Professional Documents
Culture Documents
شناسه جزوهPTC-C-01:
جهت ارائه مبحث درسی :دوره آموزشی آشنایی با پست های فشار قوی
صفحه عنوان
-18سکسیونر7 ......................................................................................................................................
-19ریکلوزر 8 ......................................................................................................................................
وارد آوردن نیروی بیش از حد مجاز به هنگام قطع و وصل 11................................
-05سایر عوامل11................................................................................................................................
ب -معایب روی ترانسفورماتور هوایی10.....................................................................................................
-0شکستن ایزوالتورها10......................................................................................................................
-7نقص فیوز14.....................................................................................................................................
-8سقوط ترانس15................................................................................................................................
-9شاخکها15........................................................................................................................................
-1اتصالی کابل17.................................................................................................................................
-1ترانسفورماتور01...............................................................................................................................
-0سیستم زمین04..................................................................................................................................
-0ترانس جریان05................................................................................................................................
-6نقص فن07.......................................................................................................................................
-7نقص رله بوخهلتس 08......................................................................................................................
محل بروز عیب ماندگار بر روی انشعاب دارای سکشناالیزر باشد 59.......................................................
محل بروز عیب ماندگار بر روی انشعاب دارای فیوز کات اوت باشد59..................................................
محل بروز عیب ماندگار بر روی انشعاب فاقد تجهیزات حفاظتی باشد62.................................................
-5د -مانور به منظور تغییر آرایش نرمال شبکه در مواقع اولویت های ویژه 71.........................................
-5ر -مانور به منظور پاسخ به درخواست های دیسپاچینگ فوق توزیع 74...............................................
-5و -مانور به منظور بی برق نمودن تأسیسات جهت احداث و برقراری جریان شبکه های جدیداالحداث
76..........................................................................................................................................................
مدل تصمیم گیری عملیات مانور یک شبکه فشار متوسط نمونه 83...............................................................
نوآوری در شبکه های فشار متوسط به منظور تسریع در عملیات مانور 87...........................................................
نوآوری و استفاده بهینه از تجهیزات در شبکه های فشار متوسط به منظور تسریع در عملیات مانور 88............
سیستم اتوماسیون88................................................................................................................................
ریکلوزر و سکشناالیزر88.......................................................................................................................
آشکارسازهای خطا89............................................................................................................................
سیستم 92......................................................................................................................................GPS
سیستم هشدار دهنده قطع المان کات اوت ،بریکر ،کلید فشار ضعیف و بازشدن درب پستها92...............
لوازم ایمنی90..............................................................................................................................................
سرپرست گروه93........................................................................................................................................
مقررات ایمنی93..........................................................................................................................................
فاصله مجاز93..............................................................................................................................................
قفل ایمنی93................................................................................................................................................
مقدمه 99......................................................................................................................................................
ماده120 ............................................................................................................................................11
ماده120 ............................................................................................................................................10
مایعات دستگاه های هیدرولیک120 ............................................................................................................
ماده126 ............................................................................................................................................32
فصل چهارم – برقراری اتصال زمین تجهیزات و خطوط برای حفاظت افراد نصب اتصال زمین 127 .............
1
الف :حوادث خطوط فشار متوسط هوایی
رعد و برق
0
عدم تناسب کلمپ با سطح مقطع هادی
نوسانات هادی
-4سیم پارگی
3
عدم رعایت استاندارد در مقطع بستن اصلی ها
کیفیت بد کابلشو
رعد و برق
4
-8شل شدن سیمها( ازدیان فلش خط)
ازدیاد بیش از حد درجه حرارت محیط در رفتن سیم از روی مقره
قرار گرفتن پرندگان بین فاز با شبکه یا قرار رفتن بین دو فاز
-10زدگی سیم
عدم طراحی صحیح و استفاده از سیم مهار و استفاده از سیم مهار مناسب
نقص سیم مهار و سایر لوازم از قبیل میل مهار و کنده مهار
تابیدگی کراس آرم در اثر وارد شدن نیروی بیش از حد مجاز به آن
-17عیب فیدر
خوردگی کنتاکتها
-18سکسیونر
7
شکستن ایزوالتورهای سکسیونر
عیب در طراحی
-16ریکلوزر
شکستگی بوشینگها
8
اتصالی
پرس ناصحیح
-03عیب برقگیر
9
برخورد جسم خارجی و شکستگی بوشینگ
آلودگی بوشینگ
اضافه جریان
اتصال کوتاه
-3-04نقص ایزوالتور
-05سایر عوامل
11
ب -معایب روی ترانسفورماتور هوایی
اضافه بار
اتصال کوتاه
کمبود روغن
-0شکستن ایزوالتورها
رعد و برق
اتصال کوتاه
10
نامرغوب بودن ایزوالتور
رعد و برق
آلودگی بوشینگها
13
شل شدن پیچ تخلیه روغن
شکستگی بوشینگها
نقص کابلشوها
کیفیت بد کابلشو
رعد و برق
-7نقص فیوز
14
ورود آب به داخل فیوز لینک به دلیل نقص طراحی
-8سقوط ترانس
زمین لرزه
سیل و طوفان
خاکبرداری
-6شاخکها
فقدان شاخکها
15
پایین بودن سطح مقطع سیم اتصال زمین
-11کمبود روغن
سوراخ شدن بدنه ترانس به علت زنگ زدگی یا برخورد جسم خارجی
نشتی روغن
16
ج -حوادث خطوط زمینی فشار متوسط
-1اتصالی کابل
اضافه بار
17
کیفیت نامناسب سرکابل و مواد مصرفی
-3عیب مفصل
عدم رعایت اصول صحیح بستن مفصل ( نداشتن آموزش الزم گروه مفصل بند)
اضافه بار
الف -عدم آشنایی و مهارت کافی نیروی انسانی در نصب مفصلهای 20Kv
18
عدم انگیزه کافی برای پرسنل مربوطه
تعجیل در هنگام نصب مفصل( صدمه رساندن به عایق کابل در هنگام برداشتن الیل سربی)
به علت محدود بودن محل حفاری و مفصل و در هنگام فرم دادن کابل بخصوص در انتخای محل
نصب جدا چدنی ،شکستگی کابل بوجود می آید.
د -عدم استفاده از نصب محفظل سربی حاوی روغن ( پیراهن کابل)
متاسفانه بسیاری از مفصلها بلحاظ تعجیل در کار ،کوتاه بودن مفصل ( بلند بودن مقدار کابل لخت
شده ) ،نامناسب بودن محل مفصل ،جدا سربی حذف و بجای آن روغن قیر تزریق می گردد .این امر
باعث کاهش قدرت عایقی ،عدم سیال شدن روغن در کابل می گردد.
19
عدم استفاده از پرس مناسب
عدم رعایت برش کابل بر اساس اندازه های اعالم شده از طرف سازنده
02
عدم یکنواخت نمودن شیلد کابل ( سمهای مفتولی مسی) در هنگام برگرداندن روی عایق کابل و
اتصال ناصحیح به سیستم ارت
-1ترانسفورماتور
اضافه بار
اتصال کوتاه
کمبود روغن
-شکستن ایزوالتورها
اتصال کوتاه
آلودگی بوشینگها
00
-نقص کابلهای رابطه
عدم اجرای کابل کشی و سرکابل بندی مطابق دستورالعمل های استاندارد
اتصال کوتاه
-شاخکها
فقدان شاخکها
03
پوسیدگی بدن ترانس در اثر رطوبت با مرور زمان
روغن ریزی از محل ترموکوپل – رله بوخهلتس – روغن نما و پیچ تخلیه
شکستگی بوشینگها
نقص کابلشوها
-کمبود روغن
سوختن ارینگها
نشتی روغن
-0سیستم زمین
04
پایین بودن سطع مقطع سیم اتصال زمین
-0ترانس جریان
نقص وایرینگ
اضافه ولتاژ
05
عیب محفظه جرقه گیر
کیفیت نامناسب
-4نقص دیژنکتور
06
عدم تنظیم کنتاکتها
اشکال در ارتباط
عملکرد ناقص
سایر عوامل
-4آتش سوزی
عوامل خارجی
-5ورود حیوانات
مسدود نبودن
-9نقص فن
سوختن فن
07
نقص ترموکوپل
08
نظام نامه عملیات مانور
09
الزامات مربوط به مامورین مانور
با توجه به مسئولیت هایی که در شرح وظائف مامورین مانور قید شده است ،این افراد باید دوره های تخصصی
ذیل را گذرانده و طی مدت خدمت طبق برنامه زمانبندی شده دوره های مذکور را در قالب دوره های
بازآموزی بگذرانند.
-شناخت ترانسفورماتورهای توزیع و چگونگی تنظیم تپ چنجر و آشنائی با بار مجاز آنها
-شناخت انواع آشکار سازهای خطای موجود در شبکه و آشنائی با نحوه کار و تنظیم آنها
32
-آشنایی با دستگاه های آزمایش موجود
-مامورین مانور تحت امر مرکز کنترل و هدایت شبکه ( دیسپاچینگ ) می باشند.
-کلیه فرامین مانور از طریق مرکز کنترل شبکه صادر می گردد .این فرامین باید بوسیله خطوط ارتباطی و
بی سیمی که قابلیت ضبط را داشته باشد ،صادر شوند.
-بازدید از شبکه های توزیع در محدوده عملیاتی مربوط و اعالم عیب نمودن معایب مشاهده شده.
-اعالم مغایرت موجود بین دیاگرام تک خطی مانور با شبکه موجود به مرکز کنترل شبکه .
-بی برق نمودن تاسیسات و برقراری زمین موقت و صدور اجازه کار برای شروع عملیات گروههای
سرویس و تعمیرات و همچنین برقدار نمودن مجدد آنها .
-باز و بسته نمودن جمپرها و ارتباط سرکابلها و یکسره کردن موقت سکسیونرها و کلیدهای معیوب.
-کنترل توالی فازها ( رنگ فازها) هنگام تحویل و تحول شبکه های جدید و تعمیراتی و اعالم آن به
مرکز کنترل .
-باز و بسته نمودن سرکابلهای پروتولین و کابلهای فشار ضعیف ترانسفورماتور در صورت لزوم.
31
-رفع معایب موجود در شبکه با توجه به آموزشهای دیده شده و وسایل و تجهیزات و امکانات موجود
همراه خود با صالحدید مرکز کنترل.
-برقراری جریان در پستها و شبکه های جدید االحداث بعد از تحویل و تحول بهره بردار با دستور مرکز
کنترل .
-اعالم سریع و به موقع هر گونه دستکاری در شبکه و وسایل اندازه گیری به مرکز کنترل
-تغییر و تنظیم کلدهای تپ چنجر ترانسفورماتورها طبق دستورالعمل مرکز کنترل .
-مأمورین مانور موظفند قبل از انجام هر گونه عملیات بر روی تجهیزات مورد نظر ،آن را بررسی و از
صحت آن اطمینان حاصل نمایند.
-مأمورین مانور پس از دریافت دستور مرکز کنترل باید سریعاً بطرف نقطه شروع عملیات حرکت
نمایند .الزم است مأمورین مانور هنگام حرکت به سمت نقطه مورد نظر و با توجه به اطالعات خود ،
هر گونه اشکالی که در ارتباط با نقطه شروع عملیات وجود داشته باشد ( از جمله عیب تجهیزات ،عدم
امکان دسترسی به داخل پست یا هر مسئله ای که امکان مانور در آن نقطه را غیر ممکن می نماید) ،
باید سریعاً به مرکز کنترل اطالع داده و مرکز کنترل با توجه به پیشنهاد مأمورین مانور و سایر عوامل
موثر بر مانور ،نقطه شروع عملیات را اعالم نماید.
الزم است مأمورین مانور ترجیحاً دارای شرایط ذیل باشند :
-فیزیکی بدنی مناسب ( قابلیت انجام فعالیت ها و وظایف محوله) را داشته باشند.
-جهت انجام وظایف محوله احساس مسئولیت و تعهد کاری داشته باشند.
30
-مهارت تخصصی مورد لزوم را دارا باشند.
با توجه به فعالیت 04ساعته مأمورین مانور در شیفتهای مختلف و حرکت مداوم در محدوده تحت پوشش
شرکتهای توزیع باید یک دستگاه خودروی مناسب مجهز به سیستم گرمایش و سرمایش با تجهیزات مشروح
ذیل برای مانور اخ تصاص داده شود:
-آژیر
-بی سیم
-پروژکتور
33
-لود بوستر
-کاله ایمنی
-کمربند ایمنی
34
تحویل و تحول نوبتکاری پرسنل مرکز کنترل شبکه
-اعضا هر گروه نوبتکار در زمان تحویل کار ،باید کلیه اطالعات الزم و ضروری از جمله خاموشی در شبکه ،
مانوری که بایستی نرمال گردد ،شبکه های جدید االحداث ،اولویت ها و تغییرات نقشه تک خطی مانور و ...و
نیز شرح خالصه ای از حوادث و فعالیت های نوبتکاری گذشته را به اطالع نوبتکار جدید برسانند.
توجه اینکه در صورت وجود چک لیست کنترل شبکه در زمان تعویض نوبتکاری ،عالوه بر تکمیل چک
لیست مذکور ،اعضاء گروه نوبتکار تحویل دهنده باید با انتقال کلیه اطالعات و وقایع مرتبط با بهره برداری ،
تصویر جامع و کاملی از شرایط شبکه را به گروه تحویل گیرنده نوبتکاری منتقل نمایند.
-اعضاء تحویل گیرنده نوبتکاری در زمان تحویل گرفتن نوبتکاری ،پس ازدریافت کلیه اطالعات مندرج در
چک لیست کنترل و حصول اطمینان از درک کامل و صحیح اطالعات دریافت شده ،باید نسبت به امضاء فرم
مربوطه و تحویل گرفتن کار و مرخص نمودن اعضاء نوبتکاری قبل اقدام نمایند.
-هر یک از اعضاء گروه نوبتکار جدید باید با حضور نوبتکاران قبلی مطالب مندرج در دفتر گزارش کار روزانه
از زمان آخرین نوبتکاری تا زمان تحویل گرفتن نوبتکاری جدید را دقیقاً مطالعه و در صورت وجود عیب در
شبکه نسبت به پیگیری رفع عیوب باقیمانده در شبکه اقدام نمایند.
-مسئول گروه نوبتکار جدید موظفند قبل از تحویل نوبتکاری ،از صحت عملکرد و ثبت کلیه اطالعات مربوط
به نوبتکاری های قبلی در بانکهای اطالعاتی و نرم افزارهای موجود در مرکز کنترل اطمینان حاصل نماید.
توجه :
-مسئول هر گونه نوبتکار ،با توجه به سابقه و توانایی فرد و تجربیات علمی توسط مدیر امور دیسپاچینگ تعیین
می شود.
-تعداد گروه نوبتکاری به گونه ای انتخاب می شوند که در طول شبانه روز همواره 0گروه در دوره های زمانی
حداکثر 10ساعته صبح و شب در مرکز کنترل حضور یابند و گروه سوم در حالت استراحت باشند.
35
-مامورین مانور نوبتکار در هنگام تحویل شیفت موظفند کلیه اطالعات الزم و ضروری از جمله خاموشی در
شبکه ،اولویت ها ،احداث شبکه های جدید و ...و نیز شرح خالصه ای از حوادث و فعالیت های نوبتکاری
گذشته را به اطالع نوبتکار جدید برسانند.
-مامورین مانور نوبتکار جدید باید مطالب مندرج در دفتر گزارش کار روزانه ،از زمان آخرین نوبتکاری تا
زمان تحویل گرفتن نوبتکاری جدید را دقیقاً مطالعه و در صورت هر گونه ابهامی ،پرسش خود را از نوبتکار
قبلی مطرح و رفع شبه نمایند.
-مامورین مانور قبل از تحویل نوبتکاری جدید باید نکات ذیل را در خصوص خودروی مانور تجهیزات دقیقاً
رعایت نمایند.
در صورت وجود خاموشی و حادثه در شبکه ،مأمورین مانور موظفند در اولین فرصت مناسب که خاموشی به
حداقل رسیده ،در محل انجام کار نسبت به تعویض نوبتکاری اقدام نمایند.
توجه :تعداد گروه مأمورین مانور نوبتکار به گونه ای انتخاب می شوند که در طول شبانه روز همواره 0گروه
در دوره های زمانی حداکثر 10ساعته صبح و عصر در واحدهای مربوطه حضور یابند و گروه سوم در حالت
استراحت باشند.
36
روشهای مختلف آزمایش شبکه های فشار متوسط
37
روشهای مختلف آزمایش شبکه های فشار متوسط
مسئولین کنترل شبکه باید ضمن اعزام مأمورین مانور به شبکه مورد نظر و با توجه به اطالعات موجود ،مروری
بر نقشه مانور فیدر مورد نظر یا بخشی از شبکه که از این فیدر تغذیه می نماید و بدلیل وجود عیب از مدار خارج
شده است ،داشته باشند .این بررسی ،کمک خواهد کرد که مناسب ترین نقطه را جهت شروع عملیات
آزمایش انتخاب نمایند تا امکان جداسازی کلیدها برای محدود شدن نقطه عیب راحت تر صورت پذیرد و محل
عیب سریعتر مشخص گردد.
ضرورت دارد مأمورین مانور قبل از شروع عملیات ،نکات بسیار مهمی را که تامین کننده ایمنی برای خود و
تاسیسات است رعایت نموده و پس از اطمینان از حصول آنها کار را آغاز نمایند.
آمادگی خود را برای شروع به کار بوسیله بی سیم و یا وسایل ارتباطی دیگر که مکالمات آن قابل
ضبط باشد و به مرکز کنترل شبکه اعالم نمایند.
بوسیله فازمتر فشار قوی ( اپرومتر) از بی برق بودن تأسیسات مورد آزمایش مطمئن شوند .سپس باید
تابلوها و تجهیزات مورد آزمایش را بوسیله سکسیونر زمین و یا سه راهی موجود همراه خود زمین
نمایند.
بازبینی کامل سیستم اتصال زمین ( ارتینگ) پست جهت حصول اطمینان از برقراری آن .
توجه :اگر سیستم زمین پست توزیع ناقص یا از بدنه تاسیسات قطع شده باشد مأمورین مانور باید جه انجام
آزمایش ،با اطالع مرکز کنترل شبکه به پست دیگر که سیستم ارتینگ کامل دارد ،مراجعه نمایند.
در حالیکه سیستم اتصال زمین روی تجهیزات مورد آزمایش همچنان باقی است ،طبق مراحل ذیل
عملیات آزمایش را شروع می نمایند:
38
)1کابل اتصال زمین دستگاه تستر را به بدنه دستگاه زیر پیچ مخصوص و سر دیگر آن به زمین حفاظتی
پست متصل و کامالً محکم گردد.
