НАСЛЕДУВАЊЕ -

ПРЕНЕСУВАЊЕ НА
НАСЛЕДНИТЕ ОСОБИНИ ОД
РОДИТЕЛИТЕ НА
ПОТОМСТВОТО
 Генетика
• Проучува наследување и
варијабилност на особините
Наследни особини-одредени својства(одлики/
карактеристики) на живите организми кои се
пренесуваат од родителот на потомството.
Носители на наследните особини се ГЕНИТЕ.
Наследните особини може да бидат:

• Морфолошки
• Физиолошки

Збирот од сите особини на живите организми

се нарекува ФЕНОТИП [fenos (gr.) – izgled]

Збирот на сите гени во еден организам се

нарекува
ГЕНОТИП
Однос на генотип и фенотип

ФЕНОТИП= ГЕНОТИП + СРЕДИНА

Особините се развиваат под

влијание на гените и
надворешната средина
 Хромозоми

Хромозомите претставуваат највисок степен на

кондензација на јадрениот материјал-хроматин кој
се состои од ДНК и протеин.
Бројот и обликот на хромозомите е различен кај
секој вид(винска мушичка =8,срна=70,коза
=60,глушец=40,човек=46).
Телесните (СОМАТСКИ) клетки се диплоиди-
парни (имаат 2n хромозоми), а половите се
хаплоидни-непарни(n).
Кај човек: 2n = 46; n = 23
 Градба на хромозоми
Хромозомот е
изграден од две
хроматиди(две
молекули на ДНК
споени со
центромер).
Хромозомот има два
крака: p и q, кои се
со иста должина
доколку
центромерот се
наоѓа на средината.
 Видови хромозоми
1.Метацентрични - центромерот е на
средината,имаат еднакви краци.
2.Субметацентрични - центромерот е поблиску до
едниот крак.
3.Акроцентрични - центромерот е скоро на крајот
од хромозомот.
4.Телоцентрични – центромерот е на крајот од
хромозомот.

p=q p<q p << q

Метацентрицен субметацентричен акроцентричен

 Хомологни хромозоми
Хромозомите кои во тек на мејозата се
спаруваат и ги разменуваат своите
делови се нарекуваат хомологни
хромозоми.
Хомологните хромозоми имаат иста
величина ,форма и ист состав на гени.
Човекот има 23 пара такви хромозоми
(n=23). Crossing-over – размена на
генетичкиот материјал меѓу
хомологни хромозоми
 Кариотип
Кариотип е збир на сите хромозоми.
Секој вид на животни има одреден
број,големина и форма на хромозоми
 Кариограм
Подредување на хромозомите по
форма и големина.
 Хромозоми кај човек
• Човекот има 46 хромозоми: 22 пара
автозоми-телесни хромозоми и еден
пар полови хромозоми.
• Во телесните клетки на мажите,
покрај автозомите, присутни се и X и
Y полови хромозоми: 22 AA + XY
• Во телесните клетки кај жените,
покрај автозомите, постојат два X
хромозоми: 22 AA + XX
• Половите клетки имаат вкупно 23
хромозоми: 22 автозоми и еден
полов хромозом- X или Y.
• Половина од сперматозоидите на
мажите имаат 22A + X, а другата
половина има 22A + Y.
• Јајце клетките на жените имаат 22 A
+X
 Гени
• Гените се
линеарно
распоредени
делови на
хромозомот.
• Местото на генот
на хромозомот се
нарекува локус.
 Алели
• Алелите се различни форми на еден ген.
• Гените кои имаат повеќе алели се
полиморфни гени , а оние кои имаат само
еден облик мономорфни.
• Гените може да бидат‫׃‬доминантни-кои се
истакнуваат и рецесивни-скриени ,не се
изгубени и може да се пренесат на втората
генерација.
 Активност 1
• Опиши ја градбата на хромозот.
 Активност 2
• Спореди ја мејозата со митозата.
 Активност 3
• Како се одредува полот?
 Домашна задача:
• Прашања од учебникот на стр.82 и 83.
• Корисни линкови за учење од дома:
https://youtu.be/74d4WPBvQ7M
https://kproshev.blogspot.com/2020/05/ix.ht
ml