መሠረታዊ የሂሣብ አያያዝ ስልጠና

መግቢያ
 ይዘት
 የሂሣብ አያያዝ ፅንሰ ሀሳቦች
የሂሣብ ሥራ መሠረት
የሂሣብ መዝገብ አያያዝ ዘዴ
 በኢትዮጵያ የሂሣብ አያያዝ ሥርዓት
የሂሣብ እንቅስቃሴ ሂሣብ አያያዝ አጠቃላይ ገፅታ
 የሂሣብ እንቅስቃሴ መዝገብ
የሂሣብ እንቅስቃሴ አመዘጋገብ
 የቀጠለ…
 የፋይናንስ ሪፖርቶችና የፋይናንስ መግለጫዎ ች
 የገቢና የወጪ መግለጫ
 የሀብትና የዕዳ መግለጫ
 የበጀት ቁጥጥር
የበጀት ቁጥጥር የሚከናወንባቸው ስርዓቶች
የበጀት መመዝገቢያና መቆጣጠሪያ ካርድ
የጥሬ ገንዘብ መዝገቦች እና ልዩ ልዩ ፎርሞች
 የቀጠለ…
 አቀራረብ
በሁለት ክፍል ይቀርባል፤
 በቲዎሪ ወይንም በፅንሰ ሀሳብ ደረጃ የሚነሡ ነጥቦች ዙሪያ
አጠቃላይ ግንዛቤ ለማስጨበጥ የሚረዳ ክፍል በመጀመሪያ
ይቀርባል፤
 በተጨባጭ ከስልጠና ተሳታፊዎቹ ስራ ደረጃ ቀጥተኛ ግኑኝነት
ያላቸው ነጥቦች በሁለተኛ ደረጃ ይቀርባሉ፤
 ስልጠናው አሳታፊያዊ በሆነ መልኩ በውይይት ይካሄዳል፤
1. የሂሣብ አያያዝ ስርዓት መነሻዎችና ፅንሰ ሀሳቦች
 መነሻ
የሂሣብ አያያዝ በባቢሎን አገር ለሠራተኞች ይከፈል
ከነበረው ደመወዝ እንደተጀመረ
በጣሊያን አገር ከኢኮኖሚያዊ እንቅስቃሴዎች መስፋት ጋር
ተያይዞ እየጎለበተ መምጣቱን
በአጠቃላይ የኢኮኖሚያዊ እንቅስቃሴዎች እየሰፉ እና
እየተወሳሰቡ መምጣት ጋር የተያያዘ መሆኑን መፅሃፍት
ይናገራሉ፤
 የቀጠለ…
 የሂሣብ አያያዝ ስርዓት ጠቀሜታ
የሂሳብ አያያዝ ስርዓት በተላይም ለትርፍ ባልተkkሙ
ድርጅቶች ዋና ዓላማው የፋይናንስ መረጃ መስጠት ያለው
ሆኖ ሶስት ዋና ዋና ግቦች አሉት፤

 የበጀት ቁጥጥር
 የጥሬ ገንዘብ ቁጥጥር
 የተጠያቂነት
 የቀጠለ…
 የበጀት ቁጥጥር
 በጀት ማለት- በጊዜ የተገደበ የወጪ እና ለወጪው የሚያስፈልግ
ሃብት/ ገንዘብ/ መጠንና ምንጭ ትንበያ ማለት ነው፡፡
Is forecast of expenditures and revenues for a
specific period of time, may be a month, a year, ...
