Fakultet za poslovni menadžment

SEMINARSKI RAD
PREDMET: MENADŽMENT
TEMA: RAZVOJNI PUT MENADŽMENTA

MENTOR: STUDENT:
Prof. Dr Dijana Medenica Mitrović Tamara Joksović 57/19

Decembar 2019
 SADRŽAJ
1. UVOD......................................................................................................................3
2. RAZVOJ MENADŽMENTA..................................................................................4
3. KLASIČNI PRISTUP.............................................................................................4
3.1 NAUČNO UPRAVLJANJE.............................................................................5
3.2 KLASIČNA TEORIJA ORGANIZACIJE......................................................6
4. BIHEJVIORISTIČKI PRISTUP............................................................................8
5. KVANTITATIVNI PRISTUP................................................................................9
5.1 SISTEMSKI PRISTUP....................................................................................10
5.2 KONTIGENTNI PRISTUP.............................................................................10
6. PERSPEKTIVE RAZVOJA MENADŽMENTA..................................................11
7. MENADŽMENT PRINCIPI INFORMATIČKE PRIVREDE..............................12
8. ZAKLJUČAK........................................................................................................14
9. LITERATURA......................................................................................................15

2
UVOD

Nastanak, razvoj i afirmacija menadzmenta vezani su za XX vek, mada se pun procvat

ocekuje u XXI veku. Menadzment spada u grupu mladih naucnih disciplina, mada se
koreni mendzmenta kao prakse nalaze jos u dalekoj proslosti. Tokom cele svoji istorije
ljudi su koristili raznovrsne upravljacke aktinosti. U pocetku su to cinili intuitivno,
kasnije su na bazi iskustva sticali odredjene vestine i znanja iz oblasti planiranja,
organizovanja, vodjenja i usmeravanja ljudi u pravcu ostvarivanja zajednickih ciljeva.
Pojava menadzmenta je u vezi i sa razvojem industrijske proizvodnje cija rastuca
slozenost je iznedrila menadzment kao neophodnu potrebu.
Zavisno od stepena razvijenosti pojedini sredina, kao i opsteg nivoa kulture i istorijskih
okolnosti, akcentovani su razliciti elementi menadzmenta. Sa stanovista nase zemlje, kao
i nekih drugih, drustveno-ekonomski system je ostavio traga u sadrzajima, odnosno
menadzment se i ne moze posmatrati izolovano od sveukupnih istorijskih i aktuelnih
uslova u neko sredini. U samom pocetku menadzment predstavlja neku vrstu odgovora na
poslozavanje proizvodnje, ljudskog rada, uopste. Prerastanje zanatske organizacije rada u
neke prapocetke industrijske organizacije rada, izbacilo je na povrsinu izazove i probleme
u proizvodnji i oko nje, kao i u odnosima poslodavaca i radnika .
Sam karakter menadzmenta je multidisciplinaran. Moze se primeniti na sve tipove
organizacije, privrednih, neprivrednih, neprofitabilnim, profitabilnim, u svim privrednim
sektorima granama, u svim zemljema i razlicitim drustveno-ekonomskim sistemima.
Najcesce se vezuje za preduzeca i njegove poslovne funkcije i za upravljanje pojedinim
privrednim delatnostima i sektorima. Njegov sadrzaj predstavlja veoma slozenu
problematiku kojoj se obicno daje znacenje:
- u jednom slucaju izjednacava se sa aktivnoscu menadzera u preduzecu,
- u drugom se poistovecuje sa upravom preduzeca,
- u trecem slucaju se tretira kao naucna disciplina koja obuhvata skup razlicitih znanja iz
oblasti upravljanja, organizovanja, rukovodjenja, odlucivanja i kontrole procesa rada
ljudi,

3
RAZVOJ MENADŽMENTA

--Racionalizacija proizvodnje automobila “MODELA T” ( Henry Ford ) predstavlja

izvornu menadžmentsku varijantu iako je inovativna varijanta General Motors – a kao
odgovor na “MODEL T” imala veći uspjeh.

Automobil “MODEL T” je simbol uvođenja standarizovane masovne proizvodnje putem

racionalizacije troškova, izmjene tehnologije ( uvođenje proizvodnih traka ) i
standardizacije rada ( normi ) kako bi se uvećala proizvodnja ( produktivnost ).

Već 1925. god. svakih 5 sek. sa trake je izlazio jedan automobil.

