რეზონანსი

რეზონანსი (ფრანგ. Résonance; ინგლ. resono —

ვეხმაურები) — მოვლენა, რომლის დროსაც გარე ძალის
სიხშირე ω უახლოვდება თავისუფალ სიხშირე ω0-ს და
ხდება იძულებითი რხევის ამპლიტუდის მკვეთრი ზრდა. არსებობს რეზონანსის რამდენიმე
სახე: მექანიკური და აკუსტიკური, ელექტრული, ოპტიკური, ორბიტალური, ატუმური,
ნაწილაკური და მოლეკულური.

ტერმინი "რეზონანსი" (ლათინური რეზონანსი "(ლათინური რეზონანსი", ECHO- სგან

მოდის აკუსტიკა, განსაკუთრებით მუსიკალური ინსტრუმენტებში, მაგალითად, როდესაც
სიმები იწყებს ფეხბურთელს პირდაპირ ზეგავლენის გარეშე.

რეზონანსის დროს ტვირთის რხევის ამპლიტუდა xm ბევრად აღემატება ზამბარის

თავისუფალი ბოლოს გარე ზემოქმედებით გამოწვეული რხევის ამპლიტიდა ym–ს. ხახუნია
არ არსებობისას იძულებითი რხევის ამპლიტუდა რეზონანსის შემთხვევაში შეუზღუდავად
უნდა იზრდებოდეს. რეალურ პირობებში დამყარებული იძულებითი რხევის ამპლიტუდა
განისაზრვრება პირობით: გარე ძალის მუშაობა რხევის პერიოდის განმავლობაში ტოლი
უნდა იყოს იგივე დროში ხახუნით გამოწვეული მექანიკური ენერგიის კარგვისა. რეზონანსის
დროს,რაც ნაკლებია ხახუნი (ე.ი. რაც მეტია მერხევი სისტემის ვარგისიანობა Q), მით მეტია
იძულებითი რხევის ამპლიტუდა.

რეზონანსის კონცეფციის (რეაგირების) კონცეფციის განსაზღვრა ფიზიკაში

სპეციალურ ტექნიკოსებზეა დაწესებული, რომელსაც აქვს სტატისტიკის გრაფიკები, ხშირად
ეს ფენომენი გვხვდება. დღემდე, რეზონანსი არის სიხშირე-შერჩევითი რეაქცია, სადაც
ვიბრაციის სისტემა ან გარე ძალების მკვეთრი ზრდა სხვა სისტემას აძლიერებს გარკვეულ
სიხშირეებს.

როგორ მოქმედებს რეზონანსის პრინციპი ბგერასა და სინათლის ტალღებზე? რა არის

ობიექტების ვიბრაციები და რეზონანსული სიხშირეები? რეზონანსის რა ყოველდღიური
მაგალითები შეიძლება მოიძებნოს ცხოვრებაში? როგორ გავტეხოთ ჭიქა თქვენი ხმით? თუ
კარგად დააკვირდებით, ყველგან ნახავთ რეზონანსის მაგალითებს. აქ არის მხოლოდ
ზოგიერთი მათგანი სასარგებლო, ზოგი კი მავნე.
როდესაც ხმის ტალღები მინაზე ვრცელდება, ის შეიძლება დაიმსხვრას კიდეც.
სინათლის ტალღები ასევე განსაკუთრებული გზით ურთიერთქმედებენ მათ გარშემო
არსებულ ობიექტებთან. ხმის და სინათლის ტალღების ქცევა განმარტავს, თუ რატომ ესმით
ადამიანები მუსიკალური ინსტრუმენტები და განასხვავებენ ფერებს. ტალღის ფორმის
ამპლიტუდის ცვლილებები გამოწვეულია მნიშვნელოვანი პრინციპით, რომელსაც ეწოდება
რეზონანსი. ვიბრაციები არის ბგერისა და სინათლის გადაცემაზე გავლენის მაგალითი.

