TIẾP CẬN ĐÁNH GIÁ BỆNH LÝ THẦN KINH NGOẠI VI

Tác giả:

Jeffrey M. Burns, MD University of Kansas Department of Neurology

Michelle L. Mauermann, MD and Ted M. Burns, MD University of Virginia Department of

Neurology, Charlottesville.

Dịch: Vũ Thị Hinh

MỘT SỐ Ý CHÍNH

- Bệnh đa dây thần kinh ngọn chi đối xứng, thường do nguyên nhân chuyển
hoá/nhiễm độc, di truyền hoặc không rõ thường ảnh hưởng mất sợi trục hơn
là huỷ myelin, thường liên quan cả sợi lớn và sợi nhỏ.
- Bệnh đa dây thần kinh do các cơ chế khác như trung gian miễn dịch, nhiễm
trùng hiếm khi phụ thuộc chiều dài.
- Có bất thường cảm giác giúp loại trừ một số bệnh như bệnh cơ, khớp thần
kinh cơ, bệnh nơ ron vận động
- Triệu chứng cảm giác dương tính gợi ý bệnh đa dây thần kinh mắc phải. BN
thường mô tả cảm giác kim đâm, sưng nóng, tê bì, tê cóng, bó chặt
- Đau gợi ý nguyên nhân nhiễm độc, chuyển hoá hoặc thiếu máu
- Bệnh thần kinh có đau thu hẹp chẩn đoán phân biệt bệnh ảnh hưởng đến
sợi nhỏ. Nguyên nhân có thể do nhiễm độc, chuyển hoá, thiếu máu
- Một bệnh đa dây thần kinh sợi nhỏ thường gặp ở bệnh nhân trên 60 tuổi,
thường gây đau bàn chân nguyên nhân thường do đái tháo đường, tiền đái
tháo đường, ngộ độc rượu hay không rõ
- Triệu chứng cảm giác âm tính như mất cảm giác, mất thăng bằng bất
thường cảm giác xúc giác, cảm giác rung, giảm hay mất phản xạ gân xương,
thất điều có thể gặp ở cả nguyên nhân mắc phải hay di truyền
- GBS và CIDP thường chủ yếu ảnh hưởng vận động, ít triệu chứng cảm giác
- Bệnh đa dây thần kinh phụ thuộc chiều dài thì chủ yếu ảnh hưởng đến cảm
giác
- Chỉ một số ít bệnh ảnh hưởng đến cả thần kinh tự động và thân thể, bao gồm:
đái tháo đường, amyloid, GBS, bệnh thần kinh cận u, hội chứng Sjogren – liên
quan bệnh thần kinh
- Triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật thường bao gồm: chóng mặt, ngất,
tiêu chảy, táo bón, đầy hơi sau ăn, no sớm, rối loạn tiểu tiện, tiết mồ hôi bất
thường và khô mắt, khô miệng.
- Khởi đầu cấp hay bán cấp với thời điểm khởi phát rõ ràng thường gợi ý bệnh
lý qua trung gian miễn dịch hay nhiễm trùng. Xem xét các bệnh lý như GBS,
bệnh lý mạch máu, hội chứng tự miễn cận u…Đồng thời nó cũng thường đi
cùng với qúa trình tiến triển bệnh nhanh
- Trường hợp bệnh nhân không rõ thời gian khởi phát, nguyên nhân thường là
do di truyền, chuyển hoá hoặc nhiễm độc, hay không rõ. Đồng thời nó cũng
thường đi cùng quá trình bệnh chậm, từ từ.
- Nguyên nhân gây bệnh đa dây thần kinh mắc phải thường gặp là bệnh đái tháo
đường, bệnh thận mạn và phụ thuộc rượu
- Bệnh nhân có tiền sử phẫu thuật giảm cân, có thể mắc bệnh thần kinh do thiếu
dinh dưỡng, đặc biệt là thiếu vitamin B1 và B12
- Vòm bàn chân cao, cong vồng là đặc điểm gợi ý bệnh CMT – bệnh thần kinh
vận động và cảm giác di truyền
- Nguyên nhân cận u nên được xem xét ở những bệnh nhân hút thuốc, đặc biệt
khi bệnh lý là bán cấp
- Vai trò của điện cơ

• Xác nhận chẩn đoán bệnh thần kinh ngoại vi

• Đặc điểm huỷ myelin, sợi trục hay cả hai
• Ảnh hưởng cảm giác, vận động hay cả hai
• Định khu tổn thương
• Xác định mức độ nặng của bệnh

- Một số hạn chế của điện cơ: chỉ đánh giá được sợi lớn mà không đánh giá
được sợi nhỏ.
- Bệnh đa dây thần kinh do đái tháo đường: nguyên nhân thường gặp nhất ở các
nước phát triển, biểu hiện bệnh thần kinh ngọn chi đối xứng, mặc dù bệnh rễ,
đám rối do đái tháo đường cũng có thể gặp
- Bệnh thần kinh sợi nhỏ ngọn chi đối xứng gây đau thỉnh thoảng cũng gặp ở
bệnh nhân rối loạn đường máu sau ăn hay rối loạn dung nạp đường.
- Rượu là một nguyên nhân thường gặp khác gây bệnh thần kinh ngọn chi đối
xứng, chủ yếu cảm giác đau, bỏng rát
- Bệnh thần kinh do rượu thường phối hợp với bệnh thiếu vitamin B1. Đau là
triệu chứng chủ yếu trong bệnh thần kinh do rượu nhưng ít gặp trong bệnh
thiếu vitamin B1. Thiếu vitamin B12 thường gặp khởi phát đột ngột và liên
quan đến bàn tay hay cả bàn tay và bàn chân cùng lúc.
- Bệnh thần kinh do thiếu máu (uremic neuropathy) thường gặp ở bệnh nhân có
suy thận mạn chạy thận.
- Bệnh thần kinh có nhiễm độc kim loại nặng hiếm gặp,thường kèm theo các
triệu chứng khác của tiêu hoá, huyết học, và hệ thần kinh trung ương
- Bệnh thần kin HIV là bệnh lý cảm giác phụ thuộc chiều dài. Hiếm gặp, GBS
và CIDP có thể là biểu hiện của nhiễm HIV gần đây
- CMT là bệnh thần kinh di truyền thường gặp nhất, thể huỷ myelin là CMT typ
1 và sợi trục là CMT typ 2.