Kasaysayan ng wika
Kastila
➔ Bawat bansa ay may sariling wikang
Pambansa
➔ Gaya na lamang ng Pilipinas na may
wikang Pambansa at iyon ay FILIPINO
Dr. Isidro Dyan (Dalubwika sa Malaysia)
“Malaking kahihiyan para sa bansa kapag
mayroong ginagamit na wikang dayuhan
subalit hindi nag-aangkin ng sariling wikang
Pambansa. Kailangang magkaroon ng
wikang Pambansa upang malinang ang
pambansang paggalang at pagkilala sa
sarili.”
Gamit ng wika:
❖ Upang makipagtalastasan upang
maiparating and ating damdamin
at naiisip
❖ Maaring mabatid ang naiisip sa
ating kapwa.
❖ Napag-iisa ang mga mamamayan
ng lipunan at ang mga bansa.
❖ Gamit ang wika nagkakaintindihan
at nagiging madali
pagkikipag-usap ng bawat tao at
mga karatig bansa.
➔ Wika ay sumasalamin sa
kultura ng mamamayan
➔ Simbolo ng pagakatulad ng
mga mamamayan
➔ Ang dahilan ng
pagkakasama-sama at diwa
ng mga mamamayan
➔ Nagging dahilan upang
magkaintindihan ang mga
tao.
❖ Nagkaroon ng kaalaman sa
gramatika sa sarili, sa kapwa, at sa
lipunan
Panahon Bago Dumating ang mga
Malayo-Polinesyo
❖ Angkang kinabibilagan ng mga
wikang Indonesian
➔ Tagalog, Visayan, Ilocano,
Pampango, Samar-Leyte, at iba pa
sa Pilipinas
➔ Malay
➔ Sumunod salaki ng Angkang
Indo-European (Pinakamalaking
angkan ng wika)
➔ Indo-European ay kinabibilangan ng
Espanyol at Ingles
Panahon Bago Pa Man Dumating ang
mga Kastila
➢ Ang Pilipinas ay mayroon nang
magagandang kultura at wika bago
pa man ito masakop ng Espanya.
➢ Mayroon nang epiko, alamat,
kaalamang bayan at sariling
pananampalataya
➢ Mayroon din sariling paraan ng
pagsusulat (BAYBAYIN),
nakapagsusulat sa mga dahon,
kawayan o bato.
❖ Baybayin - 17 titik
➔ 3 patinig
➔ 14 katinig
➔ Sariling alpabetong Pilipinas noong
panahon na iyon.
➔ Hawig sa mga ginagamit ng mga
Indones o taga-Malayo-Polinesyo
Ayon sa mga manunulat kung nahuli
kama
Ayon sa mga manunulat kung nahuli kaman
ng mga Kastila sa pagdating, maaring
nakapagbuo na ang mga ninuno natin ang
sariling nasyon at wika
Panahon ng Dumating ang mga Kastila
➢ Malaki ang naging bahagi ng mga
Kastila para maiimpluwensyahan
ang mga Pilipino ng sarili nilang
kultura
➢ Karamihan sa mga nakatalang
kultura at kaugalian ng ating mga
ninuno ay sinunog
➢ Isa din sa naging patakaran ng
mga Kastila ay ang hindi
pagtuturo ng wikang Espanyol. Ito
ay ipinatupad upang maiwasan ang
pagkakaisa ng mga Pilipino.
➢ Inaral ng mga Kastila ang Tagalog
dahil natakot sila na kapag natuto ng
wikang Espanyol ang Pilipino ay
magdulot ito ng
pagkakabuklod-buklod at magresulta
sa isang rebolusyon laban sa kanila.
➢ Edukasyon noon ay dinidiktahan
lamang ng paring Kastila ang mga
Pilipino
➢ Tanging mga mayayaman lamang
ang nakakapag-aral.
➢ Matapos ang labing-siyam na taon
nagkaroon ng pagbabago sa
palakad ng Espanya.
➢ Nagkaroon ng pagkakataong
makapagaral ang mga mayayamang
Pilipino sa Europa.
● Nagdulot ng liberalism
● Namulat doon ang mga
Pilipino sa modernong ideya
nina Locke at Rousseau.
● Ang mga Pilipino na
nakapagaral sa Europa ay
tinawag sa mga Illustrado.
