LANGILEEN PARTE HARTZEA ENPRESAN

NEGOZIAZIO KOLEKTIBOA

LAN GATAZKAK
1978.Ko konstituzioak askatasun osoz sindikatu
batean afiliatzeko eskubidea babesten du.

Halere, kolektibo batzuetako langileak (Indar

Armatuak, Guardia Zibila, epaileak, magistratuak edo
fiskalak) ezin daitezke sindikatu edo alderdi politiko
batean afiliatu beraien inpartzialtasuna kolokan jarri
ez dezaten.
Sindikatua. afiliatutako langileen baldintzen defentsan eta
hobekuntzan besteren kontura lanean dauden langileek
osatutako elkarte iraunkorra eta irabazirik gabekoa da (irabazi
ekonomikorik gabe).

OROKORRAK:
Langileak orokorrean. Ekintza
ekonomikoen arabera antolatzen dira.
SINDIKATU
MOTAK
SEKTORIALAK:
Profesio zehatz bat edo sektore
ekonomiko baten arabera taldekatzen
ditu langileak.
OROKORRAK

SEKTORIALA
LANGILEEN ORDEZKARIEN GAITASUNAK ETA BERMEAK
GAITASUNAK
• Enpresaren egoerari buruzko informazioa jasotzeko
eskubidea (salmentak, produkzioa, urteroko
kontuak) eta enpleguaren bilakaera.
• Txostena emititu lanaldiaren murrizketak egon
ezkero edo plantillaren berregituraketak.
LANGILEEN
• Enpresak erabiltzen dituen lan kontratu ereduak
ORDEZKARIEN
ezagutu.
GAITASUNAK ETA
• Langile batek oso larria den huts bat egiten duen
BERMEAK
bakoitzean, langileen ordezkariei informatu behar
zaie ezarritako zigorrari buruz.
• Lan-hutsegite, lan-istripu eta gaixotasun
profesionalei dagokien estadiskak jasotzeko
eskubidea. Baita ere lan- inguruneari buruz egiten
diren ikerketak eta lan-istripuen prebentziorako
erabiltzen diren baliabideak ezagutzeko eskubidea.
• Enpresa esparruko negoziazio kolektiboan parte
hartu.
LANGILEEN ORDEZKARIEN BERMEAK
Langileen ordezkari batek hutsegite larriak edo oso larriak egin
baditu, enpresariak, langilea zigortu baino lehen, ESPEDIENTE
BAT ireki behar du, interesatua eta gainontzeko ordezkariei
entzun behar zaiolarik.
ENPRESAN GERATZEKO LEHENTASUNAK Kaleratze kolektiboa edo
mugikortasun geografikoa.

EZIN DA KALERA BOTA EZTA ZIGORTU Bere funtzioen

LAN BERMEAK
erlazionatuta dauden zergaitiengatik ezin daiteke langileen
ordezkari bat kalera bota, arrazoi disziplinarioengatik ez bada.
Hau horrela izango da bere agintaldia irauten duten bitartean eta
urte bete beranduago ere.

Ordezkatzen duen gaietan bere iritzia emateko askatasuna. Arrazoi

ekonomiko edo teknologikoengatik edo lekualdatze kasuetan,
plantilla guztiari ez dagokion lan kontratuen azkentzea
(iraungipena) gertatzen bada, langileen ordezkariek enpresan
geratzeko lehentasuna dute.
HILABETEAN ORDAINDUTAKO ORDUEN KREDITUAK

0- 100 langile 15 ordu/hilabetean

101-250 langile 20 ordu/ hilabetean
251- 500 langile 30 ordu/hilabetean
501-750 langile 35 ordu /hilabetean
751 langile < 40 ordu/hilabetean