)0یک سر کابل خروجی دستگاه تستر را در محل مخصوص اتصال کابل به دستگاه محکم بسته و سر
دیگر آنرا که دو شاخه می باشد یکی را بر روی بوشینگ فشار قوی ترانسفورماتور 02کیلو ولت و سر
دیگر آنرا به بدنه ترانسفورماتور یا زمین موجود محکم متصل گردد .بدیهی است در صورتیکه پست
فاقد ترانسفورماتور باشد ( پست پاساژ) برای نصب کابل خروجی دستگاه تستر میتوان از شینه تابلوها و
سرکابلها استفاده نمود.
)3معموالً برای تغذیه دستگاه تستر از باتری خودرو مانور استفاده می شود .در صورتیکه به هر دلیلی
نتوان از باتری خودرو استفاده نمود میتوان از برق فشار ضعیف داخل پست توزیع ( در صورت وجود
کابل فشار ضعیف برقدار) استفاده کرد.
)4با اطالع مرکز کنترل ،سیستم اتصال زمین برداشته و کار آزمایش شروع می گردد .همواره یک
قطب دستگاه تستر زمین است و یا بعبارتی اندازه گیری و آزمایش بین فاز و زمین انجام می شود.
جهت انجام یک آزمایش موفق و نت یجه گیری دقیق مراحل زیر باید انجام پذیرد:
بعد از انتخاب محل بهینه و نصب اتصاالت دستگاه تستر و کنترل سیستم حفاظتی قبل از روشن نمودن
دستگاه ،باید پتانسیومتر ولتاژ دستگاه تستر را روی عدد صفر قرار داد
بعد از روشن نمودن دستگاه تستر بوسیله کلید جریان و سلکتور مربوطه ،کمتری رنج جریان ان تخاب
شده و سپس ولتاژ بوسیله پتانسیومتر افزایش داده شود .تزریق ولتاژ به شکبه بایستی بصورت آهسته و به
آرامی انجام گردد و در هر مرحله افزایش ولتاژ ،کمی صبر کرده تا عقربه میلی آمپرمتر که قبالً بدلیل
شارژ نمودن کابل و یا شبکه منحرف شده مجدداً روی عددی ثابت بایستد.
در هر مرحله اعمال ولتاژ این انحرافات تکرار شده تا ضمن شارژ خواص سلفی و خازنی شبکه مقدار
نشت جریان مشخص شود.
39
عمل تزریق ولتاژ باید تا سطح ولتاژ تست شبکه به آهستگی و در دفعات مختلف ادامه پیدا کند
تفاوت شبکه سالم و معیوب با توجه به تغییر مکان عقربه وسایل اندازه گیری موجود بر روی
دستگاه تستر
با اعمال تدریجی ولتاژ از مقدار مینیمم تا مقدار مجاز ولتاژ تست ،عقربه میلی آمپرمتر مقدار معینی جریان که
مربوط به نشت جریان مجاز در شبکه است را نشان می دهد .حرکت عقربه های ولتاژ و جریان در مراحل
مختلف اعمال ولتاژ در شکل زیر آورده شده است.
در صورت سالم بودن شبکه ممکن است مقدار نشتی جریان تا حدودی افزایش یابد ولی هیچگاه به مقدار
ماکزیمم که منجر به قطع خروجی دستگاه تستر می گردد ،نمی رسد.
42
توجه:
-شرایط آب و هوایی و فصول در زمان آزمایش ( هوای مرطوب یا خشک)میتواند در مقدار جریان نشتی
اندازه گیری شده ،تاثیر داشته باشد.
-چون طول شبکه در مقدار جریان نشتی تاثیر دارد ،نتیجه آزمایش در شبکه های هوائی بیش از 02کیلومتر و
در شبکه های مختلط ( ترکیبی از شبکه های هوایی و کابلی) با طول بیش از 12کیلومتر دقیق نخواهد بود.
مهمترین عواملی که میتواند وجود عیب در شبکه را مشخص نماید عبارتند از :
-در زمان اعمال ولتاژ انحراف عقربه جریان نسبت به انحراف عقربه ولتاژ بیشتر است.
-زمانی که پتانسیومتر ولتاژ مثالً روی عدد 12کیلوولت قرار میگیرد عقربه کیلوولت خیلی کمتر از این مقدار
را نشان میدهد.
-با عبور جریان از نقطه اتصال بطرف زمین و ایجاد آرک الکتریکی عقربه های کیلوولت و میلی آمپر در جهت
عکس هم منحرف شده و لرزش عقربه ها محسوس می باشد ( .مطابق شکل زیر )
41
در اصطالح عیب یابی کابل ،به حالت تغییرات عقربه ها حالت ضربه ای می گویند و علت پیدایش این
انحرافات در عقربه های کیلوولت و میلی آمپر بدین جهت است که در یک لحظه انرژی شارژ شده در مدار در
نقطه اتصالی تخلیه می شود .اگر این نقطه روی خطوط هوائی اتفاق بیافتد صدا و قوس حاصل از آن ( در
صورتیکه به محل عیب نزدیک باشیم ) کامالً قابل رؤیت و شنیدن می باشند ولی اگر در مکان های بسته یا
زیرزمین باشد ،مشاهده آن امکان پذیر نخواهد بود .عمل تخلیه بصورت متناوب و پس از انجام یونیزاسیون نقطه
اتصال ایجاد می شود .زمان تکرار آن تا زمان پایدار بودن ولتاژ در مدار ادامه خواهد داشت .نحوه تغییرات عقربه
های کیلوولت و میلی آمپر در زمان انجام جرقه الکتریکی در نقطه اتصال بشکل زیر است :
موقعیت عقربه های کیلو ولت و میلی آمپر قبل از ایجاد جرقه الکتریکی در محل اتصال
موقعیت عقربه های کیلوولت و میلی آمپر در لحظه ایجاد جرقه های الکتریکی در محل اتصال
جهت بهره برداری بهینه از دستگاه تستر و سهولت در امر عیب یابی با توجه به تنوع شبکه های مورد آزمایش
شرح مختصری به همراه نمودارهای مختلف از انواع شبکه های موجود ارائه می شود:
در صورتیکه عملیات مانور به منظور رفع خاموشی انجام می شود ،ابتدا در محل آزمایش بوسیله یک عدد سه
راهی هر سه فاز اتصال کوتاه موقت گردد .این عمل سبب میشود که در یک مرحله آزمایش هر سه هادی از
40
نظر عایقی آزمایش و به نتیجه نهائی دست یافت .در صورت اتصال بودن این کابل یا خط هوائی ،می توان
اتصال کوتاه موقت را باز کرده و فازها را تک تک مجدداً آزمایش نمود تا فاز اتصال شده مشخص شود و در
صورت سالم بودن شبکه نیازی به آزمایش مجدد نیست .مطابق شکل زیر :
هنگام تحویل و تحویل یک تکه کابل ( یا شبکه هوائی) جدید االحداث و یا شبکه ای که بعلت معیوب شدن
مورد تعمیر قرار گرفته است باید انتهای کابل و یا شبکه را بوسیله سه راهی به یکدیگر اتصال کوتاه موقت نموده
و بعد از اطمینان از سالم بودن شبکه در مقابل اعمال ولتاژ ،بوسیله یک اهم متر معمولی ،آزمایش بریدگی فاز
نیز انجام میشود .مطابق شکل زیر :
-در شبکه هائی که حداقل یک دستگاه ترانسفورماتور موجود باشد نیازی به بهم بستن فازهای شبکه به
یکدیگر نیست .چنانچه بعد از آزمایش ،شبکه معیوب باشد الزم است ترانسفورماتور و سایر اجزاء شبکه از
یکدیگر جدا و بطور مجزا مورد آزمایش قرار گیرند.
43
توجه :کلیه شبکه هائی که بعلت معیوب شدن ،مورد تعمیر قرار گرفته است قبل از برقدار نمودن باید بوسیله
دستگاه تستر آزمایش گردند.
با توجه به وجود انواع شبکه هوائی ،کابلی و مختلط ،روش آزمایش شبکه ها به دو دسته بشرح ذیل تقسیم
بندی می گردد.
از آنجائیکه آزمایش شبکه های هوائی با انشعابات متعدد نیاز به باز و بسته کردن ارتباطهای خط (جمپرها) و
سرکابل های هوائی دارد و این امر باعث باال رفتن زمان خاموش می گردد ،در خطوط هوائی مهم مرکز کنترل
می تواند برای مانور و رفع خاموشی بطور همزمان از دو دستگاه خودرو مانور استفاده نماید .در صورت عدم
دسترسی به خودرو مانور از خودروهای مانور منطقه معین و یا شرکت توزیع معین استفاده نماید .مراحل انجام
آزمایش شبکه بشرح ذیل می باشد:
-بعد از استقرار در محل نقطه شروع آزمایش مامورین مانور باید با استفاده از تفنگ پرتاب سیم ارت از
بی برق بودن شبکه اطمینان حاصل نمایند.
-نظر به اینکه در شبکه های هوائی فشار متوسط سیم ارت وجود ندارد ،مامورین مانور باید نسبت به
برقراری سیم ارت موقت اقدام نمایند.
-مامورین مانور باید نسبت به باز نمودن ارتباط در نقطه شروع آزمایش اقدام نمایند .این جدا سازی
میتواند بوسیله باز نمودن سکسیونر هوائی ،جمپر ،فیوزکات اوت و ...باشد.
-نسبت به اتصال سرکابل خر وجی دستگاه تستر به شبکه فشار متوسط و ارت دستگاه تستر به سیم ارت
موقت اقدام گردد.
-بعد از برداشتن سیم ارت از روی شبکه کار آزمایش شبکه شروع میشود.
44
-در صورتیکه الزم باشد آزمایش شبکه هوائی از داخل پست فوق توزیع انجام گیرد جهت کاهش زمان
خاموشی باید از در خودرو مانور استفاده گردد .یک دستگاه خودرو مانور در ابتدا فیدر و داخل پست
فوق توزیع و یا در داخل پست توزیع که شبکه مذکور در آن ورود و خروج شده است ،مستقر می
گردد .خودرو دوم در طول مسیر شبکه به منظور یافتن محل و تعیین نوع عیب نسبت به باز و بسته کردن
ارتباطهای شبکه ( سکسیونرهای هوائی ،جمپرها ،کات اوت فیوزها ،تیغه های جداساز تک پل و )...
اقدام نمایند.
توجه :
-اگر بر روی شبکه هوائی مورد آزمایش ترانسفورماتور وجود نداشته باشد مأمورین مانور باید قبل از
شروع آزمایش توسط سه راهی موجود هر سه فاز شبکه را بهم متصل نمایند.
-در صورتیکه آزمایش شبکه به منظور تحویل و تحول شبکه جدیداالحداث و یا شبکه ای که مورد
تعمیر قرار گرفته است انجام میگیرد نیازی به اعزام خودرو مانور کمکی نمی باشد.
-هنگام باز و بسته کردن جمپرها و ارتباط سرکابل در مسیر شبکه هوائی حتماً باید قبل از شروع عملیات
با استفاده از اپرومتر وتفنگ پرتاب سیم ارت از بی برق بودن شبکه اطمینان حاصل و سیستم ارت دائم
برقرار شود.
روش آزمایش شبکه های کابلی و مختلط با انشعاب مشابه روش آزمایش شبکه فاقد انشعاب ( بند ب )1-می
باشد.
ممکن است روی شبکه مورد آزمایش در یکی از پستهای توزیع و یا در ابتدای فیدر در پستهای فوق توزیع
لوازم اندازه گیری بصورت اتصال ستاره وجود داشته باشد .در این حالت حتماً شبکه در مقابل اعمال ولتاژ DC
دستگاه تستر معیوب تشخیص داده میشود ،چرا که در چنین آرایشی یک سر ترمینال اولیه PTبه زمین اتصال
دارد .اگرچه امروزه بدلیل صرفه جوئی اقتصادی استفاده از سه ترانس ولتاژ مرسوم نمی باشد ولی اگر در شبکه
45
مورد آزمایش هنوز این سیستم وجود داشته باشد ،الزم است آن را شناسائی و قبل از آزمایش لوازم اندازه
گیری از شبکه جدا گردد .تجربه نشان داده است در خیلی موارد بدلیل عدم شناسائی این تجهیزات مأمورین
مانور اینگونه شبکه ها را معیوب پنداشته و زمان آزمایش بسیار طوالنی و در نتیجه باعث افزایش انرژی توزیع
نشده می شوند .لذا تاکید میگردد اینگونه شبکه ها از قبل شناسائی شده و در بانک اطالعاتی مرکز کنترل
نگهداری تا هنگام مانور از آن استفاده شود.
هنگام انجام مانور در صورت مواجه شدن با یک ترانسفورماتور مشکوک به عیب جهت کاهش زمان خاموشی،
مامورین مانور موظفند با تجهیزات موجود همراه خود اقدام به آزمایش ترانسفورماتور نموده و از تقاضای اعزام
اکیپ عیب یاب به محل عیب خودداری نمایند .انجام آزمایش ترانسفورماتور بوسیله دستگاه تستر و اهم متر
طبق مراحل ذیل انجام می پذیرد:
-پس از اطمینان کامل از بی برق بودن ترانسفورماتور نسبت به قطع کلید کل ( فشار ضعیف) و
جداسازی کابلهای فشار متوسط ( پروتولین) اقدام نموده و بوسیله سه راهی موجود خروجیهای فشار
ضعیف ترانسفورماتور به یکدیگر اتصال کوتاه و به بدنه ترانسفورماتور متصل میگردد.
-برای اطمینان از سالم بودن ترانسفورماتور دو آزمایش اندازه گیری مقاومت اهمی سیم پیچها و قدرت
عایقی بشرح ذیل بر روی ترانسفورماتور انجام میشود.
46
اندازه گیری مقاومت اهمی سیم پیچهای ترانسفورماتور
برای اندازه گیری مقاومت اهمی سیم پیچهای اولیه ترانسفورماتور می توان از یک اهم متر آنالوگ با رنج کمتر
از 52اهم استفاده نمود .بدین ترتیب که مقاومت اهمی سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور دو به دو اندازه گیری و
مقایسه گردد .در صورت مغایرت در سه مقدار اندازه گیری شده همچنین مغایرت در زمان شارژ و دشارژ در سه
مرحله اندازه گیری ،ترانسفورماتور معیوب خواهد بود و در غیر اینصورت سیم پیچاهی اولیه ترانسفورماتور از
نظر مقاومت اهمی سالم هستند .برای سیم پیچ های ثانویه ترانسفورماتور بعد از برداشتن سه راهی و نصب آن بر
روی بوشینگ های اولیه ترانسفورماتور ،عیناً همین روش مورد استفاده قرار می گیرد .باید توجه داشت که در
این اندازه گیری فقط از عدم بریدگی سیم پیچ ثانویه اطمینان حاصل می گردد.
در صورتیکه سیم پیچ های ترانسفورماتور از نظر اندازه گیری مقاومت اهمی سالم تشخیص داده شد ،آزمایش
مقاومت عایقی به روش ذیل انجام می پذیرد .با استفاده از سه راهی موجود ،خروجی های فشار ضعیف
ترانسفورماتور (کفشکها) را به یکدیگر متصل نموده و به بدنه ترانسفورماتور وصل گردد .سپس کابل خروجی
از دستگاه تستر را که دو شاخه می باشد یکی را به بوشینگ یکفاز طرف فشار قوی (اولیه) ترانسفورماتور و
سردیگر آنرا به بدنه ترانسفورماتور متصل کرده و بعد از روشن نمودن دستگاه تستر با پتانسیومتر دستگاه ولتاژ را
افزایش می دهیم .در صورتیکه عقربه میلی آمپرمتر دستگاه منحرف شد و جریان زیادی را نشان بدهد به مفهوم
کاهش قدرت عایقی سیم پیچ اولیه و معیوب شدن ترانسفورماتور می باشد.
توجه :
-در روش اندازه گیری فوق قدرت عایقی بین سیم پیچ اولیه با سیم پیچ ثانویه و بدنه ترانسفوماتور بطور همزمان
اندازه گیری می گردد.
-حداکثر ولتاژ اعمال شده به سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور نباید از مقدار مجاز تعیین شده بیشتر باشد.
-بعلت متصل بودن هر سه سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور ،با آزمایش یک سیم پیچ ،دو سیم پیچ دیگر نیز
آزمایش خواهد شد.
47
-در صورتیکه پس از آزمایش یک ترانسفورماتور توسط مأمورین مانور ،معیوب بودن آن محرز شد موضوع
سریعاً به مرکز کنترل اطالع داده شود و مرکز کنترل نیز موضوع را به مسئولین منطقه اطالع داده و تا تعویض
ترانسفورماتور و نرمال کردن شبکه پیگیری مستمر بعمل آید .جهت جایگزینی ترانسفورماتور معیوب در
صورت موجود بودن ،از ترانسفورماتور نو استفاده گردد.
-در صورت لزوم عیب یابی کامل ترانسفورماتور معیوب توسط گروه عیب یاب ،بعد از جایگزینی
ترانسفورماتور جدید و رفع خاموشی انجام می پذیرد.
از آنجائیکه کاهش زمان خاموشی و به تبع آن کاهش انرژی توزیع نشده یکی از اهداف مهم شرکتهای توزیع
نیروی برق م ی باشد ،در این راستا مأمورین مانور باید نکات کلیدی ذیل را رعایت و از اعمال سلیقه شخصی در
حین انجام مانور و آزمایش شبکه خودداری نمایند.
با توجه به روشهای مختلفی که توسط مأمورین مانور برای انجام آزمایش بکه بکارگرفته می شود ،جهت به
حداقل رساندن تعداد کلید زنی و زمان آزمایش یک شبکه مراحل ذیل باید مورد توجه قرار گیرد.
-در پست نقطه شروع کار آزمایش ممکن است ( مطابق شکل زیر) خروجی های متعددی وجود داشته
باشد .در این صورت ابتدا نسبت به باز نمودن کلید مربوط به ترانسفورماتور اقدام و سپس کابل
خروجی دستگاه تستر به شینه پست متصل گردد.
-همزمان با اعمال ولتاژ توسط پتانسیومتر دستگاه تستر باید حرکت عقربه میلی آمپر زیر نظر گرفته شود.
اگر عقربه میلی آمپر به مقدار الزم منحرف گردید ،باید سکسیونر خروجی های پست به ترتیب جدا
گردد .بعد از جدا نمودن هر سکسیونر باید حرکت عقربه میلی آمپر مشاهده شود.
