Chương 2 - Động Lực Học Chất Điểm

Chương II: Động lực học chất điểm
 Lực: nguyên nhân làm thay đổi chuyển động.

thể hiện sự tương tác giữa các vật
 Nghiên cứu các đặc trưng của chuyển động của chất
điểm, có quan tâm đến nguyên nhân làm thay đổi
chuyển động.
1. Các đluật Newtơn

2. Các định luật bảo toàn
Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

1.1. Định luật 1 Newtơn
2
• “Một chất điểm cô lập sẽ bảo

toàn trạng thái đứng yên hoặc
chuyển động thẳng đều của
nó.”  Đluật quán tính
• Tính chất bảo toàn trạng thái
gọi là quán tính của vật.
• Quy ước: hqc trong đó đluật quán tính nghiệm
đúng gọi là hqc quán tính.
•Trái đất được xem là hqc quán tính.
1.2. Đluật 2 Newtơn
3
• Khối lượng là đại lượng đặc trưng cho quán tính

của mỗi vật.

 F
• Đluật 2 Newtơn: a
m
    n 
F  F1  F2  ...  Fn   Fi
i 1
• Đơn vị lực: N (Newtơn)

1N=1kg.m/s2
1.3. Đluật 3 Newtơn
4
• “Nếuvật 1 tác dụng lên vật 

2 lực F12 thì vật 2 cũng 1 F21
 sẽ tác 
dụng lên vật 1 lực F21 cùng F12 2
phương, ngược chiều và
cùng độ lớn”  
F12   F21
• Lưu ý: Hai lực này ko thể triệt tiêu nhau vì điểm
đặt khác nhau.
• VD. Lực trực đối của trọng lực? của phản lực?
1.4. Một số lực cơ bản
5
 

a) Trọng lực P  mg N
• Chiều luôn hướng thẳng 

đứng xuống dưới. P
N

b) Phản lực N

• Phương: vuông góc với P
mặt phẳng tiếp xúc. 
N
• Chiều: hướng ra xa mặt 
N
phẳng tiếp xúc.
6
c) Lực ma sát trượt  
• là lực chống lại chuyển động Fms F
trượt của vật.
• Chiều:chống lại xu hướng chuyển động trượt của vật.
• Có 2 loại: Lực ma sát nghỉ
Lực ma sát động Fms
Fmsn max
Fmsđ  đ N Fmsn max  t N đ N
N – phản lực
μđ (μ)– hệ số ma sát trượt động 0 F
μt – hệ số ma sát trượt tĩnh
7

d) Lực căng dây T
• Lực căng dây tại mọi điểm
trên cùng 1 sợi dây có độ lớn 
bằng nhau. T
e) Lực đàn hồi 

… P

1.5. Bài tập
8
1. Một vật khối lượng m được 

F
kéo trên mặt phẳng nghiêng
góc α với vận tốc không đổi  m
bởi một sợi dây. Sợi dây hợp
với mặt phẳng nghiêng góc β
(hình vẽ). Hệ số ma sát giữa 
m và mặt phẳng nghiêng là k.
Tính giá trị lực căng dây F?

1.5. Bài tập
9
       x y
1. F  P  N  Fms  ma F F
y 
O
Ox : Fx  Px  Fms  ma   N
 Fx 
Oy : Fy  Py  N  0
Px
 
Py  Fms
Ox : F cos   P sin   kN  ma P 

Oy : N   F sin   P cos 
F cos   P sin   k  F sin   P cos    0
P(sin   k cos  )
F
cos   k sin 
1.5. Bài tập
10

2. Một vật khối lượng m = 2,2 F2

kg, chịu tác dụng của các lực m F1
như hình vẽ, với F1 = 1N; F2
= 2N. Biết hệ số ma sát trượt
giữ vật và mặt phẳng ngang
là k = 0,1. Xác định lực ma
sát trượt tác dụng lên vật?

