DẤU

GIẢI PHẨU-CHỨC NĂNG

 Khay cá nhân
Khay cá nhân được làm trên mẫu sơ khởi
• Yêu cầu của khay cá nhân (KCN)
• Vật liệu làm KCN
• Kỹ thuật thực hiện khay cá nhân
 Yêu cầu
1. Dễ đặt vào, lấy ra trên mẫu SK & miệng
2. Không cản trở môi - má - lưỡi
3. Bờ tròn có độ dày hài hoà với mức độ
tiêu xương và sinh lý cơ
4. Mặt ngoài hài hoà với môi - má - lưỡi
5. Cán khay dạng gối cắn ( vành cắn)
- vị trí giống cung răng & xương ổ đã mất
- thể tích ít hơn cung răng & xương ổ đã mất
- dừng trước lồi cùng và gối hậu nha 1mm
Theo mp ngang
1. Nằm ngay trên sống
hàm theo dạng cung
sống hàm.
2. Dừng trước lồi cùng
3. Chiều dày:
- Vùng R cửa: 2-3mm
- Vùng R cối: 6-8mm
Theo mp đứng dọc
1. Chiều cao:
-phía trước: tuỳ theo môi.
thường 6-8mm tính từ khay
-phía sau: 4-6mm tính từ
khay.
2. Độ nghiêng môi
-HT: 0-15º liên tục với nền
khay
-HD: 0-15º tạo góc với nền
khay
 DẤU GIẢI PHẨU - CHỨC NĂNG
Còn được gọi là:
- Dấu lần II
- Dấu sau cùng
DẤU GIẢI PHẨU - CHỨC NĂNG
1. MỤC ĐÍCH
2. YÊU CẦU
3. PHÂN LOẠI DẤU GP-CN
3. VẬT LIỆU LẤY DẤU
4. CÁC GIAI ĐOẠN THỰC HIỆN
5. ĐÁNH GIÁ DẤU
 1.Mục đích

Cung cấp có mẫu hàm sau cùngmà trên đó thực

hiện phục hình
 2.Yêu cầu của dấu
giải phẫu- chức năng
1. Nâng đỡ
2. Sinh học
3. Cơ học
4. Thẩm mỹ
5. Phát âm
Trong đó yêu cầu 1,2,3 là chính yếu
yêu cầu 4,5 là thứ yếu
 Yêu cầu chính của dấu
giải phẫu - chức năng
1. Thể hiện đúng cấu trúc giải phẫu của mô
xương tạo nên bề mặt nâng đỡ (tựa)
chính.
2. Thể hiện đúng tình trạng niêm mạc phủ
bề mặt nâng đỡ (tựa) chính.
3. Thể hiện đúng tình trạng dịch chuyển của
niêm mạc chung quanh bờ hàm tạo nên
bề mặt nâng đỡ (tựa) phụ.(Vận động sinh
lý của các cơ quan quanh PH).
 Yêu cầu nâng đỡ
Ghi dấu đầy đủ các cấu trúc giải phẫu của
mô xương tạo nên bề mặt nâng đỡ (bề
mặt tựa) chính
 Yêu cầu sinh học
1. Dấu không đựơc gây ra lực nén bất
thường trên niêm mạc làm cản trở tuần
hoàn máu đến xương. Lực nén bất
thường gây tiêu xương.
2. Dấu không đuợc gây lực nén bất thường
làm dịch chuyển niêm mạc. Niêm mạc sẽ
hồi phục lại tình trạng cũ làm hàm không
vững ổn.
 Yêu cầu cơ học
Phục hình phải dính & vững ổn ở mọi
trạng thái:
1. Nghĩ
2. Cử động diễn tả nét mặt (cười,giận…)
3. Cử động chức năng(nhai, nuốt)
4. Cử động phát âm
Yêu cầu cơ học tạo nên sự dính
1.Yếu tố vật lý:
a. Lực dính:
F = 2C * A
a