Sila ay sina Rizal, Lopez-Jaena, De Pilar,
at iba pa
● Kilusang Propaganda ay ang isang
grupo na tinatag nila
● Ang layon ito gawing bahagi ng
Espanya ang Pilipinas at gawing
mamamayang Kastila ang mga
Pilipino
● Magdudulot ito ng pantay na
Karapatan at pagkakataon na
magkaroon ng kinatawan sa Cortez
La Solaridaridad
➢ Isang peryodiko na nagsasaad ng
mga akdang tumatalakay sa mga
platapormang pagbabago sa
Pilipinas
➢ Espanyol ang wikang gionamit sa
peryodikong ito
➢ Ngunit hindi ito nagtagumpay dahil
maliban sa kakulangan ng
kagamitan ay hindi rin makuhang
magkaisa ng mga illustrado
Panahon ng Rebolusyon Pilipino
➢ Ayon sa pananaw ng mga
manunulat, masasabi ang Kalayaan
ay tulad ng tubig nailagay sa iyong
palad at kayumin mo ito ay tutulo at
pilit na hahanap ng butas.
➢ Kagaya rin ito ng hininga na kapag
iyon ininis ay tiyak na magwawalang
pilit at magpupumiglas.
➢ Marami mang paghihimagsik ang
naganap sa bansa, walang
nagtagumpay dahil iba-iba ang
kanilang mga layunin at walang
pambansang kamalayan ang mga
mamamayan
➢ Naganap sa loob ng mahigit sa
tatlong daang taon ng pananakop
ng mga kastila.
➢ Pagkakaroon ng kamalayan ay
unti-unting nagaganap dahil sa
pangyayari sa buong daigdig.
➢ Pilipinas ay kaagapay sa
pangyayaring nagaganap sa
daigdig.
➢ Pilipinas ay kaagapay sa
pangyayaring nagaganap sa
daigdig.
➢ Lalong naghimagsik ang mga
Pilipino
➢ Lutang na Lutang ang paggamit ng
WIKANG TAGALOG na noon ay
pambansang wika.
➢ Ito ay gamit upang makapagsulat ng
iba’t ibang akdang pampanitikan na
tumatalakay sa ilang isyu sa
pamamahala ng mga kastila,
particular ang mga prayle.
➢ Ang mga nakilalang sulatin na
nakasulat sa kastila ay tinagurian na
illustrado at sa tawag na Middle
Class.
Propagandista
➢ Nabuo dahil sa nag-aalab na
damdamin ng mga Pilipino
➔ Ang kanilang pangunahing
layunin ay ang minimithing
pagbabago.
Hangarin ng repormang ito:
1. Sa Harap ng batas, kailangang
pantay-pantay ang pagtingin sa
Ipilino at kastila
2. .Maging lalawigan ng Espanya ang
Pilipinas
3. Sa kortes ng Espanya, kailangang
ibalik ang pagkakaroon ng
kinatawang Pilipino.
4. Maging Pilipino ang mga kura
paroko
5. Ang pagkakaroon ng kalayaang
pangkatauhan ng mga Pilipino sa
pamamamhayag at pananalita.
Karamihan sa kanila ay may talino, may
damdaming Makabayan, may dakilang
katapangan at lakas ng loob.
Nagsipag-aral o nakatapos sa
unibersidad at mga anak ng mga
nakakariwasa sa buhay.
1. Jose Rizal
2. Marcelo H. Del Pilar
3. Graciano Lopez - Jaena
4. Mariano Ponce
5. Jose Ma. Panganiban
6. Antonio Luna
7. Pedro Serrano Laktaw
8. Isabelo Delos Reyes
9. Pascual Publete
Himagsik Laban sa Kastila
PANAHON NG MGA AMERIKANO
Katipunan
➢ Itinatag ni Andres Bonifacio noong
ipatapon si Rizal sa dapitan at sa
pagkakalansag ng La Liga Filipina.
➔ Nawalan ng kabuluhan ang
mga hangarin ng Kilusang
propaganda kaya naman
naisip ni Bonifacio na wala
nang nalalabi kundi ang
maghimagsik upang makamit
ang inaasam na Kalayaan.
Ang ilan sa mga naghimagsik ay
1. Andres Bonifacio
2. Emilio Jacinto
3. Apolinario Mabini
Panahon ng mga Amerikano
● Pakikipaglaban ng mga Pilipino sa
Amerikano ay naganap noong
panahon ng tag- init ng taong 1898
pagkatapos na dumating ang
sasakyang pantubig nina George
Dewey at palubugin ang sasakyang
pantubig ng mga Kastila.
