სილაბუსი

აკადემიურიწელი 2019/2020 სემესტრი II

კოდი დასახელება კალკულუსი

6 (168 საათი)
ტიპი ძირითადი ECTSკრედიტი საკონტაქტო საათი 34 საათი
დამოუკიდებელი მუშაობა 102 საათი

ენა ქართული აუდიტორია

ამირან წაქაძე ელექტრონული a.tsaqadze@freeuni.edu.gea.mosidze@freeu

ლექტორები
ალექსანდრე მოსიძე ფოსტა ni.edu.ge

კონსულტაცია ინდივიდუალურად სტუდენტის საჭიროებისამებრ დანიშნულ დროს

აღწერა
კურსი საინტერესო და მისაწვდომი ფორმით მიმოიხილავს დიფერენციალური და ინტეგრალური აღრიცხვის იმ
ძირითად მეთოდებს, რომლებიც გამოიყენება ეკონომიკის, ბიზნესისა და სოციალური პრობლემების ანალიზისა
და შესაბამისი გადაწყვეტილებების მიღებისას. სხვადასხვა სფეროდან აღებული რჩეული მაგალითების განხილვა
აჩვენებს ამ მეთოდების გამოყენების შესაძლებლობებსა და სარგებლიანობას. მცირე მოცულობით განიხილება
წრფივი ალგებრის ელემენტები, წრფივი მოდელები და მათი გამოყენებები ეკონომიკასა და ბიზნესში.

პრერეკვიზიტი
არ აქვს

სწავლის მიზანი
კურსის მთავარი მიზანია სტუდენტებისათვის ეკონომიკაში, ბიზნესსა და სოციალურ მეცნიერებებში ხშირად
გამოყენებადი მათემატიკური აპარატის საფუძვლების გაცნობა. ახალი იდეები შემოდის კარგად შერჩეული
მაგალითებით რეალური სამყაროდან. ამავე მაგალითებზე დეტალურადაა ნაჩვენები პრობლემის ამოხსნის
ტექნიკა სათანადო გრაფიკული ილუსტრაციებით. ასეთი კერძო მაგალითების განხილვის შემდეგ ყალიბდება
ზოგადი ცნებები და შედეგები. ცხოვრებიდან აღებულ მაგალითებზე ამ მეთოდების პრაქტიკული გამოყენების
ილუსტრაციით მიიღწევა მნიშვნელოვანი გამოცდილება რეალური პრობლემების მოდელირებისა და
გადაწყვეტილების მიღების საქმეში.

სწავლის შედეგები
კურსის გავლის შემდეგ, სტუდენტს:

 ეცოდინება მათემატიკური საფუძვლები.

 შეეძლება:
 ფუნქციის გაწარმოების ტექნიკა, ფუნქციათა ნამრავლისა და შეფარდების წარმოებული, რთული
ფუნქციის გაწარმოება. ელემენტარული ფუნქციების (მათ შორის ექსპონენციალური და
ლოგარითმული ფუნქციების) გაწარმოება;
 ფუნქციის გამოკვლევა (ზრდა და კლება, ექსტრემუმი) და გრაფიკის აგება პირველი და მეორე რიგის
წარმოებულის გამოყენებით;
 წარმოებულის გამოყენება ეკონომიკასა და ბიზნესში, ზღვრული სიდიდეები, მათი ინტერპრეტაცია და
გამოყენება;
 განუსაზღვრელი და განსაზღვრული ინტეგრალი, ცხრილის მარტივი ინტეგრალების აღება.
ინტეგრების წესები და მათი გამოყენება;
 ინტეგრალის გამოყენებები ეკონომიკისა და ბიზნესის რეალურ ამოცანებში;
 მრავალი ცვლადის ფუნქციის კერძო წარმოებული, მრავალი ცვლადის ფუნქციის ექსტრემუმი;
 პირობითი ექსტრემუმი. ლაგრანჟის მამრავლების გამოყენება და ინტერპრეტაცია;
 წრფივი მოდელები და მათი გამოყენება: ლეონტიევის მოდელი, სრული დანახარჯების მატრიცი და
მისი ინტერპრეტაცია და გამოყენება. წრფივი ოპტიმიზაციური მოდელები;
 შეეძლება შემდგომში ცოდნის დამოუკიდებლადგაღრმავება;
  საკუთარი ნამუშევრის თაობაზე წერილობითი და ზეპირი კომუნიკაცია.

