Filipino 3 (Finals)
pamamagitan ng paglalahad gamit ang
Pagsulat ng Lakbay-Sanaysay
 Ang paglalakbay ay laging kinapapalooban
ng mayayamang karanasan,
 Ito ay kadalasang punung-puno ng
masayang pangyayari, pagkamangha, o
paghanga sa magagandang lugar na unang
napuntahan, mga alaalang magiging bahagi
ng buhay ng isang tao.
 Ang mga kilalang lugar na sa mga aklat mo
lamang nababasa o nakikita ay nagiging
totoo at buhay na buhay sa iyong paningin
at pandama.
 Ngunit ang mga alaalang ito ay agad ding
naglalaho kasabay ng pagpanaw ng isang
taong nakaranas nito.
 Kaya naman, sa araling ito ay matututuhan
mo ang isa sa pinakapopular na anyo ng
panitikan-ang pagbuo ng lakbay-sanaysay
at pictorial essay.
Ang Lakbay-Sanaysay
 Ang lakbay-sanaysay ay tinatawag ding
travel essay o travelogue.
 Ito ay isang uri ng lathalaing ang
pangunahing layunin ay maitala ang mga
naging karanasan sa paglalakbay
 Maraming tao ang hindi lamang bumabyahe
bilang turista kundi nagsusulat na rin
tungkol sa kanilang mga karanasan sa
isang lugar at kabuuan ng paglalakbay.
 Ayon kay Nonon Carandang, ito ay
tinatawag niyang sanaylakbay kung saan
ang terminolohiyang ito, ayon sa kanya, ay
binubuo ng tatlong konsepto: sanaysay,
sanay, at lakbay.
 Naniniwala siyang ang sanaysay ang
pinakaepektibong pormat ng sulatin upang
maitala ang mga naranasan sa paglalakbay.
 Aniya, nanghihinayang siya sa mga
nakalipas niyang paglalakabay sa iba’t
ibang lugar sa Europa at sa marami pang
bansa sa mundo dahil nakaligtaan niya o
sadyang nabalewala niya ang pagtatala.
 Kaya naman, sa kanyang panayam na
naganap sa UP Writers Workshop nong ika-
10 ng Abril 2014 sa kanyang winika sa
kanyang mga tagapakinig na sisikapin
niyang isulat ang mga nangyari at kanyang
naranasa sa kanyang mga paglalakbay sa
sanaysay.
Payo kung paanong epektibong
makapagsusulat habang naglalakbay ayon kay
Dinty Moore (2013)
1. Magsaliksik
 Mas mauunawaan ang mga kakaibang
bahagi ng kultural na praktis at ang
konteksto nito habang naglalakbay.
2. Mag-isip nang labas pa sa ordinary
 Magpakita ng mas malalim na anggulong
hindi basta namamalas ng mata.
3. Maging isang manunulat
 Magkaiba ang manunulat sa isang turista.
Makabubuti ang pagkuha ng larawan at
mga tala sa mga bagay na naoobserbahan
at naririnig.
Mga Dahilan ng Pagsulat ng Lakbay-Sanaysay
 Ayon kay Dr. Lilia Antonio, et al., may apat
na pangunahing dahilan ng pagsusulat ng
lakbay-sanaysay.
 Una, upang itaguyod ang isang lugar at
kumita sa pagsusulat.
Halimbawa nito ay ang travel blog.
 Pangalawa, layunin din nitong makalikha
ng patnubay para sa mga posibleng
manlalakbay.
 Sabi nga ni Rizal sa kanyang nobelang Noli
Me Tangere, kung nais mong higit na
makilala ang katangian at kultura ng
bansang iyong pupuntaha, mahalagang
alamin mo muna ang taglay nitong
kasaysayan.
 Pangatlo, sa lakbay-sanaysay, maaari ding
itala ang pansariling kasaysayan sa
paglalakbay tulad ng espiritwalidad,
pagpapahilom, o kaya’y pagtuklas sa sarili.
 Pang-apat, upang maidokumento ang
kasaysayan, kultura, at heograpiya ng lugar
sa maliklhaing pamamaraan.
 Tipikal na halimbawa nito ang ginawa ni
Antonio Pigafetta na isang Venetian iskolar
na tumungo sa Pilipinas kasama ni
Ferdinand Magellan.
  Gayundin ang ginawang pagtatala ni Marco
Polo, sumulat ng librong pinamagatang
“The Travels of Marco’’ bunga ng kanyang
pagtungo sa Asya at resulta na rin ng
kanyang paninirahan sa Tsina sa loob ng
labimpitong taon.
Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Lakbay-
Sanaysay
 Magkaroon ng kaisipang manlalakbay sa
halip na isang turista.
 Sumulat sa unang panauhang punto de-
bista.--- Ayon kay Antonio (2013), ang susi
sa mainam na pagsulat nito ay ang
pagtalakay sa sapat na kaalaman at
pagkatuto sa isang paglalakbay.
 Magtala ng mahahalagang detalye at
kumuha ng mga larawan para sa
dokumentasyon habang naglalakbay.
(panulat, kuwaderno/dyornal, at kamera)
 Ilahad ang mga realisasyon o mga
natutuhan sa ginawang paglalakbay.
 Tukuyin ang pokus ng susulating lakbay-
sanaysay. (Human Interest)
 Gamitin ang kasanayan sa pagsulat ng
sanaysay.
Pictorial Essay
 Isang uri ng sulatin na mas maraming
larawan kaysa salita.
 Nakatutok ito sa isang tema, maging ito
man ay isang paksa tulad ng digmaan, o
isang pictorial essay tungkol sa isang
partikular na estado.
 Ang pictorial essay ay madalas at maaaring
maging isang epektibong paraan upang
lumikha ng isang personal na mensahe
upang ibahagi sa pamilya, kaibigan o kahit