● Ginanyak nina Dewey na pumanig
sa kanila ang mga Pilipino na
pagtulungang paalisin ang mga
Kastila sa kanilang pamumuno at
sila ay nagwagi
● Sa pamamagitan ni Aguinaldon
bumuo sila ng rebolusyong
pamahalaan upang maging Malaya
sa mga kastila.
NATATANGING PANGYAYARI SA
● Nangingibabaw ang wikang Tagalog
at Kastila sa mga unang taon gayon
din ang wikang katutubo sa bawat
lalawigan.
● Kinalaunan ang bagong pangkat ng
manunulat ay nagsimula nang
nagpahayag sa Wikang Ingles.
● Ang mga manunulat sa Wikang
Tagalog ay nagpahayag sa mga
pang-aapi ng mga dayuhan,
pagmamahal sa w ika, at bayan
● Maging ang panitikan noong
Panahon ng Amerikano, relihiyon ng
bansa, at pagmamahal sa kapwa.
➢ Tuluyang naging malaya ang mga
Pilipino sa kamay ng mga Kastila
nang dumating ang mga Amerikano
➢ Ang nagging pamana ng mga
amerikano sa mga Pilipino ay ang
edukasyon samantalang ang
napamana ng mga Kastila ay
relihiyon.
➢ sa mga unang taon ng pagdating ng
mga Amerikano, naging masigasig
ang mga Pilipino sa pagsulat sa
panitikang Ingles at Tagalog.
➢ ginagamit pa rin ang mga
katutubong wika sa bawat lalawigan
MGA KILALANG MANUNULAT
Cecilio Apostol
- Sumulat ng Oda para kay Dr. Jose
Rizal .
Claro M. Recto
- Napatanyag naman s a larangan ng
talumpati
Lope K. Lopez
- Sumulat ng Banaag at Sikat.
Jose Corazon de Jesus
- Nakilala sa pangalang Makata ng
Pag- ibig at may sagisag na Huseng
Batute.
Severino Reyes
- Sumulat ng walang kamatayang
Walang Sugat. Tinawag na Ama ng
Dulang Tagalog
Thomasites
- Pinakilala sa mga Pilipino ang mga
FairyTales na ginamit nila sa
pagtututro
- Pinakilala rin ang Oda at pelikula
Dula
- Pangunahing panitikan sa bansa
Bodabil
- Dahil sa teknolohiyang hatid ng mga
Amerikano, Isang uri ng dula ay
naging tanyag sa mga tanghalan
kung saan ang mga artista ay
sumasayaw at kumakanta.
- Dahilan kung paano nabuo ang
sarsuwela sa Pilipinas .
● ang mga gumaganap ay
magsasalita at gumagalaw ng
walang tinig dito nagsimula ang
Silent Movies
● naging kaagaw ng dulang
pangtanghalan dahil nakahiligan
nila ang manood nito .
Dokumentaryong pelikula
- Ukol sa mga pangyayaring
pagkalikasan ang unang nagawa
ng mga Amerikano at ibang
seryosong pelikula tulad ng
talambuhay ni Rizal at ang
dalawang nobelang Noli Me
Tangere at El Filibusterismo.
● Nakagawa rin ng pelikula ang
Hollywood - may pamagat Sa
Zamboanga.
Jose Nepomuceno
- Nanguna sa pagbuo ng isang
pelikulang hango sa Dulang Bahid ni
Hermogenes Ilagan.
● Hindi nagtagal ay humangad na rin
mga Pilipino na makalaya sa
pananakop ng mga Amerikano.
Hindi nila nakamit agad
● Ginamit ng mga manunulat na
Pilipino ang paglikha ng mga dula
upang maipahayag ang pagnanais
na Kalayaan
Juan K. Abad
- Habang itinatanghal ang dulang
Tanikalang Ginto noong 1903 sa
Batangas ay dumating ang mga
pulis at ikinulong siya.
- Ayon sa mga dumakip ang dula ay
paglaban sa mga Amerikano.
- Nakalaya sa pamamagitan ng
pagtatanggol ng mga abogadong
Pilipino
- Bukod sa dulang nabanggit ang
dulang “Kahapon, Ngayon at Bukas”
ni Aurelio Tolentino at ang “Hindi ako
Patay” na hindi nakilala ang
manunulat ay magpapahayag ng
paglaban s a pananakop ng mga
Amerikano.
