ICS 91.100.

15 TÜRK STANDARDI TS 9582

EN 933-3/Nisan 1999

ÖNSÖZ
− Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN 933-3 (1997) standardõ esas alõnarak, TSE Maden
Hazõrlõk Grubu’nca TS 9582’nin revizyonu olarak hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulu’nun 12 Nisan
1999 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

− Bu standardõn daha önce yayõmlanmõş bulunan baskõlarõ geçersizdir.

ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 9582
EN 933-3/Nisan 1999

İÇİNDEKİLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - TARİFLER............................................................................................................. 1
4 - PRENSİP............................................................................................................... 2
5 - CİHAZLAR ............................................................................................................ 2
6 - DENEY KISMININ HAZIRLANMASI..................................................................... 2
7 - İŞLEM ................................................................................................................... 3
7.1 - DENEY ELEKLERİYLE ELEME ............................................................................... 3
7.2 - ÇUBUKLU ELEKLERLE ELEME ............................................................................... 3
8 - HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ ............................................. 4
9 - DENEY RAPORU ................................................................................................. 4
9.1 - ZORUNLU BİLGİLER ................................................................................................ 4
9.2 - İHTİYARÎ BİLGİLER .................................................................................................. 4
EK A........................................................................................................................... 5
EK B........................................................................................................................... 6
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 9582
EN 933-3/Nisan 1999

AGREGALARIN GEOMETRİK ÖZELLİKLERİ İÇİN DENEYLER

BÖLÜM 3: TANE ŞEKLİ TAYİNİ - YASSILIK ENDEKSİ

1 - KAPSAM
Bu standard, agregalarõn yassõlõk endeksinin tayini metodunu kapsar ve hafif agregalar da dahil olmak
üzere doğal veya yapay orijinli agregalara uygulanõr.

Bu standardda belirtilen deney metodu, tane büyüklüğü 4 mm den küçük veya 80 mm den büyük
olanlara uygulanmaz.

TSE Notu - Bu standard beton agregalarõna uygulanmaz.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar
metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda
daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ
şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standardõn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardõn en son
baskõsõ kullanõlõr.

EN, ISO, IEC vb. Adõ TS No Adõ

No (İngilizce)
EN 932-2 Tests for general properties of
aggregates
Part 2 : Methods for reducing
laboratory samples
prEN 932-5 Tests for general properties of
aggregates
Part 5 : Common equipment and
calibration
EN 933-1 Tests for geometrical properties
of agregates -
Part 1 : Determination of particle
size distribution-Granulometric
analysis (Sieving methods)
EN 933-2 Tests for geometrical properties
of aggregates
Part 2 : Determination of particle
size distribution-Test
sieves(Nominal size of apertures)
(Türkçe)
TS EN 932-2 Agregalarõn Genel Özellikleri
İçin Deneyler - Bölüm 2:
Lâboratuvar Numunelerinin
Azaltõlmasõ Metodu
TS prEN 932-5 Agregalarõn Genel Özellikleri
İçin Deneyler - Bölüm 5: Genel
Cihazlar ve Kalibrasyon
TS 3530 Agregalarõn Geometrik
EN 933-1 Özellikleri İçin Deneyler
Kõsõm 1: Tane Büyüklüğü
Dağõlõmõ Tayini -
Granülometrik Analiz (Eleme
Metodu)
TS EN 933-2 Agregalarõn Geometrik
Özellikleri İçin Deneyler
Kõsõm 2: Tane Boyutu Dağõlõmõ
Tayini - Deney Elekleri, Elek
Göz Açõklõklarõnõn Anma
Büyüklükleri

3 - TARİFLER
Bu standardõn amacõ açõsõndan aşağõdaki tarifler geçerlidir.

3.1 - Tane büyüklüğü fraksiyonu (Tane sõnõfõ): Seçilmiş iki deney eleğinin büyüğünden geçen ve
küçüğünde kalan agrega fraksiyonudur.

NOT -Alt sõnõr sõfõr olabilir.

3.2 - Deney kõsmõ: Bir tek deneyde tamamõ kullanõlan numunedir.

3.3 - Sabit kütle: En az 1 saatlik aralõklarla kurutmadan sonra birbirini takip eden tartõmlarda,
kütlenin
% 0,1' den daha fazla değişmediği değeridir.

1
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 9582
EN 933-3/Nisan 1999

NOT - Deney kõsmõ bir etüvde (Madde 5.4) önceden belirlenmiş bir süre (110±5)°C'da
kurutulduğunda, genellikle, sabit kütleye erişilebilir lâboratuvarlar, numunelerin özel tip ve
büyüklükleri için gerekli zamanõ, etüvün mevcut kapasitesine bağlõ olarak tayin edebilirler.