 የቀጠለ…
A.የሂሣብ አያያዝ ስርዓት የበጀት ቁጥጥር ግብን የሚያሳከው
 ግዴታ የተገባበት ወጪ ከወዲሁ በሂሣብ ውስጥ ተካትቶ
እንድያዝ ስለሚያደርግ፤
 በበጀት ውስጥ ለተወሰነ ግዴታ የተያዘ ወጪ ለሌላ
ወደፊት ለሚደረግ ወጪ እንደማይውል በግልፅ
ስለሚያስቀምጥ፤
 የቀጠለ…
B.የሂሣብ አያያዝ ስርዓት የጥሬ ገንዘብ ቁጥጥር ግብን
የሚያሳከው
o በባንክ እና በካዝና የሚገኘውን ጥሬ ገንዘብ በአጠቃላይ የሂሣብ
መዝገብ እንድያዝ ስለሚያደርግ፤
o በባንክ እና በካዝና የሚቀመጥ ገንዘብ ኃላፊነት ያለባቸውን አካላት
በግልፅ ተለይቶ እንዲቀመጥ ስለሚያደርግ፤
o ከካዝና የተከፈለን ጥሬ ገንዘብ ከባንክ በመተካት ወጪን
የመቆጣጠር ዘዴ ጥቅም ላይ እንዲውል ስለሚያደርግ፤
 የቀጠለ…
o የጥንድ የሂሣብ አያያዝን ተግባራዊ ስለሚያደርግ እና እያንዳንዱ
ክስተት ሁለቱ ገፅታዎች እንድመዘገቡ በማድረግ እርስ በርስ
የመጠባበቅ ዕድልን ስለምፈጥር፤
o በአጠቃላይ የሂሣብ አያያዝ ስርዓት ያለንን ሀብትና ንብረት
ለማወቅ፣ወቅታዊና ትክክለኛ ሪፖርት ለመስጠት፣ በጀትን
በተገቢው ሁኔታ ለማስተዳደርና ለመቆጣጠር ይረዳል፡፡
 የቀጠለ…
C.የሂሣብ አያያዝ ስርዓት የተጠያቂነትን ግብ የሚያሳከው
o ስርዓቱ የተለያዩ የፋይናንስ ሪፖርቶችና የፋይናንስ
መግለጫዎች እንዲዘጋጁ ስለሚያደርግ፤
o ሪፖርቶቹና መግለጫዎቹ ቀድሞ ከተዘጋጀ በጀት አንፃር
ስለምገመገሙ ፤ተጠያቂም ስለሚያደርጉ፤
 የሂሣብ አወቃቀር ስርዓት
 ሂሣብ- ሊመዘገብ የሚችል ኢኮኖሚያዊ እንቅስቃሴ ነው፡፡
 የሂሳብ አወቃቀር ስንል ፋይናንሻል ህልውና ያላቸውን
ፋይናንሻል እንቅስቃሴዎች ለመለያት የሚያስችል የመለያ
ቁጥር አሰጣጥ ዘዴ ነው፡፡
 እስካሁን ባለው የሂሳብ አወቃቀር መሠረት ሂሣቦች በሁለት
ተከፍለው ተመድበዋል፡፡
ጊዜያዊ ሂሣብ እና kሚ ሂሣብ
 የቀጠለ….
 ጊዜያዊ ሂሣቦች
 በእያንዳንዱ ዓመት መጀመሪያ በዜሮ ሚዛን የሚጀምሩ
ናቸው፡፡
የገቢ፣ የወጪ እና የጥሬ ገንዘብ ዝውውር
ሂሣቦች
 ስመዘገቡም/ በሪፖርቶች/ ከ… እስከ.. በሚል ይታወቃሉ፡፡
 የቀጠለ….