Od industrijske revolucije do vremena kada je menadžment postao naučna disciplina
razvilo se nekoliko naučnih pristupa ili škola kao što su:

 Klasični, bihejvioristički i kvantitativni pristup--

KLASIČNI PRISTUP

Razvoj novih tehnologija i promjena o kojima smo ranije govorili preteče su

„sistematičnog pristupa u menadžmentu“ ( Robert Owen – menadžer, Charles Babbage-
profesor matemetike ).

Owen je tvrdio da su ljudi najbolje mašine i investiranje u ljude također najbolje.

Charles Babbage smatra da su podjela rada i specijalizacija, tj. uvođenje naučnih principa
u analizu proizvodnje najbolji put za smanjenje troškova i povećanje produktivnosti.

Klasičan pristup menadžmentu ima dvije škole i to:

4
 1. Naučno upravljanje
2. Klasičnu teoriju organizacije

Naučno upravljanje

Taylerovo upravljanje je naučno definisanje najboljih metoda realizacije određene

aktivnosti
Taylerovi principi menadžmenta počivaju na rezultatima studije vremena i studije pokreta
na proizvodnoj traci. On je tvorac vremenskih normi, pri čemu je predlagao veće nadnice
za produktivnije radnike ( diferencijalne nadnice ).

Najprije je napravio norme dobrih radnika, potom je prelazio na obuku ostalih radnika
( ko ne ispuni normu biva otpušten ). Rezultati primjene ovog metoda su: smanjeni
troškovi, uvećana produktivnost, zarade i radni moral.

Naravno da je Taylerova koncepcija imala i protivnike ( otpuštanje radnika i „zbog

naučnog cijeđenja znoja radnika – Lenjin ) sidnikat, tako da je svoju koncepciju morao
braniti pred američkim kongresom.

Dvije objavljene knjige: „Upravljanje radionicom“ i „Principi naučnog upravljanja“ su

izvori terije o klasičnom menadžmentu ili tzv. Naučno upravljanje „Scientific
Management“ ( Sajentifik Menadžment ) iz perioda 1890 – 1930 god.

Timski rad koji se specijalizuje, obuka radnika, povećanje vještina, sistem analize bile su
pretpostavke automatizacije i robotizacije proizvodnje ( Naučni menadžment ).

Međutim, ovaj sistem menadžmenta nije objeručke prihvaćen zbog otpuštanja radnika
( neispunjavanje normi ). Metod ne uvažava socijalne potrebe ljudi niti potrebe njihove
satisfakcije po osnovu obavljenog posla. Motivisanje radnika samo preko visine nadnica
nije dalo očekivane rezultate tako da je naučno upravljanje imalo ograničene domete.

5
Henry Gannt fokusira unapređenje motivacije na bazi sistema nagrađivanja, tako da je i
ovaj pristup u stvari klasični pristup menadžmentu.

Klasična teorija organizacije

(Clasical Organizational Theory ) nastoji da identifikuje principe efektivnog

menadžmenta ( Jovan Todorović ). Ova teorija fokusira organizaciju ( Henry Fayol ).
Primjena metoda predviđanja i odgovarajućih menadžment tehnika sa iskustvom i
praksom, zašta se po ovom autoru mora imati predispozicije, su suština klasične teorije
organizacije.

Fayol je razvijajući klasičnu teoriju menadž pokušao da diferencira poslovne operacije na

6 međusobno zavisnih aktivnosti i to:

1. Tehničke aktivnosti ( proizvodnja)

2. Komercijalne akt ( nabavka sirovina i prodaja proiizvoda)
3. Finans aktivnosti ( prikupljanje i korišćenje kapitala
4. Aktivnosti obezbjeđ ( zaštita zaposlenih iu imovine
5. Računovodstv aktiv ( evid troškova i prihoda i izrada finan izvještaja
6. Menadžerske akti

Ovaj autor je težište stavljao na menadžmentske aktivnosti koje su po njemu bile

zapostavljane u poslovanju. Pod pojmom menadžment podrazumijevao je 5 funkcija i to:

 Planiranje
 Organizovanje
 Naređivanje
 Koordiniranje
 Kontrolisanje

6
Planiranje: određivanje kursa akcija da organizacija ostvari ciljeve.
Organizovanje: mobilisanje ljudskih i materijalnih faktora radi ostvarenja planova.
Naređivanje: izdavanje naređenja za obavljanje poslova.
Koordiniranje: harmonizacija u korišćenju resursa i aktivnosti kako bi se ostvarili
ciljevi.
Kontrolisanje: praćenje planova kako bi se uspješno ostvarili.
Fayol je u svojoj knjizi „ Industrijsko i opšte upravljanje“ definisao 14 menadžment
principa.

