Sa pagtatapos ng SLP na ito, ikaw ay inaasahan na: • unawain ang Persuweysib at Argumentatibong teksto; • gamitin ang pamamaraan ng mabisang pangangatuwiran; • sumulat ng mga reaksyong papel batay sa binasang teksto ayon sa katangian at kabuluhan nito sa pamilya, komunidad, bansa at daigdig; at • mangatuwiran nang naaayon sa katotohanan. Teksyong Persuweysib: Paano kita mahihikayat
Nagkaroon ka na ba ng karanasan kung saan hinikayat mo ang
iyong mga kaibigan na manuod ng inaabangan mong pelikula sa sinehan? Naranasan mo na rin bang kumbinsihin ang iyong mga magulang na payagan kang mag-overnight sa bahay ng iyong kaibigan? Ang mga pamamaraang ginagamit mo bilang panghihikayat sa impormal na kumbersasyon tulad ng mga nabanggit ay maaring maging batayan din sa pagbuo ng tekstong persuweysib. Ito ang konsepto ng panghihikayat ng isang manunulat upang kumbinsihin ang mga mambabasa na paniwalaan ang kaniyang mga sinasabi sa isang partikular na paksa.
Ang panghihikayat sa payak na kahulugan ay tumutukoy sa paglalarawan ng tunay o karaniwang pagtanggap sa isang pananaw na narinig o nabasa. May kaugnay ito sa pangangatwiran, ngunit ang pinagkaiba lamang nito ay wala itong kinikilingan at patas ang pagtanggap. Ang panghihikayat ay pag-iimpluwensiya sa kaisipan, saloobin, damdamin, paniniwala, motibasyon, naisin at pag-uugali ng isang tao. Ang tekstong nanghihikayat (persuasive) ay ginagamit ng isang may-akda upang kumbinsihin ang mga mambabasa na tama o tiyak ang kaniyang isinulat. Naglalahad ang tekstong ito ng mga pahayag na nakakaakit at nakahihikayat ng damdamin at isipan ng mga mambabasa, sapagkat may sapat na ebidensiya o katibayan sa paglalahad ng paksa. Layunin ng may-akda na maglahad ng isang paksa na kayang panindigan at maipagtanggol sa tulong ng mga patnubay at totoong datos upang tanggapin, makumbinsi at mapaniwala ang mga mambabasa. Ang tono ng isang tekstong nanghihikayat ay maaring: Sa madaling sabi, ang tekstong persuweysib ay pagpapahayag na may layuning mahikayat ang mambabasa na makiayon o tanggapin ang pananaw ng manunulat. Mabibilang dito ang advertisement, politikal na sanaysay, editoryal, brochure, catalog, atbp. Mga elemento sa pagbuo ng isang mahusay na Tekstong Nanghihikayat (Persuweysib) • Pagbuo ng mga makatotohanang kaisipan • Pagtukoy ng damdamin at saloobin na may kaugnayan sa interes ng mga mambabasa • Pagkakasunod-sunod ng mga kaisipang may katotohanan at damdamin • Pagbuo at pagpapahayag ng kongklusyon • Pagpapaniwala sa mambabaasa na ang kongklusyon ay mula sa napagkasunduang katotohanan • Paggamit ng cohesive devices na natalakay sa nakaraang SLP sa pagsulat ng tekstong nanghihikayat
Sa pangkalahatang panuntunan sa pagsulat ng tekstong nanghihikayat, ang may-akda ay kailangang:
• magkaroon ng isang matatag na opinyon na madaling
matanggap ng mga mambabasa; • simulan ang pagsulat ng teksto sa mapanghikayat na panimula upang bigyang-pansin ng mga mambabasa; • maglahad ng mga ebidensiya na susuporta sa isiniwalat na opinyon; • pagtibayin ang pahayag sa kung ano ang nais na paniwalaaan ng mga mambabasa. Halimbawang teksto: POKUS SA PAG-AARAL Ni: Paul Anunsaon
Pagod ka na ba sa pag- aaral? Susuko ka nalang ba nang ganyan kadali? Isipin mo
