Professional Documents
Culture Documents
َي ْعلـ ـ ـ ـ ـ ـ ــو الن َِّب ـ َّـي الْ ُ ْج َتبـ ـ ـ ـ ـ ـ ــى ُم َح َّم ــدا
َو َهـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـذ ِه ُأ ْرج ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــوز ٌَة َكالـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُّـد َر ِر 3
َض َّمـ ْنتُ ه ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا َف َو ِائـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َد الْ ُ َق ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َّـر ِر
اف في َض ْب ِط النُّ ُص ْ
وص ال ُ
َف َو َق َع ْ ِ 7
أَ ْه ـ ِـل ْ َ
احلدي ـ ِـث ُه ـ ْـم َذ ُوو الق ِ
َواع ـ ِـد
ذاك َبـ ــلْ ِمن ُْهـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـم نـ ـأَى َو َي ـ ـ ْبر ُأ ف ــي َ
ذكر بعض العيوب التي
وقع فيها المستشرقون
في تحقيق المخطوطات
َف ُج ـ ُّـل َب ْح ِث ِه ـ ْـم َي ـ ُـدو ُر َع ـ ْـن َهـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َوى 10
السما ْع
ياض في َّ القاضي ِع ٌ
ِ َك َما َح َكى 21
ـاع ِبأَ ْص ـ ِـل شَ ـ ـ ْي ٍخ ِم ْث ـ ُـل ذا ف ــي ِ
اإللْ ـ ْ
َق ِ
ـواعـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُـد ال َّت ْـحقيـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـق ِلل ُْمـن َِّجـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـد 23
وض ـ ُـع الْ َ ْع َه ـ ِـد
ـس التَّ ْح ِقي ـ ِـق ْ َو ُأ ُسـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُ
تعريف تحقيق المخطوطة
ت ِقيقُ شَ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـيءٍ أَ ْص ُل ـ ـ ـ ـ ـ ــهُ َ :ت ْص ــديقُ ْه
َْ 24
ِب ـ ـ ُلغ َِة ال ُْع ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـر ِب علـ ـ ـ ـ ـ ـ ــى التَّ َـمـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـام
َو َص ِاب ــر ًا ع َل ــى ا َّل ـ ِـذي َي ْست َْص ِع ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُـب 33
ف ــي ن َّصـ ـ ـ ـ ـ ـِ ـ ـ ِـه ا َّل ـ ِـذي َلـ ـ ـ ـ ـ ـ ــهُ ُيـ َر ِّت ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُـب
ـاع ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْه
الط َب َ َف ُـر َّبـ ـ ـ ـ ـ ـ ــما َت َع َّـج ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َـل ِّ 34
ُث ـ َّـم َيل ــي التَّ ْرتي ـ ُـب َح ْسـ ـ َبما شَ ـ َـم ْخ
ـيخ
واض ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـح الن َِّس ـ ِ
ـصـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ٍـر ِ َف ـ ُـك ُّل َع ْ
وال َّثال ـ ـ ـ ُـث ال َّت ْحقيـ ـ ـ ـ ـ ـ ــقُ لل ُْمـ َؤ َّل ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـف 42
اس ِمـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـه َو ِن ْسـ َبـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـة الْ ُـ َؤ ِّلـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـف ِم ـ ِـن ْ
إن َت ـ ُـك النُّ ْسخَ ـ ـ ُـة ُأ ّم ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ًا ُت ـ ـ ْب َر ُز
َو ْ 43
ـف ال ِْكتا َبـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْه َق ـ ْـد َت ْس ِبـ ـ ـ ـ ـ ـ ــقُ الْ ُ َؤ ِّلـ ـ َ 44
َف َي ْع َت ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـري خَ َ
ـطـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُـؤ ُه َصـ َوا َبـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْه
َفأَ ْد ِر َجنَّـهـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا ،أَ ِشـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـر ف ــي ُعـ ـ ْـر ِض َها
ـص ِّحح ًا َل ــهُ َف ُخـ ـ ـ ـ ـ ـ ــذْ َصـ َوا َبـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْه ُمـ ـ َ
الرســـم
َو َس ِائ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ٌـغ أَ ْن ُي ْـط َب ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َع الْ ُـ َؤ َّلـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُـف 56
ـفار ِه ْم َق ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـد ُي ْق َت َب ـ ْ
ـس أس ـ ِ اك ِم ـ ْـن ْ َو َذ َ
َك ِ
ـ(م َئ ـ ٍـة) َو ِش ْب ِهـ َهـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا فـ ـ ـ ـ ـ ـ ــي َسـ ـ ْو ِق َها
األلفاظ المختصرة
اخت َِص ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـر ِبــَ ( :ر َح ــهُ )
َر ِح َـم ـ ـ ـ ـ ـ ــهُ اهلل ْ 60
َوف ــي ا ْن َته ــى (اَ ْهــ) وافْ َه َم ـ َّـن شَ ـ ْـر َحهُ
َص ـ ُـروا َح َّد َثنـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا ِبـ( َن ــا) ( َث َن ــا)
واخت َ
ْ 61
الشــكل
