VİRÜSLERİN

OLUŞTURDUKLARI
HASTALIKLAR
HEPATİT VİRÜSLERİ
• Viral hepatitler primer olarak karaciğeri etkileyen hastalıklardır.
Günümüzde 5 ayrı hepatit virüsü tanımlanmıştır. Bunlar hepatit A, B,
C, D, ve E virüsleridir. Bu virüslerin hepsinin de hedef organları
karaciğer olmakla birlikte, yapıları, bulaşma şekilleri, replikasyonları
farklıdır.
Hepatit A virüsü (HAV)
• Bulaşıcı hepatit, salgın sarılık, salgın hepatit olarak bilinen hastalığın
etkenidir. 27-32nm çapında, tek iplikçikli RNA ya sahiptir. Küresel
görünümlüdür.
• HAV insana genellikle ağız yolundan bulaşır.
• Kuluçka süresi 28-30 gündür.
• Ağız yoluyla vücuda giren virüs orofarinks ve bardak epitel
hücrelerinde çoğalır.
• Bu bölgede çoğalan virüs, kana karışarak geçici bir viremi oluşturur.
• Bu sayede karaciğere ulaşır. Karaciğerde bol miktarda çoğalır. Safra
yoluyla safraya ulaşarak tekrar barsağa geçer ve barsaktan dışkı ile
dışarı atılır.
Klinik bulgular

• Enfeksiyon genellikle çocukluk çağında geçirilir ve sıklıkla belirtisiz

seyreder. Belirgin bir sararma nadir görülür.
• İleri yaşlarda geçirilmesi durumunda daha ağır bir tablo ortaya çıkar.
Hasta kişilerde iştahsızlık, kusma, hafif ateş, kırgınlık, baş ağrısı, karın
ağrısı ve sarılık görülür.
• Koyu renkli idrar ve açık renkli dışkı vardır. Genellikle kendiliğinden
iyileşir.
•
Hepatit B virüsü (HBV)
• 42 nm çapındadır
• Küresel görünümdedir
• En dışta yüzey antijeni olan HBsAg kılıfı bulunur
• HBsAg kılıfının altında HBcAg kor antijeni bulunur.
• En iç kısımda ise DNA’dan oluşan genomik yapı yer alır
• İç kısımda internal örtülü antijen olan HBeAg yer alır.
• Virüse ait DNA polimeraz, protein kinaz enzimleri bulunur
Akut Enfeksiyonlarda Semptomlar
• Bulantı, kusma, abdominal ağrı
• Sarılık, koyu renkli idrar, açık renkli dışkı
• Karaciğer enzimlerinde yükselme
• Karaciğerde büyüme görülür.
• Klinik bulgulu akut enfeksiyonlarda daha çabuk iyileşme olur
HEPATİT C VİRUSU
• 1988 yılında HBV’li hasta kanı ile enfekte şempanzelerde
gösterilmiştir
• 1989 yılında Choo ve ark. virusu tanımlamışlardır
• Flaviviridae ailesinin Hepacivirus cinsi içinde sınflandırılmıştır
Morfolojik Özellikleri
• 40-50 nm çapında küresel görünümdedir
• Tek iplikcikli RNA’ya sahiptir
• Dikensi çıkıntılar bulunan zarflı yapısı vardır
• Pozitif polariteli RNA genomuna sahiptir
• Hücre kültüründe üreyememektedir
• Serumda düşük konsantrasyonda bulunur
Bulaş Yolları
• Genelde HBV’ye benzer
• Kan ve kan ürünleri nakli
• Aile içi yakın temas
• Cinsel ilişki
• Anneden bebeğe geçiş şekillerinde bulaşır
Klinik Bulgular
• Kuluçka süresi 4-20 haftadır
• Genelde hepatit B’ye benzer
• Daha uzun süreli enfeksiyon oluşturur
• Subklinik enfeksiyonlar daha yaygındır
• Genelde hafif semptomlu ve anikterik seyirlidir
• Aminotransferazlar dalgalı iniş çıkış yapar
• Daha düşük düzeyde pik yapar
• Kronikleşme, nüks ve siroz daha sıktır
• Bulaşım yolu genelde parenteraldir
• HCV pozitifliklerinin yarısı transfüzyona bağlıdır
• Cinsel ilişki ve yakın temasla da bulaşır
• Risk grupları HBV’deki gibidir
• Genel toplumda % 1 oranında görülür
• Hemodiyaliz hastalarında % 40-50
• Genelev kadınlarında % 3 dolayıdadır
• Dünyada 170-180 milyon kişi HCV ile enfektedir
Korunma ve kontrol
• Koruyucu aşısı henüz yoktur
• Klılıf proteinlerini kodlayan E1 ve E 2 bölgeleri çok değişkendir
• Mutasyonlar daha sık görülür
• İmmunglobulin uygulaması da etkili değildir
• Bu yüzden bulaşmanın engellenmesi hastalıktan korunmada oldukça
önemlidir
Risk faktörleri