-در صورتیکه با جدا نمودن یکی از سکسیونرها عقربه میلی آمپر به صفر کاهش یابد مشخص است
اتصال شبکه بر روی همان خروجی میباشد.
-در صورتیکه کلیه خروجی ها سالم تشخیص داده شد ،کلید مربوط به ترانسفورماتور را بسته و مجدداً
اعمال ولتاژ می گردد.
48
-اگر بعد از آزمایش ترانسفورماتو و متعلقات مربوطه ،عقربه میلی آمپر به صفر کاهش نیافت باید ابتدا
ارتباط کابلهای 02کیلوولت و فشار ضعیف ترانسفورماتور آن پست باز و نسبت به آزمایش
ترانسفورماتور و کابلهای 02کیلوولت ارتباط ترانسفورماتور به دیژنکتور اقدام نمود.
-برای ادامه عملیات مانور و مشخص نمودن محدوده اتصالی باید همراه مراحل انجام شده در پست مبداء
را در نقطه بعدی مانور نیز انجام داد.
در خیلی از موارد ،نشت بیش از حد جریان در شبکه بیانگر اتصال بودن آن است ،ولی یکی از حاالت
تشخیص اتصال بودن شبکه ،لرزش عقربه های اندازه گیری دستگاه است که در واقع حالت کابلسوزی یا تخلیه
انرژی الکتریکی در محل اتصال را نشان می دهد .بنابراین سعی شود در زمان تست شبکه همواره وضعیت
انحراف عقربه های کیلوولت و میلی آمپر مدنظر قرار گیرد.
باید توجه داشت اطالعات مربوط به مقادیر جریان در موقع مانور هر بخش شبکه بعنوان یک سند است.
بنابراین میتوان با جمع آوری این اطالعات و اسناد و بایگانی آنها جهت بهره برداری خود و دیگر همکاران در
زمان های آتی کمترین زمان مانور و اعمال خاموشی را در شبکه اعمال نمود.
آنچنانکه گفته شد ،تنها عنصر نمایش دهنده اتصالی شبکه روی دستگاه تستر ،میزان انحرافات عقربه میلی
آمپر است .بنابراین برای اینکه بدانیم این انحرافات تا چه حدودی قابل قبول است ،نیازمندیم بطور اختصار
بعضی از قوانین فیزیک را بدانیم .از جمله تأثیر خازن و سلف در شبکه .بدین معنی که خازن و سلف بعنوان
49
عناصر الکتریکی موجود در شبکه در زمانهای معینی شارژ و دشارژ می شوند که از طریق انحراف عقربه میلی
آمپر دستگاه تستر قابل رؤیت است .از این رو اگر زمانهای شارژ عناصر بعنوان اتصال شبکه تلقی گردد ،کار
ارزیابی مانور و تست شبکه با مشکل روبرو خواهد شد.
تشخیص معیوب و یا سالم بودن شبکه و یا هر تجهیز دیگر که تحت آزمایش بادستگاه تست برقرار میگیرد،
تنها از طریق انحرافات عقربه جریان در یک ولتاژ مشخص امکان پذیر خواهد بود .بنابراین هرگونه خطا در
قرائت مقدار جریان منجر به تصمیم گیری اشتباه در تعیین عنصر مورد آزمایش خواهد بود.
52
عملیات مانور شبکه
51
عملیات مانور در شبکه
عملیات مانور بعنوان عمده ترین شاخص در شبکه های فشار متوسط مطرح بوده و با توجه باینکه در شبکه های
توزیع ،انجام هرگونه عملیات مانور نیاز به مطالعه و تفکر و هماهنگی با بخشهای مرتبط به یکدیگر دارد ،مرکز
کنترل شبکه ضروری است قبل از صدور فران ،تعمق کافی متکی به تجربه بر روی عملیات مورد نظر داشته و از
تصمیم گیری آنی و بدون مطالعه پرهیز نماید .برای سهولت در بیان جزئیات و شرح الزم و کافی ،عملیات مانور
در شبکه به 9دسته ذیل تقسیم بندی شده است :
-مانور به منظور تغییر آرایش نرمال شبکه در مواقع اولویت های ویژه .
-مانور به منظور بی برق نمودن تأسیسات جهت احداث و برقراری جریان شبکه های جدیداالحداث.
از آنجائیکه انتخاب مناسب نقاط مانور نقش مهمی در کاهش انرژی توزیع نشده و زمان خاموشی و بازیابی بار
دارند ،این نقاط در شبکه های فشار متوسط از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و به همین دلیل ،در ابتدای این
فصل به تشریح الزامات مورد نیاز در انتخاب نقطه مانور پرداخته می شود.
50
نقطه مانور
نقاط مانور در شبکه های فشار متوسط از اهمیت بسزائی برخوردار بوده و بدلیل کلید زنی های متعدد در این
نقاط ،باید از بهترین نوع کلیدها استفاده و همواره از آنها بخوبی سرویس و نگهداری شود.
انتخاب نقاط مانور از نظر محاسبات علمی و اقتصادی و به لحاظ چگونگی تأمین و جایگزینی بار از دست رفته
) ، (Reconfigurationمهم و ترکیبی از تئوریهای علمی و دست مایه های تجربی می باشد که نکات تجربی
برای انتخاب نقطه مانور به شرح ذیل می باشد.
-نقطه مانور باید این قابلیت را داشته باشد که در صورت از دست رفتن بار بتوان با حداقل کلید زنی ،بار از
دسته رفته را تأمین نموده و در کلیه شرایط ظرفیت حرارتی کابل ،خطوط و تأسیسات را به منظور تحمل جریان
اضافی مدنظر باشد.
-نقطه مانور ترجیحاً در پستهای زیرزمینیف کیوسک و سکسیونرهای هوایی انتخاب نگردد.
-نقطه مانور ترجیحاً در پستهای زمینی و با دسترسی آسان در تمام ساعات شبانه روز و تمام فصول سال و در
حاشیه معابر اصلی انتخاب گردد ( .بعنوان مثال ،پستهای واقع در معابر باریک و فرعی ،در پارکینگ ساختمانها،
در محیط های محصور و در ارتفاعات انتخاب نگردد) .
پستهایی که بدالیل اولویت ویژه دائم از دو مسیر امکان تغذیه را دارند ،نمی توان به عنوان نقاط مانور تلقی
نمود.
-در پست نقطه مانور ،بیش از دو سرکابل برقدار تغذیه شده از دو فیدر مختلف وجود نداشته باشد ،زیرا در
صورتیکه به هر دلیل نتوان از آن پست در موقع لزوم استفاده نمود ،پایداری شبکه از دست خواهد رفت .
-نقاط مانور باید الاقل در هر سال یک بار با دقت سرویس و از صحت عملکرد کلیدها ( بریکرها) اطمینان
حاصل گردد.
-چنانچه بر روی یک فیدر با توجه به شرایط زمانی متفاوت ،تأمین برق سریعتر پستهای خاصی ،دارای اهمیت
باشد ،در آن صورت نقطه مانور بصورت شناور انتخاب می گردد.
53
از آنجائیکه معموالً نقطه مانور ،اولین محل شروع عملیات می باشد که به منظور جایگزینی بار از دست رفته به
آن مراجعه می شود و نیز اولین مکانی است که سریعتر برقدار ،و از برقدار شدن آن اطمینان حاصل می گردد ،
از این دید می توان نقطه مانور را شناور تعریف کرد .بعنوان مثال بر روی یک فیدر ،یک پست مربوط به
دانشگاه و یک پست مربوط به خوابگاه قرار دارد .در صورت قطع فیدر در ساعت 12صبح بدالیل اهمیت
زمانی و مکانی مشترکین ،پست دانشگاه بعنوان نقطه مانور شناور انتخاب و در صورت قطع فیدر در ساعت 12
شب ،پست خوابگاه بعنوان نقطه مانور انتخاب می گردد.
چنانچه یک پست بدالیلی در چند نوبت متوالی خاموش شده باشد ،در صورت قطع فیدر و حساس شدشن پست
مورد نظر ،آن پست بصورت نقطه مانور شناور انتخاب می گردد.
-آدرس و مسیر جغرافیایی شهری نقاط مانور باید مستند و در دسترس باشد .زیرا در مواقع بحران ،امکان اعزام
مأمورین مانور مناطق معین و ناآشنا به موقعیت جغرافیایی پست وجود دارد.
از آنجائیکه انجام فعالیتهای سرویس ،نگهداری و تعمیرات شبکه فشار متوسط توأم با اعمال خاموشی به
مشترکین و بی برق کردن تجهیزات می باشد ،کاهش مدت زمان اعمال خاموشی اهمیت بسزائی در کاهش
انرژی توزیع نشده و به تبع آن جلب رضایت مشترکین دارد .برای دستیابی به این هدف به هماهنگی بین کلیه
واحدهای ذیربط و رعایت سلسله مراتب صحیح انجام کار نیاز می باشد.
نکات مهمی که در زمینه سرویس و نگهداری و تعمیرات پستها و خطوط 02کیلوولت باید رعایت نمود بشرح
ذیل است :
-صدور فرم اجازه کار طبق رویه های جاری قبل از شروع به کار گروه های اجرائی الزامی است ( .نمونه فرم
اجازه کار در پیوست موجود است)
-حداقل 48ساعت قبل و بر اساس برنامه زمانبندی سرویس پستها ،اعمال خاموشی از طریق وسایل ارتباط
جمعی باطالع شهروندان رسانده شود.
-سرویس پستهای مناطق صنعتی و کارگاهی با هماهنگی قبلی و در روزهای تعطیل و یا در شب انجام شود.
54
-سرویس پستهایی که مناطق حساس و اولویت دار را تغذیه می کنند ( مانند بیمارستانها ،مراکز نظامی ودولتی
،مراکز تجاری مهم و )...با هماهنگی قبلی باید انجام شود.
-به منظور کاهش انرژی توزیع نشده ،برنامه سرویس پستها طوری تنظیم و انتخاب گردد که خطوط هوائی و
سرکابل های هوائی بی برق شده ،در صورت نیاز همزمان با سرویس پست ،تزریق روغن ،سرویس و شاخه
زنی گردند.
-در یک محدوده جغرافیائی معین بطور همزمان بیش از دو پست زمینی و چند پست هوائی با توجه به وسعت
محدوده جهت سرویس بی برق نگردند.
-گروه سرویس و تعمیرات با تجهیزات کامل و لوازم مصرفی کافی در محل حضور یابند.
-مامورین مانور بعد از اطمینان از حضور سرپرست و اعضاء گروه های سرویس و تعمیرات و توان اجرائی آنان
که باید تجهیزات و لوازم کافی و کامل همراه خود داشته باشند ،نسبت به بی برق نمودن و صدور اجازه کار
اقدام نمایند.
-سرپرست گروه سرویس و تعمیرات باید یک ربع ساعت قبل از اتمام کار ،مرکز کنترل را جهت اعزام
مأمورین مانور برای برقدار نمودن شبکه مطلع نماید.
-مأمورین مانور باید بعد از اخذ اجازه کار صادر شده قبلی از سرپرست گروه اجرائی که به امضاء سرپرست
رسیده است موضوع اتمام عملیات را به مرکز کنترل اطالع داده و سپس با هماهنگی ،نسبت به برقدار نمودن
شبکه اقدام و مجدداً نرمال نمودن شبکه را به مرکز کنترل اطالع دهند.
-مأمورین مانور باید قبل از برقدار نمودن شبکه سرویس و یا تعمیر شده ،نسبت به بازدید از کلیه تجهیزات
مربوطه اقدام نمایند.
-مأمورین مانور پس از نرمال نمودن شبکه باید کلیه پستها و تجهیزات فشار متوسط و فشار ضعیف بی برق شده
قبلی را بازدید و از برقدار شدن آنها اطمینان حاصل نمایند.
-مسئولین واحدهای تعمیراتی و اجرائی ،قبل از تعمیر تجهیزات خصوصاً تعمیر یا تعویض سکسیونر ،دیژنکتور
،رله ،لوازم اندازه گیری ولتاژ اولیه ،تابلو ،ترانس و ...نسبت به بازدید تجهیز مربوطه اقدام و لوازم مصرفی و
55
ابزار کار مورد نیاز را فراهم و زمان انجام کار را پیش بینی و سپس جهت انجام تعمیرات باید از مرکز کنترل
درخواست بی برقی نمایند.
-مأمورین مانور باید پس از بازدید لوازم مصرفی و ابزار کار مورد نیاز با توجه به توان عوامل اجرائی ،مدت
زمان خاموشی را برآورد و موضوع را به مرکز کنترل اطالع دهند .در صورت موافقت مرکز کنترل کنترل و
فراهم بودن مقدمات فوق ،نسبت به انجام عملیات بی برقی و با هدایت مرکز کنترل اقدام نمایند.
-عوامل اجرائی مجاز نمی باشند بعد از پایان کار و قبل از برقدار شدن کامل مدار ،محل کار را ترک نمایند( .
مگر با صالحدید مرکز کنترل)
توجه :
-در شبکه هائی که الزم است عملیات سرویس ،تعمیرات و یا نوسازی بدون اعمال خاموشی انجام گردد و یا
به لحاظ عدم امکان انتقال بار و اولویت مشترکین مهم ،الزم است برای اینگونه عملیات از روشهای خط گرم
استفاده گردد.
-در صورتیکه مانور به منظور بی برق نمودن برای سرویس ،تعمیرات با برنامه و عملیات توسعه و احداث انجام
گیرد ،باید طبق برنامه زمانبندی از پیش تعیین شده مصوب ،صورت پذیرد.
از آنجائیکه قطعی شبکه های فشار متوسط ناشی از دو نوع عیب زودگذر و ماندگار و در سه نوع شبکه هوائی ،
کابلی و مختلط بوقوع می پیوندد .روشهای صحیح مانور انواع شبکه به شرح ذیل مورد بررسی قرار می گیرد :
با توجه به اینکه تجهیزاتی نظیر ریکلوزر،سکشاالیزر ،آشکارساز خطا ،فیوز کات اوت ،سکسیونر هوائی ،تیغه
های جداساز تک پل و ...به منظور کاهش زمان خاموشی و آسان نمودن عملیات مانور در شبکه های هوائی
بکار گرفته می شود ،وجود و یا عدم وجود این تجهیزات در شبکه روشهای مانور را متفاوت می سازد .بدین
منظور روشهای مانور شبکه های هوائی از دو جهت مورد بررسی قرار می گیرد .یکی مانور شبکه ای که دارای
تجهیزات مذکور بوده و دیگری شبکه ای که فاقد این تجهیزات می باشد.
56
مانور شبکه هوائی دارای تجهیزات قطع کننده و حفاظتی
با توجه به اینکه تجهیزاتی نظیر ریکلوزر،سکشاالیزر ،آشکارساز خطا ،فیوز کات اوت ،سکسیونر هوائی ،تیغه
های جداساز تک پل و ...در شبکه هوائی ،بررسی جزئیات عملیات مانور بر روی شبکه شکل شماره 1با در
نظر گرفتن تأثیر عیوب زودگذر و ماندگار بطور جداگانه صورت می پذیرد.
ریکلوزر بعنوان یک قطع و وصل اتوماتیک در شبکه های هوائی مورد استفاده قرار می گیرد .بدین معنی که در
صورت بروز عیب زودگذر ،قبل از آنکه جریان اتصال کوتاه وارد پست فوق توزیع گردد و باعث قطع فیدر
شود ،ریکلوزر بطور خودکار محل اتصالی را از شبکه جدا نموده و فرصتی را پیش می آورد تا عیب حادث
شده از روی شبکه برداشته شود و شبکه مجدداً برقدار گردد .با توجه به نحوه عملکرد این دستگاه بررسی عیوب
زودگذر در دو حالت بروز عیب قبل و بعد از محل نصب ریکلوزر بشرح ذیل صورت می پذیرد.
57
-با توجه به اینکه مکانیزم تعداد وصول و فاصله زمانی بین مکانیزم وصل متوالی ریکلوزر قابل تنظیم می باشد،
در صورت بروز عیب زودگذر حد فاصل نقطه Bتا Dدر شبکه شکل یک ،ریکلوزر از قطع فیدر داخل پست
فوق توزیع جلوگیری نموده و مدار حدفاصل دو نقطه مذکور را قطع می نماید .بعد از گذشت زمان تنظیم شده
و با برطرف شدن عیب ،شبکه را برقدار می نماید.
-در صورتیکه دستگاه ریکلوزر دارای فرستنده باشد ( در صورت پیاده سازی اتوماسیون شبکه هوائی) مرکز
کنترل از عملکرد آن اطالع یافته و نسبت به اعزام مأمورین مانور جهت بازدید وشناسائی انشعابی که محل وقوع
عیب بوده است با توجه به آالرم آشکارسازهای خطا ،اقدام نماید .این عمل برای جلوگیری از قطعی های
زودگذر بعدی انجام می پذیرد.
توجه :
-در صورتیکه آشکارسازهای خطای منصوبه بر روی شبکه هوائی در حالت تنظیم زمانی )(Time reset
باشند بعد از برقدار شدن شبکه ،همچنان تا مدت زمان تنظیم شده آالرم آشکار ساز خطا ادامه می یابد.
-پیشنهاد می گردد در شبکه های هوائی که از یک سرتغذیه می شوند به منظور عملکرد مناسب ،آشکارساز
خطا قبل از تجهیز حفاظتی ( مثل فیوز کات اوت و )...نصب گردد.
-در صورت بروز عیب زودگذر قبل از ریکلوزر ( حدفاصل نقطه Aتا سرکابل خروجی از پست فوق توزیع )
ریکلوزر هیچگونه عملکردی نداشته و فیدر از داخل پست فوق توزیع قطع خواهد شد.
-برای جلوگیری از صدمه به تجهیزات موجود در شبکه ،مرکز کنترل بعد از گذشت حداقل 5دقیقه
درخواست وصل فیدر را از مرکز کنترل دیسپاچینگ فوق توزیع می نماید.
با توجه به نحوه عملکرد ریکلوزر بررسی عیوب ماندگار در دو حالت بروز عیب قبل و یا بعد از محل نصب
ریکلوزر بشرح ذیل می باشد:
در صورتیکه محل بروز عیب ماندگار بر روی انشعابی باشدکه ابتدای آن انشعاب دستگاه سکشناالیزر نصب
شده باشد ،ریکلوزر 3مرتبه اقدام به وصل مدار می نماید .در مرتبه سوم وصل ،با عبور جریان اتصال کوتاه از
سکشناالیزر این دستگاه انشعاب معیوب را از شبکه جدا نموده و بقیه شبکه بوسیله ریکلوزر برقدار می گردد.
