TƯ DUY BIỆN LUẬN

ỨNG DỤNG (2+0)

Chương 1. TƯ DUY BIỆN LUẬN
và LUẬN CỨ
Giảng viên: TS. PHAN VĂN TRUNG
trungpv@tdmu.edu.vn
Sau khi kết thúc bài học này, bạn có thể:
1. Tóm tắt định nghĩa về tư duy biện luận.
2. Nhận biết cấu trúc của luận cứ
3. Biết cách tìm tiền đề và kết luận của
luận cứ
4. Nhận dạng tiền đề ngầm và kết luận
ngầm
5. Phân biệt luận cứ với những cái không
phải luận cứ.
6. Biết cách đưa luận cứ về dạng cấu trúc
chuẩn.
 KHÁI NIỆM TƯ DUY BIỆN LUẬN
critical
kriticos (phán xét sáng suốt)
kriterion (các tiêu chuẩn)

=> sự phán xét sáng suốt

dựa trên những tiêu
chuẩn nào đó Socrates (470–399 TCN)

Sự suy xét chủ động, kiên trì và cẩn trọng một

niềm tin hay cái gọi là một dạng tri thức nào đó bằng
cách xem xét những cơ sở nâng đỡ cho niềm tin ấy
và những kết luận nào đó nữa mà nó nhắm đến.
(John Dewey, How to think, 1909, tr. 9)
John Dewey (1859-1952)
Robert Ennis
Watson Glaser
Tư duy biệnđịnh
luậnnghĩa
là tư tư
duyduyhợpbiện luận
lý và cólà:
tính chất phản tư, chú
trọng đến việc quyết định tin điều gì hay làm điều gì.
(1) một thái độ sẵn sàng xem xét thấu đáovàcác
(Norris vấn 1989).
Ennis, đề và
chủ đề nảy sinh trong phạm vi kinh nghiệm của mình; (2)
nắm vững các phương pháp tra vấn và lập luận logic; và (3)
kĩ năng
Richard Paul áp dụng các phương pháp này. Tư duy biện luận đòi
hỏi phải cósự nỗ lực kiên trì để khảo sát bất cứ niềm tin hay
tư
cáiduy
gọibiện luận dạng
là một là phương cách
tri thức tư duy
bằng – về
cách xétbất cứ chứng
các chủ đề,cứ
nội
dung
nânghay vấn nó
đỡ cho đề vànào – trong
những kết đó người
luận nào tư
đó duy
nữa cải
mà thiện chất
nó nhắm
lượng tư duy của mình
đến. (Glaser,1941,tr. 5) bằng cách điều hành khéo léo các cấu
trúc cố hữu trong tư duy và áp đặt cho chúng các tiêu chuẩn
của trí tuệ.
(Richard Paul và Linda Elder, 1993, tr. 4).
Þ 1. Một dạng tư duy đặc biệt:
- Kĩ năng
- Thái độ, phẩm chất
- Đưa ra quyết định
2. Cải thiện năng lực tư duy
3. Đối tượng của TDBL: luận cứ
4. Kỹ năng TDBL: nhận biết, phân tích, đánh giá và
xây dựng các luận cứ
 2. LUẬN CỨ LÀ GÌ?
Kết luận
Luận cứ là nỗ lực đưa ra những
lý do ủng hộ cho việc nghĩ rằng
một niềm tin nào đó là đúng.

Tiền đề: những lý do ta Tiền đề

Cấu trúc dùng để nâng đỡ kết Tiền đề
luận
luận cứ Kết luận: niềm tin được Tiền đề
các lý do nâng đỡ
Tiền đề

(1) Mọi người đều chết. Tiền đề

Tiền đề
(2) Socrates là người.
Tiền đề Tiền đề
(3) Socrates phải chết. Kết luận
Tiền đề nâng đỡ cho kết luận
(1) Mọi người đều có linh hồn. phán đoán Phán đoán là câu văn
đưa ra một tuyên bố
(2) Socrates là một con người. phán đoán và lời tuyên bố ấy có
(3) Socrates cũng có linh hồn. phán đoán thể đúng hoặc sai.

