algısı  1.B 2.A 3.C 4.A 5.A
Öngörü Geliştirme Kapasitesi  1.E
Özdüzenleme Kapasitesi  1.B 2.C 3.C 4.D
Karşılıklı Belirleyicilik  1.A 2.C 3.A
İçsel Pekiştirme  1.C

8. ÜNİTE = GESTALT KURAMI

Gestalt Genel  1.A 2.A 3.B 4.D 5.A 6.E
İçgörüsel Öğrenme  1.A 2.B 3.B 4.E 5.D 6.C 7.B 8.D 9.E 10.C 11.A 12.A 13.D 14.E
Kuluçka  1.D 2.A
Algı Genel  1.C 2.C
Algıda Değişmezlik  1.B 2.B
Şekil – Zemin  1.B 2.D 3.D
Yakınlık  1.E 2.D 3.E
Tamamlama  1.E
Yaratıcı Düşünmenin Önündeki Engeller  1.E
Kurt Levin Alan Kuramı  1.C 2.C

9. ÜNİTE = BİLGİ İŞLEM KURAMI

Bilgi İşlem Genel  1.E 2.A 3.D 4.E 5.B 6.D 7.E 8.C 9.D 10.E
Bellekler  1.B 2.A 3.C 4.A 5.B 6.B 7.E
Dikkat  1.D 2.D 3.B 4.A 5.E 6.D 7.E
Kodlama  1.B 2.C 3.D 4.D 5.E 6.E 7.E 8.D 9.A 10.C
Görsel Yerleştirme  1.A
Öncelik Etkisi  1.E
Bastırma  1.A
Bozulma  1.B 2.B
Yanlış Yerleştirme  1.C
Yürütücü Biliş  1.B 2.C
Zihinsel Tutum  1.B

159
1. Öğrenmeyi etkileyen aşağıdaki faktörlerden han- 3. Bir öğretmen, sınıf düzenini sağlamakta zorlandığı
gisi “öğrenen”in özelliklerinden değildir? için verimli ders işleyemediği sınıfındaki öğrencileri-
ne; “Dönem boyunca dersim sırasında istenmeyen
A) Türe özgü hazır oluş davranışlar sergileyen öğrencilerin performans no-
B) Genel uyarılmışlık hali tundan on puan düşüreceğim.” duyurusunu yapar.
C) Öğrenmeye ayrılan zaman Ancak öğretmenin bir strateji olarak kullandığı ceza
D) Öğrenmelerin aktarılması yöntemi, sınıfta istenmeyen davranışların azalma-
sında etkisiz olur. Öğretmen bu durumun nedenini
E) Olgunlaşma
anlayamaz.

Edimsel koşullamaya göre bu durumun nedeni

aşağıdakilerden hangisi değildir?

A) İstenmeyen davranışların somut biçimde tanım-

lanmamış olması
B) Cezanın, istenmeyen davranışın gerçekleşme-
sinden çok sonra uygulanması
C) Öğrencilerin verilecek cezalar konusunda ön-
ceden bilgilendirilmiş olması
D) İstenmeyen davranışların yerine; olması bekle-
nen, istenen davranışların belirsiz olması
E) İstenmeyen davranışların neden istenmediğinin
sebeplerinin belirsiz olması

4. Aşağıda, bir şirketin farklı bölümlerinde görev yapan

üç müdürün, personelin işe vaktinde gelmelerini sağ-
lamak amacıyla yaptıkları uygulamalar verilmiştir.

I. Elif Hanım; ay boyunca haftanın bazı günleri

personelin işe vaktinde gelip gelmediğini kontrol
etmekte, vaktinde gelenlerin günlük yol masra-
fını ay sonunda ödemektedir.
II. Hakan Bey; ay boyunca haftanın birinci, üçüncü
ve beşinci günü personelin işe vaktinde gelip
gelmediğini kontrol etmekte, vaktinde gelenlerin
günlük yol masrafını ay sonunda ödemektedir.
2. Aşağıdakilerden hangisi klasik koşullamanın
III. Aylin Hanım, ay boyunca işe en fazla sayıda
ilkelerinden biri değildir?
vaktinde gelen personelin aylık yol masrafını ay
sonunda ödemektedir.
A) Kendiliğinden geri gelen koşullu tepki, ilk koşul-
lu tepkiyle her zaman aynı güçtedir.
Buna göre müdürlerin aynı amaç doğrultusunda
B) Koşullu tepkiler bazen söner, bazen sönmez.
yaptıkları bu uygulamaların, en çok etkili olandan
C) Belirli uyarıcıların birbirleriyle eşleşmesi diğerle- en az etkili olana doğru sıralaması aşağıdakilerin
rinin eşleşmesinden daha kolaydır. hangisinde verilmiştir?
D) Koşullu uyarıcıya verilen bir tepki benzer diğer
uyarıcılara da genellenebilir.
A) I, II, III B) I, III, II C) II, I, III
E) Ayırt etme, potansiyel koşullu uyarıcının şiddeti
farklılaştırılarak öğretilebilir.
D) III, I, II E) III, II, I