توجه :
-در صورتیکه دستگاه سکشناالیزر دارای فرستنده باشد (اتوماسیون شبکه هوائی) مرکز کنترل از عملکرد آن
اطالع یافته و باید نسبت به اعزام مامورین مانور جهت بازدید انشعاب معیوب اقدام نماید.
محل بروز عیب ماندگار بر روی انشعاب دارای فیوز کات اوت باشد
در صورتیکه محل بروز عیب ماندگار روی انشعابی باشد که ابتدای آن انشعاب کات اوت فیوز نصب شده
باشد ،با سوختن المان فیوز ،فازهای معیوب از شبکه سالم جدا شده و در این حالت ریکلوزر عملکردی نخواهد
داشت.
توجه :
-برای جلوگیری از عملکرد ریکلوزر و خاموشی وسیع شبکه باید نوع و آمپر المانهای کات اوت فیوز متناسب
با بار انشعاب مربوطه انتخاب و هماهنگ با رله های ریکلوزر باشد.
-در صورت استفاده از ا لمانهای غیر استاندارد ممکن است غالف کات اوت فیوز از پایه جدا نگردد ،در این
صورت مأمورین مانور به آالرم آشکارسازهای خطا که باید قبل از کات اوت فیوز در مسیر عبور جریان اتصال
کوتاه نصب شده است ،توجه نمایند و فاز معیوب را شناسایی و به مرکز کنترل اعالم عیب نمایند .در صورتیکه
59
در این انشعاب آشکار ساز خطار وجود نداشته باشد مأمورین مانور هر سه غالف فیوز کات اوت را جدا می
نمایند .معموالً برای این عمل از پرچ مخصوص و یا لود بوستر استفاده می شود.
محل بروز عیب ماندگار بر روی انشعاب فاقد تجهیزات حفاظتی باشد
-در صورتیکه محل بروز عیب ماندگار بر روی انشعاباتی باشدکه بر روی آن هیچگونه تجهیز حفاظتی وجود
نداشته و تنها از آشکارسازهای خطا در ابتدای انشعاب استفاده شده باشد ،عیب مذکور باعث عملکرد ریکلوزر
شده و کل شبکه بعد از ریکلوزر خاموش خواهد شد .در این حالت هیچکدام از تجهیزات حفاظتی منصوبه بر
روی انشعابات هوائی عملکردی نخواهند داشت و مأمورین مانور باید نسبت به بازدید انشعاباتی که دارای
تجهیزات حفاظتی نمی باشند ،اقدام نمایند.
-با توجه به عملکرد و آالرم آشکارسازهای خطا ،انشعاب معیوب توسط مأمورین مانور شناسایی میگردد.
-در این حالت مأمورین مانور ابتدا انشعاب معیوب را از شبکه سالم توسط بازنمودن تیغه های جداساز تک پل
و یا باز نمودن جمپرها جدا نموده سپس بعد از resetنمودن ریکلوزر و آزمایش شبکه بوسیله دستگاه تستر،
شبکه سالم را برقدار نمایند.
-مأمورین مانور بعد از رفع خاموشی بخشهای سالم شبکه جهت تشخیص دقیق محل و علت عیب شبکه اقدام
می نمایند .سپس در صورتیکه با امکانات و ابزار موجود قادر به رفع عیب شبکه باشند نسبت به رفع عیب اقدام و
در غیر اینصورت موضوع را به مرکز کنترل اعالم عیب نمایند.
-با توجه به وجود خاموشی ،مرکز کنترل در اسرع وقت نسبت به درخواست اعزام عوامل و گروههای
تعمیراتی به محل وقوع عیب اقدام می نماید.
توجه :در صورتیکه در ابتدای انشعاب از تیغه های جداساز تک پل استفاده شده باشد مأمورین مانور با استفاده
از پرچ و بدون نیاز به صعود از پایه ها ،تیغه های جداساز را جدا می نمایند .چنانچه در ابتدای انشعاب از جمپر
استفاده شده باشد برای جدا کردن جمپر ابتدا باید بوسیله تفنگ پرتاب سیم ارت ،شبکه را زمین موقت نمود و
با نصب ارت دائم و در نظر گرفتن موارد ایمنی و صعود از پایه نسبت به باز نمودن جمپرها اقدام نمایند.
62
-در این حالت مرکز کنترل نسبت به اعزام مأمورین مانور جهت بازدید از شبکه و آشکارسازهای خطای
منصوبه بر روی انشعابات و خط اصلی اقدام می نماید.
-بعد از بازدید شبکه اگر محل عیب بر روی یکی از انشعابات باشدف باید مطابق بندهایی که قبالً ذکر شده
است عمل نمود .در صورتیکه محل عیب روی خط اصلی باشد عملکرد اشکارساز در نقطه Cمیتواند محدوده
عیب را تا حدود زیادی مشخص نماید.
-اگر آشکارساز خطای نقطه Cآالرم بدهد ،محل عیب حد فاصل نقطه Cتا Dبوده و در غیر اینصورت
محدوده عیب حدفاصل نقطه Cتا Bمی باشد.
-با مشخص شدن محدوده عیب ،مأمورین مانور نسبت به بازدید دقیق این محدوده و تعیین محل و نوع عیب
اقدام نمایند.
-بعد از تشخیص محل و نوع عیب ،اگر مأمورین مانور با تجهیزات و امکانات موجود همراه خود قادر به رفع
عیب شبکه باشند باید با هماهنگی مرکز کنترل و برقراری زمین موقت و رعایت کلیه موارد ایمنی اقدام به تعمیر
شبکه نمایند.
-در صورتیکه تعمیر شبکه توسط مأمورین ماور مقدور نباشد مأمورین مانور باید ابتدا جهت اعزام گروههای
تعمیراتی به مرکز کنترل اطالع داده و سپس نسبت به رفع خاموشی بخشهای سالم شبکه اقدام نمایند.
توجه :
-با توجه به اینکه در زمان مانور و رفع خاموشی نیاز به باز و بستن جمپرهای موجود در شبکه میباشد الزم است
به منظور کاهش زمان مانور و به حداقل رساندن خاموشی مشترکین در نقاط مانور شبکه و ابتدای انشعابات ،
تیغه های جداساز تک پل و یا سکسیونرهای هوائی قابل قطع زیر بار جایگزین جمپرها گردد.
61
-در بعضی از موارد خاص عیوب شبکه های هوائی تشخیص محل عیب بسیار سخت و زمان بر می باشد .به
همین علیت حضور گروه های عیب یابی 02کیلوولت می تواند در تعیین محل عیب و کاهش زمان خاموشی
مؤثر باشد .از جمله این عیوب میتوان به سوراخ شدن مقره های سرامیکی (چینی) اشاره نمود .در صورت
فروپاشی یک مقره شیشه ای بعلت نوع ساختار داخلی و جنس آنها کامالً خرد و شکسته می شوند و بطور واضح
قابل رؤیت می باشند .اما در مقره های سرامیکی عیب سوارخ شدن ) (Punchمطرح می گردد و این عیب از
راه دو ر قابل تشخیص نمی باشد و فقط بوسیله بازدید از فاصله بسیار نزدیک و با آزمایش توسط دستگاه های
عیب یابی و در هوای تاریک قابل رؤیت می باشد.
بطور کلی در شبکه های هوائی که دارای ریکلوزر باشند ،قطع فیدر در پست فوق توزیع به معنی بروز عیب در
محدوده قبل از ریکلوزر می باشد .در این حالت مرکز کنترل باید نسبت به اعزام مأمورین مانور جهت انجام
بازدید شبکه اقدام نماید.
-مأمورین مانور باید در زمان بازدید شبکه و آشکارسازهای خطا مطابق آنچه که قبالً بیان شده است محل دقیق
و نوع عیب را تشخیص و به مرکز کنترل اطالع دهند.
-در فاصله زمانی اعزام گروه های تعمیرات به محل بروز عیب مأمورین مانور با انجام عملیاتمانور بخشهای سالم
شبکه ( محدوده بعد از ریکلوزر) را از طریق فیدرهای مجاور برقدار و رفع خاموشی می نمایند.
توجه :
-بطور کلی در زمان قطع فیدر در اثر بروز عیب در شبکه های هوائی و یا شبکه های مختلط که بخشهائی از
آنها هوائی بوده و دارای ریکلوزر می باشند ،چون در ابتدای امر ،محل و نوع عیب ( از نظر زودگذر یا ماندگار
بودن عیب) مشخص نیست ،بعد از مدت زمان حداقل 5دقیقه فیدر برق داده شود .در صور تیکه پس از یک بار
برق دادن ،فیدر برقدار نگردید و تحت تانسیون قرار نگرفت و مطابق آنچه قبالً در این خصوص گفته شد ،عمل
خواهد شد.
60
-یکی از عیوبی که مکرراً در شبکه های هوائی 02کیلوولت اتفاق می افتد و باعث قطع فیدر و اعمال خاموشی
می شود ،باز شدن ارتباط سرکابلهای هوائی و یا جمپرها بوده که در اثر برخورد با کنسول و یا فازهای مجاور،
باعث قطع فیدر می گردد .در چنین مواردی برای کاهش زمان خاموشی ضروری است ،مأمورین مانور 02
کیلوولت با امکانات موجود ( از جمله لباس کار مناسب ،کمربند و کاله ایمنی و )...و رعایت نکات ایمنی
اقدام به بستن ارتباط یا جمپرها بنمایند.
-در شبکه های هوائی گاهی مشاهده می گردد در اثر معیوب شدن یک تجهیز و عبور جریان اتصال کوتاه از
تمام مسیر شبکه باعث بروز عیب های دیگری در شبکه می گردد .بعنوان مثال در اثر معیوب شدن یک برقگیر،
در مسیر عبور جریان اتصال کوتاه ناشی از آن ،یکعدد ارتباط سرکابل هوائی نیز باز می شود .به مفهوم دیگر
در یک شبکه و در یک زمان ممکن است دو عیب در شبکه بوجود آید .لذا در مواردی که یک شبکه دچار
عیب ماندگار می شود ،بعد از رفع عیب و قبل از برقراری مجدد جریان شبکه معیوب توسط دستگاه تستر توسط
مأمور مانور آزمایش می گردد و در صورت سالم بودن اقدام به برقدار نمودن شبکه می نمایند .در غیر
اینصورت ممکن است با وصل زیر اتصال باعث قطع فیدر و یا گاهی قطع ترانسفورماتور فوق توزیع گردد( .
چنانچه امکان تست شبکه وجود نداشته باشد ،باید نسبت به بازدید مسیر شبکه اقدام گردد).
در صورت عدم وجود تجهیزات حفاظتی در شبکه ،زمان رفع خاموشی در اینگونه شبکه ها باال رفته و باعث
افزایش انرژی توزیع نشده می گردد .روش مانور در زمان وقوع عیب در چنین شبکه هایی ( مطابق شکل شماره
)0به شرح ذیل میباشد.
63
-در صورت بروز عیب در هر نقطه شبکه هوایی ،فیدر از پست فوق توزیع قطع نموده و این موضوع توسط
مرکز کنترل دیسپاچینگ فوق توزیع به اطالع مرکز کنترل میرسد.
-مرکز کنترل بعد از گذشت حداقل 5دقیقه ،درخواست برقدار شدن فیدر را از مرکز کنترل دیسپاچینگ فوق
توزیع می نماید.
-در صورتیکه فیدر برقدار شد ،به منزله عیب زودگذر می باشد و در صورتیکه بعد از یک بار برق دادن ،فیدر
برقدار نشود ،به معنای عیب ماندگار بوده که مرکز کنترل موظف است با هماهنگی و اطالع مرکز کنترل
دیسپاچینگ فوق توزیع نسبت به اعزام مأمورین مانور به منظور تشخیص محل وقوع عیب اقدام نماید.
-مأمورین مانور موظفند نسبت به بازدید شبکه از ابتدای فیدر تا اولین نقطه مانور اقدام نمایند و در صورت عدم
مشاهده هر گونه عیب ،شبکه را از نقطه مانور جدا و به دو تکه تقسیم نموده و از مرکز کنترل تقاضای برقدار
کردن فیدر را بنمایند.
-در صورت برقدار شدن تکه اول فیدر ،مأمورین مانور ضمن بازدید تکه دوم شبکه تا نقطه مانور بعدی ،به
همین روش عملیات را تا پیدا کردن محل عیب تکرار می نمایند.
64
-در صورت معیوب بودن تکه اول شبکه ،ابتدا باید نسبت به رفع خاموشی بخش سالم شبکه از طریق فیدرهای
مجاور اقدام نموده و سپس با استفاده از تجهیزات همراه خود با باز کردن جمپرها و ارتباط ها محل عیب را پیدا
نمایند.
-بعد از مشخص شدن محل و نوع عیب ،مأمورین مانور مطابق آنچه که قبالً بیان شد عمل می نمایند.
توجه :
-در صورتیکه خودروی مانور ،مجهز به دستگاه تستر باشد ،برای اطمینان از سالم بودن شبکه ،باید از آن
دستگاه استفاده شود.
-در صورتیکه در زمان قطع فیدر ،رله زمین در پست فوق توزیع تحریک شده باشد ،بجای آزمایش شبکه می
تو ان شبکه را از طریق فیدر داخل پست فوق توزیع برقدار نمود و در صورت عملکرد رله جریان زیاد (over
) currentبرای جلوگیری از آسیب دیدن تجهیزات و دیژنکتور داخل پست فوق توزیع حتماً باید شبکه بوسیله
دستگاه تستر آزمایش شود.
-در صورتیکه شبکه قطع شده دارای اولویت باشد ،برای انجام مانور می توان از دو دستگاه خودرو مانور بطور
همزمان استفاده نمود .یک خودرو در محل آزمایش مستقر و خودروی دیگر ،کار قطع و وصل را انجام میدهد.
از آنجائیکه در بعضی از موارد ،عیب شبکه با بازدید ظاهری قابل تشخیص نمی باشد ،در زمان آزمایش شبکه ،
توجه به نکات ذیل ضروری است :
-اگر شبکه ای که مورد آزمایش قرار می گیرد ،دارای چند ترانسفورماتور هوایی باشد ،مأمورین مانور قبل از
آزمایش ،نسبت به جدا کردن کات اوت تمامی ترانسفورماتورها اقدام نمایند تا شبکه بدون وجود
ترانسفورماتور آزمایش گردد .اگر بعد از آزمایش ،شبکه هوایی سالم تشخیص داده شد ،مأمورین مانور نسبت
به وصل کات اوت ترانسفورماتور اقدام نموده ،بطوریکه بعد از اتصال هر ترانسفورماتور به شبکه ،یک بار
ولتاژ آزمایش به شبکه اعمال گردد .با این عمل اگر عیب ،مربوط به ترانسفورماتور و یا متعلقات آنها باشد،
مشخ ص خواهد شد .ولی اگر پس از آزمایش ،شبکه هوایی معیوب تشخیص داده شد ،بعلت اینکه معموالً
برقگیرها آسیب پذیری بیشتری نسبت به مقره ها دارند ،ابتدا باید احتمال معیوب بودن برقگیرها و سپس مقره ها
65
بررسی گردد .بدین منظور باید ابتدا ارتباط یکایک برقگیرها جدا و سپس در هر مرحله جداسازی ،شبکه هوایی
آزمایش گردد .این عملیات تا زمان مشخص شدن محل عیب ادامه پیدا میکند
-با توجه به آنکه معیوب شدن برقگیر ترانسفورماتورها از عیوب شایع و غیر قابل تشخیص در زمان بازدید شبکه
می باشد ،برای کاهش زمان خاوشی از disconnectorاستفاده شده که مأمورین مانور باید هنگام جدا نمودن
کات اوت ترانسفورماتور ها از disconnectorبرقگیرها( در صورت وجود) بازدید بعمل آورده و از عملکرد
آنها اطمینان حاصل نمایند.
-در زمان آزمایش یک شبکه هوایی معیوب با اعمال ولتاژ دستگاه تستر ،در نقطه عیب صدای جرقه شنیده
ش ده و نور آن در هوای تاریک مشاهده میگردد .لذا هنگام طوالنی شدن زمان مانور ،برای کاهش زمان
خاموشی باید در هنگام آزمایش ،از وجود پرسنل در نقاط مختلف مسیر شبکه برای رؤیت نور و یا شنیدن
صدای جرقه الکتریکی استفاده شود.
-با توجه به آنکه دستگاه های عیب یاب 02کیلوولت فاصله تقریبی نقطه عیب تا محل آزمایش را محاسبه می
نمایند ،در صورتیکه عملیات مانور طوالنی گردد ،بهتر است جهت تسریع در رفع خاموشی شبکه های معیوب از
این دستگاهها استفاده گردد.
-با توجه به مطالب گفته شده در خصوص روش های مانور شبکه های هوایی معیوب ،مالحظه می گردد که
آزمایش شبکه و یافتن نقطه عیب مستلزم صرف زمان زیادی می باشد .لذا جهت کاهش زمان خاموشی در شبکه
های هوایی الزم است از تجهیزات قطع کننده حفاظتی برای ایجاد نقطه مانور استفاده گردد.
با توجه به اینکه میزان آسیب پذیری شبکه های کابلی به مراتب از شبکه های هوایی کمتر بوده و معموالً زمان
تشخیص نقطه و نوع عیب در این شبکه ها کمتر از شبکه های هوایی می باشد ،بدلیل اهمیت شبکه های کابلی
در شهرها ،بکارگیری تجهیزاتی همچون آشکارساز خطا و یا پیاده سازی سیستم اتوماسیون می تواند در کاهش
هر چه بیشتر زمان خاموشی و انرژی توزیع نشده در اینگونه شبکه ها نقش بسزایی داشته باشد.
جزئیات روش های مانور شبکه های کابلی ،مطابق شکل 3به شرح صفحه بعد است :
66
-مرکز کنترل پس از اطالع از قطع حفاظتی فیدر سریعاً نسبت به اعزام مأمورین مانور به محل شروع کار (پست
شماره 5در شکل )3اقدام نماید.
-مأ»ورین مانور پس از رسیدن به محل شروع کار ،ضمن رعایت نمودن نکات ایمنی بالفاصله نسبت به آزمایش
کابلهای ورودی و خروجی پست با هماهنگی مرکز کنترل اقدام نمایند.
*در صورتیکه محدوده عیب به سمت کابل ورودی پست شماره 5باشد .مراحل مانور به شرح ذیل می باشد:
-0جهت رفع خاموشی بخش های سالم شبکه ،مأمورین مانور به نقطه مانور(پست شماره )11که دارای
حداقل یک سکسیونر باز و برقدار می باشد ،مراجعه نموده و پس از هماهنگی با مرکز کنترل در خصوص
امکان انتقال بار به فیدر مجاور و اطمینان از برقدار بود سرکابل ،اقدام به بستن سکسیونر مذکور می نمایند ( .