ხმის ტალღები წარმოიქმნება მყარი, სითხეები და აირები მექანიკური

ვიბრაციებისგან. სინათლის ტალღები დამუხტული ნაწილაკების ვიბრაციიდან მოდის.
ობიექტებს, დამუხტულ ნაწილაკებს და მექანიკურ სისტემებს ჩვეულებრივ აქვთ
სპეციფიკური სიხშირე, რომლითაც ისინი მიდრეკილნი არიან ვიბრაციისკენ. ამას ეწოდება
მათი რეზონანსული სიხშირე ან მათი ბუნებრივი სიხშირე. ზოგიერთ ობიექტს აქვს ორი ან
მეტი რეზონანსული სიხშირე. რეზონანსის მაგალითი: როცა მოძრაობთ დაბურულ გზაზე და
თქვენი მანქანა იწყებს ზევით-ქვევით ხტუნვას - ეს არის მაგალითი იმისა, თუ როგორ
ვიბრირებს თქვენი მანქანა რეზონანსული სიხშირით, უფრო სწორად ამორტიზატორების
რეზონანსული სიხშირით. თქვენ შეიძლება შეამჩნიოთ, რომ როდესაც ავტობუსში
მგზავრობთ, გადახტომის მაჩვენებელი ოდნავ ნელია. ეს იმის გამო ხდება, რომ საბურავების
დემპერებს აქვთ დაბალი რეზონანსული სიხშირე. როდესაც ბგერა ან სინათლის ტალღა
ხვდება ობიექტს, ის უკვე ვიბრირებს გარკვეული სიხშირით. თუ ეს სიხშირე ემთხვევა
ობიექტის რეზონანსულ სიხშირეს, ეს გამოიწვევს იმ ფაქტს, რომ თქვენ მიიღებთ რეზონანსს.
ეს ხდება მაშინ, როდესაც ობიექტის ვიბრაციის ამპლიტუდა იზრდება სხვა ობიექტის
შესაბამისი ვიბრაციების გამო. ძნელი წარმოსადგენია ეს კავშირი მაგალითის გარეშე.
რეზონანსი და სინათლის ტალღები აიღეთ, მაგალითად, ტიპიური სინათლის ტალღა (ეს
არის თეთრი სინათლის ნაკადი, რომელიც მოდის მზიდან) და გაუგზავნეთ ბნელ ობიექტს,
დაე ეს იყოს შავი გველი. ქვეწარმავლის კანში მოლეკულებს აქვთ რეზონანსული
სიხშირეების ნაკრები. ანუ ატომებში ელექტრონები გარკვეულ სიხშირეზე ვიბრაციისკენ
მიდრეკილნი არიან. მზიდან ჩამომავალი შუქი არის თეთრი სინათლე, რომელსაც აქვს
მრავალსიხშირული სიხშირე.

ეს მოიცავს წითელს და მწვანეს, ლურჯ და ყვითელს, ნარინჯისფერს და მეწამულს.

თითოეული ეს სიხშირე გავლენას ახდენს გველის კანზე. და ყოველი სიხშირე სხვა
ელექტრონს ვიბრირებს. ყვითელი სიხშირე ეხმიანება ელექტრონებს, რომელთა
რეზონანსული სიხშირე ყვითელია. ცისფერი სიხშირე ეხმიანება ელექტრონებს, რომელთა
რეზონანსული სიხშირე ლურჯია. ამრიგად, გველის კანი მთლიანობაში რეზონირებს მზის
შუქზე. გველი შავი ჩანს, რადგან მისი კანი შთანთქავს მზის სინათლის ყველა სიხშირეს.

