CHƯƠNG 2 - CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PBC DV

CHƯƠNG II
CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN

CHỨNG
CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN

CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT
2. Nội dung của phép biện chứng duy vật
a) Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật
b) Các cặp phạm trù của phép biện chứng duy vật
c) Các quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật
2
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội | 136 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội | https://hnue.edu.vn 2
C) Các quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật
* Khái niệm quy luật
Quy luật là những mối liên hệ khách quan, phổ biến, bản chất,
tất nhiên và lặp đi lặp lại giữa các mặt, các yếu tố, các thuộc
tính bên trong mỗi một sự vật, hiện tượng hay giữa các sự vật,
hiện tượng với nhau.
Phân loại quy luật
Phân loại quy luật

QL riêng
Căn cứ vào mức độ QL chung
phổ biến
QL chung nhất
QL tự nhiên
Căn cứ vào lĩnh vực
QL xã hội
tác động
QL tư duy
QUY LUẬT CHUYỂN HOÁ TỪ NHỮNG THAY ĐỔI VỀ LƯỢNG
DẪN ĐẾN NHỮNG THAY ĐỔI VỀ CHẤT VÀ NGƯỢC LẠI
* Vị trí, vai trò

của quy luật
Là một trong ba quy luật

cơ bản của phép biện
chứng duy vật, chỉ ra
cách thức chung nhất
của sự vận động và phát
triển của sự vật, hiện
tượng.
* Khái niệm chất và lượng
Chất Lượng
Chất là khái niệm dùng để

Lượng là khái niệm
chỉ tính quy định khách quan
dùng để chỉ tính quy định
vốn có của sự vật, hiện tượng,
khách quan vốn có của sự
là sự thống nhất hữu cơ của
vật về mặt số lượng, quy
những thuộc tính làm cho sự
mô, trình độ, nhịp điệu
vật, hiện tượng là nó chứ
vận động và phát triển của
không phải là cái khác.
sự vật, hiện tượng.
Chất của sự vật, hiện tượng
Lượng có nhiều biểu
được xác định bởi: Các thuộc
hiện khác nhau: Số lượng,
tính cơ bản và kết cấu của SV
kích thước, quy mô, trình
(tức phương thức liên kết giữa
độ, tốc độ, mức độ…
các yếu tố cấu thành sự vật)
6
* Quan hệ biện chứng giữa chất và lượng
- Sự vật, hiện tượng luôn có sự thống nhất giữa hai mặt

chất và lượng
Sự vật, hiện tượng
CHẤT LƯỢNG
- Lượng đổi dẫn đến chất đổi
• Lượng là yếu tố động => luôn thay đổi (tăng hoặc giảm)
• Lượng biến đổi dần dần và tuần tự…
• Biến đổi về lượng có xu hướng tích lũy => đạt tới điểm nút
• Tại điểm nút, diễn ra sự nhảy vọt = biến đổi về chất = cái cũ
mất đi  cái mới ra đời thay thế cho nó.
- Lượng đổi dẫn đến chất đổi
• Độ là giới hạn tồn tại của SV, HT mà trong đó sự thay đổi về lượng chưa
dẫn tới sự thay đổi căn bản về chất của SV, HT đó.
• Điểm nút dùng để chỉ điểm giới hạn mà tại đó sự thay đổi về lượng đã đủ
làm thay đổi về chất của sự vật.
• Bước nhảy dùng để chỉ sự chuyển hoá về chất của sự vật do sự thay đổi
về lượng của sự vật trước đó gây ra.
- Các hình thức của bước nhảy
Theo nhịp điệu bước nhảy Theo quy mô bước nhảy
Bước nhảy Bước nhảy Bước nhảy Bước nhảy