معموالً بعلت عدم امکان انتقال بار پستهای خاموش بر روی یک فیدر ،ممکن است بخشهای سالم شبکه از
طریق چندین فیدر مجاور برقدار شوند) .
-3پس از رفع خاموشی بخشهای سالم شبکه ،مأمورین مانور جهت یافتن محل عیب به پست شماره 0مراجعه
نموده و تا مشخص شدن تکه کابل یا تجهیز معیوب شده نسبت به ادامه آزمایش اقدام نمایند.
67
-4هنگان آزمایش شبکه در صورتی که نقطه دقیق عیب برای مأمورین مانور مشخص گردید ،بالفاصله جهت
اعزام گروههای تعمیرات به محل عیب با هماهنگی مرکز کنترل اقدام گردد .در غیر اینصورت جهت تعیین دقیق
نقطه عیب گروه عیب یاب 02کیلوولت به محل عیب اعزام شود.
توجه :در صورتیکه عیب حادث شده باعث اعمال خاموشی شده باشد ( اتصال خاموشی دار) همزمان گروههای
عیب یاب کابل و تعمیرات شبکه به محل اعزام شوند.
*در صورتیکه محدوده عیب به طرف پست شماره 4باشد ،مراحل مانور به شرح ذیل است:
-3بعد از برقدار شدن فیدر ،با توجه به آنکه پست شماره 4انشعابی بوده و تا پایان زمان رفع عیب شبکه
خا موش می ماند ،مرکز کنترل باید در اسرع وقت نسبت به اعزام همزمان گروههای عیب یاب 02کیلوولت،
تعمیرات و مفصل بند به محل عیب اقدام نموده تا بالفاصله بعد از تشخیص نقطه عیب ،گروههای تعمیرات و یا
مفصل بند ،جهت رفع عیب اجازه کار دریافت نمایند.
-4بعد از تشخیص نقطه عیب ،در صورتیکه رفع عیب به زمان زیادی نیاز داشته باشد ،توسط عوامل مربوطه
باید نسبت به رفع خاموشی مشترکین از طریق تغییر مانور فیدرهای فشار ضعیف با هماهنگی مرکز کنترل اقدام
گردد.
*در صورتیکه محدوده عیب به طرف پست شماره 6باشد ،مراحل مانور به شرح ذیل است:
-3بعد از برقدار شدن فیدر ،مأمورین مانور به پست شماره 8مراجعه و مطابق روشهای گفته شده نسبت به
آزمایش شبکه معیوب اقدام نموده و محدوده عیب را به مرکز کنترل اعالم نمایند.
توجه
68
-در مانور شبکه های کابلی ،پس از اتمام مراحل مانور و مشخص شدن محدوده عیب ،مأمورین مانور از
برقدار و روشن شدن پستهایی که هنگام مانور به آنها مراجعه ننموده اند ،با مراجعه به پستها اطمینان حاصل
نمایند.
-در صورت نصب آشکارسازهای خطا در داخل تمامی پست های یک شبکه کابلی ،نیازی به آزمایش شبکه
نبوده و با استفاده از این تجهیزات می توان در کوتاهترین زمان محدوده عیب را مشخص نمود.
-از آنجائیکه از زمان وقوع عیب تا رفع کامل عیب ،شبکه از حالت نرمال خارج می شود ،به منظور جلوگیری
از احتمال اعمال خاموشی مجدد ،تأسیسات مربوطه تحت تانسیون قرار گرفته و عملیات نرمال کردن شبکه در
هنگام نیمه شب یا زمان مناسب بنا به صالحدید مرکز کنترل انجام می گردد.
-در شبکه های کابلی شهری که بصورت رینگ می باشند ،هر اتصالی کابل بعنوان خاموشی تلقی و باید نسبت
به رفع آن اقدام گردد.
جزئیات روش مانور در شبکه های مختلط مطابق شکل 4به شرح ذیل است:
69
-با توجه به وجود خطوط هوایی در شبکه های مختلط ،پس از اطالع از قطع فیدر ،مرکز کنترل بعد از گذشت
حداقل 5دقیقه درخواست برقدار شدن فیدر را از مرکز کنترل دیسپاچینگ فوق توزیع می نماید.
-در صورت برقدار نشدن فیدر ،مرکز کنترل سریعاً مأمورین مانور را به محل شبکه مورد نظر اعزام می نماید.
-ابتدا شبکه به دو تکه تقسیم شده و بعد از برقدار نمودن تکه سالم ،طبق روش های گفته شده نسبت به تعیین
محل عیب تکه دوم اقدام می گردد.
توجه :در زمان قطع فیدر 02کیلوولت و بروز عیب در شبکه ،در بعضی مواقع گزارشاتی مبنی بر رؤیت محل
عیب و یا شنیدن صدای انفجار توسط مشترکین به اداره حوادث منطقه برق ارائه می گردد .لذا در مواقع بروز
عیب در شبکه ،در ارتباط بودن مرکز کنترل با اداره حوادث منطقه برق ،می تواند کمک بسزایی در تشخیص
محل عیب به مأمورین مانور بنماید.
در بعضی از مواقع به علت قطع خطوط انتقال و به تبع آن پستهای فوق توزیع ،خاموشی گسترده ای حادث می
گردد .در این حالت ممکن است مسئولین مرکز کنترل شبکه به علت باال بودن حجم خاموشی ها دچار استرس
و سردرگمی شده و فرامین صادره از طرف آنان منجر به مانورهای صحیح نگردد .لذا پیشنهاد می گردد که
دیسپاچینگ های توزیع با رعایت الزامات ذیل نسبت به تهیه سناریوی مانور خروجیهای 02کیلوولت پستهای
63/02کیلوولت در حالت بحرانی اقدام نمایند:
-پس از ابالغ مرکز کنترل فوق توزیع مبنی بر از دست رفتن ( بی برق شدن ) یک پست 63/02کیلو ولت و
عدم امکان برقراری جریان خروجیهای 02کیلوولت ،مسئولین کنترل شبکه ضمنت حفظ خونسردی کامل،
سریعاً خودروهای مانور ( حداقل دو خودرو) را جهت انجام مانور به محدوده پست مذکور اعزام نمایند.
-مسئولین مرکز کنترل ،خاموشی پست فوق توزیع مذکور را به اطالع مسئولین باالتر شرکت و عوامل ناحیه و
منطقه توزیع مربوطه برسانند.
-مرکز کنترل موظف است سناریو مانور از پیش تعیین شده پست مورد نظر را در مقابل خویش قرار داده و به
ترتیب ردیف آن و با توجه به موقعیت فعلی شبکه برای رفع خاموشی ،اقدام به صدور فرمان مانور نماید.
72
-مرکز کنترل در صورت نیاز به استفاده از باسبار 02کیلوولت در پست فوق توزیع ،موضوع را با مرکز کنترل
دیسپاچینگ فوق توزیع مطرح و تقاضای وصل فیدرهای مورد نظر را نماید.
-چنانچه سناریو مانور از قبل تعیین شده با شرایط فعلی شبکه تطابق نداشته باشد ،مرکز کنترل موظف است با
اختیار کامل و با رعایت کلیه مسائل فنی و ایمنی نسبت به تغییر مانور اقدام نماید.
-از آنجائیکه بارهای پیش بینی شده در سناریو مانور حداکثر بار سال و در شرایط پیک بار همزمان می باشد،
این مسئله باید با توجه به زمان وقوع حادثه در مانور مدنظر قرار گیرد.
-مرکز کنترل موظف است حداقل ده دقیقه بعد از مانور کامل هر فیدر ،بار فیدر مجاور را به دقت از مرکز
کنترل فوق توزیع اخذ و کنترل نماید.
-مرکز کنترل موظف است در صورت باال بودن بار فیدرف پس از انجام کلیه مانورها نسبت به کاهش بار
فیدرهای پربار از طریق مانورهای ثانوی اقدام و در خاتمه عملیات نسبت به کنترل کلی بار فیدرها پیگیری الزم
را بعمل آورند.
-پس از خاتمه عملیات ،مأمورین مانور محدوده عملیاتی را ترک نکرده و تا اطمینان از پایداری شبکه بصورت
آماده باش در خودروها مستقر باشند.
-چون در اینگونه مواقع هنگام وصل مجدد ،افزایش بارهای سرد باعث قطع کلیدها و دیژنکتورها می گردد،
مرکز کنترل پس از اطالع از چنین خاموشی هائی در اسرع وقت به منظور وصل دیژنکتورهای قطع شده
مأمورین مانور را به محل مذکور اعزام نماید.
توجه :مأمورین مانور باید به منظور دستیابی آسان تر به پستهای مورد نظر و محدوده تغذیه ،از اطلس موجود در
خودروی مانور استفاده نمایند.
-5د -مانور به منظور تغییر آرایش نرمال شبکه در مواقع اولویت های ویژه
به لحاظ موقعیت خاص و ویژه مکان تغذیه شونده از یک پست توزیع با اولویت ویژه ،نیاز به مراقبت و تدابیر
مخصوص به منظور تداوم تأمین برق و تسریع در رفع خاموشی در صورت بروز اتفاقات ناخواسته احساس می
71
شود .شکی نیست که مراکز دارای اولویت دائم باید دارای شرایط فنی تأمین و تداوم برق مطمئن و از ضریب
قابلیت اطمینان بسیار باالئی برخوردار باشند.
با توجه به اهمیت تداوم برق مکان دارای اولویت ویژه مقطعی ،اقدامات زیر مدنظر قرار گیرد:
-پست توزیع مورد نظر از طریق مطمئن ترین و کم حادثه ترین فیدر 02کیلوولت ممکن تغذیه گردد.
-تا حد امکان پستهای موجود و خطوط هوایی که از فیدر مذکور تغذیه می شوند ،به فیدرهای دیگر منتقل تا
احتمال ایجاد حادثه کمتر گردد.
-پست توزیع دارای اولویت و مسیر تغذیه آن در روزهای قبل از شروع زمان اولویت بازدید و از سالمت
تجهیزات و آسیب پذیر نبودن خطوط اطمینان حاصل گردد.
-پست ت وزیع دارای اولویت را بصورت پست نقطه مانور در آورده شود ،یعنی یکی از سرکابل های تغذیه
پست به صورت کلید بازو برقدار بماند.
-فیدرهای تغذیه کننده در پست دارای اولویت ،حتی االمکان از دو پست فوق توزیع جداگانه انتخاب گردد.
در غیر اینصورت از دو ترانس یک پست فوق توزیع انتخاب شوند.
-از آنجائیکه اولویت پستها معموالً به دیسپاچینگ های توزیع ابالغ می شود .لذا موضوع اولویت مقطعی فیدرها
به دیسپاچینگ فوق توزیع اطالع داده شود.
-هیچ گونه عملیات با برنامه در شبکه فشار ضعیف و فشار متوسط مسیر تغذیه کننده پست مذکور انجام نگیرد.
-بر روی نقشه های تک خطی مانور 02کیلوولت با نصب عالئم مخصوص ،در اولویت بودن پست و فیدر
مشخص گردید ،بطوریکه همواره توجه را جلب نماید.
-کلیه معایب مشخص شده قبلی بر روی پستها و خطوط فیدر مورد نظر ،قبل از زمان اولویت برطرف گردد.
-خودرو مانور با وسایل ارتباطی مطمئن در داخل پست دارای اولویت مستقر گردند .در غیر اینصورت در
نزدیک ترین موقعیت به پست مستقر شوند.
70
-هیچ گونه مانوری با فیدر مورد نظر انجام نگیرد .تا حد امکان سعی شود تا با سایر فیدرهای مربوط به همان
ترانس 63/02کیلوولت و یا پست فوق توزیع مربوطه نیز مانوری انجام نگیرد.
-در صورت قطع فیدر دارای اولویت بر اثر حوادث و اتفاقات ناخواسته ،در اولین فرصت نسبت به جدا نمودن
سکسیونر ورودی پست و بستن سکسیونر سرکابل برقدار اقدام و از برقدار شدن ترانس 02کیلوولت اطمینان
حاصل گردد.
-خاموشی مربوط به فیدر قطع شده توسط خودروی مانور دوم و با رعایت موارد عنوان شده برطرف گردد.
-حداکثر 04ساعت پس از اتمام زمان اولویت ،می توان نسبت به نرمال نمودن شبکه اقدام نمود.
در مراکزی که دارای اولویت دائم هستند ،نکات کلیدی ذیل مراعات گردد:
-برای قرار گرفتن در فهرست اولویت دائم ،موضوع به اطالع دیسپاچینگ فوق توزیع رسیده شود.
-نسبت به اصطالح و بازسازی ساختمان و کلیه تجهیزات فشار متوسط و ضعیف در مراکز دارای اولویت دائم
اقدام شود.
-مراکز دارای اولویت دائم الاقل از دو فیدر 02کیلوولت تغذیه شونده از دو پست فوق توزیع و در صورت
امکان از دو منبع 032کیلوولت مجزا تغذیه شوند.
-در مراکز دارای اولویت دائم ،بر روی شبکه فشار متوسط و یا فشار ضعیف دستگاه چنج اور نصب گردد( .
ترجیحاً شبکه فشار ضعیف)
-بازدید دوره ای جهت اطمینان از صحت عملکرد چنج اور وشارژرهای مربوطه بعمل آورده شود.
-بر روی نقشه های تک خطی مانور ،مراکز دارای اولیت دائم با نمادی مخصوص مشخص گردد.
-شبکه و پست های توزیع موجود در مسیر فیدر تغذیه کننده مراکز دارای اولویت دائم یا برنامه از پیش تعین
شده در دوره های مشخص مورد بازدید قرار گیرند.
73
توجه :
-در مراکز دارای اولویت دائم که از چندین فیدر 02کیلوولت تغذیه می شود ،مناسب است بوسیله چنج اور
تنها دو فیدر 02کیلوولت با هم قابل تعویض بوده و حالت سوم بصورت دستی باشد.
-حتی المقدور برای تأمین برق مکانها و مراکز بسیار مهم دارای اولویت دائم از یک فیدر و شبکه تغذیه کننده
مستقل استفاده شود.
-در صورت عملکرد دستگاههای چنج اور مراکز دارای اولویت دائم ،نرمال نمودن وضعیت دستگاه چنج و
شبکه ،بعد از پایان یافتن زمان اولویت و یا بعد از نیمه شب انجام پذیرد.
-در هنگام قطع فیدر و یا بعد از پایان عملیات مانور شبکه تغذیه کننده پستهای دارای اولویت ،تحت هیچ
شرایطی سرکابل باز برقدار در پستهای مجاور غیر اولویت قرار نگیرد.
-از پارالل نمودن فیدرهای تغذیه کننده پستهای دارای اولیت دائم با دیگر فیدرها خودداری شود.
دیسپاچینگ فوق توزیع برای انجام عملیات مختلف مثل سرویس سالیانه فیدرها ،ترانسفورماتورهای 63/02
کیلوولت و باسبارها ،تعمیرات دوره ای و موردی ،تعدیل بار ترانسفورماتورها و ...از دیسپاچینگ توزیع
درخواست مانور می نماید .بدین منظور مراکز کنترل دیسپاچینگ های توزیع و فوق توزیع طبق دستورالعمل
های موجود ،موظفند با توجه به نوع درخواست طبق مراحل ذیل وظایف خود را به انجام برسانند:
-هر گونه درخواست دیسپاچینگ فوق توزیع که با برنامه قبلی قابل انجام است ،باید حداقل 48ساعت قبل از
تاریخ اجراء بصورت مکتوب به دیسپاچینگ توزیع رسیده باشد تا امور مربوطه بتواند پیش بینی های الزم را
بعمل آورد.
-مرکز کنترل دیسپاچینگ توزیع موظف است پس از دریافت درخواست انجام کار ،بررسی های الزم در
خصوص توانایی انجام کار را انجام داده و در صورت عدم امکان انجام کار در تاریخ مورد نظر ،موضوع را
حداقل 04ساعت قبل از تاریخ مذکور به اطالع دیسپاچینگ فوق توزیع برساند .تاریخ انجام کار با هماهنگی
دیسپاچینگ توزیع و فوق توزیع مشخص خواهد شد.
74
-در صورت عدم امکان مانور برای انتقال بار در روز ،مرکز کنترل با هماهنگ دیسپاچینگ فوق توزیع می
تواند اینگونه عملیات را به نیمه شب یا روزهای تعطیل موکول نماید.
-کلیه درخواست های دیسپاچینگ فوق توزیع که بصورت کتبی صورت می پذیرد ،بعد از بررسی توانایی
انجام کار توسط مسئول کنترل شبکه دیسپاچینگ توزیع ،باید جهت اجراء به امضای مدیر دیسپاچینگ توزیع
برسد.
-در مواردی که طبق درخواست دیسپاچینگ فوق توزیع الزم باشد سرکابل خروجی فیدر از پست فوق توزیع
بی برق گردد ،مأمورین مانور بعد از انجام مانور و بی برق نمودن تکه کابل ابتدای فیدر موظفند سرکابل ورودی
به اولین پست فیدر را بوسیله سکسیونر زمین و یا سه راهی موجود ،زمین نمایند .در صورتیکه خروجی فیدر از
پست فوق توزیع بصورت شبکه هوایی باشد ،باید بر روی سرکابل هوایی خروجی از پست فوق توزیع زمین
گذاشته شود.
-در مواردی که درخواست دیسپاچینگ فوق توزیع مبنی بر بی برقی باسبار پست فوق توزیع باشد ،الزم است
نام تمامی فیدرهای متصل به باسبار مذکور بطور واضح در درخواست قید گردد.
-در اجرای درخواست دیسپاچینگ فوق توزیع ،چنانچه دیسپاچینگ توزیع با توجه به حداکثر امکانات و
ملحوظ نمودن اولویت ها ناگزیر به اعمال خاموشی باشد ،قبل از اعمال خاموشی موضوع جهت تصمیم گیری به
دیسپاچینگ فوق توزیع و مسئولین ذیربط اعالم گردد تا با توجه به اولویت امر اقدام الزم انجام شود.
-در موارد اضطراری که الزم باشد فیدر رزرو جایگزین فیدر اصلی گردد .با توجه به کم بودن زمان خاموشی
اینگونه عملیات ،نیازی به انجام مانور و انتقال بار فیدر نبوده و این موضوع باید با اطالع مرکز کنترل
دیسپاچینگ توزیع انجام شود.
-هر گونه درخواست دیسپاچینگ فوق توزیع مبنی بر کاهش بار فیدرها و یا ترانسفورماتورهای
63/02کیلوولت که بطور ناگهانی دچار افزایش بار شده اند ،باید از طریق بی سیم و تلفن هایی که مکالمات
آن قابل ضبط باشد ،به دیسپاچینگ توزیع ابالغ گردد و مرکز کنترل موظف است در اسرع وقت نسبت به اعزام
مأمورین مانور جهت تعدیل بار اقدام نماید.