Câu phác
Bản hỏi thảo giải phẫu cơ thể
Câu nào không đúng không người này làquanh
do Leonardo Da Vinci
Mặt trời quay Trái
Câu cầu khiến / đề nghị đất.
sai thì không thể là phán vẽ.
đoán, và không thể dùng để Câu
Trái mệnh
đất quay lệnh / chỉ
quanh thị trời.
Mặt
Bản phác thảo giải phẫu cơ thể
tạo nên một luận cứ có cơ sở
người
Câu cảm nàythán
là do Elon Musk vẽ.
vững chắc.
 THỰC HÀNH
Xác định câu văn nào là phán đoán

A.A.Hãy
Đứa làm sao
dốt mởcó miệng
lòng dũng
nói cảm
khôntrong
ngoantìnhchẳng
yêu của ngươi!
khác gì kẻ say vung
A. Tại sao hoa trái của chúng ta đều bị thối nhũn và hóa nâu?
B.cành gaithể
Chính màcàng
múa.gần với dân chủ thì cách phán xử càng cố định.
B. Hãy trao tặng cái tốt nhất của bạn và hãy nhân ái.
C.B.Các
Vĩ đại
bạnthay
hãyphán quyết
so sánh cáicủa
tinhNgài,
thầnthật
thấmkhó mà giải
nhuần thích.
trong giới trẻ đam
C. học
mê Ví đây đổicách
phậnđây
làmmột
trai trăm
được,năm thì sự anh hùng há bấy nhiêu.hôm
C. Các thuật
luật phục vụ chính trị có quan với tinhkhí
hệ với thần
hậucủa
nhưgiới
thếtrẻ
nào?
nay.
D. Không được nhận quà cáp, dù đó là của quý báu hay vật xoàng
D. Xin Chúa thấy cho: thù địch con đông vô kể, chúng ghét thân
D.xỉnh.
Tạighét
này, sao chúng ta phải
cay ghét lo lắng về công nghệ sinh học?
đắng.

ĐÁP
ĐÁP ÁN
ÁN A
A ĐÁP
ĐÁP ÁN
ÁN B
B

ĐÁP
ĐÁP ÁN
ÁN C
C ĐÁP
ĐÁP ÁN
ÁN D
D
3. THAO TÁC TÌM LUẬN CỨ

Bước 1: Tìm xem có sự nỗ lực thuyết phục

nào không.
Nếu tác giả muốn thuyết phục bạn tin điều gì
đó là đúng thì đó là luận cứ. “Cảnh sát đang tìm kiếm kẻ tình nghi liên
“Hắn chửi như những người say
quan đến một vụ cướp tiệm vàng cách đây
rượu hát.Đoạn
hai tuần. Giá hắn
videobiết
lấy hát thì có lẽ
từ camera an
Bước 2. Tìm kết luận. hắn
ninh không
của tiệmcần
vàngchửi.
cho Khổ chongười
thấy một hắn
Tìm luận điểm chính của tác giả. Đó sẽ là kết đàn khổ
và ông bước
chovào tiệm với
người hắnmộtlại
khẩu súng,
không
luận của luận cứ. chỉa vào
biết hát.nhân
Thìviên
hắn cửachửi,
tiệm, rồi
cũngsau đó đi
như
Tác giả đang cố thuyết phục ta điều gì? ra với số tiền và vàng cướp được. Thông
chiều nay hắn chửi.” (Nam Cao)
tin được biết không có ai bị thương.”
Bước 3. Tìm các tiền đề.
Tác giả dùng lý do nào để thuyết phục ta?
 Các từ chỉ báo luận cứ
từ chỉ báo tiền đề
vì căn cứ theo lý do là
bởi vì xét thấy rằng rõ ràng là từ
giả sử như được cho thấy bởi dựa trên
nhờ có thể được suy ra từ trong chừng mực