 kሚ ሂሣቦች
 በእያንዳንዱ ዓመት መጨረሻ የሚኖራቸው ሂሣብ ሚዛን
በሚቀጥለው ዓመት መጀመሪያ የመነሻ ሂሳብ ይሆናል፡፡
 ምንጊዜም የማይዘጉ ሂሣቦች ናቸው፡፡
 ስመዘገቡም እስከ / / በሚል ይታወቃሉ፡፡
የሀብት፣ የዕዳና የተጣራ ሀብት kሚ ሂሳቦች ናቸው፡፡
 የቀጠለ…
 ገቢ
 ከተለያዩ ኢኮኖሚያዊ እንቅስቃሴዎች የተገኘ ገንዘብ፤
 አገልግሎት በመስጠት የተከፈለ የአገልግሎቱ ዋጋ፤
 ወጪ
 ጥቅም ላይ የዋለ ሀብት ዋጋ፤
 አንድ አገልግሎት ለማግኘት የተከለ/የወጠ ገንዘብ፤
 የቀጠለ…
 ሀብት
 ለአንድ ድርጅት/ተkም የኢኮኖሚ ጠቀሜታ ወይም
አገልግሎት የማስገኘት አቅም ያለው ነገር ማለት ነው፡፡
 ጥሬ ገንዘብ፣
 ተሰብሳቢ ሂሣቦች-አንድ ተkም ከሌላ ድርጅት፣ግለሰብ
የሚፈልገው ገንዝብ፤
 በጉዞ ላይ ያሉ ዕቃዎች፤
 በመጋዜን ላይ ያሉ ዕቃዎች፣
 የቀጠለ…
 kሚ ንብረት- ከአንድ ዓመት በላይ ለሆነ ጊዜ አገልግሎት የሚሰጡ
እና ከተወሰነ የገንዘብ ልክ በላይ ዋጋ ያላቸው ንብረቶች፣
 ተሰብሳቢ ብድር- ከአንድ ዓመት በላይ በሆነ ጊዜ ውስጥ
የሚመለስ ገንዘብ፤
 ዕዳ- ለድርጅቱ ኢኮኖሚያዊ ጥቅም ለማስገኘት ከሌላ
ድርጅት/ተkም የተወሰደ ሆኖ ድርጅቱ ባሁኑ ጊዜ ያለበት ግዴታ
ነው፣
 የቀጠለ…
 ዕዳ

 ተከፋይ ሂሣብ- ከአንድ ዓመት በታች በሆነ ጊዜ ውስጥ መከፈል

ያለበት ዕዳ፣
 የረዥም ጊዜ ዕዳ- ከአንድ ዓመት በላይ ለሆነ ጊዜ የሚቆይ ዕዳ፣

 ሌተር ኦፍ ክሬዲት- ለተለያ ዓላማ በባንክ ሂሣብ ውስጥ

እንዲቀመጥ ከተደረገ ገንዘብ ለባለመብት/ ለአቅራቢዎች/
እንዲከፈል የተገባ ዋስትና፣
 የቀጠለ…
 የተጣራ ሀብት
 ከአንድ ድርጅት/ተkም ሀብት ላይ ዕዳዎች ሁሉ ከተቀነሱ በ|
ላ የሚቀረው ሚዛን/ጥቅም ማለት ነው፡፡
 የቀጠለ….
