Professional Documents
Culture Documents
მშობლიური ეფემერა ანალიზი
მშობლიური ეფემერა ანალიზი
ძაფი ნერვის არ არის ჩემში არაპოეტის”, _ წერს გალაკტიონი “ეფემერაში”. სწორედ ეს ქართული
სისხლი აწერინებს მას ასეთი ტკივილით სავსე სტრიქონებს. “ვინაც გაიგებს ჩუქურთმას ქართულს, /ის
პოეზიას ჩემსას გაიგებსო”, _ საქართველოს კულტურა, მისი აწმყო, წარსული და მომავალი არის ის
ძლიერი ფესვი, რომლიდანაც გალაკტიონის პოეზიაა ამოზრდილი. მის ლექსებში არის “სამშობლოს
გრძნობა გასაკვირველი”.
რატომ ვეღარ ცნობს იგი მშობლიურ ხეებს, ქვეყანას? “ვცნობილობ”_ დიალექტური ფორმაა, რატომ
გამოიყენა პოეტმა? ალბათ, იმიტომ, რომ უფრო მეტი მშობლიურობის განცდა შეექმნა. იმიტომ ვეღარ
ცნობს, რომ სამშობლო, მისი სალოცავი ხატი, მის წარმოდგენაში არის ძლიერი, ამაყი,
დაუმორჩილებელი. ახლა კი ხედავს დაბეჩავებულს, ღირსებააყრილს, თავისუფლებადაკარგულს.
“ზამთარს ბილიკი დაუტანია” _ ლექსში იხატება ზამთრის პეიზაჟი. თოვლს დაუფარავს ბილიკები. აქ
ზამთარი და ბილიკი სიმბოლურადაც უნდა გავიაზროთ. ზამთარი დასდგომია ქვეყანას _ ზამთარში
ყოველივე კვდება. ბილიკები კი ხსნის გზაა. რა თქმა უნდა, პოეტი დაკარგულ დიდებას,
თავისუფლებას, დამოუკიდებლობას მისტირის. იგი იმიტომ ვეღარ ცნობს სამშობლოს, რომ არ უნდა
ასეთი დაინახოს.
აქ ტკივილით გაისმის სტრიქონი: “მქონდა იგი თუ მომაგონდა” _ ეჭვებით სავსე გული მოჩანს ამ
სტრიქონში. იქნებ არც არასოდეს მქონია ისეთი სამშობლო, როგორიც წარმომედგინაო. ლექსში
ვკითხულობთ:
დიდი ხანია, რაც ამ დღეშია ქვეყანა? _ ეკითხება ლირიკული გმირი გარემოს? სასოწარკვეთა გაისმის
მის ამ შეკითხვაში და ტყე გუგუნებს _ დიდი ხანია. ამ გაპიროვნებით კარგად წარმოაჩინა პოეტმა,
როგორ გაჟღენთილა ამ სატკივრით ყოველივე.
მკითხველს შეიძლება გაუჩნდეს ალუზია ოთარ ჭილაძის რომანისა “გოდორი”, რომელშიც
აღწერილია, რომ მეთექვსმეტე საუკუნეში საქართველოსკენ გამოემართა ცნობილი იტალიელი
მისიონერი ლუდოვიკო ბოლონიელი, მან იცოდა საქართველოს დიდებული ისტორიის შესახებ და
სურდა საკუთარი თვალით ეხილა, თან საგანგებო მისიით მოდიოდა, მაგრამ როცა მოაღწია იმ
გეოგრაფიულ სივრცეს, სადაც ეს მშვენიერი ქვეყანა ეგულებოდა, საქართველო იქ აღარ დახვდა, რა
თქმა უნდა, ეს მეტაფორაა და მიუთითებს ქართული სულის გაქრობაზე. ეს იწვევს ალუზიას
თანამედროვე პოეტის, ბესიკ ხარანაულის, სტრიქონებისას: “საქართველო აქროლდა, ვით ფოთლებში
ქარია”.
ლირიკულ გმირი ხედავს დახავსებულ კლდეებს. ეს დახავსებულობაც წარმოაჩენს იმას, რომ ქვეყანა
უმოძრაოა. ხავსი სევდისა და წუხილის სიმბოლოა. ქართული ანდაზაა: “აგორებულ ქვას ხავსი არ
ეკიდებაო”. ესე იგი, ხავსი უმოძრაობაა, სიკვდილია. კლდეებიდან კვნესა გაისმის. ჩნდება ალუზია
ილიას “ელეგიისა”:
ქართველი კვნესით გამოხატავს თავის უნუგეშო მდგომარეობას. იქ, სადღაც, კავკასიონის მთებში,
პოეტს მიჯაჭვული ამირანი ეგულება. სწორედ მისი კვნესა გაისმის, რადგან დატყვევებას ვერ შეგუებია
მისი დაუმორჩილებელი სული. მითის მიხედვით, ღმერთი ამირანს სჯის და კავკასიონის კლდეზე
მიაჯაჭვავს, იმიტომ, რომ თავისი ძალითა და გამარჯვებით გაამაყებულმა ამირანმა მასთან
შებრძოლებაც კი მოინდომა.