từ chỉ báo kết luận

cho nên do đó điều đó cho thấy
vì vậy suy ra là điều đó khiến ta thấy rõ
kết quả là thế thì điều đó có nghĩa là
rõ ràng là tóm lại vì những lý do trên
chắc chắn là theo đó kết luận rằng
có khả năng là do vậy điều đó hàm ý rằng
vì thế
THỰC HÀNH
Xác định các tiền đề và kết luận qua các từ chỉ báo luận cứ
Tiền đề
1) ______________. kết luận
Do đó, ______________

kết luận
2) ______________. tiền đề
Bởi lẽ, ______________
tiền đề
3) Vì ______________, ______________
kết luận

tiền đề
4) Giả sử ___________ tiền đề
và ___________, kết luận
___________

tiền đề Kết quả là, ___________,

5) ________. kết luận tiền đề
vì ___________

tiền đề và _________,
6) ________, tiền đề kết luận
điều đó hàm ý rằng __________

tiền đề ________,
7) ________, tiền đề ________, kết luận
tiền đề Vì những lý do này, _________
4. TIỀN ĐỀ NGẦM VÀ KẾT LUẬN NGẦM
Tiền đề ngầm là phán đoán không được phát biểu ra trong tiền
đề của luận cứ

Có thẻ Anh
đọc thì
nênmớichọn
đượcông
phépTuấn
mượnlàm
sáchgiám
ở thưđốc
viện,điều
cho nên
hành
Minh không
công thể mượnChẳng
ty này. sách của
lẽ thư
anhviện được.
không thừa nhận ông ấy
là một nhà lãnh đạo tài ba?
(1) Có thẻ đọc thì mới được phép mượn sách ở thư viện.
(2) Minh không có Tuấn
(1) Ông thẻ đọc của nhà
là một thư viện.
lãnh đạo tài ba. Tiền đề ngầm
(3) Minh không thểnên
(2) Anh mượn sách
chọn ôngcủa thưlàm
Tuấn việngiám
được.
đốc điều hành
côngtắc
hai nguyên ty này
nhận biết tiền đề ngầm:
(1) Tiền đề ngầm phải là bước đi tất yếu về mặt logic
giữa
Câutiền
hỏiđề và kết luận Câu hỏi tu từ
(2) tiền đề ngầm phải là điều gì đó mà tác giả và hầu hết
không phải làđều
mọi người phán đoán
nghĩ hàm ý một phán đoán
là đúng.
Kết luận ngầm là phán đoán kết luận không được phát biểu ra
trong luận cứ

Chất thạch tín có hại cho sức khỏe. Nước mắm truyền
thống có chứa chất thạch tín.

(1) Chất thạch tín có hại cho sức khỏe.

(2) Nước mắm truyền thống có chứa chất thạch tín.
(3) Nước mắm truyền thống có hại cho sức khỏe. Kết luận
ngầm
 THỰC HÀNH
Xác định luận cứ sau là luận cứ có tiền đề ngầm
hay kết luận ngầm hay luận cứ hoàn chỉnh

Sáng nayngôn
Phương ông nói
chủthực
nói ông
không sẽ sai:
sa thải
"Mavàbất
quỷcứđến
ai
Vì
Những tôi đã
người thấy
yếu 1,000 con
đuốitrong thiên
vẫn tháng. nga,
hay hiền lành. tất cả
Muốn ác,
nghỉ
đẻ làm
trứng trên
nhà 7 ngày Tôi thấy anh đã
chúng
phải đều
là cónào
kẻ màuthìtrắng,
mạnh.
nhà ấy
Hắn tôisinh
đâu nghĩ
còn
rahầumộthết
mạnh
đứa con
những
nữa.
nghỉ làm hơn
gái đẹp". Bây 7giờ
ngày
thì rồi
nó đấy.
vào Anh hiểu tôi
nàymuốn
con thiên nga đều cóđúng
màu nhà
trắng. rồi.
(Nam Cao, "Chí Phèo")
nói gì(F.
rồiSinle,
chứ?Những tên cướp)
Hắn không Ông thể
chủ làm
sẽ ácthải
sa được.anh.gái đẹp.
Nhà này hẳn có cô con