სწავლების და სწავლის მეთოდები

კურსის მიზნებიდან გამომდინარე, შინაარსის გადმოცემა ნაკლებ ფორმალიზებულია. პრაქტიკულად არ
შეგვხვდება ცნებათა მკაცრი მათემატიკური განსაზღვრებები და შედეგების ფორმალური დამტკიცება. ძირითადი
იდეების შემოტანა ხდება საგულდაგულოდ შერჩეული მაგალითების საფუძველზე. პრობლემის ნაბიჯ–ნაბიჯ
ამოხსნით მიიღწევა შესაბამისი ტექნიკის დაუფლება.
კურსს ეთმობა 16 კვირა. ყოველ კვირაში ჩატარდება 2 ლექცია და 2 პრაქტიკული მეცადინეობა. სასურველია
სტუდენტი პრაქტიკულ მეცადინეობამდე გაეცნოს მოსმენილი ლექციის მასალებსა და შესაბამის ამოცანებს.
პრაქტიკულ მეცადინეობებზე თითოეული სტუდენტი ინდივიდუალურად მიიღებს აუცილებელ კონსულტაციას
მისთვის საინტერესო საკითხებზე.

შეფასების სისტემა
სტუდენტის ცოდნა ფასდება შუალედური და დასკვნითი შეფასებებით. საგანი ითვლება ჩაბარებულად მხოლოდ
იმ შემთხვევაში, თუ სტუდენტმა გადალახა შუალედური შეფასებისა დადასკვნითი შეფასებისათვის
განსაზღვრული მინიმალური ზღვრები და მიიღო დადებითი შეფასება თითოეულ მათგანში.
შუალედური შეფასებების ჯამისმ ინიმალური კომპეტენციის ზღვარია რის 30%.
დასკვნითი შეფასების მინიმალური კომპეტენციის ზღვარი არის 30%.
გადაბარებაზე გასვლის წესი და შეფასებასთან დაკავშირებული სხვა საკითხები იხილეთ ბაკალავრიატის
დებულებაში.
გთხოვთ გაითვალისწინოთ, რომ თბილისის თავისუფალი უნივერსიტეტის სტუდენტის ეთიკის კოდექსის
პლაგიატთან დაკავშირებული მე-5 მუხლის ყველა  ქვეპუნქტის დარღვევის შემთხვევაში სტუდენტს საგანში
უფორმდება  F შეფასება და იღებს წერილობით გაფრთხილებას.   

შუალედური შეფასების კომპონენტები

შუალედური გამოცდები 60%
სემესტრის განმავლობაში ჩატარდება 2 შუალედური გამოცდა, თითოეულის წონაა 30%.
კურსის ბოლოს ჩატარდება ფინალური გამოცდა.

დასკვნითი შეფასება
ფინალური გამოცდა 40%
შუალედური გამოცდებისა და ფინალური გამოცდისა თითოეული ამოცანის შეფასება მოხდება შემდეგი
კრიტერიუმების საფუძველზე:
4- ამოხსნა სრულია, ამოცანა უნაკლოდ არის შესრულებული. საკითხის ამოხსნა ზუსტად და ამომწურავად არის
გადმოცემული. სტუდენტი ზედმიწევნით კარგად ფლობს მასალას.
3- ამოხსნა სრულია, თუმცა შეკვეცილი. არსებითი შეცდომა არ არის, მაგრამ იკვეთება წვრილმანი ხარვეზები.
სტუდენტი კარგად ფლობს პროგრამით გათვალისწინებულ მასალას.
2 - ამოხსნა არასრულია, აღინიშნება რამდენიმე არსებითი შეცდომა. სტუდენტი ნაწილობრივ ფლობს პროგრამით
გათვალისწინებულ მასალას.
0-1 - ამოხსნა არადამაკმაყოფილებელია ან ამოხსნა საერთოდ არ არის მოცემული.

პირველივე პლაგიატის შემთხვევაში საგანში იწერება შეფასება F. კერძოდ, გამოცდაზე სტუდენტების ერთმანეთში
ყოველგვარი კონტაქტი გამოიწვევს სტუდენტის მოხსნას გამოცდიდან და გაფეილებას ამ საგანში. ეს ნიშნავს, რომ
სტუდენტს საგანი ხელახლა ექნება გასავლელი ერთი წლის მერე.