 የሂሣብ ሥራ መሠረት
 የሂሣብ አያያዝ ስርዓቱ የሂሣብ እንቅስቃሴዎች መቼና እንደት
እንደሚመዘገቡ ለመወሰን የሚጠቀምባቸው መሠረታዊ የሆኑ
መርህዎችና ደንቦች ላይ ይመሠረታል፤
 በአገራችን የሂሣብ አያያዝ ስርዓቱ በሁለት ንዑሳን ስርዓቶች
የተደራጀ ነው፡፡
a) በጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ የተመሠረተ፣
b)በዋጋ ስሌት ዘዴ ላይ የተመሠረተ የንብረት ትመናን የሚጠቀም
ዘዴ፣
 የቀጠለ…
a) በጥሬ ገንዘብ እንቅስቃሴ ላይ የተመሠረተው ዘዴ
 በዓይነት የተገኘን ዕርዳታን በገቢና በወጪ እንዲመዘገብ
ያደርጋል፣
 ወጪ የሚታወቀው የመክፈያ ዝርዝር ዝግጅት ሂደት
ሲጠናቀቅ እንዲሁም በበጀት ዓመቱ መጨረሻ በችሮታ ጊዜ
የሚፈፀም ክፍያ ስታወቅ፣ ለዕቃዎች/አገልግሎቶች የተከፈለ
ቅድሚያ ክፍያ ርክብክብ ሲጠናቀቅ፣በባንክ ሂሣብ የተገባ
ግዴታ ከባንኩ ሂሣብ ወጪ ተደርጎ ሲከፈል እንደሆነ
ይገልፃል፡፡
 የቀጠለ…

 በበጀት በተያዘውና በትክክልኛው ገቢና ወጪ መካከል

ለሚደረገው ንፅፅር በቂ መረጃ ይሰጣል፣
 ሀብቶች በመጀመሪያ ዋጋቸው ዕዳዎች ደግሞ በቀሪው
የገንዘብ መጠን ይመዘገባሉ፣
 የሂሣብ አያያዝ ዘዴ
• በአገራችን የጥንድ የሂሣብ አያያዝ ዘዴ ጥቅም ላይ ይውላል፣
• በዚህ ዘዴ የእያንዳንዱ የሂሣብ እንቅስቃሴ ሁለቱ ገፅታዎች
ስለሚመዘገቡ ለክትትልና ለለቁጥጥር ምቹ ሁኔታ ይፈጥራል፣
• የሂሣብ እንቅስቃሴ ሁለቱ ገፅታዎች
 ጥረትና ውጤት
 ምንጭና ዓላማ
 ገንዘብ ወጪ ማድረግና መክፈል
 የቀጠለ…
 የአንድ ሂሣብ እንቅስቃሴ ሁለቱም ገፅታዎች አንዱ በግራ/Debit /
ሌልኛው በቀኝ /Credit / የሚመዘገቡ ሲሆን ሁለቱም እኩል
መሆን ስለሚጠበቅባቸው ለክትትል ምቹ ይሆናል፣
 ግራው ዴቢት ሲባል ቀኙ ክሬዲት የሚል ትርጉም
ተሰጥ}Fቸዋል፡፡
 ዴቢት
 ሀብት ስጨምር
 ዕዳ ሲቀንስ
 የተጣራ ሀብት ሲቀንስ
 የቀጠለ…
 ክሬዲት
 ዕዳ ሲጨምር
 የተጣራ ሀብት ሲጨምር
 ጥቅል ሀብት ሲቀንስ
 የሂሣብ እንቅስቃሴ መዝገብ
 ዋናው መዝገብ- የሂሣብ እንቅስቃሴው በመጀመሪያ
የሚመዘገብበት መዝገብ ነው፡፡
 የሂሣብ እንቅስቃሴውን የሚመለከቱ አጠቃላይ መረጃዎች
ከደረሰኝ፣ ከንብረት ገቢ ደረሰኝ እየተወሰዱ ይመዘገባሉ፣
 የሂሣብ እንቅስቃሴው ሁለቱም ገፅታዎች የሚኖሩት ሲሆን
አንድኛው በዴቢት ቀሪው በክሬዲት በኩል