როდესაც სინათლის
ტალღები
რეზონანსდება
ობიექტთან, ისინი
იწვევენ ელექტრონების
ვიბრაციას დიდი
ამპლიტუდებით.
სინათლის ენერგია
შეიწოვება ობიექტის
მიერ და ადამიანის
თვალი ვერ ამჩნევს, რომ შუქი უკან ბრუნდება.
საგანი გამოიყურება შავი. რა მოხდება, თუ ობიექტი არ შთანთქავს მზის შუქს? რა მოხდება,
თუ მისი არცერთი ელექტრონი არ რეზონანსდება სინათლის სიხშირეებთან? თუ არ არის
რეზონანსი, მაშინ მიიღებთ გადაცემას, სინათლის ტალღების გადაცემას ობიექტის
მეშვეობით. მინა გამჭვირვალე ჩანს, რადგან ის არ შთანთქავს მზის შუქს. სინათლე კვლავ
ვიბრირებს ელექტრონებს. მაგრამ რადგან ის არ შეესაბამება ელექტრონების რეზონანსულ
სიხშირეს, ვიბრაციები ძალიან მცირეა და ატომიდან ატომში გადადის მთელ ობიექტზე.
ობიექტს რეზონანსის გარეშე ექნება ნულოვანი შთანთქმა და 100% გადაცემა, როგორიცაა
მინა ან წყალი.

მუსიკა და ხმის ტალღების რეზონანსი

ხმის რეზონანსი მუშაობს ისევე, როგორც სინათლისთვის. როდესაც ერთი ობიექტი
ვიბრირებს მეორე ობიექტის სიხშირეზე, მაშინ პირველი იწვევს მეორეს ვიბრაციას მაღალი
ამპლიტუდით. ეს ქმნის აკუსტიკური რეზონანსს. ამის მაგალითია რომელიმე მუსიკალურ
ინსტრუმენტზე დაკვრა. აკუსტიკური რეზონანსი პასუხისმგებელია საყვირის, ფლეიტის,
ტრომბონის და მრავალი სხვა ინსტრუმენტის მიერ წარმოებულ მუსიკაზე. როგორ მუშაობს
ეს საოცარი ფენომენი? არსებობს რეზონანსის მაგალითი, რომელსაც აქვს დადებითი ეფექტი.
საკათედრო ტაძარში სეირნობისას, სადაც ორგანული მუსიკა უკრავს, შეამჩნევთ, რომ მთელი
კედელი სავსეა ყველა ზომის უზარმაზარი მილებით. ზოგიერთი მათგანი ძალიან მოკლეა,
ზოგი კი ჭერამდე ადის. რისთვის არის ყველა მილები? როცა მშვენიერი მუსიკა დაკვრას
იწყებს, მიხვდები, რომ ხმა საყვირებიდან მოდის, ის ძალიან ხმამაღალია და თითქოს მთელ
ტაძარს ავსებს. როგორ შეიძლება ასეთი მილები ასე ხმამაღლა ჟღერდეს? აკუსტიკური
რეზონანსი არის ყველაფერში დამნაშავე და ის არ არის ერთადერთი ინსტრუმენტი,
რომელიც იყენებს ამ გასაოცარ ფენომენს.

ხმის ტალღების შექმნა

 იმის გასაგებად, თუ რა ხდება, ჯერ ცოტა
უნდა იცოდეთ, თუ როგორ მოძრაობს ხმა ჰაერში.
ხმის ტალღები იქმნება, როდესაც რაღაც ვიბრირებს
ჰაერის მოლეკულებს. ეს ვიბრაცია შემდეგ ტალღის
მსგავსად მოძრაობს გარედან ყველა
მიმართულებით. როდესაც ტალღა მოძრაობს
ჰაერში, არის ადგილები, სადაც მოლეკულები
იკუმშება ერთმანეთთან და ადგილები, სადაც
მოლეკულები უფრო შორს იჭიმება. მანძილი
თანმიმდევრულ შეკუმშვას ან გაფართოებას შორის
ცნობილია, როგორც ტალღის სიგრძე. სიხშირე
იზომება ჰერცის ერთეულებში (Hz) და ერთი ჰერცი
შეესაბამება ერთი ტალღის შეკუმშვის სიჩქარეს წამში. ადამიანებს შეუძლიათ ხმის ტალღების
ამოცნობა 20-დან 20000 ჰც-მდე სიხშირით! თუმცა, ისინი ყველა ერთნაირად არ ჟღერს.
ზოგიერთი ხმები მაღალი და მღელვარეა, ზოგი კი დაბალი და ღრმა. რაც რეალურად გესმით
არის განსხვავება სიხშირეში. მაშ, როგორ უკავშირდება სიხშირე ტალღის სიგრძეს? ხმის
სიჩქარე ოდნავ იცვლება ჰაერის ტემპერატურაზე, მაგრამ ჩვეულებრივ არის დაახლოებით
343 მ/წმ. ვინაიდან ყველა ხმის ტალღა მოძრაობს ერთი და იგივე სიჩქარით, სიხშირე
მცირდება ტალღის სიგრძის ზრდასთან ერთად და გაიზრდება ტალღის სიგრძის კლებასთან
ერთად.