Panahon ng mga Hapones
➢ Ang pananakop ng mga hapones ay
nagsimula noong 1941 hanggang
1945
➢ Dahil sa pagpapasara ng mga
Hapones sa mga imprenta ng
pahayagan natigil ang pag-unlad ng
ating wika
➔ Pansamantala ding natigil sa
pagsulat ang mga manunulat
na nakaapekto sa Liwayway
magazine na binabantayang
mabuti ng mga Hapon
➢ Gamit ang wikang tagalog,
unusbong ang iba’t ibang sangay ng
panitikan noong panahong yaon ay
tumatak sa puso at diwa ng mga
Pilipino.
➢ Binigyang tuon ng mga manunulat
ang karaniwang buhay ng mga
Pilipino, kanilang karanasan, at uri
ng kanilang pamumuha sa lalawigan
o sa kalunsuran.
➢ Itinuturing ito ng marami na
pinakamahalagang panahon ng
maikling kuwento at pagsasadula
➢ wikang Ingles nanakuhang
maipasok ng mga Amerikano
hanggang sa kamalayan ng mga
Pilipino ay ipinagbawal gamitin ng
mga Hapones kaya’t ang nagtamasa
ng bunga ng pagbabawal na ito ay
ang panitikang Pilipino sa wikang
Tagalog.
➢ isang tunay na manunulat ay
mananatiling manunulat, kaya nang
ipagbawal ang pagsulat ng Ingles
siya ay napilitang gumamit ng
wikang Tagalog.
➢ naging bunga nito ay ang paglitaw
ng isang uri ng pamamaraan sa
pagsusulat na gagad sa Ingles,
maging sa pagbuo ng mga
pangungusap hanggang sa istilo ng
pagsusulat
➢ Nabigyang- sigla ang pambansang
wika dahil na rin sa pagtataguyod ng
pananakop
Jose P Laurel
➢ Ang kanilang napili upang manguna
sa bayang sa ilalim kanilang
pamamatnubay
Maikling Katha
➢ Itinuturing na pinakamaunlad ang
anyo ng mailkling kuwento sa lahat
ng sangay ng pantikan noong
panahong ng Hapon.
➔ Sa ilalim ng pamamahala ng
Surian ng Wikang Pambansa
➔ Pinakamahusay ang maikling
kuwento sa lahat ng akdang
pampanitikan
Tula
- Namalasak ang haiku noong
panahong iyon
Haiku
- Isang uri ng tula na
nagtataglay ng
lalabimpitohing pantig na
may tatlong taludtod.
- unang taludtod ay may
lilimahing pantig
- ikalawa ay may pipitohing
pantig; ang ikatlo ay may
lilimahing pantig (5-7-5).
- dapat na may masaklaw na
kahulugan , matayog na
kaisipan, malalim na
damdamin, at ‘di
mapasusubaliang kariktan
Tanaga
- Binuhay ng manunulat na si
Ildefonso Santos.
- Nagkakaiba lamang sa sukat at
tugma at bilang ng pantig sa bawat
taludtod na may pipitohing pantig.
Dula
- Bunga ng kahirapan ng buhay dulot
ng digmaan ang mga tao ay
humanap ng kahit na kaunting
mapaglilibangan sa mga dulaan
- Natigil ang pagsasapelikula dahil sa
giyera at ang mga artista ng puting
tabing ay lumipat sa pagtatanghal sa
mga dulaan
- Malalaki at maliliit na teatro tuloy ay
nagsipaglabas ng dula.
Nobela
- Noong panahon ng mga Hapon hindi
nagkaroon ng pag-unlad ang
pagsulat ng nobela
- Dahil sa paghihikahos sa buhay ng
mga Pilipino at kakulangan sa mga
kagamitan tulad ng papel. Kaya
hindi makapagpalimbag ang mga
imprenta.
PANAHON NG PAGSASARILI
HANGGANG SA KASALUKUYANG
PANAHON
- Dahil sa sumasamang kalagayang
pangkabuhayan at pampulitika ay
malimit na mga demonstrasyon ng
mga mag-aaral, manggagawa, at
sumisidhing mga kaguluhang
maaaring samantalahin ng mga
komunista upang ibagsak ang
demokratikong Republika ng
Pilipinas .
- Ipinahayag ni Pangulong Ferdinand
Marcos sa pagkakatuparan ng Batas
Militar .
- Marami ng naligalig at nasindak sa
pag-aakalang hindi na maiiwasan
ang pagdanak ng dugo.