ይመዘገባል፤ሁለቱም እኩል ይሆናሉ፣
 የቀጠለ…
 ሌጀር- እያንዳንዱን የሂሣብ ዓይነት ለይቶ ለመመዝገብና
ለመቆጣጠር የሚረዳ የሂሣብ መመዝገቢያና መቆጣጠሪያ
መዝገብ/ካርድ/ነው፡፡ ከዋናው መዝገብ ወደ ሌጀር
ማስተላለፉ ስራ ማወራረስ/ Posting/ ይባላል፡፡
 አጠቃላይ የሂሣብ ሌጀር ካርድ- የእያንዳንዱ ሂሣብ
መደብ/ / ውስጥ እየተንከባለለ የሚሄደውን ሚዛን የሚይዝ
ካርድ ነው፡፡
 £ሂሳብ እንቅስቃሴ
 £ሂሳብ እንቅስቃሴዎች ¼ሬ ገንዘብ ወይንም እንደ ¼ሬ
ገንዘብ £ሚታ¤ እንዲጨምሩ ወይንም እንዲቀንሱ ምክንያት
£ሚሆኑ ናቸው፡፡
 £ሂሳብ እንቅስቃሴዎቹ ውጤት
 ሀብትን መጨመር ወይንም መቀነስ
 ዕዳን መጨመር ወይንም መቀነስ ሊሆን ይችላል፡፡
 የቀጠለ…
 የሂሳብ እንቅስቃሴ
 አግባብ ባላቸው አካላት የተፈቀዱ፣
 በተከናወኑበት ጊዜ የሚያዙ፣
 በሂሳብ አያያዝ ስርዓቱ የሚመዘገቡ፣
 በሂሳብ ተጠቃለው ሊቀርቡ የሚችሉ፣
 ሪፖርት የሚቀርብባቸው ሊሆኑ ይገባል፡፡
 የቀጠለ…
 የሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ አያያዝ ሂደት
 ለሂሳብ እንቅስቃሴው ፈቃድ ማግኘት- ወጪው ለተፈቀደለት የወጪ መደብ
መሆኑ እንዲሁም የቀረበው የበጀት ጥያቄ ከተፈቀደው በጀት በላይ አለመሆኑ
ከበጀት መመዝገቢያና መቆጣጠሪያ ካርድ ተረጋግጦ፣
 የሂሳብ እንቅስቃሴውን ከተለያዩ የመረጃ ምንጭ ሰነዶች/ የገቢ ደረሰኝ፣የወጪ
ማስመስከሪያ/ ላይ በመመርኮዝ መያዝ፣
 የሂሳብ እንቅስቃሴውን በሂሳብ እንቅስቃሴ መዝገብ ላይ መዝግቦ መያዝ፣
 የሂሳብ እንቅስቃሴዎችን በሂሳብ እንቅስቃሴ ማጠቃለያ መዝገብ ላይ መያዝ፣
 የተጠቃለላ የሂሳብ እንቅስቃሴ ሪፖርት ለሚመለከተው አካል ማቅረብ፣
 የበጀት ቁጥጥር
 በጀት
 በጀት በተወሰነ ጊዜ ውስጥ የሚያስፈልግ ወጪ ከነምንጮቹ
የሚያመለክት ትንበያ ነው፡፡
 የጸደቀ በጀት
 ከተጠየቀው በጀት ውስጥ በስራ
ክፍል/በተግባር/በፕሮጀክት ተለይቶ የተፈቀደ የፋይናንስ
ምንጮችን ዝርዝር የሚያሳይ ነው፡፡
 የቀጠለ…
 በፀደቀ በጀት ላይ የሚደረግ ለውጥ
 ማሻሸያው በመጨመር ወይንም በመቀነስ ሊሆን ይችላል፤
ሀ/ በመጨመር
 ተጨማሪ በጀት ሲፈቀድ፤የፀደቀውን በጀት መጠን ያሳድጋል፣
 ተጨማሪ በጀት ሳይፈቀድ ከአንድ የወጪ መደብ ወደ ሌላ የወጪ
መደብ አግባብ ባለው አካል ተፈቅዶ ስሸጋሸግ፤ የፀደቀውን በጀት
መጠን አያሳድገውም፣
 የቀጠለ…
