CÁC CẶP PHẠM TRÙ CƠ BẢN CỦA

PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT

Nhóm 2
 Cái riêng và Nguyên nhân và Tất nhiên và
cái chung kết quả ngẫu nhiên

Nội dung và Bản chất và Khả năng và

hình thức hiện tượng hiện thực

Nội dung thuyết trình

I. CÁI RIÊNG & CÁI CHUNG
MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁI CHUNG VÀ
CÁI RIÊNG
 Ý NGHĨA CÁI RIÊNG & CÁI
CHUNG

Ý NGHĨA

Phải dựa vào cái chung để cải

Muốn nhận thức được cái
tạo cái riêng. Trong thực tiễn Phê phán những quan điểm
chung, phải nghiên cứu cái
nếu không hiểu biết những phủ nhận sự tồn tại khách
riêng và ngược lại để thấy
nguyên lý chung sẽ không quan của cái chung và cái
được vai trò quyết định của
tránh khỏi tình trạng mò riêng.
cái chung và cái riêng.
mẫm, mù quáng.
 VẬN DỤNG

Có một bạn nảy ra

Cái đơn nhất: thay đổi Áp dụng sáng kiến đó một
Trong một lớp học được một sáng kiến
cách học cũ nhằm nâng cách phổ biến và biến nó
hay về phương pháp
cao hiệu quả học tập thành cái chung
học tập mới

Bài học rút ra: Con người cần phải chủ động tác động vào sự chuyển hóa cái mới thành cái
chung để phát triển nó và ngược lại, tác động cái cũ thành cái đơn nhất để xóa bỏ nó nhằm
mang lại lợi ích cho con người và xã hội.
 II. TẤT NHIÊN & NGẪU NHIÊN

là chỉ cái do nguyên nhân bên trong của sự vật, hiện tượng
TẤT NHIÊN quyết định và trong nhưng điều kiện nhất định thì nó phải
xảy ra như thế, chứ không thể khác được.

là chỉ cái không do bản chất, mối liên hệ bên trong quyết
NGẪU NHIÊN định mà nó ngẫu hợp của những hoàn cảnh bên ngoài quyết
định.
Nếu gieo trồng đúng kỹ thuật thì năng
suất cây trồng cao là cái tất nhiên.

Bão tố, lũ lụt ảnh hưởng đến năng suất

cây trồng là cái ngẫu nhiên.
 Ý NGHĨA CỦA TẤT NHIÊN & NGẪU NHIÊN
     Muốn nhận thức được cái tất
  Trong thực tiễn phải căn cứ vào cái
nhiên, phải nghiên cứu vô số cái
tất nhiên vì cái tất nhiên là cái gắn
ngẫu nhiên. Bởi vì cái tất nhiên thể
liền với sự vật, cái nhất định sẽ xảy Ý NGHĨA
hiện ra bên ngoài cái ngẫu nhiên,
ra theo quy luật, còn cái ngẫu nhiên
định hướng sự phát triển của mình
không gắn với bản chất của sự vật
đi qua vô số cái ngẫu nhiên.
nên chỉ có thể xảy ra hoặc không.
    
 Nhưng là do bạn B chăm
Trường A có học sinh xuất
chỉ học tập nên đạt kết quả
sắc B là ngẫu nhiên
tốt là tất nhiên

Bài học rút ra: trong hoạt động tư duy và thực tiễn, phải căn cứ vào cái tất
nhiên chứ không phải cái ngẫu nhiên. Bởi vì cái tất nhiên là cái gắn liền với
bản chất của sự vật, cái nhất định xảy ra theo quy luật nội tại của sự vật, còn
cái ngẫu nhiên là cái không gắn với bản chất nội tại của sự vật, nó có thể xảy
ra, có thể không.
 III. BẢN CHẤT & HIỆN TƯỢNG

Là một phạm trù chỉ để tổng hợp tất cả những vật, những
mối liên hệ tất nhiên, tương đối ổn định bên trong sự vật, BẢN CHẤT
quy định sự ổn định và phát triển bên trong sự vật

HIỆN TƯỢNG Là phạm trù chỉ sự biểu hiện của những mặt, những mối liên
hệ đó trong những điều kiện xác định
 MỐI QUAN HỆ GIỮA BẢN CHẤT VÀ
HIỆN TƯỢNG

Bản chất luôn luôn được bộc lộ ra qua hiện tượng còn
hiện tượng nào cũng là sự biểu hiện của bản chất ở mức
độ nhất định

Bản chất và hiện tượng vừa đều

Bản chất thay đổi thì hiện tượng cũng thay đổi theo bản
tồn tại khách quan, là hai mặt
chất biến mất thì hiện tượng cũng biến mất theo
vừa thống nhất vừa đối lập

Bản chất và hiện tượng về cơ bản là phù hợp với nhau

 Ví dụ về sự thống nhất

Bản chất: là nền nông nghiệp sản xuất Bản chất: là nền nông nghiệp tiên tiến
nhỏ Hiện tượng: nông dân sử dụng máy móc
Hiện tượng: nông dân cày cấy thủ công hiện đại
 MỐI QUAN HỆ GIỮA BẢN CHẤT VÀ
HIỆN TƯỢNG