đột biến dần dần toàn bộ cục bộ
- Ngược lại, chất đổi cũng làm cho lượng đổi
Chất là yếu tố ổn định, khi lượng đổi trong phạm vi độ, chất
chưa có biến đổi căn bản.
Chất đổi = nhảy vọt tại điểm nút
Biến đổi về chất => chất cũ (sự vật cũ) mất đi, chuyển hóa
thành chất mới (sự vật mới)
Chất đổi sinh ra sự vật mới, mang lượng mới => tiếp tục
biến đổi...
- Khái quát nội dung quy luật
Như vậy, quy luật chỉ ra mối quan hệ biện chứng giữa lượng và chất.
Những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất và ngược lại. Quá
trình tác động qua lại lẫn nhau giữa lượng và chất tạo nên sự vận động liên tục
của SV, HT.
* Ý nghĩa phương pháp luận
 Trong nhận thức và thực tiễn phải biết tích luỹ về lượng để
có biến đổi về chất; không được nôn nóng cũng như không
được bảo thủ
 Khi lượng đã đạt đến điểm nút thì thực hiện bước nhảy là
yêu cầu khách quan của sự vận động của sự vật, hiện tượng
vì vậy tránh chủ quan nóng vội đốt cháy giai đoạn hoặc bảo
thủ, thụ động
 Phải có thái độ khách quan, khoa học và quyết tâm thực hiện
bước nhảy; trong lĩnh vực xã hội phải chú ý đến điều kiện
chủ quan
 Phải nhận thức được phương thức liên kết giữa các yếu tố
tạo thành sự vật, hiện tượng để lựa chọn phương pháp phù
hợp 13
QUY LUẬT THỐNG NHẤT VÀ ĐẤU TRANH
CỦA CÁC MẶT ĐỐI LẬP
* Vị trí, vai trò của

quy luật
Quy luật này có vị trí là hạt nhân của phép biện chứng, chỉ
ra nguồn gốc, động lực của sự vận động và phát triển.
* Nội dung của quy luật
Khái niệm mâu thuẫn biện
chứng
- Mâu thuẫn biện chứng chỉ sự liên

hệ, tác động theo cách vừa thống
nhất, vừa đấu tranh; vừa đòi hỏi
loại trừ, vừa chuyển hóa lẫn nhau
giữa các các mặt đối lập.
- Mặt đối lập là những mặt, những

Sự tích “cái Mâu và cái Thuẫn”
yếu tố,… có khuynh hướng biến đổi
trái ngược nhau, nhưng cùng tồn tại
khách quan trong mỗi SV, HT.
* Thống nhất giữa các mặt đối lập
Thứ hai, các mặt đối lập

Thứ nhất, các
tác động ngang nhau, Thứ ba, giữa
mặt đối lập
cân bằng nhau thể hiện các mặt đối lập
nương tựa và
sự đấu tranh giữa cái có sự tương
làm tiền đề cho
mới đang hình thành với đồng
nhau tồn tại
cái cũ chưa mất hẳn
* Đấu tranh giữa các mặt đối lập
Chỉ sự tác động qua lại theo hướng bài trừ, phủ định lẫn nhau giữa chúng
16
• Mâu thuẫn là nguồn gốc của sự vận động, phát triển của SV, HT
Mâu thuẫn giữa các

mặt đối lập trong
sự vật, hiện tượng Sự thống nhất và
Sự vận đấu tranh giữa các
là nguyên nhân, động, phát
giải quyết mâu mặt đối lập này là
triển của sự nguyên nhân, động
thuẫn đó là động vật, hiện
lực của sự vận lực bên trong của
tượng là tự sự vận động và
động, phát triển thân phát triển, làm cho
cái cũ mất đi và cái
mới ra đời
17
* Phân loại mâu thuẫn
Mâu thuẫn chủ yếu
Vai trò của
mâu thuẫn Mâu thuẫn thứ yếu
Căn Quan hệ Mâu thuẫn bên trong

giữa các mặt
cứ đối lập Mâu thuẫn bên ngoài
Tính chất Mâu thuẫn đối kháng

của lợi ích
quan hệ GC Mâu thuẫn không đối
kháng 18
* Ý nghĩa phương pháp luận.
Thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn, giải quyết mâu
thuẫn phải tuân theo quy luật, điều kiện khách quan.
Phân tích cụ thể từng loại mâu thuẫn để tìm ra cách giải
quyết phù hợp; xem xét vai trò, vị trí và mối quan hệ giữa
các mâu thuẫn và điều kiện chuyển hóa giữa chúng, tránh rập
khuôn, máy móc…
Nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh
giữa các mặt đối lập, không điều hòa mâu thuẫn cũng không
nóng vội hay bảo thủ
QUY LUẬT PHỦ ĐỊNH CỦA PHỦ ĐỊNH
* Vị trí,
vai trò
của quy
luật
Là một trong ba quy
luật của PBC DV, chỉ
ra khuynh hướng phát
triển của sự vật, hiện
tượng.
* Khái niệm phủ định biện chứng
Phủ định nói chung là sự

thay thế một sự vật,
hiện tượng này bởi một
sự vật, hiện tượng khác:
A => B
Phủ định biện chứng: là tự

phủ định, tự phát triển
của sự vật, hiện tượng; là
“mắt xích” trong “sợi dây
chuyền” dẫn đến sự ra
đời của sự vật, hiện
tượng mới, tiến bộ hơn
so với sự vật, hiện tượng
cũ
* Đặc trưng của phủ định biện chứng
Tính khách Tính phổ Tính đa dạng