შეფასებისშკალა
პროცენტული რიცხვითი ექვივალენტი 4.0
შეფასება აღწერა
ინტერვალი ბალიან შკალაში
A ფრიადი 91 – 100 3.39 – 4.0
B ძალიან კარგი 81 – 90 2.78 – 3.38
C საშუალო 71 – 80 2.17 – 2.77
D დამაკმაყოფილებელი 61 – 70 1.56 – 2.16
E საკმარისი 51 – 60 1.0 – 1.55
FX ვერ ჩააბარა (ხელახლა ჩაბარების უფლება) 41 – 50 0
F ჩაიჭრა (საგანი ახლიდან შესასწავლი) 0 - 40 0
2
აუცილებელი მასალები
Raymond A. Barnett, Michael R. Ziegler, Karl E. Byleen. Calculus for Business, Economics, Life Sciences , and Social
Sciences. Eleventh Edition.

კალენდარული გეგმა
კურსი მოიცავს 16 შეხვედრას: 32 ლექცია და 32 პრაქტიკული.თითოეული შეხვედრა მიმდინარეობს 2 საათი.

კვირა მეცადინეობის თემა დავალება (1-13 კვირა: წიგნი 1

ტიპი (კალკულუსი)
14-16 კვირა: წიგნი 2 (წრფივიალგებრა)
ლექცია წრფივიფუნქციადამისიგრაფიკი; წასაკითხი: 1.1 – 1.3
წრფივირეგრესია.
პრაქტიკული მოთხოვნისადამიწოდებისფუნქციები, 1.1– 1.3 – ისამოცანები:
წონასწორობისწერტილი. 1) 55,57,61,63,65,67,69,73
2) 57,61,65,71-75(კ),79
3) 1,2,9,10,13,29
1
ლექცია ელემენტარულიფუნქციები: წასაკითხი: 2.1 – 2.2
გრაფიკებიდამათიტრანსფორმაცია.
პრაქტიკული შემოსავლის, 2.1 – 2.2 –ისამოცანები
ხარჯისადამოგებისფუნქციები; 91,93,97,99,101,107,109,111,119,121,123
ფიქსირებულიდაცვალებადიხარჯი,ნულ 21-27(კ),29-36,67,71,72
ოვანიმოგებისანალიზი.
ლექცია ხარისხოვანი, წასაკითხი: 2.3 –2.5
ექსპონენციალურიდალოგარითმულიფ
უნქციები
პრაქტიკული რთულიპროცენტი, 2.3 – 2.5–ისამოცანები
ინვესტიციისგაორმაგებისდრო. 3) 1,5,9,15,53,57,58,59,60,61,62
2
4) 1,3,5,21-28,61-67(კ),68,75,76,77,78
5) 61,63,69,79,93,95,101,103,104
ლექცია ფუნქციისზღვარი წასაკითხი: 3.1
პრაქტიკული ფუნქციისზღვარი, 3.1–ისამოცანები
ნაზრდებისშეფარდება 1) 1-12,23-37(კ),43,45,47,55-63(კ),71,75,77
ლექცია ფუნქციისუწყვეტობა. წასაკითხი: 3.2 – 3.3
უსასრულოზღვარიდაზღვარიუსასრულ
ობაში.
პრაქტიკული საშუალოხარჯისფუნქცია 3.2 – 3.3–ისამოცანები
2) 15-23(კ),25,27,31,33,61,68,69,71-77(კ),80
3)9,11,17,20,23,27,31,35,37,41,47,51,55,65,6
7,71,72
3
ლექცია ფუნქციისწარმოებულიდამისითვისებებ წასაკითხი: 3.4 – 3.5
ი.
პრაქტიკული ზღვრულიანალიზიბიზნესსადაეკონომი 3.4 – 3.5–ისამოცანები
კაში. 4) 3,9,21,25,31-
38,43,45,49,51,59,60,61,63,65,69
5) 25-
47(კ),49,53,65,66,75,81,83,84,85,87,88,89
4 ლექცია დიფერენციალიდამისიგამოყენება. წასაკითხი: 3.6 – 3.7
პრაქტიკული საშუალოხარჯი, 3.6 – 3.7–ისამოცანები
ზღვრულისაშუალოხარჯი; 6) 1,9,13,17,19,23,24,25,29-32,37-40,45,47
საშუალოშემოსავალი, 7) კენტები
ზღვრულისაშუალოშემოსავალი;
საშუალომოგება,
ზღვრულისაშუალომოგება.
ლექცია უწყვეტირთულიპროცენტიდარიცხვიe. წასაკითხი: 4.1 – 4.2
ექსპონენციალურიდალოგარითმულიფ