1. Podjela rada
2. Autoritet
3. Disciplina
4. Jedinstvo komande
5. Jedinstvo pravaca akcije
6. Podređenost pojedinačnih interesa opštem dobru
7. Nagrađivanje prema rezultatima
8. centralizacija
9. Hijerarhija
10. Poredak
11. Pravednost
12. Stabilnost personala
13. Inicijativnost
14. Timski duh (espirit corps)

Njemački sociolog Max Weber razvio je teoriju birokratskog menadžmenta ( rad:

„Teorija socijalne i ekkonomske organizacije ). Ova teorija podrazumijeva striktno
definisanu hijerarhiju, jasna pravila i liniju autoriteta. To je Weberova idealna
organizacija. Rezultati se cijene na bazi preciznih mjerila. Efikasnost je princip
organizacije. Nedostaje inovativnost i fleksibilnost ( mane teorije ).

7
Klasične teorije menadžmenta u današnjoj strukturi organizacija i okruženja nemaju
primjenu.

Autori klasične teorije Mary Parker Follet i Chester Barnard, uveli su nove koncepcije u
ljudskim odnosima i organizacionim strukturama. Pojedinac se ne osjeća samostalan već
je kao član grupe. Menadžeri i izvršioci su partneri.

Barnard kaže da ljudi ulaze u „formalne organizacije“ da bi ostvarili svoje ciljeve koje ne
mogu ostvariti kao pojedinci. Opstanak i razvoj organizacije zavisi od neformalnih grupa
( podređeni djeluju nezavisno od menadžera).

Ako su ideje prihvatljive za sve, organizacija se razvija odnosno njome je lakše

upravljati.

BIHEJVIORISTIČKI PRISTUP

Ova teorija ili pristup menadžmentu uključuje ljudske odnose, tj. njihov uticaj na
produktivnost.

Eksperimentalna istraživanja sociologa i psihologa ( Eliton Mayo ) su pokazala da

pažnja grupe više utiće na produktivnost nego zahtjevi menadžera ( društveni čovjek,
a ne racionalni). U ovaj koncept su dakle uvedeni ljudski odnosi kao faktor
produktivnosti pa to više nije kao u prethodnim teorijama inžinjerijski ( menadžreski )
problem. Grupa je daklje značajna za donošenje i sprovođenje odluka.

Drugi bihejvioristi su umjesto koncepta „socijalnog čovjeka“ razvili koncept

„samorealizujućeg čovjeka“ ( razvoj karijere ). Potrebe nižeg hijerarhijskog nivoa moraju
biti zadovoljene kako bi bile zadovoljene potrebe višeg nivoa. Teorija se danas svodi na
odabir mehanizama motivacije.

Bihejvioristi su pružili saznanja menadžerima u novim oblastima kao što su:

8
Liderstvo, konflikti interesa, stvaranje i korištenje moći, organizacione promjene i
komunikacije.

Međutim, ljudsko ponašanje kao teorijsko-sociološki fenomen nije pronašao konačno

rješenje za menadžere, jer su odluke i rješenja o istom fenomenu uvijek sociološki
različiti.

KVANTITATIVNI PRISTUP

Na početku drugog svj. rata Velika Britanija radi novonastalih problema pribjegla je
nekonvencionalnom pristupu njihovog rješavanja ( razvijena nova taktika podmorničkog
ratovanja) tj. Vlada je formirala multidisciplinarne timove eksperata prirodnih nauka.

Kvantitativni priblemi su izražavani preko matematičkih modela, a zatim statistički

obrađivani ( operaciona istraživanja). To su u stvari bile matematičke tehnike za
modeliranje, analizu i rješavanje menadžment problema. Rat je u americi donio tehniku
operacionih istraživanja koja su po završetku rata postala komercijalna ( taktički nivo
rješenja problema ). Ova vrsta istraživanja i taktika poslužili su za rješavanje problema
proizvodnih programa, kontrola neizvjesnih poduhvata, upravljanja zalihama,
budžetiranja kapitala, upravljanje gotovinom, optimizacija transporta i dr.

Nova grana kvantitativnog pristupa koja ulazne podatke prilagođava zahtjevima i

mogućnostima računara zove se nauka o upravljanju ( Management Science ).

Matematički modeli simuliraju problem razlažući ga na elemente i odnose. Mogućnosti

kvantitativnog pristupa su sa novom digitalnom tehnologijom gotovo neograničene u
dometu planiranja, kontrole, organizovanja, vođenje i dr.

Svi navedeni pristupi se dalje mogu diferencirati ili kombinovati ( Harold Koontz 1961
izdvaja 6 pristupa u menadžmentu da bi 20 god. kasnije isti autor izdvojio 11 pristupa ).

