Хромозоми

Да се потсетиме
1 Што претставува хроматин во јадрото?
2 Кои структури се формираат од хроматинските материи во
јадрото?
1. Што се хромозоми?
Хромозомите претставуваат најважни структурни елементи
на јадрото бидејќи се носители на генетските информации
на секоја клетка.
Името хромозоми е во врска со нивната способност да се
бојат со одредени базични бои (од грчките зборови hroma =
боја и soma = тело)
2 Хромозомите во тек на клеточниот
циклус имаат различен изглед и се
разликуваат хромозоми во :

2.1 Хромозоми во
интерфаза
2.2 Хромозоми во
метафаза
 Јадро во интерфаза
2.1. Хромозоми во интерфаза
во еукариотска клетка
Хромозоми не се забележуваат
Деспирализирани
Претставуваат долги и тенки
конци
Меѓусебно се испреплетени и ја
формираат хроматинската
материја-DNA со протеини
2.2 Хромозоми во метафаза

 Најубаво видливи под

микроскоп
 Конечно формирани
структури со одредена
форма (најчесто стапчеста)
 Максимално задебелени,
скусени и спирализирани
 Можат да се бројат и да се
обојуваат
3. Морфологија на
хромозоми во метафаза
 Две хроматиди- исти, сестрински хроматиди,
иста DNA
 Примарно стеснување-центромер- кое ги
држи двете хроматиди заедно, ги дели
хроматидите на краци и при делба на
јадрото хромозомите ги поврзува со
влакната на делбеното вретено
 Секундарно стеснување-нуклеоларен
организатор-се образува јадренце на јадро
во телофаза
 Теломери-крајните делови на хромозомите
овозможувват заштита на целосност и
индивидуалност на хромозомите.
3. Морфологија на хромозоми во
метафаза- видови на хромозоми
според положба на центромерот

1.Метацентричен
2.Субметацентричен
3.Акроцентричен
(субтелоцентричен)
4.Телоцентричен
4 3 2 1
4.Структурна организација на
хромозомите
Хромозомите се изградени од една или две хроматиди, во зависност од
фазата на клеточниот циклус,
- една хроматида-од анафаза на делба на клетка до S- период на интерфаза
- две хроматиди- од S- период на интерфаза до анафаза во делба на
клетката
Секоjа хроматида е изградена од хромонема (хроматинска фибрила) и
матрикс. Секоја хромонема е изградена од структурни подединици-
нуклеозоми (DNA со хистонски протени) .Матриксот како ахроматинска
обвивка на хромонемата се јавува во профаза, а исчезнува кон крајот на
кариокинезата.
По должина на хромонемата се забележуваат јазловидни задебелувања-
хромомери, чиј број, распоред и големина се константни за секој хромозом.
4.Структурна организација на хромозомите
хромозоми

Хроматиди(1 или 2)

Хромонема
матрикс (хроматинска
фибрила)

Ахроматинска DNA и хистонски

обвивка протеини

Нуклеозоми
5 Својства на хромозомите

Својства на хромозомите се:

- Репликација- од еднохроматидни преминуваат во

двохроматидни структури.
- Мутација
 6 Број на хромозоми
Број на хромозомите кај различни организми е различен , но за
секој вид е константен и специфичен.

Кај организмите со полово размножување се разликуваат:

Хаплоиден број (n) на хромозоми Диплоиден број (2n) на хромозоми

во полови клетки,гамети во телесни(соматски) клетки

претставува основен базичен број на кој се добива со спојување на два генома

хромозоми, кој се нарекува геном. Сперматозоид (n)+ јајце клетка(n)= зигот (2n)
Кај луѓе изнесува 23хромозоми. Кај луѓе изнесува 46 хромозоми или 23 пара хомологни
хромозоми
  Хомологни хромозоми

 Хомологни хромозоми-хромозоми од еден хромозомски

пар (еден од мајка, друг од татко) кои имаат гени за
исти особини, но не се генетички исти.

 Гени постојат во различни форми-алели

7. Кариотип,кариограм, идиограм
1. Кариотип е бројот на сите метафазни хромозоми во
телесна клетка.
 Кариотип кај човек има 46 хромозоми или 23 пара на
хомологни хромозоми, од кои 22 пара се автозомни кои по
градба и генски состав се исти кај двата пола и еден пар на
полови хромозоми, кај женскиот пол XX, а кај машкиот XY.
2. Кариограм е систематско подредување на хромозомите од
даден кариотип по хомологни хромозоми.
3. Идиограм е шематско претставувње на хомологните
хромозомите од кариотипот.
идиограм
Означи ги посочените делови на
хромозомите