1.5. Bài tập
11
2.      
F1  F2  P  N  Fms  ma  
 N F2

Ox : F1  Fms  ma (1) Fms F1

Oy : F2  N  P  0 (2) 
P
(2)  N  P  F2  20N  Fmsđ  kN  2N
Vì F1 < Fmsđ → vật chưa chuyển động → a =0.
(1)  Fms  F1  1N
ĐS: Fms =1N.
c) Lực ma sát trượt
12
Ví dụ: Một vật có trọng lượng 40 N đang nằm yên trên
mặt phẳng ngang. Kéo vật bằng một lực F nằm ngang.
Cho hệ số ma sát tĩnh và ma sát động lần lượt là µs =
0,5 và µk = 0,4, tìm độ lớn của lực ma sát tác dụng lên
vật và gia tốc của vật? Biết:
a) F=12N. b) F=24N.
  Fms
Fms F Fmsn max
đ N
• Vật chỉ chuyển động khi:
F  Fmsn max 0 F
c) Lực ma sát trượt
13 
 F  Fms  ma  N
 Fms F
N  P  0

P
Fmsn max  t N  t P  0,5.40  20( N )
a) F=12N: F  Fmsn max  a  0  Fms  F  12 N
b) F=24N: F  Fmsn max  a  0

 Fms  Fmsđ  đ N  0, 4.40  16( N )
1.5. Bài tập
14
4. Cho hệ ròng rọc như hình

vẽ, với m1 = 4m2. Ban đầu giữ
hệ đứng yên. Buông tay để hệ
chuyển động. Bỏ qua khối
lượng ròng rọc và các lực ma
sát. Xem sợi dây là lý tưởng.
Xác định gia tốc của 2 vật m1 m1
và m2.
m2

1.5. Bài tập
  
15
4. 
m1 : T1  P1  m1a1 T '1  T1
    
T '2  T2 T '2 
m2 : T2  P2  m2 a2 T '2
 
Chiếu lên chiều chuyển động T2 T2
m1 : - T1  m1 g  m1a1 
T '1 
m2 : T2  m2 g  m2 a2 T1
m1 
Mà: T1  2T2 s2  2s1  a2  2a1 T2
 m2

 - 2T2  m1 g  m1a1 P1
 P2
 2T2  2m2 g  2m2 2a1
1.5. Bài tập
16
5. Cho hệ như hình vẽ. Nếu đẩy 

hệ với lực F theo phương ngang F m1 m2
như hình vẽ. Xác định lực tương
tác giữa 2 vật. Bỏ qua ma sát.

1.5. Bài tập
17
5.   
 T21 F T12
F m1 m2 m1 m2
T12  T21  T
m1 : F - T  m1a F a 1  a2  a
a
m2 : T  m2 a m1  m2
m2 F
T 
m1  m2
1.5. Bài tập
18
6. Một quả cầu khối lượng 200g được treo ở đầu

một sợi dây dài 40cm. Quả cầu quay với vận tốc
không đổi sao cho sợi dây treo nó vạch thành một
hình nón, và hợp với trục hình nón góc α = 300. Bỏ
qua lực cản không khí. Xác định:
a) Lực căng dây.
b) Gia tốc hướng tâm, vận tốc dài, vận tốc góc của
quả cầu.

1.5. Bài tập
19
6.
ĐL II Newton: T  P  ma
 l
 Vật chuyển động đều:
a  an  aht
 Chiếu lên phương thẳng T
đứng: R
O
T cos   P  0 m aht
mg 0, 2.9,8
T    2, 26  N  P
cos  cos 30 0

1.5. Bài tập
20
6.  Chiếu lên phương hướng tâm:

 l
T sin   0  maht
Tsinα 2,26 T
 aht    5,65(m/s 2)
m 2.0,2 O
R
m Fht
v2 v2
aht    v  aht l sin   1, 06  m / s 

R l sin  P
aht aht
 aht  ω R  ω  2
  5,03(rad/s)
R lsinα
1.6. Lực quán tính
21
● Hqc quán tính – là hqc trong đó, vật cô lập đang đứng
yên thì đứng yên mãi mãi, đang chuyển động thì
chuyển động thẳng đều mãi mãi.
• Trái đất được xem là một hqc quán tính gần đúng.
• Hqc đứng yên, hoặc chuyển động thẳng đều so với
hqc quán tính cũng là 1 hqc quán tính.
● Hqc phi quán tính – là hqc chuyển động có gia tốc so

với hqc quán tính

22
● Gọi: K – hqc quán tính;

K’– hqc chuyển động với gia tốc a0  0 so với hqc K
● Một điểm M chuyển động với gia tốc a trong hqc K.
● Theo pt cộng gia tốc, gia tốc của M trong K’:
a '  a  a0
● Nhân 2 về với m:
ma '  ma  ma0  F  ma0  F  Fqt
● Với: Fqt   ma0 - lực quán tính
● Vậy, đl II Newton trong hqc phi quán tính: F '  F  Fqt