F : lực dính
C: sức căng bề mặt chất lỏng
A: diện tích tiếp xúc
a: khoảng cách 2 mặt rắn
b. Áp lực không khí: Tạo áp lực âm giữa nền
hàm & bề mặt tựa nhờ vào việc làm vành khít
2. Yếu tố giải phẩu – sinh lý:
a. Mặt trong nền hàm
- bề mặt tựa càng rộng càng dính
- sống hàm thể tích lớn và lẹm càng dính
- niêm mạc săn chắc dính vào xương càng dính
b. Bờ hàm
- Độ sâu, độ rộng, độ chịu nén của ngách hành
lang hay rãnh sống hàm - sàn miệng
- Vị trí bàm thắng & dây chằng
c. Mặt ngoài nền hàm
- thể tích,vị trí bám,chiều hướng của các cơ
- chức năng và trương lực của các cơ
 Yêu cầu thẩm mỹ
1. Dấu phải bù trừ sự tiêu xương
2. Dấu phải nâng đỡ hiệu quả các cơ quan quanh
PH ( môi - má - lưỡi)
 Yêu cầu phát âm
Nếu Bn có yêu cầu phát âm cao thì PH
không được cản trở BN phát âm.
Để đạt được điều này thì dấu phải ghi đầy
đủ các hoạt động của các cơ tham gia
phát âm.
1. Daáu phaân tích döôùi aùp löïc
ngoùn
tay
2. Daáu phaân tích döôùi aùp löïc
caén
3. Daáu phaân tích döôùi aùp löïc
caùc cô
quan quanh PH
4. Daáu phaân tích chuaån bò ñieàu
 3.Phân loại dấu GP-CN
1. Daáu phaân tích döôùi aùp löïc ngoùn tay
2. Daáu phaân tích döôùi aùp löïc caén
3. Daáu phaân tích döôùi aùp löïc caùc cô quan
quanh PH
4. Daáu phaân tích chuaån bò ñieàu kieän
 4.Vật liệu lấy dấu GP-CN
1. Vật liệu làm vành khít:
a. Hợp chất nhiệt dẻo: có nhiều độ nhớt
b. Cao su
2. Vật liệu lấy dấu:
a. Thạch cao
b. Oxýt kẽm- eugénol(ZOE)
c. Cao su:nhiều độ nhớt
- Silicone
- Thio.
 Hợp chất nhiệt dẻo
1. Ưu:
- có độ dẽo tuỳ theo cách dùng
- có thể sửa chữa từng phân đoạn
- ổn định kích thước theo thời gian
- không biến dạng
- giá thấp
2. Khuyết:
- Quá nóng dễ làm bỏng niêm mạc
 Cao su làm vành khít
1. Ưu:
- có độ dẽo tuỳ theo cách dùng
- có thể sửa chữa từng phân đoạn
- ổn định kích thước theo thời gian
- không biến dạng
- không nóng nên không bỏng niêm mạc
2. Khuyết:
- giá cao
 Thạch cao
1 Ưu:
- dễ chảy dấu không nén
- ưa nước
- ổn định kích thước không cần đổ mẫu liền
- giá htấp
2. Khuyết:
- không lấy dấu được vùng lẹm
- dấu không thể sửa chữa
- phải ngâm chất cách ly trước đổ mẫu
- khó lấy dấu, thạch cao dễ rơi vào họng BN
Dấu thạch cao
 ZOE
1 Ưu:
- dễ chảy dấu không nén
- dính vào khay không cần thoa keo
- có thể sửa chữa
- ưa nước
- ổn định kích thước không cần đổ mẫu liền
- giá thấp
2. Khuyết:
- không lấy dấu được vùng lẹm lớn
- không thấm hút chất nhờn
- dính vào da
- mùi khó chịu, vị cay
Dấu ZOE
 Cao su
1.Ưu:
- có nhiều độ nhớt tuỳ theo ý muốn
- đàn hồi ( lấy dấu được vùng lẹm lớn), rắn chắc
- chính xác
2. Khuyết:
- không dính vào khay vì vậy cần thoa keo
- kỵ nước
- không thể sửa chữa
- không ổn định kích thước cần đổ mẫu liền
- mùi khó chịu (đ/v cao su Thio)
- giá cao
Dấu cao su Thio
Dấu cao su silicone
 5.Các giai đoạn lấy dấu
giải phẫu – chức năng