• Enfekte donörlerden kan ve organ nakli yapılması

• Kontamine enjektörlerle yapılan enjeksiyonlar
• Hemodiyaliz
• İğne batması ve kesici aletle yaralanma
• HCV’li kişilerle seksüel veya yakın temas
• HCV pozitif anneden doğum
HEPATİT D VİRUSU (HDV)
• 1977 yılında Rizzeto ve ark.bulmuştur
• HBV taşıyıcılarında bulunmuştur
• Eksik bir virustur
• Çoğalmaları için HBV’ye ihtiyaçları bulunur
• Bu yüzden yalnızca HBV ile enfekte kişilerde enfeksiyon yapar
Morfolojik Özellikleri
• 35-40 nm çapındadır
• Küresel görünümdedir
• En içte RNA’ya sahiptir
• Etrafında Delta antijeni bulunur
• En dış kısımda HBsAg’den oluşan kılıf bulunur
Klinik bulgular
• Klinik yönden HBV’ye benzer
• HBV klinik tablosu daha da ağırlaşır
• Koenfeksiyonlar genellikle iyileşir
• Süper enfeksiyonlar daha ağır seyirlidir
• Kronikleşme daha sık görülür
• Kronik olgularda siroz olasılığı daha yüksektir
HEPATİT E VİRUSU (HEV)
• İlk defa 1983 yılında dışkıda virus benzeri partiküller gösterilmiştir
• 1990 yılında rekombinant DNA teknolojisi ile klonlanmıştır
• Bu sayede genetik yapısı ve özellikleri belirlenmiştir
Morfolojik özellikler

• 32-34 nm çapındadır
• Zarfsız yapıya sahiptir
• Yüzeyinde girinti ve çıkıntılar mevcuttur
• İkozahedral simetrilidir
• Tek sarmallı pozitif polariteli RNA’ya sahiptir
• Caliciviruslara benzer
• Tam olarak sınıflandırılamamıştır
Patogenez