na para sa publikasyon.
 Ang isang deskripsyon ng larawan ng
pictorial essay ay hindi lalagpas sa 60 na
salita.
 Simple lang dapat at hindi pupunuin ng mga
salita.
 May pagkakataong nakaugnay ito sa isang
lakbay-sanaysay lalo na’t karamihan ng
lakbay-sanaysay ay may kasamang
larawan.
Mga dapat tandaan sa pagsulat ng pictorial
essay:
 Ang paglalagay ng larawan ay dapat
isinaayos o pinag-isipang mabuti sapagkat
ito ang magpapakita ng kabuoan ng kwento
o kaisipang nais ipahayag.
 Ang mga nakatalang sulat o katitikan sa
bawat larawan ay suporta lamang sa mga
larawan kaya’t hindi ito kinakailangang
napakahaba o napakaikli.
 May isang paksang nais bigyang-diin sa
mga larawan kaya’t hindi maaaring
maglagay ng mga larawang may ibang
kaisipan o lihis sa paksang nais bigyang-
diin.
 Isipin ang mga manonood o titingin ng iyong
photo essay kung ito ay ba ay mga bata,
propesyonal, o masa.
Ang Pagsulat ng Talumpati
 Ang pagtatalumpati ay isang uri ng sining.
 Ito ay kadalasang pinaghahandaan bago
bigkasin sa harapan ng tao.
 Ang talumpati ay isang pormal na
pagsasalita sa harap ng mga tagapakinig o
audience.
 Ang pagtatalumpati ay isang paraan ng
pagpapahayag ng ideya o kaisipan sa
paraang pasalitang tumatalakay sa isang
partikular na paksa.
 Ang pagsulat ng talumpati ang susi sa
mabisang pagtatalumpati.
Uri ng Talumpati
1. Biglaang Talumpati- (Impromptu)
 Ibinibigay nang biglaan o walang
paghahanda.
 Ang susi sa katagumpayan nito ay
nakasalalay sa mahalagang impormasyong
kailangang ibahagi sa tagapakinig.
2. Maluwag (Extemporaneous)
 Nagbibigay ng ilang minuto para sa pagbuo
ng ipahahayag na kaisipan batay sa
paksang ibinigay bago ito ipahayag.
3. Manuskrito
 Ginagamit sa mga kumbensiyon, seminar, o
programa sa pagsasaliksik kaya pinag-
aaralan itong mabuti at dapat na nakasulat.
4. Isinaulong Talumpati
 May oportunidad na magkaroon ng
pakikipag-ugnayan sa tagapakinig sapagkat
hindi binabasa ang ginawang manuskrito
kundi sinasaulo at binibigkas ng
tagapagsalita.
Mga Uri ng Talumpati Ayon sa Layunin
1. Talumpating Nagbibigay ng Impormasyon o
Kabatiran
 Layunin nitong ipabatid sa mga nakikinig
ang tungkol sa isang paksa, isyu o
pangyayari.
 Dapat na maging malinaw at
makatotohanan ang paglalahad ng datos
2. Talumpating Panlibang
 Layunin ng talumpating ito na magbigay ng
kasiyahan sa mga nakikinig.
 Kailangang lahukan ito ng mga birong
nakatatawa na may kaugnayan sa paksang
tinalakay.
3. Talumpating Pampasigla
 Magbigay ng inspirasyon sa mga nakikinig.
 Tiyaking ang nilalaman nito ay
makapupukaw at makapagpapasigla sa
damdamin at isipan ng mga tao.
4. Talumpating Panghikayat
 Hikayatin ang mga tagapakinig na
tanggapin ang paniniwala ng
mananalumpati sa pamamagitan ng
pagbibigay-kabatiran at mga patunay.
5. Talumpati ng Pagbibigay-galang
 Tanggapin ang bagong kasapi ng samahan
o organisasyon.
 Ginagawa rin ito bilang pagtanggap sa
isang bagong opisyal na natalaga sa isang
tungkulin.
6. Talumpati ng Papuri
 Magbigay ng pagkilala o pagpupugay sa
isang tao o samahan.
 Kabilang sa mga ito ang talumpati ng
pagtatalaga sa bagong hirang na opisyal,
talumpati ng pagkilala sa isang taong
namatay na tinatawag na eulogy, talumpati
sa paggagawad ng medalya o sertipiko ng
pagkilala sa isang tao.
Mga Dapat Isaalang-alang sa Pagsulat ng
Talumpati
A. Uri ng mga Tagapakinig
 Ayon kay Lorenzo et al. (2002) ang ilan sa
dapat mabatid ng mananalumpati sa
kanyang mga tagapakinig ay ang
sumusunod:
1. Edad o gulang ng mga makikinig- Iakma
ang nilalaman ng paksa at maging ang wikang
gagamitin sa edad ng mga makikinig.
2. Ang bilang ng mga makikinig- kung
maraming makikinig, marami ring paniniwala at
saloobin ang dapat isaalang-alang ng
mananalumpati.
3. Kasarian- madalas magkaiba ang interes,
kawilihan, karanasan, at kaalaman ng
kalalakihan sa kababaihan.
B. Tema o Paksang Tatalakayin
 Mahalagang matiyak ang tema ng
pagdiriwang upang ang bubuoing talumpati
ay may kinalaman sa layunin ng pagtitipon.
 Ayon kina Casanova at Rubin (2001),
upang higit na maging kawili-wili ang
talumpati, dapat makitaan na may sapat na
kaalaman ang manalumpati hinggil sa
paksa.
1. Pananaliksik ng datos at mga kaugnay na
babasahin- maisasagawa sa pamamagitan ng
pagbabasa at pangangalap ng datos sa
ensayklopedya, aklat, pahayagan, magasin at
dyornal.
  Maaari ring magsagawa ng interbyu sa 2. Diskusyon o Katawan- pinakakaluluwa ng
isang taong eksperto sa paksang talumpati. Makikita ang pinakamahalagang
tatalakayin bahagi ng talumpati.