5.1 Thử KCN trên mẫu hàm

5.2 Thử KCN trong miệng
5.3 Làm vành khít
5.4 Lấy dấu
 5.1.Thử KCN trên mẫu hàm
1 Môû roäng ñieåm baùm thaéng vaø daây
chaèng
2 Maøi moûng bôø khay choã baùm thaéng
vaø d/c. chænh goái
4 Ñieàu
3caénÑieàu chænh maët ngoøai khay.
 5.2.Thử KCN trong miệng
A.THỬ KHAY HÀM TRÊN
1. Kiểm tra khay ở trạng thái tĩnh
- Thẩm mỹ: gối cắn phải đủ nâng đỡ môi-má
- Bờ khay: dùng cán gương kéo môi má
kiểm tra bờ khay phải cách ngách hành lang
1-2mm
2. Kiểm tra khay ở trạng thái động
Thử KCN HT ở trạng thái tĩnh
Thử KCN HT trạng thái động
• Vùng cạnh lồi cùng (a)
Há và đưa hàm dưới
sang bên đối diện
• Vùng bên giữa (b)
- Cười
- Mút mạnh ngón tay
• Vùng phía trước môi (c)
- Mím môi
- Cười lớn
• Vùng phía sau (d)
Bờ khay nằm ngay
đường rung “A”hay vượt
qua 2-4mm
Các vận động khi làm vành khít
và khi lấy dấu hàm trên
 B. THỬ KHAY HÀM DƯỚI
1. Kiểm tra khay ở trạng thái tĩnh
- Thẩm mỹ: gối cắn phải đủ nâng đỡ môi-má
- Tôn trọng thể tích lưỡi: gối cắn nằm ngang
đường vòng lớn nhất của lưỡi
- Bờ khay:
. Dùng gương kéo môi má kiểm tra bờ khay
phải cách ngách hành lang 1-2mm
. Dùng gương đẩy lưỡi sang bên kiểm tra
bờ khay phải cách sàn miêng 1-2mm (điều
này rất khó kiểm tra)
2. Kiểm tra khay ở trạng thái động
Thử KCN HD ở trạng thái động
• Vùng bên sau (d)
Há lớn
• Vùng bên giữa (c & b)
Há trung bình + mút
• Vùng phía môi (a)
Mím môi + mút
• Vùng thắng lưỡi (e)
Đưa lưỡi liếm môi trên
• Vùng hàm móng (f)
Đưa lưỡi qua P + T
• Vùng hậu hàm (g)
Nuốt
Thử KCN HD vùng hàm móng
Thử KCN HD vùng hàm móng
 3.Làm vành khít
3.1 Nguyên tắc làm vành khít:
• Hợp chất nhiệt dẻo (HCND) dày không quá 2 mm.
• HC nhiệt dẻo phủ lên bờ KCN từng đoạn ngắn.
• Hợp chất nhiệt dẻo phải được hơ đủ nóng.
• Hợp chất nhiệt dẻo phải có độ nhớt thích hợp để không đè
nén niêm mạc.
• Miệng bệnh nhân phải sạch.
3.2 Cách làm vành khít:
• HCND phủ lên bờ KCN từng đoạn ngắn dày 2mm.
• Nhúng đoạn khay này vào nước ấm 120 °F.
• Đặt khay vào miệng cho BN làm các động tác tương ứng.
• Lấy khay ra, quan sát vành khít.
3.3 Đặc điểm bờ vành khít: tròn, láng, ghi rõ thắng & dc
Làm vành khít hàm trên
vùng phía sau
Làm vành khít HD
Các vận động khi làm vành khít
và khi lấy dấu hàm dưới
 4.Lấy dấu
4.1 Kiểm tra sự vững và dính của khay
4.2 Kiểm tra mặt trong khay
. Cho vật liệu phát hiện vào khay
. Đặt khay vào miệng với áp lực ngón tay đều & đối xứng
ở 2 bên vùng răng tiền cối
. Đánh dấu vùng khay bị lộ & mài loại bỏ
. Nhễu 3 điểm chặn, ấn vào miệng dẹp xuống còn 2mm
4.3 Lấy dấu
• Trộn VLLD cho vào bên trong và bờ khay dày khoảng
2mm
• Đặt khay vào miệng giữ khay bằng một ngón tay
• BN làm các động tác như khi làm vành khít trừ phát âm
“A” (HT) và nuốt (HD)
• Khi vật liệu đông, lấy khay ra
 Đánh giá dấu
1. Không bong khay
2. Bề mặt láng không sần sùi
3. Không có bọt lớn
4. Đầy đủ các cấu trúc giải phẫu của mô xương
5. Thắng & dây chằng rõ
6. Vành khít tròn và liên tục
7. Không lộ khay, lộ vành khít
8. Chất lấy dấu có bề dày đồng đều 2mm
Dấu SK Dấu GP-CN
 Xử lý dấu trước đổ mẫu