Lanordu guzti horiek ordezkari bakar batek erabili

ditzake “liberatua” deituko zaiolarik.
 SINDIKATUEN ORDEZKARITZA ENPRESAN
• Sindikatu batera afiliatuta daudenak osatzen
SEKZIO dute.
• Sindikatuak bidaltzen dieten informazioa jaso
SINDIKALAK
• Informazioa lankideen artean banatzen dute
lanorduetatik kanpo
• Enpresa esparruan dagoen sindikatu
ordezkaritzaren organo garrantzitsuenak dira.
SINDIKATUEN • Iragarki taula edukitzea.
ORDEZKARITZA
ENPRESAN
• Bestalde 250 langile baino gehiago dituzten
enpresetan, Enpresa Batzordean, ordezkaritza
daukaten sindikatuek, delegatu sindikalak, eduki
ditzakete (gehienez 4, enpresaren langilegoa
5000tik gorakoa bada).
• Delegatu sindikal hauek enpresa- batzordeko
DELEGATU kideen gaitasun eta berme berdinak izango
SINDIKALAK dituzte, bileretan bozkatzeko eskubidea izan ezik.
• Gainera sindikatu hauek (delegatu sindikalak
dituztenak) beraien jarduerentzako, enpresa
barruan lokala edukitzeko eskubidea izango dute.
BILERAK EGITEKO ESKUBIDEA. BATZARRA

 Lanorduz kanpo, espresa buruarekin akordio bat

hitzartzeko izan ezik.
 Deialdia:
- Enpresa Batzordea, pertsonal ordezkariak edo
gutxienez langieen %33
- Enpresa buruari adierazi—48 ordu lehenago.
LANGILEEN
BATZARRA  Enpresaburuak lantokia utzi beharko die langileei
batzarrak egiteko. Hala ere, ez du lantokia utzi
beharrik izango, bi salbuespen egoera hauetan:
aurrekoa egin zenetik 2 hilabete baino gutxixeago
igaro badira, edo aurreko bileraren batean eragindako
kalteak ordaindu behar ez badira.
 Akordioak--- erabateko gehiengoa .
 Enpresa batzordea edo pertsonal ordezkariari– lokala
eta iragarki taula (enpresaren ezaugarriak horrela
badiote)
 NEGOZIAZIO KOLEKTIBOA

 Negoziazio kolektiborako eskubidea, langileen estatutuan

jasota dago. Hauxe dio Langileen Estatutaren 82.2
artikuluak:

“Hitzarmen kolektiboen bidez, dagokien eremuan, langileek

eta enpresaburuek laneko eta produktibitateko baldintzak
arautzen dituzte; laneko bakea ere arau dezakete,
betebeharrak itunduta”.
 Hitzarmen kolektiboen edukiak (klausulak)
Arautze-edukia. Hitzarmen zentzu zabalean arautzen duten klausulak dira. Eduki
hauek jasotzen ditu, besteak beste: aldeen eskubideak eta betebeharrak, lanpostuen
sailkapena, lanbide-sustapena, soldatak, lan orduak, segurtasun eta higienea.
Lan eskubidea eta arautze-edukiaren iturburua, eta alde batak zein besteak nahitaez
bete beharko du, baita, bertan jasotzen den edukia osorik.
Behartze-edukiak (behartutako klausulak). Bi aldeek hitzarmena beteko dutela
bermatzen duten klausulak dira. Honako puntu hauek jasotzen ditu, adibidez:
salaketa-prozedura, laneko bakea bermatzeko konpromisoa, etab.
 Zein aldeek osatzen duten.
 Langile-funtzio-lurralde-eta denbora-eremuak.
 Hitzarmenaren esparruko enpresetan hitzarmenak
ezarritako soldata erregimena ez ezartzeko baldintzak
eta prozedurak, hitzarmenekoa enpresarena baino
HITZARMEN handiagoa denean.
KOLEKTIBOAREN  Hitzarmena salatzeko moduak eta baldintzak, baita
GUTXIENEKO EDUKIA salaketa hori egiteko aurreabisu-epea ere.
 Desadostasunak agertzen direnean, hauei irtenbidea
emateko batzorde parekide horretan bertan emateko
prozedura.
 HITZARMEN KOLEKTIBOEN EREMUA
 Lurralde eremua: Hitzarmenaren geografia
luzapena da. Estatutuak, autonomia erkidegokoak,
probintzia artekoak, probintziakoak edo tokikoak.
 Funtzio eremua: Lurralde eremu jakin bateko
enpresen ekonomia-jarduerari dagokio (adibidez
Bankuen hitzarmen nazionala Malagako
ostalaritzako probintzia hitzarmena).
 Langile eremua: Langile guztiak edo kolektibo jakin
bat.
 Denboraldikoa: Hitzarmena indarrean zein epeetan
egongo den zehazten du.
 NEGOZIATZEKO LEGITIMAZIOA
• Enpresa batzordea
ENPRESA- • Langileen Ordezkariak
HITZARMENA EDO
EREMU
• Sekzio sindikalak
BAXUAGOKOAK

