Chỉ trích người khác, có gì hay!

: Đừng dùng lời

nói để "giết người"!
Phản biện hay lên tiếng phản đối những cái chưa được, không đẹp hoặc xấu xí
để góp phần cải thiện xã hội là cần thiết cho sự phát triển nhưng cái cần hơn,
chính là sự tử tế

Tôn trọng sự bất đồng quan điểm

Trong xã hội, cần lắm sự tự do để mọi người có thể nói lên quan điểm của mình và người
ta cũng thường kêu đòi sự tự do như vậy. Ấy thế mà khi có ý kiến nào đó bất đồng quan
điểm, lập tức có người phản ứng theo kiểu "ném đá", sỉ nhục, chửi phủ đầu... Thậm chí có
rất nhiều người chưa tìm hiểu kỹ vấn đề, đôi khi chỉ cần đọc cái tựa hay nhìn cái hình thấy
chướng mắt hoặc thấy nhiều người phản ứng là tham gia vào "ném đá", "chửi" ngay.
Ai cũng có quyền phản bác nếu không đồng ý một ý kiến, sáng kiến hay quan điểm trái với
mình. Nhưng phản bác, tranh luận phải đi kèm với lý lẽ và sự tôn trọng lẫn nhau bởi cái ta
nghĩ chưa chắc gì đúng hơn cái của người khác nghĩ. Trước một sự vật hiện tượng sẽ có
nhiều suy nghĩ, ý kiến khác nhau được đưa ra và cái nào phù hợp với thực tiễn cuộc sống
thì tự nhiên sẽ được chấp nhận. Ngày nay, con người được tiếp cận nhiều thông tin. Đó là
thuận lợi mà cũng là khó khăn, vì trong rất nhiều thông tin đó đòi hỏi người ta phải biết đối
chiếu, kiểm chứng, lựa chọn để có thể hiểu đúng vấn đề. Sau khi hiểu đúng rồi thì mới có
thể phản ứng và khi đó lại là câu chuyện chọn cách phản ứng như thế nào cho phù hợp và
hiệu quả nhất.

Những con chữ bạn viết trên mạng xã hội có thể khiến người khác tổn thương sâu sắc. (Ảnh chỉ có tính
minh họa) Ảnh: Hoàng Triều
Tuyên ngôn nhân quyền và dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1789 đề cao quyền tự
do, trong đó điều số 4 nêu rõ: "Tự do tức là có thể làm tất cả những gì không gây hại cho
người khác". Nghĩa là không phải muốn làm gì thì làm, mà phải là tự do trong khi biết trân
trọng tự do của người khác.
Tóm lại, hãy để cho mọi người được tự do đưa ra ý kiến, được nói lên cái mà mình cho là
đúng. Nếu thấy không hợp, chúng ta phản đối bằng cách tranh luận với những lý lẽ của
bản thân trong sự tôn trọng lý lẽ của người khác để chúng ta cùng nhau xây dựng một xã
hội tương kính. Để người nước ngoài nhìn vào văn hóa tranh luận của Việt Nam một cách
thiện cảm. Bởi văn minh không phải ở mức độ nổi tiếng hay giàu có của một người, cũng
không phải ở học hàm học vị. Văn minh không chỉ được thể hiện qua sự yêu thương nhau,
cùng quan điểm với nhau, mà văn minh còn được thể hiện qua sự ghét nhau, qua cách
phản đối nhau.
Ông bà ta có câu: "Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng". Chúng ta có quyền phản đối,
tranh luận nhưng sự phản đối khác với sự chỉ trích càng không phải là hại người khác. Mục
đích của tranh luận, phản biện là để góp phần giúp người khác được tốt hơn, xã hội tiến
bộ, văn minh. Trước một sự việc mà chúng ta cho là sai trái, chúng ta có quyền phản ứng.
Chúng ta không bị cấm "ném đá" nhưng phải biết cách "ném đá". Một xã hội văn minh là
xã hội biết thể hiện sự tương kính, biết tôn trọng sự bất đồng quan điểm. Hãy xây dựng
một xã hội mà ở đó con người biết góp ý cho nhau để trở nên tốt hơn, để cùng nhau hướng
đến sự hoàn thiện.