23
m – khối lượng của vật

Fqt   ma0 a0 – gia tốc của hqc phi quán tính
● Ví dụ: Lực quán tính kéo theo, lực quán tính ly tâm, lực
quán tính Coriolis.
● Lưu ý:
• Lực quán tính chỉ xuất hiện khi chọn hqc phi quán
tính.
• Lực quán tính luôn ngược chiều gia tốc của hqc phi
quán tính, không ngược chiều chuyển động.
24
● Ví dụ: Trong một thang máy đi lên theo phương thẳng

đứng, một người có khối lượng 60kg đứng trên một chiếc
cân điện tử hiện số, trọng lượng của người đó được chỉ thị
bằng các chữ số hiện trên mặt cân. Lúc đầu, thang máy
chuyển động nhanh dần đều với gia tốc 0,5 m/s2 đối với
mặt đất. Sau đó, thang máy chuyển động đều. Trước khi
dừng lại, thang máy chuyển động chậm dần đều với gia
tốc -0,5 m/s2. Hỏi các chữ số hiển thị trên mặt cân thay
đổi như thế nào?

1.6. Lực quán tính 46,61
25
● Số chỉ của cân = N/g

● Chọn hqc – Thang máy  hqc phi quán tính  xuất
hiện lực quán tính tác dụng lên người.
N  P  Fqt  ma  0
a0 N
● TH1: Thang máy chuyển động
nhanh dần đều: m
N  P  Fqt  0 Fqt P
 N  P  Fqt  mg  ma0
1.6. Lực quán tính 46,61
26
● TH2: Thang máy chuyển động đều  a0=0
N P0 N  P
● TH3: Thang máy chuyển động
chậm dần đều: a0
N Fqt
N  P  Fqt  0 m
 N  P  Fqt  mg  ma0 P

2. Các định luật bảo toàn
27
1. Công và công suất

2. Định lý về động năng
3. Định lý về thế năng
4. Định luật bảo toàn năng lượng
5. Động lượng – Định luật bảo toàn động lượng

2.1. Công và công suất
28
● Công cơ học là phương thức giúp hệ trao đổi năng lượng
với môi trường xung quanh thông qua tác dụng lực.
● Công của lực không đổi trong dịch F
chuyển thẳng:
   N
A  F. r  F.r. cos  M 
r
 Nếu α là góc nhọn → A > 0:
 Nếu α là góc tù → A < 0:
• Vật nhận năng lượng .
• Vật mất năng lượng .
• Vật tăng tốc
• Vật giảm tốc
 Nếu α = 900 → A =0.
29
● Trên đường cong bất kỳ:

 Công vi phân: N
 
dA  F.d r  F.dr. cos 
dr – vectơ dịch chuyển
M
 Công toàn phần trên đoạn đường MN:
N   N
N
A MN   dA   F.d r   F.dr. cos 
M M M

30
● Công suất – công thực hiện trên một đơn vị thời gian.
 
dA F.d r  
P   F.v
dt dt
● Đơn vị: [P] = W (watt)

31
Ví dụ 1: Tính công của lực đàn hồi khi kéo một lò xo

dãn 20 cm, biết rằng muốn lò xo dãn 1cm thì phải
tác dụng lên nó một lực kéo bằng 30N.
Độ lớn lực đàn hồi:
F 30
F  kx  k   2
 3000  N / m 
x1 1.10
dA  Fdx  kxdx 0,2 2 0,2
kx
 A   dA  k  xdx    60  J 
0
2 0
A<0: Vật thực hiện công cản.
32
Ví dụ 2: Một ô-tô khối lượng 1 tấn chạy trên đoạn

đường thẳngvới vận tốc không đổi 36km/h. Hệ số
ma sát giữa bánh xe và mặt đường là 0,07. Tìm
 v
công suất của động cơ ô-tô? N
 Theo định luật 2 Newton: Fms F
 F  Fms  ma  0 
  F  Fms  kN  kmg P
 N  P  mg
 Công suất lực kéo:
P  Fv  Fv  kmgv  0, 07.103.10.10  7  kW 
2.2. Định lý về động năng
33
● Động năng – năng lượng của mv 2

K
chuyển động. 2
● Xét sự dịch chuyển chất điểm m từ M đến N:
N N N N
dv.dr
A MN   dA   F.dr   madr   m
M M M M
dt
N 2 2
  mvdv  mv  mv N M  K N  K M  K
M 2 2
34
K  A nl
→ Định lý về động năng: “ Độ biến thiên động năng

của một chất điểm trong một chuyển dời bằng tổng
công của ngoại lực tác dụng lên chất điểm trong quá
trình chuyển dời đó”.