• Genellikle ağız yoluyla bulaşır

• Su ve gıdalarla bulaşır
• Kişiden kişiye de bulaşabilir
• Hepatit A’ya benzer mekanizmayla hastalık oluşturur
• Karaciğerde replike olur
• Safra yoluyla dışkıya ulaşır
• Dışkı ile dış ortama atılır
Klinik bulgular
• İnkübasyon süresi 2-12 haftadır
• Klinik Formlar
• Asemptomatik hepatit
• Anikterik hepatit
• İkterik hepatit
• Fulminan hepatit
• Diğer hepatitlere benzer klinik tablo oluşur
• Mortalite genelde düşüktür (% 0.07-0.6)
• Gebelerde ağır seyreder, mortalite % 20 civarındadır
• Kronikleşme, siroz, kanser riski bulunmaz
Human Immunodeficiency virüs (HIV)
• İnsan immün yetmezliği virüsü olarak adlandırılır. Kısa adı AIDS olan
Sonradan Kazanılmış Bağışıklık Yetmezliği Sendromu tablosunu
oluşturur.
• RNA virusudur, ancak taşıdığı revers transkriptaz enzimi sayesinde
hücre içerisinde RNA dan DNA oluşturarak, oluşan bu DNA konak
hücrenin DNA’sı ile entegre hale gelir.
Hastalık oluşturma mekanizması
• HIV organizmada T lenfositlere ilgi duyan bir virüstür. T lenfositleri
enfekte ederek latent hale geçer. Yıllarca zarar vermeden kalabilir.
Ancak çeşitli faktörlerin etkisiyle aktive olur ve bu hücrelerin ölümüne
yol açar. T lenfositlerin ölümü immün sistemde hücresel savunma
zayıflar.
• Bu durumda vücuttan birçok enfeksiyon etkeni uzaklaştırılamaz,
fırsatçı patojenler etkili olur.
• Bu nedenle bu mikroorganizmalar kişinin ölümüne yol açar.
Klinik Bulgular
• Virüs enfekte kişilerin kanında, sperminde ve çeşitli vücut salgılarında
bulunur. Buna bağlı olarak da organizmaya genellikle kan ve kan
ürünleri nakli, kontamine cerrahi malzemeler ya da enjektörlerle,
cinsel ilişki ve organ nakli ile bulaşır. Anneden bebeğe de bulaşabilir.
Homoseksüellerde sık görülür.
HIV enfeksiyonuna bağlı olarak oluşan
hastalıklar
• 1. Fırsatçı enfeksiyonlar
• 2.Kötü huylu tümör oluşumu
• 3.Zeka gerilemesi
Rabies
• Kuduz virüsü olarak da adlandırılan Rabies virüs MSS’nin akut ve kesin
öldürücü enfeksiyonu olan kuduz hastalığının etkenidir.
• Kuduz genellikle hayvanların hastalığı olup, çeşitli yollardan
hayvanlardan insanlara bulaşır.
• Zoonoz olarak adlandırılan kuduz, hayvanlardan insanlara bulaşan en
önemli hastalıktır.
• Kuduz virüsü 75nm eninde, 180nm boyunda, silindirik yapıda, zarflı
virüstür. Bir uçları yuvarlak, diğer uçları düz olduğundan mermiye
benzetilir. RNA taşıyan virüstür.
Hastalık oluşturma mekanizması
• Genellikle kuduzlu bir hayvanın ısırması ile, hayvanın salyasında
bulunan virüs , ısırılma ile açılan giriş kapısından vücuda girer.
• Bunun yanında nadiren de olsa solunum yoluyla kontamine
damlacıkların alınmasıyla, enfekte doku transplantasyonu ile, sağlam
mukoza ile temas yoluyla bulaşır.
• Virüs vücuda girdiği bölgede kas ve bağ dokusunda lokal olarak ilk üremeyi gösterir.
• Giriş bölgesinde üreyen virüs, buradan periferik sinirlere ulaşarak, özellikle duyu sinirleri
yoluyla yavaş bir şekilde MSS’ye doğru yayılır.
• Duyu sinirlerine ulaşan virüs ilk önce omuriliğe ve buradan da beyine ulaşır.
• MSS’de hızla üreyen virüs tekrar periferik sinirler yoluyla tükrük bezlerine ve diğer
organlara ulaşırlar.
• Virüsün tüm salgı bezlerine ilgisi bulunmakta olup, tüm vücut salgılarında bol miktarda
bulunur.
• Virüs viremi yapmadığı için kanda bulunmaz.
Klinik bulgular
• Prodromal Dönem
• Uyarı Dönemi
• Felç Dönemi