9
Jasno je da klasični, bihejvioristički i kvantitativni pristupi predstavljaju 3 okvira za
razvitak teroije menadžmenta. Svi pristupi iako nastali u različito vrijeme supstituišu se i
međusobno dopunjuju.
Novi savremeni pristupi menadžment teorije su:
 Sistemski pristup i
 Kontigentni pristup

Sistemski pristup

Sistemski pristup predstavlja kompleksnu misaonu varijantu svih teorija upotrebljenih u

menadžmentu.

Ova varijanta menadžmenta organizaciju tretira kao CJELINU – SISTEM i kao dio
eksternog okruženja. Aktivnosti u jednom segmentu okruženja različito utiću na
aktivnosti u drugom ( proizvodni menadžer preferira standardizaciji proizvodnje radi
ekonomije obima, marketing menadžer forsira diversifikaciju proizvoda radi zahtjeva i
zadovoljavanja potreba kupaca ).

Sistemski pristup je najviše apsorbovao ideja iz oblasti teorije sistema i našao primjenu u
modernom menadžmentu ( podsistem predstavlja dio sistema ili sistem dio drugog
sistema različitih nivoa ).

Sistemi su najćešće otvoreni – povezani sa okruženjem. Granice sistema su granice sa

okruženjem i one su uvijek otvorene i fleksibilne. Tokovi resursa i informacije su
obostrane na relaciji sistem – okruženje i u okviru sistema organizacione jedinice.

Kontigentni pristup

Kontigentni ili situacioni pristup predstavlja primjenu „realnog pristupa“ na

konkretne situacije jer različite tehnike nemaju istu efikasnost u različitim
situacijama.

10
Prema kontigentnom pristupu zadatak menadžera je da identifikuje tehnike koje u
određenoj situaciji pod određenim uslovima i u određeno vrijeme najbolje doprinose
ostvarenju ciljeva organizacije ( J. Todorović ). U tu svrhu se mogu kombinovati različiti
pristupi i tehnike menadžmenta. Menadžer se uvijek pita koji je metod najbolji u
konkretnoj situaciji ( američki ili japanski naprimjer). Američki insistira na odgovornosti
pod uticajem kontrole, a japanski na pripadnosti organizaciji i inicijativi „odozdo“.

Globalizacija i informatička tj. digitalna ekonomija rađa nove pristupe menadžmentu ili
nove paradigme koje se danas nazivaju „ljudski organizovan menadžment“.

PERSPEKTIVE RAZVOJA MENADŽMENTA

Ekonomski rast preduzeća se više ne vezuje za velika preduzeća već za mala visoke
tehnologije, niti je ekonomija obima dominantna u poslovanju.

Konkurentske prednosti na bazi znanja i inovacija danas predstavljaju strategije

poslovanja i razvoja menadžmenta.

Aktuelna tranzicija usmjerava industrijsku privredu ka inforamatičkoj. Informatičke

tehnologije pak uslovljavaju velike promjene u domenu organizacije i upotrebe resursa.
Rađa se tzv. mrežna organizacija koja je fleksibilna i inovativna. Inovativni menadžeri i
njihovo znanje predstavljaju najskuplji i najvredniji resurs. Za nove promjene uvijek su
potrebni novi menadžment pristupi. U protivnom nema uspješne transformacije privrede.
Osim navedenih principa tj. pristupa, pomenut ćemo još neke koje više znače elemente
menadžmenta iako neki od nijih jesu razvojni pristupi menadžmenta kao što su:

 Principi funkcionalne hijerarhije ( vertikalna povezanost više nivoa )

 Princip decentralizacije ( podjela organizacije na centralizovane korporativne
grupe i divizije – decentralizovane jedinice )
 Princip vođstva ( vrh menadžmenta formuliše strategiju )

11
  Strateški princip ( organizacija proizvodnje i distribucija proizvoda i usluga )
 Princip aktivnosti ( sve aktivnosti se obavljaju u okviru funkcije )
 Princip vremenskog perioda ( aktivnosti se oročavaju )
 Princip vrste radnika ( diferenciraju se na administrativne i proizvodne radnike )
 Informatički princip ( formacije slijede lanac komandi )
 Princip komuniciranja ( komuniciranje definisano )
 Princip kontrole ( izvršioci se posmatraju direktno, strogo definisan pristup širine
kontrole )
 Princip nagrađivanja ( nagrađivanje definisano )

Ovi i danas aktuelni principi menadžmenta omogućavaju transformaciju funkcionalne

organizacije u mrežnu.