Phản biện cũng cần phải tử tế

Văn hóa phản biện của người Việt ta thật sự đang có vấn đề khi nhiều người lợi dụng sự
tiện lợi của mạng xã hội để thỏa sức "bung lụa", chỉ trích, đả kích vào một vài cá nhân mỗi
khi thấy chướng tai gai mắt, không vừa lòng vừa dạ với phát ngôn, hành động của ai đó.
Chửi bất chấp đúng - sai, tốt - xấu, nên - không nên đang biến văn hóa phản biện của
người Việt trở nên vô cùng xấu xí. Ai cũng có quyền tự do ngôn luận, quyền phát biểu
chính kiến của bản thân trước các vấn đề của đời sống nhưng không có nghĩa là có quyền
dè bỉu ý kiến, ý tưởng của người khác rồi moi móc đời tư của họ.
Tiếc là trong thời buổi công nghệ số, người ta dễ dàng bị "dắt mũi" bởi xu hướng đám đông
để bài xích, đả kích bất kỳ ai dám đi ngược số đông. "Đá" trên mạng ném đi dễ dàng quá,
không cần ló mặt ra, không bị quy kết trách nhiệm nên người ta ném ầm ầm, ào ào. Có biết
đâu rằng mạng ảo nhưng tổn thương trong tinh thần của con người là thật. Dần dà người
ta co mình lại trong thế thủ, không lên tiếng để bị "mắng oan", không đề xuất ý tưởng kẻo
bị "ăn chửi", thấy sai không dám phản biện, thấy đúng không dám vỗ tay tán thưởng.
Ông bà xưa răn dạy "Uốn lưỡi bảy lần trước khi nói" để nhắc nhở mỗi người phải cẩn trọng
với lời ăn tiếng nói, chịu trách nhiệm với phát ngôn của mình. Bởi đơn giản một lời thốt ra
có thể xoa dịu nỗi đau nhưng có khi lại khoét sâu hơn vết thương lòng của người ta. Lời nói
đúng lúc có thể cứu rỗi một linh hồn đang tuyệt vọng nhưng có khi lại nhấn chìm người ta
vào hố sâu không lối thoát. Lời nói hay có thể kéo người và người xích lại gần nhau nhưng
lời nói dở lại nhân lên thù hằn, mâu thuẫn, bạo lực. Vậy nên dân gian mới đúc kết "lời nói
đọi máu".
Giữa lúc mạng xã hội nở rộ với hàng triệu triệu tài khoản hữu danh lẫn vô danh, một chữ
gõ ra lại càng cần cẩn trọng. Phản biện, lên tiếng phản đối những cái chưa được, không
đẹp hoặc xấu xí để góp phần cải thiện xã hội là cần thiết cho sự phát triển nhưng cái cần
hơn, chính là sự tử tế.

Đừng biến mình thành kẻ xấu!

Gõ từ khóa "ném đá trên mạng", Google lập tức cho ra 21,3 triệu kết quả; với từ "chỉ trích
trên mạng", kết quả là 40 triệu. Những con số khiến người ta giật mình. Hay thử dành 1
tiếng lướt Facebook sẽ bắt gặp ngay những "thông tin" vô cùng hấp dẫn. Nhất là trước
những vấn đề nóng, sự bình luận càng rôm rả. Nhiều người sẵn sàng buông lời chê bai,
chỉ trích, miệt thị, xúc phạm một cá nhân, một tổ chức, một dịch vụ... dù không hiểu rõ câu
chuyện, thậm chí thấy nhiều người bình luận chê bai và dù không liên quan gì đến bản
thân nhưng vẫn tham gia "ném đá" cho có phong trào, gây nên những "sóng gió" trên
mạng. Cũng vì vậy mà bất cứ ai, dù nổi tiếng hay chưa, khi đưa lên mạng cũng đều dễ
dàng, nhanh chóng trở thành nạn nhân bị "ném đá".

Không ai cổ xúy cho một người thụ động, "sao cũng được", không cần phản biện hay lên
tiếng phản đối dù biết sai trái, tiêu cực. Tuy nhiên, lên tiếng, góp ý, tranh luận không có
nghĩa là "ném đá" cho bõ ghét, là "giết cho chết" rồi dửng dưng với tổn thương của người
khác và bản thân không chịu trách nhiệm gì. Cái xấu cần bị lên án để bài trừ nhưng nếu
dùng những lời nói, câu chữ, hành vi kém văn hóa, sỉ nhục người khác thì chúng ta cũng
đang biến chính mình thành kẻ xấu.

Hoàng Liên