35
Ví dụ: Một ô-tô khối lượng 20 tấn đang chạy trên

đoạn đường thẳng với vận tốc không đổi thì buộc
phải phanh gấp. Ô-tô dừng lại sau khi trượt thêm
45m. Lực hãm của phanh xe bằng 10800N. Hệ số
ma sát giữa bánh xe và mặt đường là 0,2. Tìm:
a) Công cản tác dụng lên ô-tô?
b) Vận tốc của ô-tô trước khi hãm phanh?

36
 v
a) Theo định luật 2 Newton: N
Fms  kN  kmg Fms
Fc  Fms  Fh Fh 
P
Ac  Fc S  ( Fms  Fh ) S  2, 26.10  J 
6
b) Theo định lý về động năng:
mv02 2 Ac
Ac  K  0   v0   15  m / s 
2 m
2.3. Định lý về thế năng
37
● Lực thế (lực bảo toàn) – là lực mà công của nó không

phụ thuộc vào quỹ đạo.
• Ví dụ: trọng lực, lực đàn hồi.
● Công của lực thế trên đường đi khép kín bằng 0.
● Thế năng – năng lượng của lực thế.
● Trường thế – môi trường của lực thế.

38
● Mối liên hệ giữa thế năng và lực thế:
  U  U  U   dU
Ft  gradU   i j k    
 x y z  dr
→ YNVL: “Chiều của lực thế là chiều giảm nhanh nhất

của thế năng”.
  2 2 

dU  Ft d r   dU    Ft d r  U  A t
1 1
 U  A t → Định lý về thế năng: “ Độ giảm

thế năng bằng công của lực thế”.
39
Ví dụ: Xác định thế năng của trường hấp dẫn?

Mm
dU  Fhp dr  Fhd dr Fhp  G 2
1 r
dr Mm
U   dU  GMm  2  G C Fhd 2 dr
r r
• Thế năng phụ thuộc vào C → phụ thuộc vào việc chọn
gốc thế năng.
• Nếu chọn gốc thế năng ở vô cùng:
Mm Mm
U   G C 0  C  0  U hd  G
 r
2.4. Định luật bảo toàn năng lượng
40
● Cơ năng – năng lượng của chuyển động cơ

EKU
● E  K  U  A nl  A t  Aft  A ms  Ac
→ Định luật bảo toàn năng lượng: “ Độ biến thiên
cơ năng bằng công của lực phi thế (công của lực ma
sát và lực cản)”.
● Trong trường thế (không có lực phi thế):
E  0  E  const
→ Định luật bảo toàn cơ năng: “Trong trường thế,
cơ năng là đại lượng bảo toàn”.
41
Ví dụ: Một xe chuyển động từ độ cao h xuống chân

mặt phẳng nghiêng không vận tốc ban đầu như hình
vẽ. Xác định hệ số ma sát trên đoạn đường DC và
CB biết 2 hệ số này là như nhau?
D
h
A C B
l s
42
 Chọn gốc thế năng ở mặt đất (ở điểm A, B, C)
 Đl bảo toàn NL trên DB: D Fms1

EB  ED  Ams  Ams1  Ams 2
h Fms 2
ED  K D  U D  0  mgh
A C B
EB  K B  U B  0  0  0 l s
Ams1   Fms1.CD  kmg cos  .CD  kmgl
Ams 2   Fms 2 .CB  kmgS  Suy ra: k  h /  s  l 

2.4. Định luật bảo toàn năng lượng 10,59,62,86
43
86/85: Một vật khối lượng m

trượt không ma sát từ đỉnh S của R
một nửa mặt cầu bán kính R = 90
cm và rơi xuống mặt phẳng
ngang. Hãy xác định độ cao h1 của
điểm M trên mặt cầu tại đó vật rời
khỏi mặt cầu ?
Giải: Vật rời khỏi mặt cầu → N=0

Tìm N?
Gọi B là vị trí vật rơi khỏi mặt cầu.
44
 Pt định luật 2 Newton theo B N

C
phương hướng tâm: h1
P cos   N  man α α
2
v R P
N  0  P cos   m
R O
 v  gR cos 
2
 Chọn gốc thế năng ở B
 Đl bảo toàn cơ năng trên BC:
1 2
0  mv  mgh1  v  2 gh1
2
2
45
 Suy ra: B N
C
h1
gR cos   2 gh1
α α
R  h1 R P
R  2h1
R O
1
 h1  R
3