• Enpresaburuak berak edo haren

legezko ordezkariak.
HITZARMEN
KOLEKTIBOAREN
EREMUA
• Estatuan eta autonomia
erkidegoan ordezkaritza
handiena duten sindikatuek.
• Beharrezkoak diren ordezkariak
dituzten ordezkariek
ENPRESA GAINDIKO
HITZARMENAK

• Ordezkaritza gehien duten

enpresaburuen elkarteak.
 Aldeetako batek idatziz egiten du proposamena.

NEGOZIAZIOAREN Kopia bat igortzen zaio lan administrazioko

HASIERA agintaritzari.

Beste aldeek hilabeteko epean erantzuten du.

Onuste dun negoziazioa.

NEGOZIOAZIOA
Bi alderdien gehiengoaren akordioa

Akordiorik ez badago, aurreko hitzarmenaren arautze-

edukia luzatzen da.

ERREGISTROA ETA Erregistroa: lan-administrazioko agintaritzaren aurrean,

GORDAILUA 15 eguneko epea.

BAAZ en gordailua.
ARGITARATZEA ETA
INDARREAN BOEn edo probintziako aldizkari ofizialean argitaratzea.
SARTZEA

Indarrean jartzea, aldeek ezarritako datan.

HITZARMEN KOLEKTIBOEN IZAPEEN EDO TRAMITEEN
FASEAK
Negoziazio- batzordea akordio batera iristen bada, dagokion lan
administrazioko agintaritzaren aurrean erregistratu eta gordailatu
behar da, hark erregistra dezan; aldeek sinatzen dutenetik, 15
eguneko-epea izango da horretarako.

Erregistratu ondoren Bitartekotza, Arbitraje eta Adiskidetze

Zerbitzuari (BAAZ) bidaliko zaio gordailatzeko.

Lan-administrazioko agintaritzak hitzarmenak lege arauren bat

urratzen duela uste badu, ez du onartuko, eta erregistratu soilik
egingo du; ondoren Lan- arloko epaitegia igorriko du, hark erabaki
dezan.
HITZARMEN  Alde negoziatzaileek erabakitzen dute.
KOLEKTIBOA  Indarraldi desberdinak hitzartu daitezke,
hitzarmenean bertan, gai bakoitzarentzat
(soldatak…)
HITZARMEN  Hitzarmena salatuko dela abisatzeko gutxieneko
KOLEKTIBOEN aurreabisu-epeak edo salaketa automatikoa daude.
IRAUPENA  Salaketa ez badago- urte batez luzatuko da.
 Salaketa badago; indarrean jarraituko dute arautze-
edukiaren klausulak, eta behartze klausulek
indarraldia.
 Hitzarmenak aurreko hitzarmen guztiak
indargabetzen ditu, espreski bere horretan uzten
diren alderdiak izan ezik.

 Goragoko eremu bateko hitzarmen kolektiboaren

SOLDATA- soldata-erregimenak enpresaren ekonomia-
ERREGIMENA EZ egonkortasunari kalte egin badezaioke, erregimen
APLIKATZEKO hori ez ezartzeko baldintzak eta prozedurak zehazten
KLAUSULA ditu Langileen estatutuak.
 Soldata-erregimenaren baldintza berriak enpresaren
eta langileen ordezkarien arteko akordioaren bidez
zehaztuko dira.
HITZARMEN
KOLEKTIBOA  Hitzarmen bat negoziazio-unitate jakin batean
sartu gabeko langileei ezar dakieke:

- Borondatezko atxikipenaren bidez.