جت ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـد أَ ْصـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َـل ِك َت ـ ٍ
ـاب ُض ِب َط ــا َو ِإ ْن َ ِ 63
َكـ ـ ْـي ن َْعـ َلـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َم القُ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َّـرا َء وال ِّت ْب َيا َنـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا
العـنوان
َو َك ِّب ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َر ْن ِكتـا َبـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َة ال ِ ُـعنـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِ
ـوان 65
الش ُخ ْ
وص راج ِم ُّيث َم ْع َت ِ َرقْ َم ْ َ
احل ِد ِ 67
النقاط والفواصل
واإلشارات
ـناد
اإل ْس ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِ َو َصغِّ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َر ْن ِك ـ َت ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا َب َة ِ 68
وا ْب ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َد ْأ ِب َـمت ِْنـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـه َفـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـذ َ
َاك َبـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـاد
َونَقِّ ـط ـ ـ ـ ـ ـ ـَ َّـن م ـ ـ ـ ـ ـ ــا ا ْن َت َه ــى ِمــنَ ْ ُ
ال َمــلْ 69
َص ــلْ
ـوز م ــا ا ْنف َ َوال ُتع ـ ُ
ـاد ف ــي ُر ُم ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِ
واست َْع ِم َلـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـن ِإشَ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا َر َة التَّ َعـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُّـج ِب
ْ 70
ـناس ِب
َون َْحـ َوهـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا فـ ـ ـ ـ ـ ـ ــي َم ْو ِض ـ ٍـع ُمـ ـ ِ
ـان َف ْـه ـ ـ ـ ـ ـ ـ َـي للتَّـفْ ِسي ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـر والنُّ ْق َ
ـطت ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِ 71
َث ـ َ
ا َثـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ٌـة ِلـخَ ْر ِم ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـه ا ْل َي ِـسي ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـر
الرّموز
َو َر ْم ـ ـ ـ ـ ـ ــزُ ُكـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِّـل ن ُْسخَ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ٍـة َفـتُ ؤْخَ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــذُ 72
الحواشي
والْ َ ْن َهـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُـج ال َّا ِز ُم ف ـ ـ ـ ـ ـ ــي ْ َ
احل َو ِاش ـ ـ ـ ـ ــي 74
اإلجازات والسماعات
الك ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َر ِام و َق ـ ْـد َم َ
ـضـ ـ ـ ـ ـ ـ ــى َجـ َه ِابـ ـ ـ ـ ـ ـ ــذُ ِ 79
وع
وض ِ يعـ َهـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا ِب َح َس ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـب الْ َ ُ
َتن ِْو ُ 83
أَ َّو ُلـ َهـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا ال َو ِجيـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َز ُة الْ ُقَـ َّل َل ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْه 85
َصـ َل ْه
الطوي َل ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُـة الْ ُف َّأَ ْج َو ُدهـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا َّ
المقــدّمة
وأَ ِّخـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َر ْن ِكـتَا َبـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َة الْ ُـق َِّد َمـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْه 86
ياس َه ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ــا
َو َعـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َد ِد األ ْو َر ِاق َمـ ـ ْـع ِق ِ 90
مسرد المراجع
وض ـ ُـع الْ َ ْسـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ َر ُد ف ـ ـ ـ ـ ـ ــي َ
األ ِخـي ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـر َو ُي َ 94
ِل َــا َلـ ــهُ ِم ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـن ِد َّقـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـة ال َّت ْأ ِطـيـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـر
ـاب َمـ ْـع ُم َؤ ِّلـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ِـف ْهَف ُي ْجـ َع ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُـل ال ِْك َت ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُ 95
اإل ْخ ـ َـا ِص َفن َْسـ ـأَ ُل الْ َـ ـ ْولى ُمن ــى ِ 100
اصــي
ـاء ِللت َِّقـ ْـي وا ْل َع ِ َف ْهـ َو َّ
الر َج ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ُ