Bản chất phản ánh cái chung tất yếu, còn hiện
tượng phản ánh cái riêng, cái khác biệt
Bản chất tương đối ổn định, hiện tượng thường
xuyên biến đổi
Hiện tượng phong phú hơn bản chất, bản chất sâu
sắc hơn hiện tượng

Trong một số trường hợp, hiện tượng còn phản ánh

Bản chất là mặt bên trong,còn hiện tượng là mặt sai lệch bản chất
bên ngoài của hiện thực khách quan
 Ví dụ về sự mẫu thuẫn

Không phải ai đối xử tốt cũng có bản chất tốt

 Ý NGHĨA BẢN CHẤT & HIỆN
Trong nhận thức, để hiểu đầy
đủ về sự vật thì không chỉ
dừng lại ở hiện tượng mà phải
đi vào bản chất. Chỉ có thể
tìm được bản chất của sự vật
ở ngay chính sự vật
TƯỢNG
Ý NGHĨA
Phải thông qua nhiều hiện
Trong nhận thức và thực tiễn
tượng, đặc biệt là các hiện
cần căn cứ vào bản chất chứ
tượng điển hình mới có thể
không phải căn cứ vào hiện
nhận thức đúng đắn và đầy đủ
tượng
về bản chất
 VẬN DỤNG

Bệnh đạo ôn hay còn gọi là

bệnh cháy lá, xuất hiện rất sớm
khi lúa vừa mới hai tuần tuổi.
Đạo ôn có thể gây hại nhiều bộ
phận phía trên mặt đất của cây
lúa từ lá, đốt thân, cổ bông đến
gié lúa, hạt lúa
Bản chất của bệnh đạo ôn:
do nấm gây ra bằng cách
phóng thích bào tử trong
không khí

Biểu hiện(hiện tượng

của bệnh):

Từ việc phát hiện bản chất và hiện tượng của bệnh đạo ôn ở lúa, người nông dân đã có
những biện pháp để phòng tránh hiệu quả, khắc phục những điều kiện có hại để nâng cao
sản lượng
 I V. N Ộ I D U N G & H Ì N H T H Ứ C

Nội dung dùng để chỉ toàn bộ các mặt, các yếu tố, quá trình
NỘI DUNG cấu thành nên sự vật, hiện tượng

HÌNH THỨC Hình thức là phạm trù chỉ phương thức tồn tại, biểu hiện và
phát triển của sự vật, hiện tượng ấy.
Nội dung: Các bộ phận, cơ quan là Hình thức: Phương thức liên kết, thể
nội dung hiện của các bộ phận, cơ quan, quá trình
này gọi là hình thức
MỐI QUAN HỆ GIỮA NỘI DUNG VÀ
HÌNH THỨC

Nội dung và hình thức là hai mặt gắn bó với nhau trong
mỗi sự vật. Trong mỗi sự vật đều có hai mặt: Nội dung
và hình thức; không có sự vật nào chỉ có một mặt.

Nội dung quyết định hình thức và hình thức tác động
trở lại nội dung. Nội dung có khuynh hướng biến đổi,
còn hình thức thì tương đối ổn định .

Khi phù hợp vối nội dung, hình thức sẽ thúc đẩy sự
phát triển của nội dung. Ngược lại, nếu không phù hợp,
hình thức sẽ kìm hãm nội dung phát triển.
 Tính gắn bó giữa nội dung và hình thức

BIỂU HIỆN

Hình thức: phim, truyện,

Nội dung: Thạch Sanh dũng kịch…
cảm
Hình thức phù hợp sẽ thúc đẩy nội dung
và ngược lại

Nội dung học hát khi được thể hiện dưới hình thức trực
tiếp thì sẽ hiệu quả hơn hình thức học online, qua sách
vở…
 Ý NGHĨA BẢN CHẤT & HIỆN
TƯỢNG

Ý NGHĨA

Không tách rời nội dung và Phát huy tính tác động tích
Cần căn cứ trước hết vào nội
hình thức hoặc tuyệt đối hóa cực của hình thức với nội
dung để xét đoán sự vật
một trong hai mặt đó. dung
 VẬN DỤNG
Trong cuộc sống ta cần chống lại 2 thái cực sai lầm:
1. Tuyệt đối hóa hình thức, xem 2. Tuyệt đối hóa nội dung, xem
thường nội dung thường hình thức

Chỉ biết đến rèn luyện tâm hồn

Chỉ coi trong vật chất xa hoa, coi
nhưng không chú ý đến vật chất
nhẹ tâm hồn con người
tối thiểu
 V. K H Ả N Ă N G & H I Ệ N T H Ự C

Là là phạm trù triết học dùng để chỉ là cái chưa có, chưa tới, KHẢ NĂNG
nhưng sẽ có, sẽ tới trong điều kiện nhất định

HIỆN THỰC Là phạm trù triết học dùng để chỉ cái đang tồn tại trong thực
tế
 Khả năng: trong tương
Hiện thực: không hiểu bài
lai có thể hiểu nó