75
-5و -مانور به منظور بی برق نمودن تأسیسات جهت احداث و برقراری جریان شبکه های
جدیداالحداث
-برای ارتباط دادن کابل های ورودی و خروجی یک پست جدیداالحداث که بین دو پست برقدار موجود،
قرار می گیرد ،کابل بین دو پست باید بی برق و توسط گروه عیب یاب ،پنچر شده و تحویل گروههای اجرایی
گردد .بدین منظور مأمورین مانور با هماهنگی مرکز کنترل ،ابتدا مانورهای مربوطه را انجام داده و کابل مورد
نظر را بی برق و از دو طرف زمین کرده و سپس اقدام به صدور اجازه کار می نمایند.
جهت تحویل و تحول و بهره برداری از شبکه های جدیداالحداث که طبق طرحهای توسعه و احداث شبکه
طراحی و اجراء گردیده اند ،الزم است مانورهایی توسط مأمورین مانور صورت پذیرد که در این خصوص
توجه به نکات ذیل ضروری است:
-قبل از برقدار نمودن پست جدیداالحداث ،مأمورین مانور موظفند با آزمایش بوسیله دستگاه تستر و سایر
دستگاههای آزمایش موجود از سالم بودن تکه کابل های ورودی و خروجی و کلیه تأسیسات 02کیلوولت
پست اطمینان حاصل نمایند.
-اگر پست جدید االحداث بصورت رینگ در شبکه قرار گرفته باشد ،در حالتی که سکسیونر خروجی پست
جدا می باشد ،ابتدا سکسیونر ورودی پست بسته شده و از پست برقدار ماقبل ،تکه کابل ورودی و تأسیسات 02
کیلوولت پست بطور همزمان برقدار می گردد ( .در لحظه برقدار شدن حضور پرسنل در داخل پست ممنوع
است).
-بعد از اطمینان از برقدار شدن تأسیسات پست ،برای برقراری رینگ شبکه و قبل از بستن سکسیونر خروجی
پست حتماً باید عملیات امتحان رنگ فازها توسط مأمورین مانور انجام پذیرد.
-در صورت صحیح بودن رنگ فازها نسبت به نرمال نمودن وضعیت شبکه اقدام گردد.
76
-در زمان برقدار نمودن شبکه های هوایی جدیداالحداث ،باید ارتباط شبکه جدید به شبکه موجود برقدار بسته
شود .بدین منظور بعد از آزمایش شبکه و اطمینان از سالم بودن آن با هماهنگی مرکز کنترل ،شبکه برقدار
موجود بی برق شده ،بعد از بستن ارتباط های شبکه موجود ،اقدام به بی برق دار نمودن شبکه جدید می گردد.
-هر گونه تغییرات جدید در شبکه ،باید در نقشه مانور و دفتر ثبت تغییرات نقشه مانور درج گردد.
توجه :مأمورین مانور در زمان برقدار نمودن ترانسفورماتور پست جدید االحداث ،موظفند کلید فشار ضعیف را
جدا گذاشته و فقط برقدار شدن تأسیسات 02کیلوولت پست را به مرکز کنترل گزارش نموده و مرکز کنترل
نیز موضوع را به مسئولین مربوطه گزارش نماید.
با توجه به آنکه افزایش بار فیدرها باعث آسیب دیدن تجهیزات شبکه شده و معموالً قطع ناخواسته فیدر را
بدنبال دارد ،ضروری است بار فیدرها پیوسته تحت نظارت و کنترل مسئولین کنترل شبکه قرار بگیرد .بدین
منظور تعدیل بار فیدرها مطابق مراحل ذیل صورت می پذیرد:
-اگر افزایش بار فیدر در اثر مانورهای عملیاتی از قبل انجام گرفته باشد ،ازدیاد بار فیدر توسط مرکز کنترل
دیسپاچینگ فوق توزیع به اطالع مرکز کنترل رسیده و الزم است در اسرع وقت نسبت به اعزام مأمورین مانور
جهت تعدیل بار اقدام گردد.
-در صورتیکه افزایش بار فیدر بعلت بروز عیب ماندگار فیدرهای مجاور باشد ،جهت حصول اطمینان از باال
بودن بار فیدر ،مرکز کنترل در زمان پیک بار ،بار فیدر را از مرکز کنترل دیسپاچینگ فوق توزیع استعالم نموده
و در صورت تجاوز بار فیدر از حد مجاز باید نسبت به اعزام مأمورین مانور جهت تعدیل بار اقدام گردد.
-برای کاهش بار فیدرهای پربار ،از فیدرهای مجاور که دارای ظرفیت مجاز بار می باشند ،استفاده خواهد شد.
-در صورتیکه در زمان انتقال بار فیدر پربار بر روی فیدر مجاور ،الزم باشد دو فیدر از دو پست فوق توزیع
مختلف با هم پارالل کردند ،ضروری است مرکز کنترل از مرکز کنترل دیسپاچینگ فوق توزیع درخواست برابر
بودن ولتاژ خروجی هر دو پست را بنماید.
77
-قبل و بعد از انتقال بار فیدر پربار بر روی فیدر مجاور ،ضروری است بار فیدرها توسط مرکز کنترل مورد
بررسی قرار گیرد.
-با انجام انتقال بار در صورت متعادل شدن بار فیدرها ،تغییر آرایش نرمال پستها ،توسط مسئولین کنترل شبکه
در نقشه مانور تک خطی و بانک اطالعاتی مرکز کنترل ثبت می گردد.
توجه :چنانچه مرکز کنترل شبکه مجهز به سیستم مانیتورینگ بار پستهای فوق توزیع باشد ،بار کلیه فیدرها را
می توان بصورت همزمان مورد بررسی قرار داد.
با توجه به اینکه کلیه قطع و وصل ها و خاموشی های اعمال شده در شبکه فشار متوسط باید با هماهنگی و
دستور مرکز کنترل انجام شود ،در بعضی مواقع و در شرایط اضطراری ،جهت جلوگیری از بروز حوادث جانی
و مالی ،الزم است تأسیساتی از شبکه بی برق گردد .بدین منظور مأمورین مانور و مسئولین مرکز کنترل شبکه
موظفند نکات ذیل را مراعات نمایند:
-در موارد آتش سوزی تأسیسات شبکه ،پس از اطالع یافتن از موضوع ،مأمورین مانور باید با هماهنگی مرکز
کنترل و در اسرع وقت به محل حادثه مراجعه نمایند.
-پس از بررسی اجمالی وضعیت شبکه دچار حریق ،قبل از رسیدن و شروع بکار مأمورین آتش نشانی ،
مأمورین مانور در صورت امکان نسبت به بی برقی تأسیسات اقدام نموده و در غیر اینصورت بی برق نمودن فیدر
توسط مرکز کنترل انجام می شود .پس از فرونشاندن آتش ،مأمورین مانور با انجام مانورهای الزم و با
هماهنگی مرکز کنترل ،تأسیسات و یا پست حادثه دیده را از شبکه جدا و نسبت به رفع خاموشی پستهای دیگر
اقدام نمایند.
-در زمان حادثه برق گرفتگی اشخاص ،جهت جلوگیری از وارد آمدن خسارات جانی بیشتر به شخص
مصدوم ،مأمورین مانور در صورت عدم امکان تماس و هماهنگی با مرکز کنترل می توانند رأساً و با رعایت
کلیه موارد ایمنی ،نسبت به بی برق نمودن تأسیسات اقدام نموده و با همکاری اشخاص حاضر در محل ،کمک
های اولیه مصدوم را شروع کرده و تقاضای اعزام اورژانس را بنمایند.
78
-مانور برای بی برق کردن تأسیسات در زمان حوادث غیرمترقبه همچون آتش سوزی ،نشتی گاز ،سیل ،آب
گرفتگی و ...باید با اطالع مرکز کنترل انجام پذیرد.
-در مواقعی که مرکز کنترل از وقوع شرایط ناایمن در شبکه به هر طریقی مطلع گردد ،می تواند بر اساس میزان
احتمال خطا درخواست قطع فیدر فشار متوسط را از دیسپاچینگ فوق توزیع بنماید.
از آنجائیکه جلب رضایت مشترکین و کاهش انرژی توزیع نشده و به حداقل رساندن زمان خاموشیها از اهداف
شرکتهای توزیع برق می باشد و با توجه به مشکالت شهری و ترافیک و عدم دسترسی آسان به پستهای توزیع ،
پیاده سازی اتوماسیون برای تمام شرکتهای توزیع برق در شهرهای بزرگ ضروری خواهد بود .به همین دلیل در
سطح کشور تعدادی از شرکت های توزیع اقدام به اجراء طرح پایلوت اتوماسیون پستهای توزیع نموده و با توجه
به جدید بودن این تکنولوژی در کشور و هزینه های کالن آن ،این سیستم فقط در پستهای نقاط مانور ( زمینی-
ه وایی) پیاده سازی می شود .در عملیات مانور شبکه هایی که دارای سیستم اتوماسیون می باشند ،مراعات نکات
ذیل ضروری بنظر می رسد.
-مراکز کنترل بدلیل صدای ناخوشایند آالرم صوتی ،به هیچ وجه نسبت به حذف این آالرم اقدام ننمایند.
-در صورت قطع فیدر ،مرکز کنترل با توجه به اطالعات دریافتی از ،RTUمحدوده خطا را شناسایی و با جدا
نمودن کلید مربوطه نسبت به برق دار نمودن شبکه سالم اقدام و همزمان نسبت به اعزام مأمورین مانور جهت
شناسایی محل و نوع عیب اقدام نماید.
-در صوت قطع دیژنکتور ترانسفورماتور پست توزیع ،مرکز کنترل جهت رعایت نکات ایمنی ،مجاز به برق
دار نمودن ترانسفورماتور توزیع نمی باشد و باید سریعاً موضوع را برای پیگیری به ادارات مربوطه اطالع و
همزمان نسبت به اعزام مأمورین مانور به پست مذکور اقدام نماید.
-هر نوع قطع و وصل و بی برقی و زمین نمودن تجهیزات شبکه به منظور سرویس و تعمیرات و هر نوع عملیات
با برنامه باید بعد از حضور مأمورین مانور در محل کار انجام گیرد.
79
-به منظور افزایش سطح ایمنی ،در هنگام صدور اجازه کار برای هر نوع عملیات در شبکه های دارای سیستم
اتوماسیون ،مأمورین مانور باید کلیه کلیدهای مربوط به محل انجام کار را در وضعیت localقرار دهند.
-دیسپاچینگ های توزیع موظفند با تهیه برنامه مدون از پیش تعیین شده برای حصول اطمینان از صحت
عملکرد سیستم اتوماسیون بازدیدهای دوره ای داشته باشند.
راهکارها و پیشنهادات
-1از آنجائیکه وجود نقاط مانور متعدد در شبکه های هوایی 02کیلوولت باعث افزایش قدرت مانور و کاهش
زمان خاموشی ها می گردد ،الزم است نسبت به نصب سکسیونرهای هوایی قابل قطع زیر بار و کلیدهای جداساز
تک پل در نقاط مختلف شبکه ،بخصوص ابتدای انشعاب ها اقدام گردد.
-0با نصب تجهیزات حفاظتی مثل کات اوت فیوزها و سکشناالیزرها در ابتدای انشعاب های هوایی و نصب
ریکلوزر بر روی خطوط اصلی ،می توان از قطع فیدر و خاموشی کل مشترکین فیدر جلوگیری بعمل آورد.
-3استفاده از آشکارسازهای خطای هوایی و زمینی می تواند نقش بسزایی در کاهش زمان خاموشی داشته و
باعث تشخیص هر چه سریعتر محدوده عیب گردد.
-4با توجه به آ«که در زمان وضوع عیب در شبکه های هوایی ،عیب برقگیرهای معیوب در هنگام بازدید قابل
رؤیت نمی باشند ،جهت تسریع در تشخیص عیب این تجهیزات الزم است از disconnectorاستفاده گردد.
-5به منظور استفاده بهینه از خودروهای مانور و کاهش زمان خاموشی در زمان بروز عیب در شبکه ،بهتر است
خودروهای مذکور به سیستم GPSمجهز گردند .با وجود این سیستم ،مسئولین مرکز کنترل شبکه در هر لحظه
از موقعیت جغرافیایی خودروهای مانور مطلع بوده و می توانند در زمان بروز عیب در هر نقطه شبکه ،جهت
نجام مانور و رفع خاموشی از نزدیک ترین خودرو به محل عیب استفاده نمایند.
-6به منظور پایداری هر چه بیشتر شبکه و کنترل مداوم بار ،بهتر است مراکز کنترل مجهز به سیستم مانیتورینگ
بار شوند.
82
81
مدل تصمیم گیری مانور یک شبکه فشار متوسط نمونه
80
مدل تصمیم گیری عملیات مانور یک شبکه فشار متوسط نمونه
انجام یک مانور موفق و سریعت نیازمند ترسیم یک مدل تصمیم گیری و اجرای عملیات است که از طریق نقشه
مانور تک خطی یک فیدر تهیه می شود .برای آشنایی با چگونگی تهیه الگوی این مدال ها ،شبکه شکل شماره
( 5که می تواند یک شبکه هواییف کابلی و یا مختلط باشد) در نظر گرفته و نمونه ای از این مدل تصمیم گیری
ترسیم می گردد.
در شبکه فوق ،به دلیل دسترسی به سه شاخه B,C,Dکه هر یک از آنها به ترتیب به 6و6و 4پست منتهی می
گردد ،مناسب ترین محل برای شروع عملیات و آزمایش ،پست Aمی باشد .در این مدل ،بهترین نقطه شروع
عملیات بر اساس تعداد پست تغذیه کننده انتخاب شده است که می توان در مدل های دیگر ،انتخاب نقطه
شروع عملیات را بر پایه عوامل دیگری ( مثل اولویت پست ،دسترسی راحت تر و )...قرار داد .بنابراین با
مطالعات اولیه انجام شده ،مدل سازی زیر حاصل می گردد:
83
پس از انتخاب پست Aبعنوان مناسب ترین محل برای شروع عملیات مانور ،الزم است دستگاه تستر در این
پست مستقر و کار و آزمایش شبکه طبق مراحل ذیل انجام گردد.
-1پس از اطمینان از برقراری سیستم زمین پست و بی برق بودن کل تأسیسات با هماهنگی مرکز کنترل ،کار
آزمایش آغاز می شود.
-0توجه داشته باشید اگر در مسیر شاخه های مورد آزمایش ،حتی فقط یک ترانسفورماتور وجود داشته باشدف
هر سه فاز از طریق اتصال مثلث سیم پیچ اولیه ترانسفورماتور به یکدیگر اتصال داشته و الزم است دستگاه تستر
بین زمین و یکفاز متصل گردد.
-3پس از نصب اتصاالت دستگاه تستر به شبکه ،اعمال ولتاژ نموده و عملکرد عقربه میلی آمپرمتر دستگاه مورد
ارزیابی قرار گیرد .اگر در این شبکه اتصالی وجود داشته باشد ،قبل از اینکه ولتاژ به مقدار معینی برسد ،عقربه
میلی آمپر متر منحرف می شود.
بنابراین در حالی که دستگاه تستر روشن و عقربه میلی آمپرمتر در حالت انحراف است ،یکی یکی سکسیونرهای
بطرف شاخه های B,C,Dرا بازه کرده و در صورتیکه اتصال همچنان باقی بود ،سکسیونرها مجدداً وصل می
84
گردد .در این شبکه تنها با قطع سکسیونر بطرف شاخه ، Cعقربه میلی آمپرمتر به سمت صفر میل خواهد کرد.
در این حالت ،سکسیونر در پست Aبطرف شاخه Cجدا خواهد ماند و مدل تصمیم گیری به شکل صفحه بعد
است:
-4با مشخص شدن شاخه اتصال ،ضمن بازگذاشتن سکسیونر و جمع آوری اتصاالت دستگاه تستر ،با هماهنگی
مرکز کنترل ،شاخه های سالم شبکه برق دار می گردد.
-5پس از اطمینان از برقدار شدن پستها ،مجدداً روی نقشه مانور در شاخه Cمطالعه کرده و بر اساس تشخیص
نقطه عیب ،در شاخه فوق مناسب ترین محل برای ادامه عملیات انتخاب می شود.
85
-6بر روی شاخه Cبهترین نقطه برای ادامه عملیات پست Hمی باشد ،زیرا هر چهار شاخه E,F,G,Cدر
اختیار می باشد .بعد از استقرار در محل پست و نصب مجدد دستگاه تستر و با رعایت نکات ایمنی ،کار قطع و
وصل سکسیونرها ادامه یافت تا محدوده اتصالی مشخص شود .در این حالت مدل تصمیم گیری به شکل زیر
است:
-7همانطور که در نقشه مانور مشاهده می شودف بر روی شاخه ، Eپست های M,N,Oقرار دارد که ممکن
است یکی از عناصر این محدوده اتصال باشد ،بنابراین پس از جمع آوری اتصاالت دستگاه تستر برای برقداری
نمودن تعداد دیگری از پستها اقدام کرده و با انتخاب محل سوم به روشی که گفته شد ،محدوده اتصالی را
کوچکتر نموده تا محل عیب مشخص گردد.
86
نوآوری در شبکه های فشار متوسط به منظور تسریع در عملیات مانور
87
نوآوری و استفاده بهینه از تجهیزات در شبکه های فشار متوسط به منظور تسریع در عملیات
مانور
از آنجائیکه تسریع در عملیات مانور در شبکه های فشار متوسط از اهمیت ویژه ای برخوردار است ،از این رو
استفاده از تکنولوژی های جدید و نوآوری های منطبق با شرایط موجود در شبکه های توزیع باالخص شبکه
های فشار متوسط ضروری بنظر می رسد .از جمله این نوآوری ها ،می توان به سیستم اتوماسیون ،استفاده از
ریکلوزر و سکشناالیزر ،آشکارساز خطای هوایی و زمینی ،رله های ثانویه ،سیستم ،GPSسیستم حفاظت
خطوط و انشعابات ،سیستم هشدار دهنده قطع المان کات اوت فیوز و یا بریکرها و کلیدهای فشار ضعیف و
درب پستها اشاره نمود.
سیستم اتوماسیون
با توجه به پیشرفت روزافزون تکنولوژی و امکان برقراری ارتباط با نقاط مختلف از طریق کانال های مخابراتی
متعدد ،جهت کاهش انرژی توزیع نشده و به حداقل رساندن زمان خاموشی ها و با توجه به مشکالت شهری ،
ترافیک و عدم دسترسی به پستهای توزیع ،استفاده از سیستم اتوماسیون اجتناب ناپذیر گردیده و شرکت های
توزیع کننده برق به ناچار به این سمت سوق پیدا کرده یا می کنند.