4 - PRENSİP
Deney iki eleme işleminden oluşmaktadõr. Deney elekleri ile ilk elemede numune Çizelge 1'de verilen
tane büyüklüğü fraksiyonlarõna di /Di ayrõlõr. Her tane büyüklüğü fraksiyonu di/Di, çubuklar arasõ
açõklõğõ Di/2 olan paralel çubuklu eleklerden elenir.

Toplam yassõlõk endeksi, çubuklu eleğin arasõndan geçen tanelerin toplam kütlesi deneye tâbi tutulan
tanelerin toplam kuru kütlesinin %’si olarak hesaplanõr.

İstendiğinde her bir tane büyüklüğü fraksiyonunun di/Di, yassõlõk endeksi, ait olduğu çubuklu elekten
geçen tanelerin kütlesinden hesaplanõr ve bu tane büyüklüğü fraksiyonunun kütlece %’si olarak ifade
edilir.

5 - CİHAZLAR
Bütün cihazlar TS prEN 932-5'deki genel özellikleri sağlamalõdõr.

5.1 - Aşağõdaki göz açõklõklarõna sahip TS EN 933-2 'e uygun kare göz açõklõklõ deney elekleri;
80-63-50-40-31,5-25-20-16-12.5-10-8-6.3 -5 ve 4 mm’dir.

5.2 - Şekil 1'e uygun ve Çizelge 1'de verilen toleranslara sahip paralel silindirik çubuklu elekler;
Çubuklar arasõ açõklõğõnõn toleranslarõ, toplam açõklõk boyunca aynõ olmalõdõr.

ÇİZELGE 1 - Silindirik Çubuklu elekler

di/Di Tane büyüklüğü Silindirik çubuklu eleklerde

fraksiyonu çubuklar arasõ açõklõk
(mm) (mm)
63 / 80 40±0,3
50 / 63 31,5±0,3
40 / 50 25±0,2
31,5 / 40 20±0,2
25 / 31,5 16±0,2
20 / 25 12,5±0,2
16 / 20 10±0,1
12,5 / 16 8±0,1
10 / 12,5 6,3±0,1
8 / 10 5±0,1
6,3 / 8 4±0,1
5 / 6,3 3,15±0,1
4/5 2,5±0,1

5.3 - Terazi, deney kõsmõnõn kütlesini, %± 0,1 doğrulukla belirleyebilen

5.4 - Hava dolaşõmlõ etüv, sõcaklõğõ (110 ± 5)°C’de tutulabilen, termostatlõ veya agregalarõn tane
büyüklüklerinde değişikliklere neden olmadan kurutmaya imkân sağlayan, uygun bir cihaz.

6 - DENEY KISMININ HAZIRLANMASI

Numuneler TS EN 932-1’e uygun olarak alõnmalõ ve azaltõlmalõdõr.

NOT - Deney kõsmõnin kütlesi en büyük bileşenlerinin boyut ve yüzdesine bağlõdõr.

Deney kõsmõnõn kütlesi TS 3530 EN 933-1 Çizelge 1'e uygun olmalõdõr.

2
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 9582
EN 933-3/Nisan 1999

Deney kõsmõ (110±5)°C’da sabit kütleye gelinceye kadar kurutulur, soğutulur, tartõlõr ve kütlesi M0
olarak kayõt edilir.

7 - İŞLEM
7.1 - DENEY ELEKLERİYLE ELEME
Deney kõsmõ Madde 5.1'de belirtilen elekler kullanõlarak TS 3530 EN 933-1’e uygun olarak elenir.

4 mm'lik elekten geçen ve 80 mm'lik elekte kalan taneler tartõlõr ve işlem dõşõ bõrakõlõr.

1
) Çubuklar arasõ açõklõğa bağlõ olarak normal çap aralõğõ 5 mm- 15 mm dir.

ŞEKİL 1 - Çubuk Elekler

4 mm ve 80 mm arasõndaki her tane büyüklüğü fraksiyonu di /Di deki bütün taneler tartõlõr ve ayrõ ayrõ
muhafaza edilir.

7.2 - ÇUBUKLU ELEKLERLE ELEME

Madde 7.1’e uygun olarak elde edilen her tane büyüklüğü fraksiyonu di/Di Çizelge 1’de verilen uygun
çubuklu elekten elenir. Bu eleme işlemi elle gerçekleştirilmeli ve elek üzerinde kalan malzemenin

3
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 9582
EN 933-3/Nisan 1999

kütlesi
1 dakikalõk eleme işlemi sonrasõnda % 1'den daha fazla değişmiyorsa işlem tamamlanmõş olarak
kabul edilmelidir.

Çubuklu elekten geçen her tane büyüklüğü fraksiyonundaki malzeme tartõlõr.