2.5. Định luật bảo toàn động lượng
46

● Động lượng của chất điểm m chuyển động với vận tốcv
 
p  mv
● Lấy vi phân 2 vế theo thời gian:
 
dp dv  
m  ma  F
dt dt 
  p2

t2
 
t2

 dp  Fdt   dp   Fdt  p   Fdt

p1  t1 t1
“Xung lượng của lựcF trong khoảng thời gian từ t1
đến t2 bằng độ biến thiên động lượng trong khoảng
thời gian đó”
47
 
● Ta có: dp  Fdt
  
 Nếu vật cô lập: F  0  dp  0  p  const
→ Định luật bảo toàn động lượng: “Động lượng của
một vật cô lập là đại lượng bảo toàn”.
 Nếu Fx  0  dp x  0  p x  const
→ “Nếu lực tác dụng lên vật theo một phương nào đó
triệt tiêu thì động lượng theo phương đó bảo toàn”.

48
Ví dụ: Một khẩu pháo khối lượng 500kg bắn theo phương
ngang. Viên đạn có khối lượng 5kg và có vận tốc đầu nóng
400m/s. Sau khi bắn khẩu sung giật lùi 45cm. Xác định lực
hãm trung bình tác dụng lên khẩu pháo?
 Theo định luật bảo toàn động lượng:
m 5
mv  MV  (M  m)0  0  V   v   400  4  m / s 
M 500
 Theo định lý về động năng đối với khẩu pháo:
MV 2
K  Ac  0    Fc S
2
MV 2 500.42
 Fc    8,89.103  N 
2S 2.0, 45

Chương 2 - Động Lực Học Chất Điểm

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 2 - Động Lực Học Chất Điểm

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương II: Động lực học chất điểm

 Lực: nguyên nhân làm thay đổi chuyển động.

1. Các đluật Newtơn

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

• “Một chất điểm cô lập sẽ bảo

• Khối lượng là đại lượng đặc trưng cho quán tính

• Đơn vị lực: N (Newtơn)

• “Nếuvật 1 tác dụng lên vật 

• Chiều luôn hướng thẳng 

e) Lực đàn hồi 

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

1. Một vật khối lượng m được 

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

a) F=12N: F  Fmsn max  a  0  Fms  F  12 N

b) F=24N: F  Fmsn max  a  0

4. Cho hệ ròng rọc như hình

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

5. Cho hệ như hình vẽ. Nếu đẩy 

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

6. Một quả cầu khối lượng 200g được treo ở đầu

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

6.  Chiếu lên phương hướng tâm:

● Hqc phi quán tính – là hqc chuyển động có gia tốc so

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

● Gọi: K – hqc quán tính;

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

m – khối lượng của vật

● Ví dụ: Trong một thang máy đi lên theo phương thẳng

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

● Số chỉ của cân = N/g

● TH2: Thang máy chuyển động đều  a0=0

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

1. Công và công suất

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

● Trên đường cong bất kỳ:

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

● Đơn vị: [P] = W (watt)

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

Ví dụ 1: Tính công của lực đàn hồi khi kéo một lò xo

Ví dụ 2: Một ô-tô khối lượng 1 tấn chạy trên đoạn

● Động năng – năng lượng của mv 2

→ Định lý về động năng: “ Độ biến thiên động năng

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

Ví dụ: Một ô-tô khối lượng 20 tấn đang chạy trên

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

b) Theo định lý về động năng:

● Lực thế (lực bảo toàn) – là lực mà công của nó không

• Ví dụ: trọng lực, lực đàn hồi.

● Công của lực thế trên đường đi khép kín bằng 0.

● Thế năng – năng lượng của lực thế.

● Trường thế – môi trường của lực thế.

Phan Ngọc Khương Cát Vật lý 1

→ YNVL: “Chiều của lực thế là chiều giảm nhanh nhất

 U  A t → Định lý về thế năng: “ Độ giảm

Ví dụ: Xác định thế năng của trường hấp dẫn?

● Cơ năng – năng lượng của chuyển động cơ

Ví dụ: Một xe chuyển động từ độ cao h xuống chân

 Chọn gốc thế năng ở mặt đất (ở điểm A, B, C)

 Đl bảo toàn NL trên DB: D Fms1

Ams 2   Fms 2 .CB  kmgS  Suy ra: k  h /  s  l 

86/85: Một vật khối lượng m