quan biến Tính kế thừa
phong phú
Do nguyên nhân bên Thể hiện ở tính

Diễn ra trong mọi Thể hiện ở nội
trong, là kết quả đấu chu kỳ theo đường
lĩnh vực tự nhiên, dung, hình thức
tranh giữa các mặt đối xoáy ốc, gắn SV
xã hội và tư duy của phủ định
lập bên trong sự vật cũ với SV mới.
22
- Tính kế thừa của phủ định
Kế thừa biện chứng Kế thừa siêu hình

• Sự vật, hiện tượng mới ra đời có chọn lọc và cải tạo • Giữ lại nguyên si những gì bản
yếu tố còn thích hợp; loại bỏ các yếu tố gây cản trở thân nó đã có ở giai đoạn phát
cho sự phát triển của sự vật, hiện tượng mới triển trước; thậm chí còn ngáng
• Các yếu tố chọn giữ lại sẽ được cải tạo, biến đổi để đường, ngăn cản sự phát triển
phù hợp với sự vật, hiện tượng mới của chính nó, của đối tượng mới
• Sự vật, hiện tượng mới, phát triển cao hơn, tiến bộ
hơn
• Kế thừa biện chứng có sự liên hệ thông suốt bền chặt
giữa cái mới với cái cũ, giữa nó với quá khứ của
chính nó
23
- Đường xoáy ốc
Quy luật phủ định của phủ định khái quát sự phát triển tiến lên
nhưng không theo đường thẳng, mà theo đường “xoáy trôn ốc”
Phủ định của phủ định kết thúc một chu kỳ, nhưng lại trở thành
điểm xuất phát của một chu kỳ mới cao hơn, phức tạp hơn… =>
cứ như thế, tạo thành những đường xoáy ốc… cho đến vô tận.
Đường xoáy ốc cũng rất phức tạp, tùy theo lĩnh vực và trình độ
phát triển của các sự vật, hiện tượng…:
+ Trong Tự nhiên: - Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học…;
Cây sinh vật…
+ Trong Xã hội: …
+ Trong Tư duy: …
* Ý nghĩa phương pháp luận.
Thứ nhất, khuynh hướng tiến

Thứ hai, cần nhận thức
lên của sự vận động của sự
đúng về xu hướng phát
vật, hiện tượng; sự thống
triển là quá trình quanh co,
nhất giữa tính tiến bộ và tính
phức tạp theo các chu kỳ
kế thừa của sự phát triển; kết
phủ định của phủ định.
quả của sự phát triển
Thứ ba, cần nhận thức đầy Thứ tư, phải phát hiện, ủng
đủ hơn về sự vật, hiện tượng hộ và đấu tranh cho thắng
mới, ra đời phù hợp với quy lợi của cái mới, khắc phục
luật phát triển. (trong tự tư tưởng bảo thủ, trì trệ,
nhiên diến ra tự phát; xã hội giáo điều...kế thừa có chọn
phụ thuộc vào nhận thức và lọc và cải tạo…, trong phủ
hành động của con người) định biện chứng

CHƯƠNG 2 - CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PBC DV

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CHƯƠNG 2 - CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA PBC DV

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CHƯƠNG II

CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN

CÁC QUY LUẬT CƠ BẢN

a) Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật

* Khái niệm quy luật

Phân loại quy luật

* Vị trí, vai trò

Là một trong ba quy luật

Chất là khái niệm dùng để

- Sự vật, hiện tượng luôn có sự thống nhất giữa hai mặt

Sự vật, hiện tượng

Theo nhịp điệu bước nhảy Theo quy mô bước nhảy

Bước nhảy Bước nhảy Bước nhảy Bước nhảy

Chất đổi = nhảy vọt tại điểm nút

* Vị trí, vai trò của

- Mâu thuẫn biện chứng chỉ sự liên

- Mặt đối lập là những mặt, những

Thứ hai, các mặt đối lập

* Đấu tranh giữa các mặt đối lập

Mâu thuẫn giữa các

Căn Quan hệ Mâu thuẫn bên trong

Tính chất Mâu thuẫn đối kháng

Phủ định nói chung là sự

Phủ định biện chứng: là tự

Tính khách Tính phổ Tính đa dạng

Do nguyên nhân bên Thể hiện ở tính

Kế thừa biện chứng Kế thừa siêu hình

Thứ nhất, khuynh hướng tiến

You might also like