 Задолжителна литература: Современи политички системи од проф.

Д-р Гордана Силјановска – Давкова, Д-р Рената Десковска.

 Предавањата ќе се одвиваат во 12 недели.

 Предметот носи 8 ЕКТС кредити.

 Крајната оценка ќе се состои од: активност (10 поени), есеј (20

поени) и испит (70 поени).

 За да се стекне право на полагање на испитот, потребно е 51 %

присуство на предавањата.

 Начини за стекнување на бодовите за активност: учество во

дискусии за време на предавањата, презентации на тематики од
задолжителниот материјал и истражувања на однапред зададена тема.

 За да се положи предметот потребно е да се положи испитот и

вкупно да се соберат минимум 61 поен.
 Освен во еден краток период од својата историја (од 1649 до 1660), Англија
отсекогаш била и се уште е МОНАРХИЈА

 Збирот на овластувања, кои денес формално ги располага монархот се

нарекуваат “ прерогативи (права) на Круната”

 Улога на уставните конвенции во определување на прерогативите на Круната

  Едно од најзначајните права на
монархот претставува избор на прв
министер

 Монархот нема слобода во

определување на мандаторот за состав на
влада
(две состојби во кои има исклучок од ова
општо правило)

 Монархот располага со право на свикување и распуштање на Парламентот:

1. Парламентот мора да се состане најмалку еднаш годишно,

при што монархот формално издава прокламација за
негово свикување
2. Монархот после редовниот мандат на пратениците во
Домот на комуните со свој акт, само го констатира истекот
на мандатот на Домот на комуните и го распушта
Парламентот
3. Монархот, единствено по барање на премиерот мора да
прифати да го распушти парламентот и пред истекот на
редовниот мандат на пратениците на Домот на комуните
 Монархот не се меша во работата на владата

 Право на законодавна санкција

(последен пат искористена во 1707 година од страна на кралицата Anne)

 Монархот ја чита “сопствената” престолна беседа

(Speech from the Throne – Говорот на тронот)
 Монархот е кривично НЕОДГОВОРЕН
(Ако Кралицата со свои раце го убие првиот министер, ниту еден суд во Англија
не би можел за тоа дело да и суди)

 Монархот е политички НЕОДГОВОРЕН

 Монархот има низа на репрезентативни и церемонијални функции

 Големиот совет (Magnum Concilium) е првото советодавно тело на монархот

 Magna Carta Libertatum (1215) година и нејзиното влијание врз Големиот совет

 Големиот совет  Парламент - модел (1295)

 Во почетокот Парламентот имал еднодомна

структура

 Кон средината на XIV – от век доаѓа до

поделба на Парламентот на два дома

 Англија се смета за татковина на дводомна

структура на парламент
  Монарх V.S Парламент
Монарх
- Кралот до 14 век бил единствен
законодавец
- Кралот се почесто ги прифаќал петициите
поднесени од страна на Домот на Комуни
- Право на jus dispensandi – право да
ослободи некого од примена на закон во
конкретен случај
- Овластувања да донесува наредби и
прокламации
Парламент
- Во почетокот на 14 век Домот на
комуните станува формален учесник во
законодавната постапка
(одобрува даноци и поднесува
петиции)
- Домот на комуни започнува да
изработува нацрт – прописи (потреба од
согласност од страна на Кралот)
- Парламентот станува главен законодавец
- Од 1603 до 1649 година, Парламентот и
кралот биле во постојани конфликти и
судири
  Кралот Чарлс I V.S Оливер Кромвел

 Славна револуција (1688)

 Славната револуција од 1688 година предизвика усвојување

на Bill of Rights (1689), документ со кој, сувереноста од рацете
на Кралот преминува во рацете на Парламентот

 Разлика помеѓу правната и политичката сувереност

 Низ текот на историјата положбата и значењето на Домот на лордовите се
менуваат

 Домот на лордови со текот на времето станува дом од второстепено значење

 На ваквата статусна промена влијаеле повеќе фактори:

1. Составот на Домот на лордови

2. Начинот на регрутирање на членовите во Домот на
лордовите
3. Општите текови на демократизација
4. Јакнење на улогата на јавното мислење
5. Изборната основа на Домот на комуните
 Домот на лордови, инаку настанат од Големиот совет, кого го сочинувале
крупните феудални и црковни големодостојници, и денес го има сочувано својот
аристократски карактер

 Домот на лордовите има претежно недемократски, односно, неизборен состав

 Видови лордови, кои го сочинуваат Домот на лордови:

1. Световни лордови
(најбројни во категоријата членови на Домот на лордови)
2. Духовни лордови
(26 свештеници на Англиската црква)
3. Правни лордови
(Лица кои ги вршат највисоките судски функции во земјата)
4. Доживотни перови
(Истакнати личности од јавниот и културниот живот на Англија)

 Со Домот на лордовите претседава

Лордот спикер (од 2005 година)
 Постепеното намалување на Домот на лордовите во однос на улогата на Домот на
комуните, пред се, се гледа во две сфери:
Во однос на законодавството Во однос на извршната власт
- Неопходна согласност од двата дома - Во XVIII – век, а особено во XIX – от век,
Кабинетот станува одговорен единствено пред
Домот на комуните
- Поголема доминантност на Домот на комуни
врз Домот на лордови во однос на финансиските
закони
- Кон почетокот на XX-от век судир околу
предлозите за автономија на Ирска и
воведување на напредни социјални мерки
-Законот за парламент од 1911 година –
Право на суспензивно вето
(Доколку законот биде усвоен и по трет пат во
Домот на комуните, после истекот на 2 години,
законскиот предлог се усвојува)