3
 უნქციისწარმოებული.
პრაქტიკული უწყვეტირთულიპროცენტი.
დღევანდელიღირებულება,
ინვესტიციისგაორმაგებისდრო,
გაორმაგებისსაპროცენტოგანაკვეთი.
ექსპონენციალურიდალოგარითმულიმო
დელები.
ლექცია ნამრავლისადაგანაყოფისწარმოებული.
პრაქტიკული ნამრავლისადაგანაყოფისწარმოებული
5
ლექცია რთულიფუნქციისწარმოებული.
პრაქტიკული რთულიფუნქციისწარმოებული.
ლექცია მოთხოვნისელასტიურობა
პრაქტიკული ფუნქციისფარდობითიცვლილებისსიჩქა
რე (ზრდისტემპი) –
ლოგარითმულიწარმოებული;
ელასტიურიდაარაელსტიურიმოთხოვნა;
ელასტიურობადაშემოსავალი
ლექცია პიველიდამეორერიგისწარმოებული.
პრაქტიკული გამოყენებებიეკონომიკაში,
უკუგებისკლებისწერტილი
ლექცია ფუნქციისგამოკვლევა,
აბსოლუტურიმაქსიმუმიდამინიმუმი.
პრაქტიკული ფუნქციისგრაფიკისაგება.
მოწყობილობისგამოცვლისდრო.
7 5) 1,9,15,19-49(კ),51,53,55,
ლექცია ოპტიმიზაცია
პრაქტიკული გამოყენებებიეკონომიკაში,
მარაგებისმართვისმოდელი (ბოუმოლ-
ტობინ)
ლექცია განუსაზღვრელიინტეგრალი, ჩასმისწესი
პრაქტიკული გამოყენებებიეკონომიკაში,
გაყიდვებისანალიზი.
8
ლექცია დიფერენციალურიგანტოლებები
პრაქტიკული ექსპონენციალურიზრდა,
უწყვეტირთულიპროცენტი,
მოსახლეობისზრდისმოდელი
ლექცია განსაზღვრულიინტეგრალი.
პრაქტიკული გამოყენებებიეკონომიკაში
9
ლექცია კალკულუსისძირითადითეორემა
4.1 – 4.2–ისამოცანები
1) 3,5,9,11,13,16,17,19,21,23,25,27,31-39(კ)
2)1-41(კ),51,52,53,57,58
წასაკითხი: 4.3
4.3–ისამოცანები
3) 19-21,23,25,45,47,48,55,61,67,71,75,81-
89(კ)
წასაკითხი 4.4
4.4–ისამოცანები
4) 3,5,7,23 ,27,33,35,51,53,67,81,
87,88,93,95,98,99,101
წასაკითხი: 4.7
4.7–ისამოცანები
7) 1-15(კ),17,19,27,39,41-47(კ),48,49
წასაკითხი: 5.1 – 5.2
5.1–5.2–ისამოცანები
1) 1-18,23,29,33,55-58,63-
68,69,71,73,79,91,93,94,95,97,99
2) 1,3-6,13-21(კ),25,27,29,35,41,49,
75,77,79,80,81,83,85,89,91
წასაკითხი: 5.4 – 5.5
5.4 – 5.5–ისამოცანები
4)1,3,11,15,17,21,25,27,57,59,67,73,74,75,76,
77,78,79
წასაკითხი: 5.6
5.6–ისამოცანები
6) 7-19(კ),20,21,22,23,25,27,29,30,31,32, 38,
40
წასაკითხი: 6.1 – 6.2
6.1 – 6.2–ისამოცანები
1) 1-31(კ),33-46,73,83-91(კ),97,99,109, 110,
111,112,115,117,118,119,120
2)1-11(კ),17-39(კ),47-57(კ),63,64,67-71,
73,77-81
წასაკითხი: 6.3
6.3–ისამოცანები
3) 1-11(კ),13,14,27,28,51-59(კ),68,71
წასაკითხი: 6.4
6.4–ისამოცანები
4)1-7(კ),9,11,17-27,49,55,59,60,61,63,64
წასაკითხი: 6.5
4
 პრაქტიკული გამოყენებებიეკონომიკაში: 6.5–ისამოცანები
საშუალოფასი; მარაგები; 5)1-21(კ),23-39,49,51,53,61-65,
გამოცდილებისმრუდი; 67,69,73,74,75,77,79,83
სარგებლიანივადა
ლექცია მრუდწირულიტრაპეციისფართობი. წასაკითხი: 7.1