160
5. Bir baba oyun oynamayı seven çocuğuna aşağı- 7. Cansu derslerinde istediği kadar başarılı olamadı-
dakilerden hangisini söylediğinde Premack ilke- ğından sınıfında başarılı gördüğü arkadaşı Nesrin’e
sini temel almış olur? nasıl bir çalışma planı uyguladığını sorar. Nesrin
“(I) Zihnimin açık olduğu ve daha rahat çalıştığım
A) Oyunun bittikten sonra hemen ödevlerini yap- zamanları belirledim, derslerin güçlük derecesine
malısın. göre kendime bir plan yaptım. Büyük oranda da bu
B) Ödevini bitirsen bile bugün dışarıya oynamaya planımı uyguladım.” diye cevap verir. Arkadaşının
çıkamazsın. anlattıkları üzerine düşünen Cansu, (II) hem ne za-
C) Oyunun bitince odanı toplamaya başlamalısın. man ve hangi ortamda daha rahat çalışabildiğini hiç
bilmediğini hem de yaptığı planlara uymakta güçlük
D) Ödevini yapmayı bitirdiğinde dışarıya oynama-
çektiğini fark eder.
ya çıkabilirsin.
E) Dilediğin zaman oyun oynamak için dışarıya
çıkabilirsin, odanı geldiğinde toplarsın. Nesrin’in ve Cansu’nun durumuyla ilgili numara-
landırılmış ifadeler, Sosyal Öğrenme Kuramı’nın
sırasıyla aşağıdaki ilkelerinden hangilerine ör-
nektir?

A) Sembolleştirme kapasitesi – Karşılıklı belirleyi-

cilik
B) Öz düzenleme kapasitesi – Öz yargılama kapa-
sitesi
C) Sembolleştirme kapasitesi – Öz yargılama ka-
pasitesi
D) Karşılıklı belirleyicilik – Öz düzenleme kapasite-
si
E) Öz düzenleme kapasitesi – Sembolleştirme
kapasitesi

8. Neriman Öğretmen, öğrenci sayısı az olan sınıfında

Sosyal Öğrenme Kuramı’nın ilkeleri doğrultusunda
eğitim yapmanın öğrencilere katkı sağlayacağını dü-
şünmektedir.

Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin bu amaçla

yapabileceklerinden biri değildir?
6. Caner havalar soğumaya başlamasına rağmen ince
montunu giymekte ısrar edince annesi, “Neden ısrar- A) Öğrencilerine okumayı sevdirmek için her hafta
la bu montu giymek istiyorsun?” diye sorar. Bunun iki ders saatini onlarla birlikte kendisi de kitap
üzerine Caner “Çünkü babamın montuna çok benzi- okuyarak değerlendirmek
yor ve sen, babam o montu giydiğinde ona çok ya- B) Öğrencilerinin seviyelerine uygun uzunluk ve
kıştığını söylemiştin.” der. içerikte ödevler vererek kendilerini gözden ge-
çirmelerine olanak sağlamak
Buna göre Caner'in sürekli aynı montu giymek C) Her bir öğrencinin düşük başarı gösterdiği nok-
istemesi, Sosyal Öğrenme Kuramı'nın aşağıdaki talar yerine yüksek başarı gösterdiği noktaları
kavramlarından hangisiyle açıklanır? vurgulamak
D) Öğrencilerinin her birine potansiyellerinin üs-
A) Sembolleştirme kapasitesi tünde yüksek hedefler koyarak onları bu hedef-
B) Öngörü kapasitesi lere ulaşmaları için pekiştirmek ve desteklemek
C) Dolaylı duygu E) Sınıfın sosyal anlamda en popüler öğrencileri-
D) Dolaylı pekiştirme nin davranışlarına müdahalede bulunup düzen-
leyerek diğer öğrencilerin davranışlarını şekil-
E) Öz düzenleme kapasitesi
lendirmek
161
9. “Çaresizseniz acele edin.” cümlesindeki kelimeler, 11. Sezen, Bahar ve Mert okul gezisine katılarak Nev-
“Çare sizseniz acele edin.” şeklinde gruplandığın- şehir’e gider. Okula döndüklerinde öğretmen, geziye
da cümlenin farklı bir anlam kazanması; Gestalt gitmeyen sınıf arkadaşlarına geziyi anlatmalarını is-
Kuramı’nın aşağıdaki öğrenme ilkelerinden han- ter. Sezen gezi sırasında yaşadıkları ilginç olayları,
gisine örnektir? Bahar gezdikleri mekanların tarihinde neler yaşandı-
ğını, Mert ise o bölgede üretilen çömleğin nasıl ya-
A) Yakınlık pıldığını anlatır.
B) Benzerlik
C) Tamamlama Buna göre Sezen, Bahar ve Mert’in Nevşehir ge-
D) Şekil – zemin zisini anlatırken kullandıkları bellek türleri sıra-
E) Basitlik sıyla aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) Anısal – Anlamsal – İşlemsel