-Законот за парламент од 1949 –

(Доколку законот биде усвоен по втор пат во
Домот на комуните, после истекот на 1 години,
законскиот предлог се усвојува)
 Домот на лордови има и судски овластувања:

1. До 1948 година лордовите, во случај да бидат обвинети,

имале право, согласно одредбите на феудалното право, да
им суди Домот на лордовите
2. Највисок апелационен суд за граѓанските предмети во
целото Обединето Кралство и за кривични предмети во
Велика Британија
3. Судската функција не ја остварува целиот дом, туку само
т.н. ПРАВНИ ЛОРДОВИ

 Дебата околу постоењето и можното укинување на

Домот на лордови
 Кон почетокот на XIV от век домот на комуните
започнува самостојно да се состанува;

 До почетокот на XIX – от век Домот на комуните

бил во подредена положба во однос на Домот на
лордовите;

 Закон за народно преставништво (1832)

 Реформи во изборниот систем

(1867,1884,1872,1885,1918,1928)

 Постепено зголемување на улогата на Домот

на комуните во однос на Домот на лордови
 Домот на комуните има 650 претставник:

1. Англија – 532 претставници

2. Шкотска – 71 претставник
3. Велс – 35 преставници
4. Северна Ирска – 12 претставници

 Целата земја е поделена на 651 изборна единица и во

секоја од нив се избира по еден претставник

 Посебна комисија, чии членови се политички незаинтересирани ги определуваат

границите на изборните единици
 На изборите се применува мнозинскиот систем на гласање
(first past the post system)

 Активно избирачко право (18 – години) и пасивно избирачко

право (21 – година)

 Кандидатски депозит од 150 фунти, кои пропаѓаат

доколку не освојат најмалку 1/8 од гласовите

 Изборен мандат во времетраење од 5 години (1911)

 Партија Конзервативна Лабуристичка Либерална
Освоени гласови во
General проценти:
38.2 % 29.5 % 28.9 %
elections
Освоени пратенички 344 142 62
1922 година мандати(од 615 вкупно): Пратенички мандати Пратенички мандати Пратенички мандати
Партија Конзервативна Лабуристичка Либерална
Освоени гласови во
General проценти:
48.0 % 48.8 % 2.6 %
elections
Освоени пратенички 321 295 6
1951 година мандати(од 625 вкупно): Пратенички мандати Пратенички мандати Пратенички мандати
Партија Конзервативна Лабуристичка Либерална
Освоени гласови во
General проценти:
31.7 % 40.7 % 18.3 %
elections
Освоени пратенички 166 412 52
2001 година мандати(од 659 вкупно): Пратенички мандати Пратенички мандати Пратенички мандати
  Домот комуните во ниту еден случај и во ниту еден состав не останал
континуирано сите пет години

 Право на првиот министер да побара од монaрхот распуштање на Домот

на комуни

Постојат повеќе причини, кои влијаат врз таквата состојба:

- Во состојба на изгласана недоверба на владата во Домот на комуните, првиот министер има право
од монархот да побара распуштање на Домот на комуните и распишување на нови избори
- Владата да пристапи кон распуштање на Домот на Комуните поради длабоки незадоволства помеѓу
владата и опозицијата околу некои крупни прашања
- Теорија на мандатот (уставна конвенција) – Домот на комуните нема право да одлучува за крупни
прашања, доколку донесувањето на таквите закони не било предвидено во изборната програма на
политичката партија која го добила мнозинството
- Самоиницијативна одлука на владата, пред истек на редовниот мандат, да го распушти Домот на
комуните
 Со седниците на Домот на комуните претседава спикер – “говорник”

 Спикерот на Домот на комуните:

1. Раководи со расправите во Домот на

комуните, но самиот не учествува во нив
2. Не гласа, освен доколку неговиот глас не е
пресуден
3. Донесува одлука кои законски предлози
имаат финансиски карактер

 Спикерот на Домот на комуните иако е избран како припадник на една

од партиите, по неговиот избор, тој станува човек на Домот на комуните

 Изборот на спикер и денес подлежи на потврда од страна на монархот

 Домот на комуните заседава:
1. Од крајот на месец октомври до крајот на месец јули
2. Од понеделник до четврток од 14:30 до 22:30
3. Во петок од 11:00 до 16:30

 Кворумот за работа на Домот на комуните е во најголем број случаи

околу 40 членови
  Улогата на опозицијата – опозиција на
Неговото (Нејзиното) Височество

 Кабинет во сенка

 Лидерот на опозиционата партија зема

годишна плата од државата

 Преку 90% од законските предлози потекнуваат од владата

 Сите законски предлози проаѓаат во Домот на комуните на т.н фази на читање

1. Првото читање – запознавање

2. Второ читање – расправа
3. После второто читање законскиот
предлог се упатува на соодветен
одбор
4. Трето читање – Расправа во
поединости
 Гласањето во Домот на комуните се одвива на повеќе начини:
1. Со гласно изјаснување од место “ЗА” и “ПРОТИВ”
2. Со станување или останување на своето место
3. Традиционален начин

 Основно средство преку кое Домот на комуните врши контрола над работата
на владата претставуваат претеничките прашања

1. Првите четири работни дена од неделата во период од

14:35 до 15:35
2. Министрите во начело се обврзани на поставените
прашања да дадат одговор
3. Можат да го одбегнат одговор доколку сметаат дека тоа е
во спротивност со јавниот интерес
4. По повод пратеничките прашања и одговорите на
надлежниот министер не се води никаква натамошна
расправа
 Поради лоши искуства со обиди на опструкција, во Домот на комуните
постојат две неколку средства кои имма за цел скратување на расправите:
 contact:
marko.krtolica@gmail.com