• Hastalar ilk klinik bulguların görülmesinden sonra genellikle 8 hafta
içerisinde ölürler.
HERPES SIMPLEX VİRÜSÜ
• Uçuk virüsü olarak da adlandırılan Herpes simplex virüsü, insanlar arasında
oldukça yaygın enfeksiyon oluşturan etkenlerdir.
• Tip I ve Tip II olarak adlandırılan iki tipi vardır.
• 120-200nm büyüklüğünde, küresel görünümde, zarflı DNA virüsleridir.
 Hastalık oluşturma mekanizması
• Her iki tipin vücuda giriş yolları farklılık gösterir.
• HSV tip I genellikle baş bölgesinde, belden yukarı bölgelerde hastalık oluşturur.Virüs
çevreye enfekte damlacıklarla yayılır. Bulaşım genellikle enfekte damlacıkların direkt
ya da indirekt temasla deri ve mukozaya ulaşmasıyla olur.
• HSV tip II genellikle genital bölgede hastalık oluşturur. Bulaşma da buna bağlı olarak
cinsel ilişki iledir. HSV tip II enfeksiyonlarını geçirme yaşı genellikle cinsel yönden
olgunluğa ulaşıldığı dönemdir.
• Hangi yolla girerse girsin, HSV enfeksiyonlarının en önemli özelliği, primer
enfeksiyonu takiben nöronlarda ve sinir gangliyonlarında latent hale geçmeleridir.
• Latent hale geçen virüs vücut direncini düşüren nedenlerle ve düzensiz aralıklarla
zaman zaman yeniden aktive olarak reenfeksiyonlara yol açar.
Klinik bulgular
• HSV enfeksiyonunun oluşturduğu hastalıklar primer HSV enfeksiyonları ve
tekrarlayan HSV enfeksiyonları olmak üzere iki grup altında toplanır.
• Primer enfeksiyonlar virüsle ilk karşılaşan kişilerde gelişir. Olguların büyük
çoğunluğunda asemptomatik seyreder.
• Belirti veren enfeksiyonlar genellikle ağız bölgesinde, konjunktivada, genital
bölgede ve deride yerleşir. Genellikle bu bölgelerde veziküler ülseratif lezyonlar
oluştururlar.
• Tekrarlayan enfeksiyonlar ise hazırlayıcı faktörlerin etkisiyle virüsün aktive olması
sonucunda meydana gelir. Bu enfeksiyon genellikle dudakta uçuk olarak
adlandırılan veziküllerin oluşumlarıyla ortaya çıkar.
• Bu veziküllerin patlaması ile ağrılı ülserasyonlar meydana gelir.
• Genellikle bir süre sonra kendiliğinden iyileşirler.
• İmmün sistemi baskılanmış kişilerde değişik organlara yerleşerek enfeksiyonlar
yapabilir.
Varicella zoster virüsü
• Suçiçeği virüsü olarak adlandırılan VZV çocuklarda suçiçeği hastalığını oluşturur.
• Çocukluğunda suçiçeği hastalığını geçirenlerde daha sonraki yıllarda zona
hastalığına yol açar.
• Virüs 120-200nm büyüklüğünde olup, çift iplikcikli DNA içerir.
 Hastalık oluşturma mekanizması
• Suçiçeği: Virüs organizmaya genellikle üst solunum yolu mukozası ya da konjunktiva
yoluyla damlacık enfeksiyonu şeklinde girer.
• Girdiği bölgede ilk üremeyi gösterdikten sonra kan dokusuna karışır.
• Kan yoluyla karaciğer, dalak, lenf düğümlerine ulaşarak bu bölgede üremeye devam eder.
• Deri ve mukozalarda virüs üremesine bağlı olarak tipik lezyonlar ortaya çıkar. Döküntüler
tüm vücuda yayılır.
• Papül,vezikül oluşur. Veziküller patlayarak döküntüler kurur, kabuk oluşur. Kabuklar düşer
iz bırakmadan iyileşir.
• Zona: Suçiçeği geçiren kişilerde latent hale geçen virüs ileri yaşlarda
korku, heyecan, stres gibi çeşitli hazırlayıcı faktörlerin etkisiyle yeniden
aktive olarak duyu sinirlerinde ve bu sinirlerin gangliyonlarında
şiddetli ağrı ile seyreden enfeksiyon oluşturur.
• Suçiçeğine benzer döküntüler oluşur. Döküntüler daha çok beden ve
göğüs kısmında görülür.
Influenza Virüs