در این سیستم عالوه بر سوئیچ نمودن کلیدها از یک مرکز کنترل ،می توان پارامترهای مختلف داخل پست نظیر
عملکرد رله ها ،مقدار ولتاژ و جریان خروجی های پست و وضعیت ترانسفورماتور را در مرکز کنترل مشاهده
نمود.
ریکلوزر و سکشناالیزر
استفاده مناسب و بهینه از تجهیزاتی مانند ریکلوزر و سکشناالیزر می تواند کمک مؤثری برای کنترل بهینه شبکه
های فشار متوسط باشد .با کمک گرفتن از این تجهیزات ،می توان در مواقع بروز خطا محل آن را زودتر و اسان
تر تشخیص و از شبکه جدا نمود.
88
هم چنین با استفاده از این تجهیزات زمان خاموشی و انرژی توزیع نشده کاهش می یابد .مکان یابی بهینه
ریکلوزر ،تنظیم رله آن و هماهنگ نمودن آن با رله فیدر و ترکیب آن با سکشناالیزر در باال بردن راندمان کار
این تجهیزات تأثیر بسزایی خواهد داشت.
آشکارسازهای خطا
از جمله تجهیزات جدید ،نشانگرهای خطای شبکه فشار متوسط می باشد که جهت مکان یابی اتصالی های
بوجود آمده بر روی این شبکه ها ،مورد استفاده قرار می گیرند .این نشانگرها در دو نوع هوایی و زمینی ساخته
شده و برای تشخیص خطا در دو شبکه هوایی و زمینی مورد استفاده قرار می گیرند.
از جمله موارد مهم جهت استفاده بهینه از این تجهیزات ،مکان یابی بهینه و تنظیم مناسب این تجهیزات می باشد.
با توجه باینکه رله های پرایمری ( اولیه) فقط با جریانهای زیاد تحریک شده و عمل می کنند ،مناسب برای
استفاده در شبکه های توزیع نمی باشد و لذا از رله های ثانویه که قابلیت تحریک در مقابل جریانهای زیاد و
جریان اتصال فاز به زمین را دارند ،استفاده می شود.
-امکان تنظیم در رنج گسترده و کوردینه نمودن با رله های حفاظتی .
-افزایش ایمنی ،با توجه به اینکه رله در خارج از حوزه 02کیلوولت نصب می شود.
-استفاده آن با دیگر رله های موجود مثل ریکلوزر برای وصل مجدد
89
سیستم GPS
سیستم ، (Global Positional System) GPSسیستمی است که با استفاده از تکنولوژی ماهواره ،
موقعیت مکانی و سرعت اشیاء موجود در زمین را به هر نقطه دلخواه مخابره می کند .این اطالعات از طریق
گیرنده های ویژه دریافت و پردازش می شود.
به منظور استفاده بهینه از خودروهای مانور و آگاهی از موقعیت مکانی آنها ،می توان خودروهای مانور را مجهز
به سیستم GPSنمود .در این حالت ،مرکز کنترل با نظارت مستقیم بر خودروهای مانور می تواند نسبت به
هدایت ک امل و دقیق آنها جهت کاهش زمان خاموشی اقدام نماید.
گاهی برای حفاظت خطوط هوائی پرعارضه منشعب از پست های توزیع زمینی ،می توان بجای استفاده از
ریکلوزر با قیمت باال ،از یک دستگاه بریکر بهمراه رله ثانویه استفاده نمود.
در صورتی که مدت زمان خاموشی آن قسمت از فیدر که دارای خط هوایی است .برای مرکز کنترل دارای
اهمیت باشد ،میتوان از رله ریکلوزر برای وصل مجدد و دستگاه نشان دهنده قطع بریکر نیز استفاده نمود که این
عمل عالوه بر داشتن صرفه اقتصادی ،باعث کاهش زمان خاموشی و حفاظت بریکرهای داخل پست فوق توزیع
مربوطه می گردد.
سیستم هشدار دهنده قطع المان کات اوت ،بریکر ،کلید فشار ضعیف و بازشدن درب پستها
چون اطالعات مربوط به قطع فیوز کات اوت ها ،بریکرها ،فیوزها و کلیدهای فشار ضعیف که باعث خاموشی
گسترده در شبکه شده ،از طریق مشترکین با تأخیر زیاد به مرکز کنترل رسانیده می شود ،لذا برای رفع این
مشکل می توان با هزینه اندک با استفاده از یک فرستنده کوچک در نقاط مذکور و نصب یک صفحه نمایشگر
در مرکز کنترل ،اینگونه اطالعات را بالدرنگ دریافت و نسبت به رفع خاموشی آن اقدام نمود.
92
ایمنی در مانور شبکه های فشار متوسط
91
ایمنی در مانور شبکه های فشار متوسط
نظر به اهمیت ویژه رعایت اصول ایمنی در مانور شبکه های فشار متوسط و آشنایی افراد ذیربط با مقررات ایمنی
و اثراتی که این کار می تواند در کاهش حوادث داشته باشدف موضوع تهیه این فصل تحت عنوان « ایمنی در
مانور شبکه های فشار متوسط » مورد توجه قرار می گیرد.
هدف از تهیه دستورالعمل مقررات ایمنی مانور در شبکه فشار متوسط ،تعیین ضوابط و دستورالعمل و مقرراتی
است تا بر اساس آن ،افراد با اصولی صحیح و مناسب آموزشهای الزم را فرا گرفته و مقرراتی ساده و یکنواخت
را در جهت کاهش حوادث رعایت و اجرا نمایند که می توان اهداف آن را به طور خالصه به شرح ذیل بیان
نمود:
الف ) ایجاد رفاء و آسایش روانی و جسمی کارکنان و مصون ماندن آنها از خطرات و حوادث
در بهره برداری و مانور ،کلمات و جمالت و یا اصطالحاتی وجود دارد که در رابطه با مسائل ایمنی تعریف شده
و عبارتند از :
ایمنی
ایمنی به معنای رعایت اصول و مقرراتی است که برای رهایی از شرایط مخاطره آمیز و به منظور حفظ نیروی
انسانی و تأسیسات شبکه برق می باشد.
لوازم ایمنی
لوازمی است که استفاده از آنها سبب پیشگیری از حوادث جانی و مالی می گردد.
لوازمی است که متناسب با نوع کار در اختیار فرد مجری قرار می گیرد .مانند کاله ایمنی ،لباس کار و ...
90
لوازم ایمنی گروهی
لوازمی است که متناسب با نوع کار در اختیار گروه اجرایی قرار می گیرد .مانند دستگاه اتصال زمین ،عالئم
هشدار دهنده خبری و ...
شبکه بی برق
شبکه ای است که از منابع تغذیه جدا گردیده و اتصال زمین شده باشد.
فرد مجاز
فردی است که عالوه بر مهارتهای فنی ،آموزشهای الزم ایمنی را طی نموده و صالحیت وی به تصویب مراجع
ذیصالح رسیده باشد.
سرپرست گروه
فردی است که عالوه بر مسئولین محوله ،سرپرستی ایمنی گروه را دارا باشد.
مقررات ایمنی
مجموعه مقرراتی است که به منظور پیگیری از حوادث و کنترل ضایعات ،تدوین شده و الزم االجرا می باشد.
فاصله مجاز
حداقل فاصله ای است که مجریان را در هنگام کار از حوادث برق گرفتگی مصون می دارد.
پایان کار
زمان اتمام عملیات محوله و اعالم آن به واحدهای ذیربط توسط سرپرست گروه اجرایی
فشار متوسط
قفل ایمنی
93
وسیله ای است که جهت جلوگیری از مانورهای غیر مجاز روی کلیدها و تجهیزات الکتریکی بطور موقت
توسط سرپرست گروه نصب می گردد.
-5کفش ایمنی
-6کمربند ایمنی
-4رکاب مناسب
-9طناب یا هندالین
-12قفل ایمنی
-11پروژکتور سیار
-13جعبه ابزار کار گروهی شامل انواع آچارهای تخت ،بوکسی ،فرانسه ،چکش ف انبردست
قبل از شروع کار ،مأمورین مانور موظف می باشند مقررات ایمنی زیر را کامالً مراعات نمایند:
95
رعایت موارد زیر در حین انجام کار برای مأمورین مانور الزامی است:
-0چنانچه وضعیت موجود شبکه به طریقی باشد که برای گروههای اجرایی یا اهالی و یا تأسیسات خطر آفرین
باشد ،بایستی شبکه بالفاصله از نزدیکترین محل بی برق گردد.
-5هنگام کار با شبکه بی برق ،بایستی پس از بی برق نمودن مدار و آزمایشهای الزم وتخلیه الکتریکی ،محل
کار اتصال زمین گردد.
-6مأمورین مانور موظف اند بهنگام صعود طنان یا هندالین را جهت انتقال لوازم همراه خود داشته باشد.
-8رعایت فواصل مجاز با شبکه برقدار در هنگام اجرای کار الزامی است.
-9جداسازی محیط انجام کار از هادیهای برقدار با استفاده از پوششهای عایق مانند فرش الستیکی و فیبر عایق
-1جمع آوری ،کنترل و نگهداری لوازم ایمنی فردی و گروهی و ابزار کار
96
-مأمورین مانور موظفند هنگام کار تمامی اشیائ فلزی شخصی از قبیل ساعت ،انگشتر ،گردن بندو ...را از خود
دور نمایند.
-انجام کار همزمان در ارتفاع و یا روی تابلوهای فشار متوسط بیش از یک نفر ممنوع می باشد.
-قطع و وصل مدار بصورت غیر استاندارد و بدون اطالع مرکز کنترل ممنوع می باشد.
در زمان انجام مانور بر روی شبکه ،خودروی مانور بایستی در محل کار آماده باشد.
بهنگام کار در شب ،باید نور به حدی باشد که انجام کار به راحتی انجام پذیرد.
هنگام صدور اجازه کار ،حضور سرپرست گروه عملیاتی در محل کار الزامی است.
پس از عودت فرم اجازه کار توسط گیرنده اجازه کار(سرپرست گروه عملیاتی) نسبت به برقراری جریان شبکه
قطع شده اقدام گردد.
-هنگام بستن دستگاه اتصال زمین باید ابتدا کلمپ دستگاه به نول و سپس به فازها متصل گردند .روش باز
کردن ،عکس روش بستن آن می باشد.
-مأمورین مانور موظفند در تمیز ،سالم نگهداشتن و حمل وسائل و لوازم کار خود دقت الزم را بعمل آورده و
از انداختن آنها به اطراف خودداری نمایند.
97
آیین نامه های حفاظت و بهداشت کار ویژه
آیین نامه و مقررات ایمنی کار روی خطوط و تجهیزات برق دار
98
آیین نامه ایمنی کار روی خطوط و تجهیزات برقدار
مقدمه
نظر به اینکه احتیاج صنایع و تأسیسات دیگر ( مانند بیمارستانها و غیره) به استفاده از نیروی برق مطمئن و مداوم
روز افزون بوده و قطع برق ممکن است باعث ایجاد خسارات مالی و خطرات جانی شود .لذا اصطالحات و
تغییرات باید الزاماً بر روی خطوط و تجهیزات برق دار نیز عملی گردد هدف از تدوین این آیین نامه بیان
مقررات و شرایطی است که در صورت پیروی از آن انجام عملیات مربوط به تغییر و تبدیل و اصالح و تعمیر بر
روی خطوط و تجهیزات برق دار توأم با ایمنی افراد امکان پذیر باشد.
ماده 1
انجام هر گونه – تبدیل – اصالح و تغییر بر روی خطوط با تجهیزات برق دار هنگامی مجاز خواهد بود که ان
خطوط و تجهیزات برای انجام کار به صورت برق دار مناسب باشند.
ماده 0
انجام تغییرات در خطوط و تجهیزات موجود برای مطابقت آنها با مفاد این آیین نامه به منظور کار به صورت
برق دار فقط در مواردی الزم خواهد بود که انجام کارهای ذکر شده در ماده 1به جز تعمیرات ضروری
تشخیص داده شود.
ماده 3
مقررات ذکر شده در این آیین نامه حداقل شرایط الزم برای تأمین حفاظت و ایمنی کار می باشد .لذا ممکن
است الزم باشد کارکنان مقررات دیگری را عالوه بر مقررات ذکر شده در این آیین نامه ( به شرطی با آن
مغایرت نداشته باشد) جهت تأمین ایمنی بیشتر مراعات نمایند.
ماده 4
99
قبل از انجام هر نوع کار باید شرایط موجود از طریق انجام بازرسی ها یا آزمونهای الزم تعیین گردد.
تعیین شرایط موجود ذکر شده در باال شامل تعیین مشخصات خطوط و تجهیزات برق دار و وضعیت پایه ها –
محل استقرار و مدارها و تجهیزات مربوط به خطوط نیرو و کلیه سرویسهای ارتباطات و سایر عوامل می باشد.
ماده 5
خطوط و تجهیزات نیرو تا هنگامی که از طریق آزمونهای الزم یا طریق مناسب دیگری بی برق تشخیص داده
نشوند برق دار تلقی خواهند شد.
ماده 9
قبل از انجام هر نوع کاری بر روی خطوط و تجهیزات یا در مجاورت آنها ولتاژ کار باید مشخص شود.
فواصل مجاز
ماده 7
هیچکس مجاز نخواهد بود بدون استفاده از ابزار عایق مناسب با قسمت های برق دار تماس حاصل نموده و یا از
اندازه ذکر شده در جدول شماره 1به قسمت های برق دار نزدیک تر شود مگر در یکی از موارد زیر :
الف -افراد نسبت به قسمت های برق دار عایق شده یا در برابر آنها محافظت شده باشند.
تبصره :دستکش یا دستکش آستین دار یا وسایل حفاظتی دیگر که مناسب ولتاژ مورد نظر باشد به عنوان وسیله
عایق کردن مورد قبول می باشد.
ب -قسمت برق دار نسبت به افراد یا هر نوع جسم هادی دیگری که ولتاژ آن با ولتاژ قسمت برق دار مورد بحث
فرق دارد عایق و یا محافظت شده باشد.
ج – افراد نظیر مواقعی که برای کار کردن با دست لخت آماده شده اند نسبت به دیگر اجسام هادی عایق شده یا
از آنها جدا بوده یا نسبت به آنها حفاظت شده باشند.
122
ماده :8حداقل فواصل مجاز کار با حداقل فواصل مجاز کار با پرش کار در جدول شماره 1ذکر شده است باید
دقیقا رعایت شود .حداقل فاصله کار با پرش عایق فاصله ایست که افراد در موقع در دست داشتن پرش و یا
لوازم عایق مشابه و انجام کار روی خط یا تجهیزات برق دار با آن پیدا می کنند.
ماده 6
از ابزار تکیه گاه و نگهدار هادی ها مانند پرشهای گیره ای و کشش و تکیه گاه مقره های کششی بشرطی می
توان استفاده نموده که فاصله مجاز حداقل به اندازه طول زنجیره مقره با طولهای داده شده در جدول شماره 1
برای ولتاژهای کار مربوط باشد.
2/9 63
1 130
1/5 032
3/5 422
*این فاصله را می توان کمتر گرفت به شرطی که فاصله انتخاب شده از فاصله قسمت های برق دار خط تا
قسمت های زمین شده کمتر نباشد.
ماده 12
121
کارفرما باید آموزش الزم در زمینه های زیر را برای کارکنان خود فراهم نموده و یا اطمینان حاصل نماید که
افراد نسبت به این مسائل اطالع و تخصص کافی داشته باشند :
کار شبانه
ماده11
موقع کار در شب باید چراغهای پروژکتوری با چراغهای قابل حمل بر حسب مورد برای انجام کار آماده و در
اختیار کارکنان گذارده شود.
ماده10
در موقع کار بر فراز یا در نزدیکی آب و در موقعی که خطر غرق شده وجود دارد باید اقدامات حفاظتی برای
جلوگیری از غرق شدن به عمل آید.
ماده 13
کلیات مایعات مورد استفاده در قسمت های عایق کامیون های باالبر یا لوازم هیدرولیک که در حوالی یا بر
روی خطوط یا تجهیزات برق دار مورد استفاده قرار می گیرند باید از نوع عایق باشد.
وسایل ایمنی
ماده 14
وسایل ایمنی الستیکی باید با استاندارد مطابقت داشته و نکات زیر در مورد آنها رعایت شود:
120
الف -وسایل ایمنی الستیکی باید قبل و بعد از استفاده مورد بازرسی قرار گیرد.
ب -دستکشهای الستیک باید برای حصول اطمینان از سالم بودن آنها قبل و بعد از استفاده با هوای فشرده مورد
آزمون قرار گیرند.
ج -تجهیزات ایمنی میز الستیکی باید از نظر الکتریکی و مکانیک معادل تجهیزات مشابه الستیکی یا بهتر از آن
باشد.
ماده 15
کاله حفاظتی باید با استاندارد مطابقت داشته و در موقع کار در کارگاه هایی که خطر سقوط اجسام برق
گرفتگی یا سوختگی وجود دارد توسط کارگران مورد استفاده قرار گیرد.
ماده 19
هنگام کار در باالی تیرها ،برجها و دیگر تأسیسات باید از کمربندهای مجهز به طناب و تسمه حفاظتی استفاده
شود مگر اینکه استفاده از کمربند تولید خطر بیشتری از نظر ایمنی افراد در برابر سقوط اجسام ،برق گرفتگی یا
سوختگی نماید.
ماده 17
کمربندها و طبنا های حفاظتی باید با استاندارد مطابقت داشته باشد .از کمربند می توان به عنوان نگهدارنده ابزار
کار عالوه بر مورد استفاه اصلی آن که تأمین حفاظت کارگر می باشد نیز استفاده نمود .کمربندها باید فاقد هر
نوع حلقه و قالب فلزی اضافی جز آنچه در استاندارد ذکر شده است .باشد
ماده 18
قبل و بعد از استفاده از کمربندها و طناب های ایمنی باید برای حصول اطمینان از بی عیب بودن ،آنها را مورد
بازدید قرار داد.
123
به طناب های ایمنی نباید نیروی ضربه ای وارد ساخت و از ان باید فقط برای عملیات نجات اضطراری مانند
پایین آوردن افراد استفاده نموده چنین طناب هایی باید حداقل به قطر 17میلیمتر بوده و از 3یا 4رشته کنف
درجه یک یا معادل آن از نظر دوام و استقامت ( 1772نیوتن یا 1322کیلوگرم نیرو) تهیه شده باشد.