Luận cứ
Luậncứ
Luận có
cứcó tiền
cókết
tiền đề
đềngầm
luận ngầm
ngầm Luận
Luậncứ
Luận cứcó
cứ cókết
có kếtluận
tiền luận
đề ngầm
ngầm
ngầm

Luậncứ
Luận
Luận cứhoàn
cứ hoànchỉnh
hoàn chỉnh
chỉnh
5. PHÂN BIỆT LUẬN CỨ VỚI NHỮNG CÁI KHÔNG PHẢI LUẬN CỨ

GIẢI THÍCH LUẬN CỨ

Các mô tả cho ta bức tranh về sự kiện hay hiện tượng
GIẢI THÍCH cung cấp Không
cho ta cónhững
quan Bạn hệ logic
ví dụ đểgiữa
nên hình
LUẬN phán
thường CỨ đoán nâng
xuyên về thăm
Tàu Titanic bị chìm,
Các phán đoán riêngdung vì va phải
lẻ cụđỡ núi
Tại
Các châu
minhÂu, họa hoàn cảnh lịch sử thểvàđã phán
hơn vềđoán
đồng vấn nhấtđược
bađề mẹ,
phong nâng
vì đỡđó
điều
trào vì sẽ
mộtkhiến
nền họ giáo
băng trôi.
1. Chất
Chúng
dục đượcliệuta biểu
nhàđạt
đang sống
nước là phán
trong
ủng đoán
hộ
phán đoán mộtvới thời
dùng phongđại 1. đượcChất
cảm
trào dân liệu
chứng
thấy biểu
chủđạt
kiến
tộchạnh là phán
những
phúc.
nghĩa phánđoán
đổi
trong thay
đời
đoán
Luôn luôn có những yếu tố
để hưởng
giải của
thích thực tại chủ quan không bắt nguồn từ
tiền đềsự
nhanh
sống
Phán nhất
chính
đoán diễn
trị. ra
Dưới
dùng đểtrong
ảnh
giải đầu óc con
của người.
tư tưởng Tuy
Đức
Phán nhiên,
nói
đoán vẫn
riêng,
tiền có
đề thể
giáo xảy
dục ra
đã
xã hội hóa, chẳng hạn như ý thức về thân Việcthểbạncủa chính mình cósẽtrước
tình trạng một
trởthích
thành là nhữngchức quan năng niệm công chính
dân và yếu chứccủanăngcon về thăm
người
công bađược
vẫn
dân mẹ
cứ bình đồng ổn
Tàu Titanic
vàPhán
nằmđoán va phải
ngoài bất núi
được giảicứ băng
sự trôi.
lãnh hội nào về thân thể mà người ta học được
hơn
nhất làvới trong
việcnhữngthực hiện thếthích
kỷlý trước
tưởngcủa củalịchnhàsử
Phán
khiến
nước
đoán
conhọngười
dân
kết
thấyluận
cảmtộc."Nhà
chúng hạnh
ta; phúc.
cái
nước" thời
đã
từ xã hội.
đại
thaythaythế đổi
Làmcho
sáng thực
nhân sự
tỏ / cho loại;vẫnchủ chưa nghĩađi đến
toànđâu, thế giớicó lẽ đã nó mới ta
nhường đang
chỗ đến
cho gần chủ
2. Dùng các từ ngữ chỉtabáo 2. Dùng các từphục
thuyết ngữ chỉ báo phán đoán
đấy
nghĩa thôi.
dântạitộc.
biết sao ĐàoBerger, tạoP.L.,
côngvàdân Luckmann,
chứ không T. Sự phảikiến tạo
"con
[nên làm gì] xã hội
người" về
đã thực
trở
phán đoán được kết luận
thành mục tiêu của
3. Quan tâm tới giá trị chângiải giáo dục.
lý thích
/ sự 3. Quantại. tâm (NXB
tới giá
Tocqueville.
Tri trị
Thức, 2016)
Nềnchân lý Mỹ.
Dân trị / sự
Tàu Titanic bị chìm. Bạn nên thường xuyên về thăm
thật thật
ba mẹ. Tocqueville. Nền Dân trị Mỹ.
 THỰC HÀNH
Đoạn văn sau đây thuộc loại gì?