- Nakatuon sa Pilipinas ang mata ng
daigdig at buong pananabik na
minatyagan kung kailan at kung
hanggang saan maipagtatagumpay
ang ganitong uri ng pamahalaan
Nobela
➢ Sa panahong ito masasabimg
nagbalik sa romantisismo ang
karamihan sa mga nobelang
lumabas sa Liwayway Magazine.
➔ Karamihan sa mga ito ay
nasa pamantayan na ng
pangkomersiyal , lalo na
iyong isinulat na ang
pananaw ay nakatuon sa
pagkapili ng mga kwentong
gagamitin para isapelikula.
Maikling Kwento
➢ Naging paksain ang mga simulain
ng Bagong Lipunan
➔ Nagpatuloy ito s a
pagyabong bagamat marahil
ay mangangailangan pa ng
panibagong pagbibigay -
sigla upang ang ating mga
manunulat ay magsikap
makalikha ng mga maikling
kuwento na hindi
masasamang maimulat
pagkatapos itabi ang
magasing kinababasahan
Dula at Dulaan
- Inuri ni Nicanor Tianson sa dalawa
Dulang palabas
- karaniwang tawag sa iba’t ibang
dulang Pilipino, maimpluwensyahan
man ng Kastila gaya ng mga bodabil
at stage show
- Ito ang itinawag niya sa mga dulang
ang pangunahing layunin ay
magdulot ng aliw
- Ang mga ito daw ay eksapista sa
kallikasan at sa mga sandal ng
panonood ay nakapagpapalimot ng
mga suliranin
Dulang palabas
- sumasalamin sa lipunan at sa
pakikisangkot ng tao sa lipunang
iyon.
- Sa pagpasok ng Bagong Lipunan ay
nabigyang-sigla ang mga
pagsasadula.
- Nagpatuloy ang na pasimulan nang
mga pagsasalin sa Pilipino ng mga
klasikong opera.
- Nagkaroon sin ng mga pinagsanib
na dula, awit at sayaw na
nagtatamok ng mga katutubong atin.
Tula
- kinakailangan rin baguhin ayon sa
takbo ng panahon
- ilang manunulat ay bumalik sa mga
paksang hindi gaanong mapupuna
tulad ng pag- ibig, buhay, at
kalikasan.
- iba naman ay nanatili sa kanilang
istilo ngunit lihim na itinatago sa mga
simbolismo at iba pang paraan ang
mga kanilang nararamdaman
- ang panulaan sa panahong ito ay
marami nang mapagpipiliang paksa
at ang pinagiisipan na lamang ay
kung paano ito mapapalawak ng
manunulat kahit na sila ay
pinagbabawalan
PANAHON NG IKAAPAT NA REPUBLIKA
➢ Ayon sa mga pag-uulat ukol sa
eleksyon, laganap ang korapsyon at
kaguluhan sa buong kapuluan na
nagtakdang nananatiling nakaluklok
ang dominanteng partido ng Kilusan
ng Bagong Lipunan
➢ Ayon sa pagsusuri ni NAMFEL -
Gng. Corazon Cojuanco Aquino ang
nararapat hirangin bilang bagong
pangulo ng bansa.
➔ Sa kalaunan, sa
pamamagitan ng
kapangyarihan ng
sambayanan, nailuklok si
Pangulong Cory Aquino at
napatalsik ang diktaturyang
Marcos.
➔ panahong ito, naisulong ang
demokrasya.
MAHALAGANG PANGYAYARI
Marso 26, 1954
Proklamasyon Blg. 12
Nilagdaan ni Pangulong Ramon Magsaysay
na nagpapahayag na ang Pagdiriwang ng
Linggo ng Wikang Pambansa ay
magaganap mula ika-29 ng Marso
hanggang ika-4 ng Abril bilang pagbibigay
kahalagahan sa Kaarawan ni Balagtas –
Abril 2.
Setyembre 23, 1955
Proklamasyon Blg. 186
Nilagdaan ni Pangulong Ramon Magsaysay
ang proklamasyon na nag-uutos sa
paglilipat ng petsa ng Linggo ng Wika mula
ika-13 ng Agosto hanggang ika-19 ng
Agosto bilang pagbibigay halaga sa
kaarawan ni dating Pangulong Quezon –
Agosto 19.
Agosto 13, 1959
Kautusang Pangkagawaran Blg. 7
Kautusang ipinalabas ng kalihim na si Jose
E. Romero ng Kagawaran ng Edukasyon na
nagsasaad na kailanma’t tutukuyin ang
Wikang Pambansa ay tatawaging Pilipino.