 Magiging mahina ang talumpati kung ito ay A. Kawastuhan- tiyaking wasto at maayos ang
salat sa datos, walang laman at may maling nilalaman ng talumpati. Gumamit ng angkop na
impormasyon. wika at may kawastuhang pambalarila.

2. Pagbuo ng Tesis- mahalagang matukoy ang B. Kalinawan- kailangang maliwanag ang

tesis sapagkat dito iikot ang pangunahing pagkakasulat at pagkakabigkas ng talumpati
mensaheng ibabahagi sa mga tagapakinig. upang maunawaan ng mga nakikinig.

 Tesis ang magsisilbing pangunahing ideya C. Kaakit-akit- gawing kawili-wili ang

kung ang layunin ng talumpati ay magbigay paglalahad ng mga katwiran o paliwanag para
kabatiran. sa paksa.

3. Pagtukoy sa mga Pangunahing Kaisipan o- 3. Katapusan o Kongklusyon- nilalagom ang mga

alamin ng mananalumpati ang mga pangunahing patunay at argumentong inilahad sa katawan ng
punto na magsisilbing batayan ng talumpati. talumpati.

C. Hulwaran sa Pagbuo ng Talumpati 4. Haba ng talumpati- nakasalalay kung ilang

minuto o oras ang inilaan para sa pagbigkas o
 May tatlong hulwarang maaaring gamitin sa presentasyon nito.
pagbuo ng talumpati ayon kina Casanova
at Rubin (2001)

1. Kronolohikal na Hulwaran- nakasalalay

ang detalye o nilalaman ng talumpati sa
pagkakasunod-sunod ng pangyayari o
panahon.

2. Topikal na Hulwaran- ang paghahanay ng

mga materyales ng talumpati ay nakabatay sa
pangunahing paksa.

3. Hulwarang Problema-Solusyon- Nahahati

sa dalawang bahagi ang pagkakahabi ng
talumpati.

1. Paglalahad ng suliranin

2. Pagtalakay sa solusyon

D. Kasanayan sa Paghabi ng mga Bahagi ng

Talumpati

 Ayon kay Alcmitser P. Tumangan, Sr, et

al., ang talumpati ay kailangang magtaglay
ng tatlong bahagi.

1. Introduksiyon- pinakapanimula ng
talumpati. Naghahanda sa mga nakikinig para
sa nilalaman ng talumpati kaya naman dapat
angkop ang pambungad sa katawan ng
talumpati.