B) Duyusal – Anısal – Anlamsal
C) Anısal – İşlemsel – Duyusal
D) Anlamsal – Anısal – İşlemsel
E) Duyusal – Anlamsal – Anısal

12. Aşağıdakilerden hangisi, bir öğrencinin kendi

öğrenme stratejisini belirlemek için sorabileceği
sorulardan biridir?
10. Aşağıdaki ifadelerden hangisi insancıl eğitim
anlayışına uygun değildir?
A) Çok çalışıyorum ama bir türlü öğrenemiyorum.
Acaba öğretmen öğretemiyor mu?
A) Her bireyde doğal bir öğrenme isteği bulunur.
B) Çok çalıştığım sınavdan düşük not aldım. Aca-
B) Öğrenme, bireyin çevreye uyumunu kolaylaş-
ba arkadaşlarımdan daha mı az çalıştım?
tırmalıdır.
C) Gördüklerimi ve duyduklarımı daha kolay hatır-
C) Öğrenme, korku ve tehdidin olmadığı bir ortam-
lamak için ne yapmalıyım?
da gerçekleşmelidir.
D) Geçmiş yıllarda çıkan soruları nasıl ve nereden
D) Birey, öğrenilen konuyu kendi amaç ve ihtiyaç-
öğrenebilirim?
larıyla ilişkilendirebilmelidir.
E) Çok çalışıyorum ama iyi puan alamıyorum.
E) Öğrenme süreci, öğretmenin başlatması duru-
Acaba yeterinde yetenekli değil miyim?
munda daha etkili olur.

162
13. Altı yaşındaki Tuna yaşıtlarına göre zayıf bir çocuk- 16. Dört yaşındaki Dilek, yemek hazır olana kadar iki
tur. O yıl okula başlayan Tuna, yazı yazarken bilek- çizgi film izlemek üzere annesiyle anlaşmıştır. İkinci
lerinin çok ağrıdığını söyleyerek sık sık ağlamakta- çizgi film bittiğinde Dilek bir çizgi film daha izlemek
dır. Ayrıca okula başlamasının üzerinden dört ay ister. Annesi önce izin vermese de Dilek'in ısrarcı tu-
geçmesine rağmen hala annesinden ayrılırken zor- tumu, ağlaması ve bunun son olacağına söz vermesi
lanmakta ve okula gitmek istememektedir. üzerine izin verir. Daha sonra Dilek, aynı ısrarcı tu-
tumu annesinin koyduğu pek çok sınırı genişletmek
Tuna’nın yaşadığı bu sıkıntılar, aşağıdaki gelişim için kullanır.
kavramlarının hangi ikisindeki sorunlardan kay-
naklanmaktadır? Buna göre Dilek'in ısrarcı tutumunun istediklerini
elde etmede işe yaradığını öğrenmesi, annesinin
A) Olgunlaşma – Hazırbulunuşluk kullandığı aşağıdaki pekiştirme tarifelerinden
B) Büyüme – Olgunlaşma hangisinin sonucudur?
C) Hazırbulunuşluk – Kritik dönem
D) Kritik dönem – Büyüme A) Sabit oranlı
E) Hazırbulunuşluk – Büyüme B) Sabit aralıklı
C) Değişken oranlı
D) Değişken aralıklı
E) Sürekli

14. Aşağıdaki sorulardan hangisi, semantik bellekte

yer alan bilginin hatırlanmasına yöneliktir?

A) Çamaşır makinesini nasıl çalıştıracaksın?

B) Hangi ağaçların meyvesi yenir?
C) Dün öğretmeninle neler konuştun?
D) Çikolatalı kek nasıl yapılıyor?
E) Elbiseni hangi mağazadan aldın?