• Grip virüsü olarak da adlandırılan Influenza virüsü, 80-120nm

büyüklüğünde olup, çoklu şekil gösteren RNA virüsüdür.
• Grip virüsü kişiden kişiye damlacık enfeksiyonu ya da kontamine eller
ve kontamine eşyalarla temas ile bulaşır.
• Üst solunum yolu mukozasında enfeksiyon oluşturur.
• Komplikasyonsuz grip, pnömoni ve Reye sendromu başlıca klinik
bulgulardır.
Varicella zoster virüsü
• Suçiçeği virüsü olarak adlandırılan VZV çocuklarda suçiçeği hastalığını
oluşturur.
• Çocukluğunda suçiçeği hastalığını geçirenlerde daha sonraki yıllarda
zona hastalığına yol açar.
• Virüs 120-200nm büyüklüğünde olup, çift iplikcikli DNA içerir.
Hastalık oluşturma mekanizması
• Suçiçeği: Virüs organizmaya genellikle üst solunum yolu mukozası ya da
konjunktiva yoluyla damlacık enfeksiyonu şeklinde girer.
• Girdiği bölgede ilk üremeyi gösterdikten sonra kan dokusuna karışır.
• Kan yoluyla karaciğer, dalak, lenf düğümlerine ulaşarak bu bölgede
üremeye devam eder.
• Deri ve mukozalarda virüs üremesine bağlı olarak tipik lezyonlar ortaya
çıkar.
• Döküntüler tüm vücuda yayılır. Papül, vezikül oluşur. Veziküller patlayarak
döküntüler kurur, kabuk oluşur. Kabuklar düşer iz bırakmadan iyileşir.
• Zona: Suçiçeği geçiren kişilerde latent hale geçen virüs ileri yaşlarda
korku, heyecan, stres gibi çeşitli hazırlayıcı faktörlerin etkisiyle yeniden
aktive olarak duyu sinirlerinde ve bu sinirlerin gangliyonlarında
şiddetli ağrı ile seyreden enfeksiyon oluşturur.
• Suçiçeğine benzer döküntüler oluşur. Döküntüler daha çok beden ve
göğüs kısmında görülür.
Influenza Virüs

• Grip virüsü olarak da adlandırılan Influenza virüsü, 80-120nm

büyüklüğünde olup, çok şekillilik gösteren RNA virüsüdür.
• Grip virüsü kişiden kişiye damlacık enfeksiyonu ya da kontamine eller
ve kontamine eşyalarla temas ile bulaşır.
• Üst solunum yolu mukozasında enfeksiyon oluşturur.
• Komplikasyonsuz grip, pnömoni ve Reye sendromu başlıca klinik
bulgulardır.
MUMPS virüs
• Kabakulak virüsü olarak da adlandırılan Mumps virüsü kabakulak
hastalığını oluşturur. Ortalama 150-200nm boyutlarında, tek iplikçikli
RNA içeren, çok şekillilik gösteren zarflı virüstür.
HASTALIK OLUŞTURMA
MEKANİZMASI
• Kişiden kişiye bulaşımı damlacık enfeksiyonu şeklinde olmaktadır.
Virüs vücuda girdiği üst solunum yolu epitel hücrelerinde primer
replikasyon gösterir. Burada üreyen virüs kana karışarak kan yoluyla
tükrük bezleri ve diğer organlara ulaşır.
• Vücutta en çok etkilenen organ parotis bezidir.
• Kulak altı tükrük bezinin tutulumu tek ya da çift taraflı olmaktadır.
• Bundan başka en sık olarak testisler, överler, pankreas, tiroid ve
böbrek gibi organlar tutulmaktadır.
• Testis ve overlerin tutulumu genellikle buluğ çağından sonra geçirilen
enfeksiyonlarda olur. Buna bağlı olarak nadiren kısırlık
oluşabilmektedir.
Klinik bulgular