muna ang hirap at sakripisyong ginawa ng magulang mo para matustusan ang pag-aaral mo, ang suporta nila sa iyo, kanilang pagganyak para ikaw ay mag-aral. Sana'y pag-isip-isipan mo ang kanilang sakripisyo, huwag ang sarili ang unahin. Ikaw. Oo, ikaw. Alam mo bang mahirap na nga kayo, pinapahirapan mo pa nang sobra ang magulang mo. Sana man lang mag-ayos ka sa pag-aaral mo. Iyan na nga lang ang maibibigay mo sa iyong mga magulang sa ngayon, ang mapasaya sila. Marami ka namang mga pagganyak gaya nang parating sinasabi ng magulang natin na, ayusin mo pag-aaral mo, ha? Para sa hinaharap, hindi ka na mahihirapan sa buhay mo. Para sa hinaharap, may pirmi ka na trabaho at hindi ka na mahirapan pagdating ng panahon. Kaya simula ngayon, huwag ninyong aksayahin ang panahon na ikaw ay nakakapag-aral pa. Ikaw lang din naman makikinabang kung ano matatapos mo sa pag-aaral."Keep that in mind". Hinding hindi mo pagsisisihan kung ikaw ay makapagtapos at magkaroon ng magandang trabaho para sa pamilya mo at sa susunod na pamilya mo, ‘yung sa iyo na talaga. Sa binasang halimbawa, paano hinihikayat ng may- akda ang mga mag-aaral na maapektuhan at sumang- ayon sa kanyang paksa? Ano-anong salita ang kanyang ginamit upang makumbinsi ang kaisipan ng mga mag-aaral? Tekstong Argumentatibo: Ipaglaban ang katuwiran Lahat ng tao ay gumagamit ng iba’t ibang porma ng argumentasyon sa iba’t ibang pagkakataon. Madalas, ang mga simpleng sitwasyon ay nangangailangan ng mahusay na pangangatwiran gaya ng paghingi ng permiso sa mga magulang, panghihiram ng gamit sa kapatid, pamimili ng paksa o konsepto sa mga gawaing panggrupo sa klase o kaya ay paghingi ng pangalawang pagkakataon sa iniibig. Bagaman hindi pormal ang estilo ng argumentasyon sa mga nabanggit na pagkakataon, ang mga estratehiyang ito sa pangangatuwiran ang batayan ng mga tekstong argumentatibo. Ang tekstong argumentatibo ay isang uri ng teksto kung saan ipinagtatanggol ng manunulat ang posisyon ng isang tiyak na paksa o usapin gamit ang mga ebidensiya mula sa personal na karanasan, kaugnay ng mga literatura at pag-aaral, ebidensyang kasaysayan at resulta ng empirikal na pananaliksik. Ang empirikal na pananaliksik ay tumutukoy sa pangongolekta ng datos sa pamamagitan ng pakikipanayam, sarbey at eksperimentasyon. May pagkakahawig ang tekstong argumentatibo at tekstong paghihikayat dahil pareho nilang layunin na makuha ang suporta ng mambabasa, ngunit ang dalawang teksto ay nagkakaiba sa anyo. Sa tekstong argumentatibo, nangangatwiran ang may-akda upang ang ideya o posisyong umiiral ay mabigyang-diin. Inihahain din ng may-akda ang mga ideya na ibig salungatin kung kaya may nakahandang pagpapaliwanag sa teksto. Sinasagot ng tekstong argumentatibo ang tanong na bakit. Ang editoryal ay isang magandang halimbawa ng tekstong ito. Mga gabay sa pagsulat ng Tekstong Argumentatibo • Pumili ng isang paksang malapit sa puso at malapit sa interes mo. Alamin kung makatwiran at mapangangatawanan ang mga opinyong maibibigay. • Tiyakin ang lawak ng kontrobersiya ng paksa at ang damdaming aasahan sa mga mambabasa. • Isipin ang magiging panig ng mga mambabasa; panig ba sila o salungat? • Ipahayag ang opinyon sa pangunahing kaisipan gamit ang mga pahayag na maliwanag, makabuluhan at mapaninindigan. • Mangalap ng mga patunay, impormasyon, dahilan at mga pangyayaring maaring gamitin sa pangangatwiran. • Tiyakin na ang mga gagamiting salita ay makatwiran at solido, gayundin