მავნე რეზონანსი: მაგალითები

 ადამიანები ხშირად ხიდის მშენებლობას და
უსაფრთხოებას ცალსახად თვლიან. თუმცა,
ხანდახან ხდება კატასტროფები, რაც აიძულებს
შეცვალო შენი თვალსაზრისი. 1940 წლის 1 ივლისს
ვაშინგტონში გაიხსნა ტაკომა-ვიწრო ხიდი. ეს იყო
დაკიდული ხიდი, სიდიდით მესამე თავის დროზე
მსოფლიოში. მშენებლობის დროს ხიდმა მოიპოვა
მეტსახელი "Gertie's Galloping" იმის გამო, რომ ის
რხევა და ქარში იხრება. ამ ტალღოვანმა ვიბრაციამ
საბოლოოდ გამოიწვია მისი კოლაფსი. ხიდი 1940
წლის 7 ნოემბერს დაინგრა ქარიშხლის დროს, მისი
ექსპლუატაციიდან მხოლოდ ოთხი თვის შემდეგ.
სანამ გაიგებთ რეზონანსული სიხშირის შესახებ და როგორ უკავშირდება ის ტაკომა-ვიწრო
ხიდის კატასტროფას, ჯერ უნდა გაიგოთ რაღაც, რასაც ჰარმონიული მოძრაობა ჰქვია.

როდესაც თქვენ გაქვთ ობიექტი პერიოდულად ვიბრირებს წინ და უკან, ჩვენ ვამბობთ, რომ
ის განიცდის ჰარმონიულ მოძრაობას. რეზონანსის ერთ-ერთი შესანიშნავი მაგალითი,
რომელიც ავლენს ჰარმონიულ მოძრაობას, არის თავისუფალი დასაკიდი ზამბარა მასზე
მიმაგრებული მასით. მასა იწვევს ზამბარის გაჭიმვას ქვევით, სანამ ზამბარა საბოლოოდ არ
შეკუმშდება და დაუბრუნდება პირვანდელ ფორმას. ეს პროცესი კვლავ მეორდება და ჩვენ
ვამბობთ, რომ გაზაფხული ჰარმონიულ მოძრაობაშია. თუ უყურებთ ვიდეოს ტაკომა-ვიწრო
ხიდიდან, ნახავთ, რომ ის ყოყმანობდა, სანამ ჩამოინგრა. იგი გადიოდა ჰარმონიულ
მოძრაობას, როგორც ზამბარა მასზე მიმაგრებული მასით.

რეზონანსი და სვინგი
თუ მეგობარს საქანელაზე ერთხელ დააყენებთ,
ის რამდენჯერმე ირხევა და ცოტა ხნის შემდეგ
გაჩერდება. ამ სიხშირეს, როდესაც ვიბრაცია
სპონტანურად ირხევა, ბუნებრივი სიხშირე
ეწოდება. თუ სტიმულს აძლევთ ყოველ ჯერზე,
როცა თქვენი მეგობარი თქვენთან დაბრუნდება,
ის უფრო და უფრო მაღლა იწევს. თქვენ
დააჭერთ ბუნებრივი სიხშირის მსგავსი
სიხშირით და იზრდება რხევების ამპლიტუდა.
ამ ქცევას რეზონანსი ჰქვია.