- Lan eta Gizarte Gaietako Ministerioak

HITZARMEN ATXIKIPENA indarrean dagoen hitzarmen kolektibo baten
ETA HEDADURA xedapenak hedatu ditzake enpresa eta langile
jakinetara, baldin eta hitzarmena negoziatzeko
zailtasun bereziak badaude, edo eragiten duen
eremuan garrantzi handiko gizarte eta ekonomia
egoerak badaude.
ENPRESA-ITUNAK

Hitzarmen kolektiboan erregulatutakoaz aparte,

langileen ordezkariak eta enpresaria,
akordioetara heldu daitezke enpresako hainbat
gai espezifikoen inguruan. Akordio hauek,
hitzarmen kolektiboaren eraginkortasun berdina
daukate eta normalean hitzarmenean finkatutako
baldintzak hobetzeko edota bertan jasotzen ez
diren gai espezifikoak jorratzeko erabiltzen dira.
GATAZKA
KOLEKTIBOAK Enpresaburu bat edo talde baten eta langile bat edo talde
baten arteko desadostasuna, borroka edo liskarra da; eta
LAN GATAZKAK egoera hori lan-harremanaren ondorioz sortzen da.

ERAGINDAKO PERTSONA KOPURUARI GATAZKA SORTZEN DUEN MATERIAREN

ERREPARATUTA ARABERA
Indibiduala Juridikoa
Langile bat eta enpresaburu bat aurrez Estatuko arau bat edo hitzarmen
aurre ipintzen dituena. Jatorria lan- kolektiboan ezarritako eta horren
kontratu bakar batean dauka, eta hedadura interpretatzean sortzen direnak.
eztabaidagaiak langile baten interes Gatazka mota hau indibiduala edo orokorra
pertsonalari eragiten dio. izan daiteke.
Kolektiboak Gatazka interesak
Gatazka interes kolektiboarekin duen gai Arau bat eztabaidatzen denean sortzen
batek sortzen du. Hauek dira gatazkaren dena, berrikusteko, aldatzeko edo beste
subjektuak: alde batetik ordezkaritza- batez ordezkatzeko.
organoak, eta bestetik, enpresaburua, Kolektiboak dira beti, gatazka mota
enpresaburu taldea edo enpresaburuen horietatik talde baten interesa eratortzen
elkartea. baita.
 LAN-GATAZKA AZALERATZEKO MODUAK
Lana eten gabe Lana eten da

- Manifestazioak - Greba (langileena)

- Lana moteltzea. - Ugazabaren itxiera (enpresariek).
- Elkarretaratzeak edo
kontzentrazioak
- Itxialdiak
- Informazioa: pankartak, esku-
paperak, iragarkiak, kartelak, etaba.
GATAZKA KOLEKTIBOAREN NEURRIAK
 Konstituzioan jasotako eskubidea da.
 Lan prestazioaren etete kolektiboa eta hitzartua,
langileen ekimenak hala erabakita.
 Legez kontrako greba: politikoak, elkartasun edo
babes grebak, hitzarmen kolektiboan ezarritakoa
aldatzea, legearen kontrakoak etab.
 Deialdia: Greba egingo duten langileek beraiek edo
GREBA haien ordezkariek (enpresa batzordea eta langileen
delegatuak) egin dezakete, eta erabakia gehiengoak
adostutakoa izan behar du; greba egingo den lan-
eremuko sindikatuek ere dei dezakete grebara.
 Aldez aurretiko abisuaren idatzia enpresariari eta lan
agintaritzari bidali behar zaio, 5 egun lehenago (10
egun zerbitzu publikoetan) eta zergatiak azaldu.
 Greba batzordea osatuko da, langilegoaren
ordezkariez osatua. Enpresaren negoziatzeko ardura
dauka akordio batetara iristeko eta greba, legeak
finkatutakotatik atera ez dadin. Zerbitzu minimoak
finkatzen direla bermatuko du.
 • Greba garaian, eten egiten da langileen kontratua eta,
beraz, langileek ez dute soldata jasotzeko eskubiderik
izano.
GATAZKA • Greban dauden langileak alta bereziko egoeran izango
KOLEKTIBOAREN dira Gizarte Segurantzan eta kotizatzeko betebeharra eten
NEURRIAK egingo zaie bai enpresaburuari, bai langileei.
• Zerbitzu minimoak finkatuko dira, pertsonen eta
ondasunen segurtasuna babesteko, komunitatearentzako
funtsezkoak diren zerbitzuak (garraioa, osasun-
zerbitzuak, garbiketa…) edota enpresako ondasunak
mantentzeko (lokala, makinak, instalazioak).
GREBAREN • Enpresaburuak ezin ditu ordezkatu greban dauden
langileak, salbuespen batekin: finkatutako zerbitzu
ERAGINA minimoak betetzen ez direnean.
• Greba egin nahi ez duten langileen lan-askatasuna
errespetatu behar da.
• Akordioaren, derrigortasuna hitzarmen kolektiboak duen
bera izango da.
• Greba legez kontrakoa bada, zigorrak jaso ditzakete
langileek; kalte ordainak enpresabuaruari eragindako
kalte-galerengatik, baita kaleratzea ere.
• Greba legezkoa bada, greban dauden langileen kontratuak
indarrean jarraitzen dute, baina etenda egongo dira greba
amaitu arte. Langileek greba egunei dagokien soldata
GATAZKA KOLEKTIBOAREN NEURRIAK