ეს, რა თქმა უნდა, საქართველოს უკვდავი სულია, რომელიც ხანდახან რომელიმე მამულიშვილის
სხეულში განხორციელდება ხოლმე. მამულიშვილს კი “ძილშიც არ სძინავს მამულის ბედით გულ-
აღტყინებულს” (ილია). ლადო ასათიანი ამას ასე ლამაზად ამბობს:
ტყის გუგუნი: “დაკარგულია” _ საოცარ სევდას ბადებს, მაგრამ ამ სევდას ლექსში არღვევს თერგის
ხმაური. თერგი ხომ დაუდეგარი ცხოვრების სიმბოლოა ილიასთვის. თერგი თითქოს საქართველოს
სულია. აქ ჩნდება ალუზიები გრიგოლ ორბელიანისა და ილიას პოეზიიდან. გრიგოლ ორბელიანი
წერს: “თერგი რბის, თერგი ღრიალებს, კლდენი ბანს ეუბნებიან” (“საღამო გამოსალმებისა”). “თერგი
სახეა ადამიანის გაღვიძებულის ცხოვრებისა…” (ილიას “მგზავრის წერილები”).
“ჯერ კი შორსაა ბინდი” _ სიმბოლურად მიანიშნებს, რომ იმედი არის გადარჩენისა. დრო კიდევ არის
ბრძოლისა, მზე ჯერ სულ არ ჩასულა. საქართველოს წარსული ხომ ხშირად ედარება ხოლმე
დიდებულად ჩასვენებულ მზეს. ეს სტრიქონები ალუზიაა გრიგოლ ორბელიანის ლექსისა “საღამო
გამოსალმებისა”. იქაც მზის ჩასვლაა აღწერილი და ამ ფონზე _ თერგის ხმაური, რომელიც ირგვლივ
გამეფებულ სიმშვიდეს არღვევს. მზის ჩასვლას, დაისს, საოცარი, არამიწიერი ფერადოვნება ახლავს.
სწორედ ამ ფერებს მოიხელთებს გალაკტიონი, იგი ფერადების ჯადოქარია. ნახეთ, როგორ ხატავს ამ
ფერებს, რომლებიც ჰორიზონტს მზის ჩასვლისას ედება:
აქ ფერები იხატება ძვირფასი ქვით _ ლალით, იგი მუქი წითელია, ძოწისფერია, ელვარე წითელია,
მაგრამ მხოლოდ ლალის ხსენება თუ წარმოადგენინებს მკითხველს, რა ფერშია შეღებილი ჩამავალი
მზის ზეცა.
თავისუფლების გზა რომ დაკარგულია, ეს კარგად ჩანს ლექსში: “ღრუბლები ჰგავდნენ ამღვრეულ
ტვინებს”, რომელშიც აღწერილია საშინელი ავდარი და მიმავალი მგზავრი, რომელსაც გზა ვეღარ
გაუგნია, რადგან “დაკარგულია გზა მოხევესი”. აქ არის ალუზია ილიას “მგზავრის წერილების”
მოხევე ლელთ ღუნიასი, რომელიც ხსნის გზას დამოუკიდებლობის მოპოვებაში ხედავდა: “ჩვენი თავი
ჩვენადვე გვეყუდნესო”. ამ ლექსში კი ვკითხულობთ:
ეს პასუხი მაინც იმედიანად გაისმის, რადგან ამირანი კვნესის, ესე იგი, ბედს არ შეგუებია ქვეყნის
სული და აუცილებლად გათავისუფლდება. მკითხველს შეიძლება გაუჩნდეს ალუზია ნიკო
ლორთქიფანიძის მინიატურისა: “ლიტერატურული საღამო”, რომელშიც აღწერილია, რომ გმირს,
მამულის სიყვარულით აღტაცებულს, როგორ გაუფაქიზდა სმენა, მას ირგვლივ ყოველივე მხოლოდ
ერთ რამეზე ესაუბრება: მყინვარი, მისი ფანჯრიდან რომ მოჩანს და ჩაესმის მისი ქალწულივით ნაზი
ხმა; მთვარიან ღამეში ბაგრატის ტაძრის ნანგრევებისა, მდინარე რიონი მხოლოდ ერთს ამბობენ:
“მოუარეთ საქართველოს” და გულშიჩამწვდომია სტრიქონი: “ნუთუ გუშინწინ კოკისპირულმა
წვიმამ რომ დაასხა, არ გაგიგონიათ გაუთავებელი, გაბმული ძახილი ყოველი წვეთისა: “მოუარეთ
საქართველოს!” გალაკტიონის ეს ლექსიც საქართველოს მოვლის მოვალეობას შეახსენებს მკითხველს.
ლექსი დაგვაფიქრებს სამშობლოზე, მის ბედზე, მის აწმყოსა, წარსულსა თუ მომავალზე.