ang lohikal na ugnayan ng mga ideya. • Gumamit ng cohesive devices na natalakay sa nakaraang SLP. Halimbawa ng Tekstong Argumentatibo: Paksa: Pagpapatupad ng Programang K-12 bilang sistema ng edukasyon sa Pilipinas Pabor sa K-12 Dapat lamang na ipatupad ang programang K-12 dahil ang Pilipinas na lang ang tanging bansa sa Asya na 10 taon lamang ang taon ng pag-aaral ng Basic Education. Magkakaroon ng pagkakataon ang mahihirap na pumili kung magpapatuloy sa kolehiyo o magsisimula nang magtrabaho matapos sumailalim sa K-12, kung sakaling wala na silang pera upang tumuloy sa pag-aaral. At kahit pa hindi sila nakapag-aral ng kolehiyo, magagawaran pa rin sila ng sertipiko ng kuwalipikasyon upang makahanap ng trabaho na kikilalanin maging sa ibang bansa.
Hindi Pabor sa K-12
Sa kabila ng pagiging praktikal ng programang K-12, hindi pa rin ito dapat ipatupad dahil kulang ang pamahalaan sa paghahanda. Walang ginanap na pag-aaral kung magiging mabisa ba ito para sa mga Pilipinong mag-aaral. Basta-basta lamang itong ipinatupad kung kaya kulang sa pagsasanay ang mga guro para sa idadagdag na dalawang taon sa pag- aaral, na patuloy na magdudulot ng hindi kaaya-ayang kalagayan sa mga mag-aaral habang nag-aaral. Ang dalawang taon kung saan magkakaroon ng pagbabago para sa pagpasok ng Grade 11 at 12 ay magdudulot ng kawalan o kakulangan ng mga mag-eenrol sa mga pamantasan na magtutulak sa mga ito na magtanggal ng mga empleyado, lalo na ang mga guro at kawani. Ikaw, saang proposisyon ka magbibigay ng iyong pangangatuwiran sa mga sumusunod na paksa? • Dapat na ipasa ang Divorce Bill upang mabawasan ang karahasan laban sa kababaihan. • Nakasasama sa pamilya ang pag-alis ng isang miyembro nito upang magtrabaho sa ibang bansa. Pagsulat ng Reaksyong Papel Sa mga bagay na naoobserbahan natin sa ating paligid, sa mga napapanood natin sa iba’t ibang uri ng media, maging sa mga taong nakasasalamuha natin, palagian tayong may reaksiyo, hindi ba? Kaugalian na siguro natin na punahin o pansinin ang mga bagay-bagay sa ating paligid, kaya minsan ay nagiging paksa pa ito ng ating status sa mga social networking site, o kaya naman ay naibabahagi natin sa ating mga kapamilya, kaibigan at kakilala. Mahalagang magkaroon ng kabatiran kung paano nga ba isusulat ang mga reaksiyong ito bilang pamamaraan ng ating maayos na pagpapahayag.
Iba’t iba ang kadahilanan kung bakit tayo nagsusulat, maaaring bilang personal na reaksiyon o ekspresyon at pagbibigay na rin ng kahulugan sa isang paksa. Sa ganitong aspeto, nagsisimula tayo sa pamamagitan ng isang personal na pagsasalaysay at ang tono ng salaysay ay nasa unang panauhan. Ang pangunahing bida rito ay ang salitang “Ako” o ang mismong nagsasalaysay. Ang mga sariling karanasan na inilalahad ng mga mag-aaral ay nakatutulong upang mas madaling maibigay ang kahulugan ng paksang nais ipabatid. Mga Bahagi ng Reaksiyong Papel 1. Panimula – isinasagawa rito ang pagpapakilala ng paksa. Introduksiyon ito at pinupukaw ang interes ng mga mambabasa. Marapat na pagbutihin ang pagkakasulat nito upang mahikayat ang mga mambabasa na magpatuloy sa pagbabasa hanggang wakas. Karaniwan nang nagsisimula ito sa pangkalahatang pangungusap tungkol sa paksa. Ang huling pangungusap sa panimula ay ang tesis na pahayag ng pangunahing ideya. Inilalahad din dito ang pananaw ng may- akda.