• Enfeksiyonda inkübasyon süresi 7-25 gündür. Olguların 1/3’ü

asemptomatiktir. Semptomlu olgulardaki en önemli klinik bulgu tek ya
da çift taraflı parotis bezinin şişmesidir. Semptomlu olguların büyük
çoğunluğu bu şekilde seyreder.
• Hastalıkta genel belirtilere ilaveten tükrük bezlerinde büyüme görülür.
Bu duruma genellikle ağrı ve ekşi yiyeceklere karşı hassasiyet eşlik
eder. Hasta ağzını açtığında ya da ekşi yediğinde ağrı hisseder.
• Hastalık bir hafta sonra kendiliğinden iyileşir.
• Enfeksiyon çocuklarda daha hafif seyreder. Nadiren komplikasyonlara
yol açar.
• Büyüklerde ağır seyreder. Testisler ve ovaryumlar tutulumludur.
Measles virüs
• Measles virüs Rubeola virüs ve kızamık virüsü olarak da bilinir.
• Kızamık enfeksiyonu etkenidir.
• Virüs 150-200 nm boyutlarında, RNA içeren, çok şekillilik gösteren
zarflı virüslerdir.
Hastalık oluşturma mekanizması
• Virüs organizmaya aksırık ve öksürükle atılan kontamine damlacıkların
nefes yoluyla alınmasıyla, üst solunum yolları mukozasından bulaşır.
• Solunum sistemi hücrelerinde lokal olarak çoğalan virüs, kana
karışarak kan yoluyla dalak, karaciğer ve lenf düğümleri gibi organlara
ulaşarak çoğalmaya devam eder.
• Bu organlarda üreyen virüs tekrar kana karışarak deri, solunum sistemi
ve konjunktiva gibi lokal çoğalmanın olduğu epitel hücrelerine ulaşır.
• Burada üreyen virüs hastalığa özgül döküntülerin ortaya çıkmasına yol
açar.
Klinik Bulgular
• İnkübasyon süresi çocuklarda genellikle 9-11 gündür. Enfeksiyonda üç
dönem görülür.
• 1. Ön dönem (Nezle Dönemi): Hastalık genellikle öksürük, burun
akıntısı, gözlerin kızarması gibi ön belirtilerle başlar. Bu dönemde ağız
ve yanağın iç kısmında koplik lekeleri görülür. Koplik lekeleri kızamık
hastalığı için karakteristiktir.
• 2. Ekzantem dönemi: Hastalığın döküntülerle karakterize olan ikinci
dönemidir. Döküntüler önce kulak arkası ve saçlı deriden başlar. Daha
sonra yüz, boyun ve gövdeye yayılır. 1-2 gün içinde tüm vücuda yayılır.
• 3. Nekahat dönemi: Hastalığın hafiflediği, döküntülerin kaybolduğu,
iyileşmenin başladığı dönemdir. Bu dönemde antikorlar maksimum
düzeye yükselerek hastalık sonlanır.
• Kızamık hastalığının seyri sırasında sekonder enfeksiyonlar gelişebilir.
Genellikle orta kulak iltihabı, bronşit ve bronkopnemoni görülür.
Ayrıca MSS enfeksiyonları, intrauterin enfeksiyonlar gelişebilir.
Rubella virüs
• Kızamıkcık virüsüdür. Çocuklarda ve gençlerde hafif ateşli ve
döküntülü bir hastalık oluşturur. Virüs 50-70 nm büyüklüğünde, tek
iplikçikli RNA’ya sahip, küresel görünümde, zarflı bir virüstür.
Hastalık oluşturma mekanizması
• Virüs insana enfekte damlacıklarla üst solunum yolu mukozasından
bulaşır.
• İnkübasyon süresi 2-3 haftadır. Virüs üst solunum yolları mukozasında
ürer.
• Virüs buradan kana karışarak bütün vücuda dağılır.