8 - HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ

Sonuçlar ( Ek A’da örneği verilen) deney formlarõna kayõt edilmelidir. Bütün di/Di tane büyüklüğü
fraksiyonu kütleleri toplamõ hesaplanõr ve M1 olarak kaydedilir.

Çubuklar arasõ açõklõğõ Di/2 olan elekten geçen di/Di tane büyüklüğü fraksiyonlarõnõn herbirindeki
tanelerin kütlelerinin toplamõ hesaplanõr ve M2 olarak kaydedilir.

Toplam yassõlõk endeksi FI aşağõdaki eşitlikle hesaplanõr:

M
FΙ = 2 x 100
M1
Burada;
M1 : Her tane büyüklüğü fraksiyonundaki tanelerin toplam kütlesi, g
M2 : Her tane büyüklüğü fraksiyonunun çubuklar arasõ açõklõğõ Di/2 olan çubuklu eleklerden geçen
tanelerinin toplam kütlesi, g

Toplam yassõlõk endeksi (FI), en yakõn tam sayõya yuvarlatõlarak kayõt edilir.

Her tane büyüklüğü fraksiyonunun yassõlõk endeksi (Fii ), istendiğinde, aşağõdaki eşitlikten
hesaplanõr:

mi
Fii = x 100
Ri

Burada;
Ri : Her bir di/Di tane büyüklüğü fraksiyonunun kütlesi , g
mi : Her tane büyüklüğü fraksiyonunun çubuklar arasõ açõklõğõ Di/2 olan çubuklu eleklerden geçen
tanelerinin toplam kütlesi, g

Şayet Ri kütlelerinin toplamõ ile işlem dõşõ bõrakõlan tane büyüklüğü fraksiyonlarõnõn kütlelerinin
toplamõ(Madde 7.1) Mo kütlesinden %1'den fazla farklõ ise (Madde 6) diğer deney kõsmõ kullanõlarak
deney tekrarlanmalõdõr.

9 - DENEY RAPORU
9.1 - ZORUNLU BİLGİLER
Deney raporu, aşağõdaki bilgileri ihtiva etmelidir:
a) Bu standarda atõf,
b) Numunenin tanõmõ,
c) Lâboratuvarõn adõ,
d) Deneye kõsmõnõn kütlesi,
e) En yakõn tam sayõya yuvarlanmõş olarak toplam yassõlõk endeksi FI,
f) Numunenin kabul tarihi.

9.2 - İHTİYARÎ BİLGİLER

Deney raporu, aşağõdaki bilgileri ihtiva edebilir:
a) Numune kaynağõnõn yeri ve adõ,
b) Malzemenin ve numune alma işleminin tanõmlanmasõ
c) En yakõn tam sayõya yuvarlanmõş olarak yassõlõk endeksi FI;
d) Deney kõsmõnõn kütlesi,
e) Varsa numune alma sertifikasõ,
f) Deney tarihi

4
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 9582
EN 933-3/Nisan 1999

EK A
(Bilgi İçin)

YASSILIK ENDEKSİNİN BELİRLENMESİNDE KULLANILACAK ÖRNEK DENEY FORMU

YASSILIK ENDEKSİ Lâboratuvar :

EN 933-3......... Tarih :
Numunenin tanõmõ : Deneyi Yapan :
Deney kõsmõnõn kütlesi M0 = g 80 mm lik elek üzerinde kalan tanelerin kütlesi= g
4 mm lik elek altõna geçen tanelerin kütlesi= + g
İşlem dõşõ bõrakõlan malzemelerin kütlelerinin toplamõ
=g
Deney elekleriyle eleme Silindirik Çubuklu eleklerle eleme
Tane büyüklüğü fraksiyonu di/Di Tane Çubuklu eleklerin Çubuklu Fii
büyüklüğü anma açõklõğõ elekten mi/Rix100
fraksiyonu(Ri geçen
) malzemenin
kütlesi(mi)
di/Di (mm) (g) (mm) (g)
63 / 80 40
50 / 63 31,5
40 / 50 25
31,5 / 40 20
25 / 31,5 16
20 / 25 12,5
16 / 20 10
12,5 / 16 8
10 / 12,5 6,3
8 / 10 5
6,3 / 8 4
5 / 6,3 3,15
4 / 5 2,5

M1 = ∑Ri = M2 = ∑ mi

M2
FI = x 100 =
M1
100x (M0 - ∑Ri +∑(İşlem dõşõ kütlelerin) )/ M0 = < %1

5
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS 9582
EN 933-3/Nisan 1999

EK B
(Bilgi İçin)

KESİNLİK

8 ile 20 arasõndaki toplam yassõlõk endeksi ( FI) için tekrarlanabilirlik (r) ve uyarlõlõk (R) tahminleri
r = 2,8 ve R = 5 olmalõdõr.