2. Katawan - isinasaad dito ang nilalaman ng teksto kung saan pinagsasama-sama ang mga kaisipang magkakasing-uri at isinasaayos ang mga kaisipan sa isang makatuwirang pagkakasunod- sunod. Ang bawat talata ay may sariling simula, gitna at wakas upang makabuo ng mas malawak na kabuuan. 3. Wakas - ito ang pinakabuod o konklusyon ng teksto. Depende ang haba nito sa haba ng buong teksto. Maituturing na konklusyon ang wakas kung nakapaghain ka ng mga katibayan at pangangatuwiran sa iyong sulatin. Mga Gabay sa Pagsulat ng Reaksiyong Papel • Siguraduhing maayos ang istruktura ng panimula. • Magkaroon ng malinaw na panimulang talata. • Isulat ang paksang pangungusap sa bawat talata. • Bawat talata ay naglalaman ng mga katibayan. • Magdagdag ng mga kawili-wiling pangungusap sa bawat talata para makabuo ng komprehensibong konklusyon. • Iugnay ang bawat talata sa mga sinundang pahayag. • Siguraduhing makikita ang katotohanan ng tesis na pahayag kapag nabasa ang kabuuan ng sulatin. Basahin at unawaing mabuti ang halimbawa ng Tekstong Persuweysib at sagutin ang mga kaugnay na tanong. (3 puntos bawat bilang) A. Pumili ng papanigang pangkat at sagutin ang tanong na nasa loob ng kahon gamit ang discussion web. Talakayin ang sagot sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga pangangatwiran o ebidensiya tungkol sa isyung pinag- uusapan sa pamamagitan ng pagsaliksik sa iba’t ibang teksto ukol sa hinihinging paksa. Huwag kalimutang ilagay ang mga sangguniang pinagkuhanan ng impormasyon. B. Sa gawaing ito, tatayahin ang iyong kakayahan sa pagbasa sa pamamagitan ng pagbibigay ng reaksyong papel mula sa tekstong ISYUNG PANLIPUNAN: "Kahirapan sa Pilipinas, Kailangan nang wakasan". Sumulat ng reaksyong papel batay sa binasang teksto ayon sa katangian at kabuluhan nito sa pamilya, komunidad, bansa at daigdig. Naranasan mo na bang makipag-talo sa iyong kaibigan, kapatid o sa iyong magulang? Sa iyong palagay, tama ba ang ginawa mong pangangatuwiran o ginawa mo lang ito para sa iyong sariling kapakanan? Lagi ninyong pakatatandaan na ang mahusay na argumentasyon ay ipinaglalaban lamang kung ano ang tama, hindi lamang ito nagpopokus kung ano ang tama para sa iyo. Alalahanin ang isang pagkakataon kung kailan kinailangan mong magbigay ng sariling argumento tungkol sa isang usapin. Isalaysay ang iyong naging karaanasan ukol dito. Ibigay ang naging paksa ng usapan at kung ano ang naging posisyon at argumento mo hinggil dito. Sa iyong palagay, tama ba ang pangangatwiran na iyong ginawa? Ipaliwanag ang iyong sagot. Makatutulong ang isinaad ni William Faulkner tungkol sa halaga ng paninindigan sa gitna ng kawalan ng katarungan upang sagutin ang gawaing ito. “Huwag matakot na magsalita at manindigan para sa katapatan at katotohanan laban sa kawalan ng hustisya, kasinungalingan at kasakiman. Kung lahat ng tao sa buong daigdig ay gagawa nito, mababago ang mundo.”