17. Aşağıda üç farklı ilkokul öğretmeninin sınıf içinde

yaptığı uygulamalar verilmiştir:

I. Melih Öğretmen, verdiği ödevleri her hafta cu-

ma günü ilk derste kontrol etmekte ve ödevleri
tam olan öğrencilere artı (+) vermektedir.
II. Ayla Öğretmen, anlattığı konu ile ilgili iki soru
soran her öğrenciye artı(+) vermektedir.
III. Önder öğretmen, öğrencilerin sorumlu olduğu
sınıf temizlik kontrolünü her hafta farklı bir gün
yapmakta ve sınıfın temiz olduğu günlerde her
15. Bir ortamda herhangi bir şekilde zarara neden olan öğrenciye artı (+) vermektedir.
bireyin, ortamı zarardan önceki durumuna döndür-
mesi “zararı ödeme” olarak adlandırılmaktadır. Evde
Buna göre öğretmenlerin kullandığı pekiştirme
duvara resim yapan çocuğa duvarın sildirilip eski
tarifeleri aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla ve-
hâline döndürtülmesi “zararı ödeme” ye bir örnektir.
rilmiştir?

Buna göre “zararı ödeme” durumu, aşağıdaki

edimsel koşullama kavramlarından hangisine I II III
örnektir? A) Sabit aralıklı Değişken oranlı Sabit aralıklı

A) Olumsuz pekiştirme B) Değişken aralıklı Sabit oranlı Sabit aralıklı

B) Olumlu pekiştirme
C) Değişken oranlı Sabit oranlı Sabit oranlı
C) İkinci tip ceza
D) Birinci tip ceza D) Sabit aralıklı Sabit oranlı Değişken aralıklı
E) İkincil pekiştireç
E) Sabit aralıklı Sabit aralıklı Değişken oranlı

163
18. Basketbol antrenörü Murat Bey, bu yıl çalıştırdığı 20. Sekizinci sınıf öğrencisi Figen, okul psikolojik da-
takımdaki yeni oyuncuların isimlerini hatırlayama- nışmanıyla yaptığı görüşmede altıncı sınıfta mate-
maktan yakınmaktadır. Takımdaki yeni oyuncuların matik sınavlarından birinde düşük not aldığı günden
isimlerini, takımda önceki yıl yer alan eski oyuncula- beri matematik derslerinde her zaman başarısız ol-
rın isimleriyle karıştırmakta ve uzun bir süre geçme- duğunu söyler. Figen bu görüşmede ayrıca matema-
sine rağmen zaman zaman sahadaki yeni oyuncula- tik sınavlarından düşük not almaya devam ederse is-
ra eski oyuncuların isimleriyle seslenmektedir. tediği liseye gidemeyeceğinden korktuğunu dile geti-
rir. Bunun üzerine okul psikolojik danışmanı Fi-
Buna göre Murat Bey'in yeni oyunculara eski gen'den matematikte en çok sevdiği konudan çalış-
oyuncuların isimleriyle seslenmesi aşağıdakiler- maya başlamasını ister. Okul psikolojik danışmanı-
den hangisiyle açıklanır? nın amacı, Figen'den matematikte sevdiği konudan
sorular çözmeye başlamasını isteyerek onda başarılı
A) İmgelem olabileceği düşüncesini ortaya çıkarmaktır.
B) Geriye ket vurma
C) Bastırma Buna göre okul psikolojik danışmanının Fi-
gen'den matematikte sevdiği konudan sorular
D) Hazırlama
çözmeye başlamasını istemesinin amacı, aşağı-
E) İleriye ket vurma
daki öğrenme kavramlarından hangisiyle açıkla-
nır?

A) Kendiliğinden geri gelme

B) Duyusal ön şartlanma
C) Ayırt etme
D) Karşıt koşullama
E) Üst düzey koşullama

19. İrfan Bey geçirmiş olduğu trafik kazasından sonra

hafıza kaybı yaşamaktadır. Yapılan muayene ve tet-
kiklerin ardından doktorlar, İrfan Bey’in epizodik ha-
fızayla ilgili problem yaşadığını ve bu durumun geçi-
ci olduğunu umduklarını söylemiştir.

Bu durumda İrfan Bey’in aşağıdakilerden hangi-

sini hatırlaması beklenmez?

A) Bisiklete binmeyi
B) Yazı yazmayı
C) Katıldığı bir geziyi
D) Toplama işlemi yapmayı
E) Hediye paketlemeyi

164