ماده 16
نردبان
ماده 02
نردبان های قابل حمل فلزی یا از جنس هادی دیگر نباید در مجاورت خطوط یا تجهیزات برقدار مورد استفاده
قرار گیرد مرگ در مورد کارهای اختصاصی نظیر کار در پستهای فشار قوی که در آنها نردبان های عایق ممکن
است از نردبان های هادی خطر بیشتری را به وجود آورند.
نردبان های هادی باید بطور وضوع عالمت گذاری شده و کلیه احتیاط های الزم در موقع استفاده اختصاصی از
آنها بعمل آید.
ماده 01
نردبان های قالبدار نظائیر آن که در بهره برداری از تأسیسات مورد استفاده قرار می گیرد .باید به طرز مطمئنی
محکم شود تا از تغییر مکان تصادفی آن جلوگیری به عمل آید.
ماده 00
برای کار روی خطوط برق دار باید فقط از پرشهایی که دارای گواهی کارخانه سازنده برای ایستادگی در
شرایط زیر می باشد استفاده شود.
الف – 122222ولت برای هر 2/3متر طول به مدت 5دقیقه در مورد ابزار ساخته شده از پشم شیشه
ب 75222-ولت برای هر 2/3متر طول به مدت 3دقیقه در مورد ابزار ساخت شده از چوب .
124
تبصره – پرشهای فاقد گواهی کارخانه سازنده که مشخصات آن به موجب آزمون طبق پرشهای باال باشد نیز می
تواند مورد استفاده قرار گیرد.
ماده 03
کلیه لوازم خطوط برق دار باید روزانه قبل از استفاده مورد بازرسی قرار گیرد .بالفاصله قبل از استفاده از ابزار
باید آن را با پارچه یا مواد مشابه تمیز کرده و در صورت مشاهده هر نوع عیب آنرا از کار خارج نمود.
ماده 04
مترها یا نوارهای اندازه گیری فلزی یا دارای الیاف هادی نباید در موقع کار در روی خطوط برق دار یا در
مجاورت آنها در مورد استفاده قرار گیرد.
ابزارهای دستی
ماده 05
کلیه ابزارهای هیدرولیکی که بر روی خطوط یا تجهیزات برقداری که در حوالی آنها مورد استفاده قرار می
گیرد باید مجهز به لوله هایی از جنس عایق بوده و تحمل فشار آن کافی برای کار عادی دستگاه باشد.
ماده 09
کلیه ابزارهای بادی که بر روی خطوط و تجهیزات برق دار یا در اطراف آنها مورد استفاده قرار می گیرد باید:
الف -مجهز به لوله هایی از جنس عایق بوده و تحمل فشار آن کافی برای کار عادی دستگاه باشد.
کلیات
125
ماده 07
قبل از استفاده از تجهیزات مکانیکی الزم است آنها را برای حصول اطمینان از کارآیی مورد بازرسی قرار داد
ماده 08
در شروع هر نوبت کار برای اطمینان از اینکه تجهیزات در وضعی مناسب کار می باشد الزمست کار ترمزها و
سیستم های عملیاتی مورد آزمون قرار گیرد.
ماده 06
هیچیک از کارکنان حق استفاده از تجهیزات موتوری خودرو را که دید عقب آن مسدود شده باشد نخواهد
داشت مگر اینکه :
الف -خودرو دارای وسیله خبر سمعی برای حرکت به طرف عقب بوده و صدای آن نسبت به صدای محیط
اطراف قبل استماع باشد
ب -خودرو فقط با راهنمای فرد دیگری به طرف عقب حرکت نماید.
دیرک باالبر
ماده32
در موقع کار در حوالی خطوط یا تجهیزات برق دار ،خودروهای مجهز به دیرک باالبر باید از نظر الکتریکی به
زمین وصل شده یا در اطراف آن حصار و مانع به منظور جلوگیری از تماس افراد بوجود آید ( که در این
صورت برق دار تلقی شده ) و یا به منظور کار مورد نظر از زمین عایق شود.
ماده 31
اگر فرد یا افرادی که در سبد قرار دارند در وضعی باشند که خط یا تجهیزات برق دار در دسترس آنها بوده و با
وسایل عایقی محفوظ نشده باشد نباید هیچ نوع مصالح یا تجهیزات دیگری بین تیر یا برج یا تأسیسات مشابه و
سبد دیرک رد و بدل شود.
ماده 30
126
سایر مقررات مربوط به دیرک های باالبر نیز باید رعایت شود.
ماده 33
به جز لوازم و ابراهای مخصوص کار روی خطوط و تجهیزات برق دار سایر لوازم و ابزارها نباید از مقادیر داده
شده در جدول شماره 1فصل اول این مقررات به قسمت های برق دار نزدیک تر شود مگر در موارد زیر:
الف -حصار عایقی بین قسمت برق دار و تجهیزات مکانیکی نصب شده باشد.
د -تجهیزات مکانیکی برق دار تلقی گردد که در آن صورت نکات ایمنی مربوط الزم االجرا خواهد بود.
ماده 34
سایر مقررات مربوط به خودروهای دیرک دار جراثقالها و تجهیزات باالبر دیگر نیز باید رعایت شود.
فصل چهارم – برقراری اتصال زمین تجهیزات و خطوط برای حفاظت افراد نصب اتصال زمین
ماده 35
در موقع برقراری اتصال زمین ( در مورد کار روی خطوط برق دار و بی برق) انتهای مربوط به زمین باید اول
وصل شده و سپس انتهای دیگر با استفاده از وسایل عایقی یا سایر وسایل مناسب وصل و یا قطع گردد.
ماده 39
در موقع برچیدن اتصال زمین باید اول وسیله اتصال زمین با استفاده از وسایل کار عایقی یا سایر وسایل مناسب
از خطوط یا تجهیزات باز شود.
الکترود زمین
ماده 37
127
به منظور رفع خطر از کارکنان و حصول اطمینان از سرعت عمل وسایل حفاظتی باید در موقع استفاده از
الکترودهای زمین مقاومت زمین آنها به حد کافی پایین باشد.
ماده 38
اتصال زمین از طریق برجها باید با استفاده از بست مخصوص برج که قادر به هدایت جریان های اتصالی پیش
بینی شده باشد عملی گردد.
ماده 36
یک هادی اتصال زمین که به زمین برج یا الکترود زمین دفن شده یا کوبیده شده وصل می گردد باید قادر به
هدایت جریانهای اتصالی پیش بینی شده بوده و حداقل قابلیت هدایت آن معادل یک هادی از جنس مس به
مقطع 35میلیمتر مربع باشد.
کلیات
ماده 42
قبل از اقدام به صعود از تیرها – نردبان ها – داربست ها و سایر تأسیسات مرتفع مشابه باید بررسی الزم از نظر
تعیین مقاومت آنها در برابر نیروهای اضافی یا اهرمی که بر انها وارد خواهد شد به عمل آید.
ماده 41
در مواردی که ممکن است صعود از تیرها یا تأسیسات مشابه ایمن نباشد قبل از اقدام بعمل باید آنها را به وسیله
مهار کردن حائل کردن یا روش های قابل قبول دیگری ایمن نمود.
ماده 40
128
قبل از نصب یا برچیدن هادی یا کابل ،نیرویی که بعدا بر تیرها یا تأسیسات مشابه وارد خواهد شد باید مورد
توجه قرار گرفته و اقدام الزم جهت جلوگیری از انهدام اجزاء یا اشیا حامل نیرو بعمل آید.
الف -در مواقع کاشتن – حمل یا کندن تیرها از زمین در نزدیکی خطوط یا تجهیزات برق دار به کمک جرثقیل
دیرک ،سه پایه یا سایر وسایل مکانیکی باید احتیاط الزم برای جلوگیری از تماس این وسایل یا خطوط یا
تجهیزات به عمل آید مگر در مواردی که کار بر روی خطوط برق دار با دست لخت انجام شده و یا از حصارها
با سایر لوازم حفاظتی استفاده شود.
ب -تجهیزات و ماشین آالت به کار رفته در جوار خطوط یا تجهیزات برق دار باید با مفاد فصل سوم مطابقت
داشته باشد.
ج -جز در موا ردی که از تجهیزات حفاظتی متناسب با ولتاژ مورد عمل استفاده شود ،کارکنانی که روی زمین
قرار دارند باید از تماس با ماشین آالت و تجهیزاتی که در نزدیکی خطوط یا تجهیزات برق دار قرار دارند
خودداری نمایند.
د -تجهیزات باالبر باید به نحو مطمئن و مؤثری به زمین وصل شود در غیر این صورت این تجهیزات برق دار
تلقی شده و باید در موقع استفاده از آنها در نزدیکی خطوط یا تجهیزات برق دار در اطراف آن حصارها و
موانعی به وجود آورد.
ماده 43
طناب هایی که در نزدیکی خطوط برق دار مورد استفاده قرار می گیرند باید از جنس غیر هادی باشند.
ماده 44
در موقع سوار کردن برجها به کمک تجهیزات باالبر در نزدیکی خطوط انتقال برق دار ،در صورتی که ممکن
باشد باید خطوط را بی برق نمود چنانچه انجام این کار عملی نباشد باید مواظبت شدیدی در حفظ حداقل
فواصل مجاز الزم طرف جدول شماره 1فصل اول به عمل آید.
ماده 45
129
هنگا م وزیدن بادهای شدید با تأثیر سایر عوامل طبیعی غیرعادی که سبب ایجاد خطرات بیشتری می شود باید
عملیات را جز در موارد تعمیرات اضطراری متوقف نمود.
ماده 49
جهت حصول اطمینان نسبت به رعایت فواصل مجاز در موقع حرکت دادن تجهیزات در زیر یا نزدیکی خطوط
برق دار الزمست فرد مسئول تعیین شود.
ماده 47
عالوه بر رعایت دستورالعملهایی که در فصول دیگر این آیین نامه ذکر شده است
باید هنگام کار با دست لخت بر روی خطوط برق دار مواد 48لغایت 68نیز رعایت شود.
ماده 48
کلیه کارکنان قبل از اینکه به آنها اجازه کار بر روی خطوط برق دار با روش دست لخت داده شود ،باید در
زمینه کار با دست لخت و رعایت مقررات ایمنی مربطه تعلیم دیده و تمرین کرده باشند.
ماده 46
قبل از استفاده از روش کار با دست لخت بر روی خطوط یا اجزاء برق دار فشار قوی باید مراتب زیر مورد
بررسی قرار گیرد:
ب -فواصل آزاد مجاز خطوط و دیگر قسمت های برق دار که کار بر روی آن از زمین انجام خواهد شد.
ماده 52
112
فقط از تجهیزاتی که به منظور کار با دست لخت بر روی خطوط برق دار طرح ،ساخته و آزمایش شده باشد
باید استفاده شود.
ماده 51
کلیه عملیات باید به وسیله فردی که به منظور کار با دست لخت تعلیم دیده و برای انجام این کار مهارت الزم
را کسب کرده باشد حضور نظارت گردد.
ماده 50
وسایل خودکار وصل مجدد کلیدهای قطع مدارها را در مواردی که عملی باشد باید قبل از شروع کار بر روی
خطوط یا تجهیزت برق دار از کار انداخت
ماده 53
چنانچه احتمال وقوع رعد و برق در محل کار وجود داشته باشد عملیات مربوطه باید متوقف شود.
ماده 54
در سبد وسیله باالبر برای اتصال قسمت عایق شده به خط یا تجهیزات برق دار باید پوسته ای از جنس هادی یا
وسیله هادی مناسب دیگری تعبیه گردد:
الف -کارکنان باید با استفاده از کفش هایی از جنس هادی با بستهای ساق پا یا طریقه مناسب دیگری به پوسته
سبد وصل گردند.
ب -در موارد لزوم با توجه به ولتاژ کار باید از پرده الکترواستاتیک مناسب با لباس هادی استفاده شود.
ماده 55
قبل از اینکه کارکنان با قسمت برق داری که بر روی آن کار خواهد شد تماس حاصل نمایند پوسته هادی سبد
باید بطور مطمئنی به قسمت برق دار متصل دشه و تا خاتمه کار بر روی آن قسمت باقی بماند.
ماده 59
111
فقط از ابزار وتجهیزاتی که به منظور کار با دست لخت بر روی خطوط برق دار پیش بینی شده باید استفاده
گردد و این ابزار و تجهیزات باید به صورتی تمیز و خشک نگهداری شود.
ماده 57
قبل از بلند کردن دیرک وسیله باالبر ،پایه های حایل خودروی مربوطه باید به منظور حفظ تعادل و تحکیم آن
تنظیم شده و بدنه خودرو به نحو مطمئن و مؤثری به زمین وصل شود در صورتی که برقداری اتصال زمین عملی
نشود باید در اطراف خودرو موانع حفاظتی احداث شود و خودرو جزء تجهیزات برق دار تلقی گردد.
ماده 58
قبل از قرار ادن دیرک باالبر در وضع کار باید کلیه کنترل ها (چه در خودرو و چه در سبد) مورد بازدید و
آزمون قرار گیرند تا بی نقص بودن آنها محرز شده و اطمینان حاصل شود که آماده به کار می باشند.
ماده 56
هر روز قبل از شروع کار یا در هر بار در طول روز که قرار است بر روی ولتاژ باالتری کار شود یا تغییر شرایط
کار انجام آزمون اضافی را الزم سازد باید آزمون تعیین جریان نشت دیرک به عمل آید ،سبدهای هوای یکه
برای کار با دست لخت بر روی خطوط برق دار مورد استفاده قرار می گیرند باید تحت آزمون جریان نشت قرار
گیرند .آزمون به این ترتیب اجرا می شود که سبد را به مدت حداقل 3دقیقه در تماس با منبعی که ولتاژ آن
مساوی ولتاژی است که بر روی آن کار خواهد شد قرار می دهند جریان نشت نباید از 1میکروآمپر بازاء هر
کیلوولت( ولتاژ اسمی فاز به فاز) تجاوز نماید .در صورت مشاهده هر نوع ایرادی در کار تجهیزات ،عملیات
مربوطه باید فورا متوقف گردد.
ماده 92
کلیه وسایل باالبری که در عملیات مربوط بکار با دست لخت بر روی خطوط با تجهیزات برق دار مورد استفاده
قرار می گیرند باید دارای فرمانهای مضاعف ( در پایین و باال) طبق مقررات بندهای الف و ب این ماده باشد.
الف -دسترسی به فرمانهای باالیی باید برای کارکنان واقع در سبد به سادگی عملی باشد اگر از دستگاه باالبری
که مجهز به دو سبد است استفاده شود فرمانها باید به سادگی از هر دو سبد قابل دسترسی باشند.
110
ب -فرمانهای پایین باید در نزدیکی ته دیرک قرار گرفته و از نظر صدور فرمان نسبت به فرمانهای باالیی
اولویت داشته باشند .به طوری که بتوان در هر موقع حتی وقتی که فرمانهای باال در حال عمل کردن می باشند از
پایین دستورات آنها را لغو و به دلخواه عمل نمود.
ماده 91
استفاده از فرمانهای پایین دیرک جز در موقعی که فرد واقع در سبد اجازه این کار را داده باشد یا در مواقع
اضطراری ممنوع می باشد.
ماده 90
حداقل فواصل مجاز هوایی برای کار روی خطوط و تجهیزات برقدار با دست لخت باید با جدول شماره 0
مطابقت نماید .حداقل فواصل فوق الذکر باید بین وسیله هوایی (سبد) و وسایل زمین شده و همچنین بین وسیله
هوایی و خطوط و تجهیزاتی که ولتاژ آنها با ولتاژ وصل شده به سبد فرق دارد حفظ شود مگر آنکه اجسام زمین
ش ده یا خطوط و تجهیزاتی که در فوق ذکر شده است با حفاظ های عایق پوشیده شده باشد .حداقل فواصل
مجاز هوایی مورد نظر را باید در موقع نزدیک شدن ،دور شدن و در موقع وصل بودن سبد به خط برق دار نیز
مراعات نمود.
ماده 93
در موقع نزدیک شدن به یک مدار برق دار یا دور شدن از آن یا انجام اتصال بین سبد و مدار ،فواصل داده شده
در جدول شماره 0باید بین کلیه قسمت های عایق شده دیرک باالبر و هر نوع قسمت های زمین شده دیگر (
شامل قسمت زیرین دیرک و خودرو) رعایت شود.
ماده 94
در موقع استقرار سبد دیرک باالبر در نزدیکی یک مقره میخی برق دار یا یک زنجیره از مقره های بشقابی برق
دار حداقل فاصله بین کلیه قسمت های سبد و انتهای زمین شده مقره یا زنجیره باید بر طبق جدول شماره 0
رعایت شود.
ماده 95
113
استفاده از هر نوع وسیله ای ( مانند طناب و غیره ) برای باال کشیدن لوازم از زمین به سبد یا دیرک ممنوع می
باشد.
جدول شماره – 0حداقل فواصل هوایی مجاز کار بر روی خطوط برق دار با دست لخت برای جریان متناوب
*این فاصله را می توان کمتر گرفت به شرطی که فاصله انتخاب شده از فاصله قسمت های برق دار تا قسمت
های زیر زمین شده کمتر نباشد
ماده 99
در سبد وسله باالبر جز سیم های اتصال ( جامپر) یا مفتول های تسلیح یا ابزار کار نباید هیچ شیئی دیگری از
جنس هادی که طول آن بیش از 2/90متر است وجود داشته باشد.
ماده 97
طناب هایی از جنس غیر هادی را می توان بین خط و زمین بشرطی که کمک سبد نگهداری نشوند ،مورد
استفاده قرار داد.
114
ماده 98
سبد و قسمت باالیی دیرک عایق نباید به منظور بلند کردن یا نگهداشتن بار تحت نیروهایی بیش از نیروی
توصیه شده به وسیله سازنده قرار گیرد.
الف -جدول حداقل فواصل هوایی مجاز کار بر روی خطوط برق دار با دست لخت ( جدول شماره )0باید بر
روی صفحه ای از ماده غیر هادی و با دوام چاپ و در داخل سبد یا حوالی آن به نحوی که به وسیله اپراتور
دیرک قابل دیدن باشد نصب گردد.
ب -توصیه می شود برای کنترل حداقل فواصل هوایی مجاز کار بر روی خطوط برق دار از میله های اندازه
گیری از جنس عایق استفاده شود.
این آیین نامه مشتمل بر 68ماده و 0تبصره به استناد ماده 47قانون کار تدوین و در چهارصد و پنجاه و یکمین
جلسه شورایعالی حفاظت فنی مورخ سه شنبه 53/10/6به تصویب نهایی رسیده است و قابل اجرا است.
115