Điều kiện:
học hành
chăm chỉ
 MỐI QUAN HỆ GIỮA KHẢ NĂNG VÀ
HIỆN THỰC

Khả năng trong những điều kiện nhất định

Khả năng và hiện thực tồn tại thống nhất, không thì biến thành hiện thực. Hiện thực mở ra
tách rời khả năng mới và trong những điều kiện nhất
định sẽ chuyển hóa thành hiện thực

Khả năng biến thành hiện thực cần phải có

Cùng một điều kiện nhất định có thể tồn tại một
những điều kiện khách quan và nhân tố chủ
hoặc nhiều khả năng
quan
 Khả năng có thể thành hiện thực, và
hiện thực này lại chứa đựng khả năng
mới

Hiện thực: có cưa, Khả năng: thành Khả năng mới: nhà
gỗ, búa một ngôi nhà gỗ bị cháy, bão cuốn
 Cùng một sự vật hiện tượng có thể tồn
tại một hoặc nhiều khả năng

Khả năng tất nhiên

Khả năng ngẫu nhiên

Học hành chăm chỉ

 Ý NGHĨA KHẢ NĂNG & HIỆN
Khả năng và hiện thực không
tách rời nhau. Cần phân biệt
khả năng với cái không khả
năng để tránh rơi vào ảo
tưởng
THỰC
Ý NGHĨA
Cần nhận thức các khả năng
Để biến khả năng thành hiện
trong hiện thực để có thể
thực cần phát huy tối đa tính
hành động phù hợp trong
năng động chủ quan của con
từng hoàn cảnh
người trong việc nhận thức và
thực tiễn tiễn để biến khả năng
thành hiện thực
 1. KHÁI NIỆM PHẠM TRÙ NGUYÊN NHÂN – KẾT QUẢ

NGUYÊN NHÂN
Là phạm trù dùng để chỉ sự tác động lẫn
nhau giữa các mặt rỗng một sự vật, hiện
tượng hay giữa các sự vật, hiện tượng với
nhau tạo ra một sự biến đổi nhất định.

KẾT QUẢ

Là phạm trù dùng để chỉ những biến đổi xuất

hiện do những tác động giữa các mặt, các yếu
tố trong một sự vật hoặc giữa các sự vật, hiện
tượng tạo nên.
 1. KHÁI NIỆM PHẠM TRÙ NGUYÊN NHÂN – KẾT QUẢ

NGUYÊN NHÂN

NGUYÊN CỚ ĐIỀU KIỆN

Là một sự kiện xảy ra ngay trước kết quả Là những yếu tố giúp nguyên nhân sinh ra
nhưng không sinh ra kết quả. kết quả, nhưng bản thân điều kiện không
sinh ra kết quả.
2. MỐI QUAN HỆ GIỮA NGUYÊN NHÂN – KẾT QUẢ

Là mối quan hệ
khách quan, tất yếu

Nguyên nhân có trước và sinh ra kết quả, mối quan hệ này không chỉ là sự kế tiếp
nhau về thời gian mà là mối quan hệ sản sinh: cái này tất yếu sinh ra cái kia.
Một nguyên nhân có thể sinh ra một hoặc nhiều kết quả
và ngược lại.

Nguyên nhân và kết quả có thể chuyển hóa lẫn

nhau trong những điều kiện nhất định. Nguyên
nhân sinh ra kết quả nhưng kết quả này lại là
nguyên nhân của kết quả khác.
 3. Ý NGHĨA
Nguyên nhân luôn có
trước kết quả
- Muốn tìm nguyên nhân của một
hiện tượng nào đó, cần tìm những
sự kiện xảy ra trước khi hiện
tượng đó xuất hiện.
- Và muốn loại bỏ một kết quả
nào đó, cần loại bỏ nguyên nhân
làm nảy sinh ra nó
Một kết quả có thể do
nhiều nguyên nhân gây
ra
- Cần phân loại các nguyên nhân
để có những giải pháp xử lý đúng
đắn.
- Kết hợp tạo ra nhiều nguyên
nhân tích cực để thúc đẩy hình
thành kết quả tích cực.
- Triệu tiêu các nguyên nhân tiêu
cực để hạn chế kết quả không
mong muốn.
 3. Ý NGHĨA

Một nguyên nhân có thể Kết quả lại trở thành

sinh ra nhiều kết quả nguyên nhân tiếp theo

Phải tìm ra những kết quả nào là Trong hoạt động thực tiễn chúng
kết quả chính, kết quả phụ, cơ bản ta cần phải có tầm nhìn điều chỉnh
và không cơ bản. nguyên nhân ban đầu để định
hướng kết quả trong tương lai.
 4. VẬN DỤNG

Mất mùa do nhiều nguyên nhân gây ra

VD: hạn hán, sâu bệnh, giống không tốt, chăm bón không tốt,…
 4. VẬN DỤNG

Từ nguyên nhân đó chúng ta có thể tìm ra giải pháp để triệt tiêu

VD: tìm cách diệt sâu bệnh, chọn giống cây trồng tốt, chăm bón cẩn thận,…