1. Rữa sạch dấu dưới vòi nước chảy nhẹ

liên tục
2. Thổi khô nhẹ
3. Xịt thuốc sát trùng để trong 2-5 phút
4. Rữa sạch dấu lần nữa
5. Thổi khô
Sáp hộp - Đổ mẫu
 Sáp hộp - Đổ mẫu
1. Mục đích: bảo đảm
hình dáng bờ dấu
2. Kỹ thuật:
- Vẽ 1 đường //
cách bờ dấu 2mm
- Sáp viền: uốn que
sáp theo đường vẽ
- Sáp hộp: dán lá
sáp theo sáp viền
 Bản nền tạm- gối cắn
Yeâu caàu cuûa moät baûn neàn taïm – goái caén:
- Khoâng bieán daïng do nhieät vaø löïc caén
- Caáu taïo baèng nhöïa töï cöùng, saùp,
shellac,…
- Bôø
Goáibaûn
caén neàn
laømtöông töï daáu
bằng hôïp laáy
chaát laàndeûo
nhieät thöù
2
hoaëc
saùp raát cöùng.
 Chuaån bò maãu haøm
treân
Veõ treân maãu
haøm:
1. Ñöôøng höôùng daãn theo mặt phẳng ngang
2. Ñöôøng höôùng daãn theo mặt phẳng traùn
3. Ñöôøng höôùng daãn theo mặt phẳng doïc
giöõa
 Đường hướng dẫn theo mp ngang

Veõ treân maãu

haøm:
- 2Gai cöûakhaåu caùi
trũng
- Truïc ñoái xöùng
- Đường đỉnh soáng haøm
- Đường giới hạn ngoøai của gối cắn
- Ñieåm moác raêng cöûa, răng nanh
- Truïc xoay maøn haàu (đường rung
A)
- Ñöôøng đi qua bờ trước lồi cung
Đường hướng dẫn theo mp trán
Đường hướng dẫn theo mp dọc giữa
 Chuaån bò maãu haøm
döôùi
Veõ treân maãu
haøm:
1. Ñöôøng höôùng daãn theo mặt phẳng ngang
2. Ñöôøng höôùng daãn theo mặt phẳng traùn
3. Ñöôøng höôùng daãn theo mặt phẳng doïc
giöõa
 Đường hướng dẫn theo mp ngang
Veõ treân maãu haøm:
- Đường đỉnh soáng
haøm
- Đường giới hạn trong của gối cắn
- Ñieåm moác raêng cöûa, răng nanh
- Ñöôøng đi qua bờ trước gối hậu nha
Đường hướng dẫn theo mp dọc giữa
Đường hướng dẫn theo mp trán
 Goái caén haøm
treân
Hình daïng goái caén (maquette
d’occlusion):
*- Coù
Theohình
chieàu ngang:
vuoâng, tam giaùc, baàu duïc hoaëc
hoån hôïp.
Coù theå caân xöùng hoaëc khoâng.
- Giôùi haïn phía tröôùc: caùch taâm gai cöûa
khoûang
8mm veà phía tröôùc.
- Beà daày goái caén: 4 mm ôû vuøng raêng cöûa
6 mmm ôû vuøng raêng coái.
- Taän cuøng caùch loài cuøng 1-2mm.
* Theo MP traùn:
Chieàu cao goái caén phía trước thay ñoåi tuøy
theo
chieàu cao moâi treân trung bình 22mm
* Theo MP cao
- Chieàu tröôùc
goái– caén
sau: phía sau trung bình
18mm
- Mặt nhai goái caén // vôùi ñöôøng höùông daãn
theo
chieàu tröôùc- sau tức // mp đế
 Goái caén haøm
dưới
Hình daïng goái caén (maquette
d’occlusion):
*- Coù
Theobaàu
chieàu
duïcngang:
hoaëc hoån
hôïp.
Coù theå caân xöùng hoaëc
- khoâng.
Giôùi haïn phía tröôùc hình chiếu nằm trong hanh
lang
- Beà daày goái caén: 4 mm ôû vuøng raêng cöûa
- Taän cuøng caùch 6 mmm
gối hậuôûnha
vuøng
1- raêng coái.
2mm.
* Theo MP traùn:
Chieàu cao goái caén phía trước thay ñoåi tuøy
theo
chieàu cao moâi dưới trung bình 18mm
* Theo MP cao
- Chieàu tröôùc
goái– caén
sau: phía sau trung bình
18mm
- Mặt nhai goái caén // vôùi ñöôøng höùông daãn
theo
chieàu tröôùc- sau tức // mp đế