MENADŽMENT PRINICIPI INFORMATIČKE PRIVREDE

1. Princip vođstva ( menadžment putem projekta koordinira viziju preduzeća )

2. Princip širine kontrole ( širina kontrole je ograničena resursima )
3. Princip kontrole ( kontrola se vrši preko rezultata )
4. Princip nagrađivanja ( nagrađivanje zavisi od rezultata, a ne od pozicije )
5. Princip vrste radnika ( svi radnici se tretiraju kao jedinstven misleći aparat )
6. Princip stvaranja vrijednosti ( sve aktivnosti usmjerene na stvaranje vrijednosti )
7. Informatički princip ( svi članovi kolektiva imaju otvoren pristup informacijama )
8. Princip koordinacije ( koordinacija teće shodno informatičkim tokovima )
9. Princip dinamičke ravnoteže ( višak vrijednosti se raspoređuje u realnom
vremenu vlasnicima )
10. Princip aktivnosti ( sve aktivnosti se organizuju u projekte )
11. Princip arhitekte organizacije ( menadžerski vrh oblikuje strukturu preduzeća )
12. Princip strateške orijentacije ( preduzeće je na usluzi potrošaća )
13. Timski princip ( na ćelu tima eksperti koji iznalaze druge eksperte kako bi se
ostvarili ciljevi preduzeća )
14. Princip komunikacije ( komunikacija brza, spontana od tačke do tačke )

12
15. Princip autoriteta ( autoritet se mijenja u zavisnosti od uspješnosti )
16. Princip vremenskog perioda (odluke se donose u realnim, a ne tekućim rokovima)
17. Princip povratne sprege ( kontrola se vrši na bazi povratne sprege i sistema
nagrađivanja koji motivišu rezultate )
18. Principi rješavanja konflikta ( vrhovni menadžer rješava konflikte )
19. Princip oportuniteta ( aktivnosti se koncentrišu prema tržištu umjesto na
rješavanje organizacionih inertnosti )
20. Princip granica ( granice preduzeća i okruženja su promjenjljive )

13
ZAKLJUČAK

Opsti zakljucak koji se iz ovog namece je da menadzment predstavlja veoma slozenu i

dinamicnu naucnu disciplinu, i da ga treba proucavati iz vise razloga, akademske ili
prakticne prirode. On daje neka osnovna razresenja koja se mogu primeniti i u sistemu
zivota i prakse, kao i u vidu primene u nekim drugim srodnim naucnim disciplinama. S
tog stanovista posmatrano, studiranje teorije menadzmenta opravdava se potrebom sto su
njeni teorijski pravci i doprinosi, po prirodi stvari, izvor svezih ideja, razmisljanja,
podsticaja i inovacija u susretu sa stvarnoscu i razlicitim uslovima od onih u kojima
univerzalni principi nisu svrsishodni i prihvatljivi.
Osim toga, teorija menadzmenta, sa svojim razlicitim fazama, principima i uputstvima,
nudi skup znanja ciji su efekti operacionalizacije poznati i vrednovani u istoriji
ekonomske misli i poslovne prakse. Kao takvi, oni danas predstavljaju istine koje ne
treba dokazivati i cija iskustva treba koristiti.
Kod privreda u tranziciji, kao sto je slucaj sa zemljama Istocne Evrope, pitanje mesta i
uloge menadzmenta postaje podjednako vazno kao i pitanje vlasnicke i organizacione
transformacije preduzeca. Posebno se aktueliziraju pitanja vaznosti studiranja
menadzmenta, nekih konceptualnih sadrzaja, funkcija, etickih i kulturnih vrednosti.
Iz predhodno izlozenog, moze se zakljuciti da svaki menadzer mora biti upoznat sa nekim
osnovnim elementima menadzmenta, kao sto su njegovi osnovni principi i funkcije.
Takodje on mora da poznaje ne samo situaciju u preduzecu nego i celokupno ekonomsko
stanje u privredi da bi na odgovarajuci nacin mogao da iskoristi svoje licne karakteristike
i harizmatske sposobnosti u ostvarivanju osnovnih zadataka u preduzecu.

14
LITERATURA:

1) Bulat Vuksan, Industrijski menadzment, VTS za industrijski menadzment, Krusevac,

1997.
2) Milan Ilic, Ljubodrag Savic, Slobodan Cvetanovic i Zora Arsovski, Industrijski
menadzment, Kragujevac, 2003.
3) Stefanovic Zivadin, Menadzment, Ekonomski fakultet, Kragujevac, 1999.

15