 የተስተካከለ በጀት
 ከተስተካከለው በጀት ላይ ተጨማሪ ወይንም ተቀናሽ
ከተደረገ በ|ላ የሚቀርብ በጀት ማለት ነው፡፡
 ለወጪ በጀት የሚውል ገንዘብ ምንጭ
 የውስጥ ገቢ፣እርዳታ፣ብድር፣ በዓይነት የሚገኝ እርዳታ
ሊሆን ይችላል፡፡
 የቀጠለ…
 የበጀት ቁጥጥር የሚከናወንባቸው ስርዓቶች
 የበጀት ቁጥጥርን በሚከተሉት ዋና ዋና ዘዴዎች መቆጣጠር ይቻላል፤
ሀ/ ግዴታ የተገበባቸውን ሂሳቦች በመመዝገብ-ለተወሰነ ወጪ ግዴታ
የተገባበትን የስራ አካል ስራ ላይ እንደዋለ አድርጎ በመመዝገብ
ከአጠቃላይ በጀት መቀነስ፣
ለ/ ወጪ በሚፀድቅበት ሂደት- ማንኛውም ክፍያ ከመፈፀሙ በፊት
የወጪ ማስመስከሪያ እንዲሁም የተጠየቀው ወጪ ለወጪ መደቡ
ከተፈቀደው በጀት በላይ አለመሆኑን በማረጋገጥ፣
 የቀጠለ…
 የበጀት መመዝገቢያና መቆጣጠሪያ ካርድ ማለት
 የፀደቀ በጀት፣
 ከፀደቀው በጀት ላይ የተጨመረ/የተቀነሰ፣
 የተስተካከለ በጀት፣
 በበጀት ለተያዘ ወጪ መሸፈኛ እንዲውል የተከፈለ፣
 የክፍያ ጥያቄ የሚቀርብበት ቀሪ በጀት፣
 ግዴታ የተገባበት ሂሳብ፣
 ከተስተካከለው በጀት ውስጥ ግዴታ ያልተገባበት ቀሪ ሚዛን፣
በማያkርጥ ሁኔታ የሚመዘገብበት ካርድ ነው፡፡
 የፋይናንስ ሪፖርቶችና የፋይናንስ መግለጫዎች
 ዋንኛው የሂሳብ አያያዝ ስርዓት ዓላማ ውሳኔ ለሚሰጡ
አካላት ግልፅ፣የተTDላ እና ተአማኒነት ያለው መረጃ
መስጠት ነው፡፡
 ሪፖርቶቹና መግለጫዎቹ
 የተፈቀደው በጀት ለታለመለት ዓላማ መዋሉን፣
 የወደፊት ፍላጎት ለመገመት ይረዳሉ፡፡
 የፋይናንስ ሪፖርቶች በየወሩ፣በየሩብ ዓመቱ ወይንም
በዓመት ሊቀርቡ ይችላሉ፡፡
 የቀጠለ…
 የፋይናንስ ሪፖርት
 በተወሰነ የጊዜ ገደብ ውስጥ የተገኘ ገቢን ከእነ ምንጮቹ
እንዲሁም የተከፈለ ወጪን የሚያመለክት የገቢና የወጪ
በጀት መረጃ ነው፡፡
o ገቢ ከውስጥ ገቢ፣ከዕርዳታ፣ከብድር..
o ወጪ መደበኛ እና ካፒታል ወጪ በመባል በሁለት
ይከፈላል፡፡
o መደበኛ ወጪ ደመወዝና የስራ ማስኬጃ
 የቀጠለ…
 የፋይናንስ መግለጫዎች
 የአንድ ተkም የሀብት እና የዕዳ መግለጫ ነው፡፡
 ሀብት- ጥሬ ገንዘብ በእጅ/በባንክ፣ተሰብሳቢ ሂሳብ፣አላቂ ዕቃ፣kሚ
ንብረቶች፣እንቨስትመንቶች፣በጉዞ ላይ ያሉ ንብረቶች፣
 ዕዳ- የአጭር ጊዜ እና የረጅም ጊዜ ዕዳ፣
 የተጣራ ሀብት- ከአጠቃላይ ሀብት ዕዳ ሲቀነስ የሚቀር ሚዛን/
የተkሙ ጥሪት ሀብት ማለት ነው፡፡
አመሰግናለው!!!