Việc
Vì
Khimột
Cách phạt sốtội
bạnhai
đây tựđảng
làmkỷ,viên
giải
thế nhục
đạo Dân
phóng phụ
Thiên chủ
mìnhnữ
Chúa ở
làbị
ra Đức
những
khỏi
phâncũngngười
những
liệt rất xao
làm giản
có
hai:
đơn.
tư
Thiêntưởng
Nhưng
lãng Nếu anh
xã thủ
củathủy
Chúa những
giáo hội
trật chủ
khăn
không
lạc
và Cơ nghĩa,
thú
Đốc trùm
chịu
nông
tân đầu
vàcạn
đi
giáo.vìmột
của số
một
người
Lúchay
đó người
côdân
viễn
ta
các gáicó
không
vông, thì
tộc
bịtư
phíaphạt
tưởng
chịu
và thay 6thích
phát
Bắc xu,
xã
vào tốc
lươngđó váy
hội
Cơ chủcô
hiến
cho
đốc nghĩa
họ
mình
tân ta
bằnglên
cho
giáo, tới
làtiền
còn đầu
những
những
Đông gối
người
các dânbổnthì
Dương. cũng
thân
tộcphậnphía
phạt
thiện,
chính
Nam 6 ta
xu,Thiên
đáng
thích cónhưng
thể
thìHồkết
bạn
Chúa tốc
Chícó lên
luận
Minh,
giáo. quá
thểrằng
thư
Toàn đầu
một
giãn. gối
số
tập,
(Montesquieu, tậpthì
1, bị
người
Tinh phạt
thân
tr.20
thần
gấp
thiện
pháp đôi.
là những
luật) (Montesquieu,
đảng viên TinhDân thần
(Epictetus, chủ.pháp
Cẩm luật)
nang thư)

Phán Luận
đoán cứ
riêng lẻ Luận
Mô tảcứ

Minh
PhánGiải
đoán họa
thích
riêng lẻ Giải thích
Minhthích
Giải họa
6. CẤU TRÚC DẠNG CHUẨN CỦA LUẬN CỨ

(1) Phán đoán tiền đề thứ nhất.

(2) có
(1) Giàu Phán đoán
là điều tiền
xấu đề thứ
hoặc giàuhai.
có là điều tốt.
(3) có
(2) Giàu Phán đoán
không tiền
phải là đề thứ
điều ba.
xấu.
(3) Giàu
(4) có
…… là điều tốt.
(5) Phán đoán kết luận.
6. CẤU TRÚC DẠNG CHUẨN CỦA LUẬN CỨ

(1) Phán đoán tiền đề thứ nhất.

(1) Những người tiêm đủ 2 liều vaccine phòng
(2) Phán đoán tiền đề thứ hai.
covid thì được lưu thông.
(3) Phán đoán tiền đề thứ ba.
(2) Anh chưa tiêm vaccine phòng covid .
(4) ……
(3) Anh chưa được lưu thông.
(5) Phán đoán kết luận.
Làm bài tập 2-6 tr19.20; 2-6 tr21; 2-4 tr24.25