პრაქტიკული გამოყენებაეკონომიკასადაბიზნესში: 7.1–ისამოცანები
შემოსავლებისადაქონებისგანაწილება, 1)25-33(კ),35,45,49,79,81,83,85,89,90,91
10
ჯინისინდექსი.
ლექცია განსაზღვრულიინტეგრალისგამოყენებებ წასაკითხი: 7.2
ი
პრაქტიკული შემოსავლებისუწყვეტინაკადისმომავალ 7.2–ისამოცანები
იღირებულება; 2) 13-21(კ),25,29,35-53(კ)
მომხმარებლისადამწარმოებლისხეირი
ლექცია ნაწილობითიინტეგრაბა. წასაკითხი: 7.3
პრაქტიკული გამოყენებებიეკონომიკასადაბიზნესში 7.3–ისამოცანები
3) 1-21(კ),29-49(კ),55,59,61,65,67,68,
11 71,73,75
ლექცია ინტეგრებაცხრილებისგამოყენებით წასაკითხი: 7.4
პრაქტიკული გამოყენებებიეკონომიკასადაბიზნესში 7.4–ისამოცანები
4) 51,52,53,55,57,59,61-65,67-69,71,72
ლექცია მრავალიცვლადისფუნქცია, წასაკითხი: 8.1
პრაქტიკული გამოყენებები: უნაგირაწერტილი; კობ– 8.1–ისამოცანები
დუგლასისფუნქცია 1)3,7,11,15,21-24,35-49(კ),50-53,55, 57-61
ლექცია კერძოწარმოებული წასაკითხი: 8.2
12 პრაქტიკული გამოყენებები: 8.2–ისამოცანები
შრომისზღვრულიპროდუქტი; 2) 1,3,13,15,17,19,51-61(კ),
კაპიტალისზღვრულიპროდუქტი; 73,74,81,85,91,93-97,99,101,103-106
ურთიერთშემცვლელიდაურთიერთდამა
ტებითიპროდუქტები
ლექცია მაქსიმუმიდამინიმუმი. წასაკითხი: 8.3 – 8.4
ლაგრანჟისმამრავლთამეთოდი.
პრაქტიკული გამოყენებები: 8.3 – 8.4–ისამოცანები
ფულისზღვრულისარგებლიანობა. 3) 1-25(კ),29-35
13
4) 5-13(კ),17,19,23,29,30
ლექცია უმცირესკვადტრატთამეთოდი წასაკითხი: 8.5
პრაქტიკული გამოყენებები: წრფივირეგრესია 8.5–ისამოცანები
5) 1,7,17,18,25,27,34,35
ლექცია წრფივგანტოლებათასისტემა; გაუს– წასაკითხი: 3.1 – 3.3
ჟორდანისმეთოდი
პრაქტიკული გამოყენებები 3.1 – 3.3–ისამოცანები
14
ლექცია ოპერაციებიმატრიცებზე. წასაკითხი 3.4 – 3.6
შებრუნებულიმატრიცი.
პრაქტიკული გამოყენებები 3.4 – 3.6–ისამოცანები
ლექცია ლეონტიევისმოდელი წასაკითხი: 3.7
პრაქტიკული პირდაპირიდანახარჯებისმატრიცი 3.7–ისამოცანები
15
ლექცია ლეონტიევისმოდელი წასაკითხი: 3.7
პრაქტიკული სრულიდანახარჯებისმატრიცი 3.7 – 3.8–ისამოცანები
ლექცია წრფივუტოლობათასისტემა; წასაკითხი: 4.1 – 4.3
წრფივიპროგრამირება
16 პრაქტიკული გამოყენებები 4.1 – 4.3–ისამოცანები
ლექცია ორადულიამოცანა წასაკითხი: 4.4 – 4.6
პრაქტიკული გამოყენებები 4.3 – 4.6–ისამოცანები

5
დამატებითი მოთხოვნები
1. აკადემიური ეთიკის დაცვა კურსის აუცილებელი ელემენტია. მაგალითად, პლაგიატის გამოვლენის
შემთხვევაში სტუდენტს კურსში ეწერება შეფასება F. (დეტალურად იხილეთ სტუდენტის ეთიკის კოდექსი)
2. ნებისმიერი ფორმით ხელისშეშლისათვის (ტელეფონით სარგებლობა, კომპიუტერის უადგილო გამოყენება...)
სტუდენტი ტოვებს მეცადინეობას.
3. შესაძლოა სილაბუსში შევიდეს გარკვეული ცვლილებები.