 Enpresariak, lanaren etetea erabakitzen duenean gertatzen da.

Greba baten ondorioz, aldi baterako lantegiaren itxiera erabaki
daiteke.
 Ugazabaren itxiera legezkoa bada, lan-kontratuak eten egingo
dira itxiera horrek irauten duen artean, eta langileak ez dute
soldata jasotzeko eskubiderik izango.
 Greba baten ondorioz, aldi baterako lantegiaren itxiera erabaki
UGAZABAREN daiteke.
 Itxiera legezkoa izango da soilik kasu hauetan:
ITXIERA
-Pertsonen aurkako bortxakeria gerta daitekeen arriskua badago
-Ondasunak hondatzeko arriskua dagoenean.
-Grebalarien kopurua handia denean, eta produkzioaren prozesu
normala oztopatzen denean.
 Enpresariak itxi eta 12 orduko eperen barruan jakinarazi behar
die lan agintaritzari. Honek itxiera onartu dezake ala ez.
 Irekiera: zergatiak desagertu bezain pronto, enpresariak
berehala ireki beharko du lan-zentrua.
 LAN GATAZKEI IRTENBIDEA EMATEK PROZEDURA
LAN GATAZKEI Judizioaz kanpoko ebazpenak:
IRTENBIDEA Adiskidetza, bitartekotza eta arbitrajea.

EMATEKO Jurisdizio- organoak: lan arloko epaitegiak eta auzitegi

PROZEDURA direkzioa.

• Hirugarren pertsona batek, kontziliatzaile deituriakoa, gatazkan

KONTZILIAZIOA dauden artekoen elkarrizketa eta gerturaketa bultzatzen du,
(adiskidetza) akordio batetara heldu daitezen.
• Derrigorrezkoa da gai batzuetan bai gatazka kolektiboa eta
indibidualetan epailearengana joan aurretik.
• Bitartekari batek, konponbide bat proposatzen die gatazkan
MEDIAZIOA daudenei, hauek konponbidea onartu edo baztertu dezaketelarik.
(bitartekaritza) • Borondatezkoa da gatazka indibidualetan eta kolektiboetan.

• Arbitro batek, gatazkaren konponbidea erabakiko du (laudoa),

ARBITRAJEA gatazkan daudenak derrigorrez onartu behar dutelarik. Kasu
batzuetan gobernuak ezarri dezake derrigorrezko arbitrajea.
• Gatazka kolektiboetan soilik jartzen da.
 LAN GATAZKEI IRTENBIDEA EMATEKO
PROZEDURA
 CONFEBASK enpresari- elkarteak eta ELA, LAB,
CCOO eta UGT sindikatuek 2000. urtean sinatu
zuten akordioa (PRECO Lan gatazkei irtenbidea
emateko prozedura) Euskal autonomi erkidegoan
(EAE). Era berean, badira horrelako hanbat akordio
beste eremu autonomoetan eta estatu mailan.
 Hitzarmen kolektiboetan, gatazka kolektiboetan
jarraitu behar den sistemari buruzko klausulak
egoten dira.