Oktubre 24, 1967
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96
Nilagdaan ni Pangulong Ferdinand Marcos
ang kautusang nagtatadhana sa
pagsasa-Pilipino ng mga pangalan ng
gusali, edipisyo, at mga tanggapan ng
pamahalaan
 Marso 27, 1968
Memorandum Sirkular Blg. 96
Nilagdaan ni Rafael Salas, Kalihim –
Tagapagpaganap na nag-aatas ng paggamit
ng wikang Pilipino sa mga opisyal na
komunikasyon sa mga transaksiyon ng
pamahalaan.
Agosto 7, 1973
Pangkalahatang Lupon ng Edukasyon
Nagkaisa ang Pangkalahatang Lupon ng
Edukasyon na nagsasaad na Pilipino ang
gagamitin sa pagtuturo mula sa mababang
paaralan hanggang sa kolehiyo sa lahat ng
paaralang pampubliko o pribado man. Ito ay
sinumulan noong taong 1974 – 1975.
Hunyo 19, 1974
Kautusang Pangkagawaran Blg. 25
Nilagdaan ni Kalihim Juan L. Manuel ng
Edukasyon at Kultura ang kautusan na
nagtatadhana ng mga panuntunan sa
pagpapatupad ng Patakarang Edukasyong
Bilingguwal sa mga paaralan.
Ang Konstitusyon ng Republika ng
Pilipinas , 1987
Artikulo XIV Seksyon 6
SEK. 6. Ang wikang pambansa ng Pilipinas
ay Filipino. Samantalang nalilinang, ito ay
dapat payabungin at pagyamanin pa salig
sa umiiral na mga wika ng Pilipinas at sa iba
pang mga wika. Alinsunod sa mga tadhana
ng batas at sang-ayon sa nararapat na
maaaring ipasya ng Kongreso, dapat
magsagawa ng mga hakbangin ang
Pamahalaan upang ibunsod at puspusang
itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang
midyum ng opisyal na komunikasyon at
bilang wika ng pagtuturo sa s istemang
pang-edukasyon
Artikulo XIV Seksyon 7
SEK. 7. Ukol sa mga layunin ng
komunikasyon at pagtuturo, ang mga
wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at,
hangga’t walang ibang itinatadhana ang
batas , Ingles. Ang mga wikang panrehiyon
ay pantulong na mga wikang opisyal sa
mga rehiyon at magsisilbi na pantulong na
mga wikang panturo roon. Dapat itaguyod
nang kusa at opsyonal ang Kastila at Arabic
Artikulo XIV Seksyon 8
SEK. 8. Ang Konstitusyong ito ay dapat
ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat isalin
sa mga pangunahing wikang panrehiyon,
Arabic, at Kastila.
Artikulo XIV Seksyon 9
SEK. 9. Dapat magtatag ang Kongreso ng
isang komisyon ng wikang pambansa na
binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang
mga rehiyon at mga disiplina na
magsasagawa, mag-uugnay at
magtataguyod ng mga pananaliksik sa
Filipino at iba pang mga wika para sa
kanilang pagpapaunlad, pagpapalaganap at
pagpapanatili.
Agosto 25, 1988
Kautusang nilagdaan ni Pangulong
Corazon “Cory” Aquino
Nagtatakda na bumuo ng isang Lupong
Pangwika na magpapayabong sa pag-aaral
sa wikang Filipino. Gayon din,
pagpapatatag sa paggamit ng Filipino bilang
instrumento sa pag-aaral ng wika sa mga
paaralan sa mga piling asignatura
KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO,
ESTRAKTURAL, GRAMATIKAL
Bahagi ng pananalita
Mga uri ng Pansemantika (Pangalan)
Pangalang Pantangi - particular na
pangalan ng tao, hayop, bagay, pook o
pangyayari
➢ Halimbawa: Miguel, Brownie,
Paligsahang Bb. Universe ng
Taong 1975
Pangalang Pambalana - tumutukoy sa
pangkalahatang-diwa at ngalan.
➢ Halimbawa: Lalaki, abogado, ilog,
lungsod, sayawan, insekto, aso
Tahas - Ang pangalan kung tumutukoy sa
bagay na material
➢ Halimbawa: tao, hayop, gamut,
pagkain, puno
➢
Dalawang uri ng Tahas
➔ Palansak - Tumutukoy sa pangkat
ng iisang uri ng tao o bagay
➢ Halimbawa: Buwig,
kumpol, lahi, tangkal
➔ Di- Palansak - Tumutukoy sa mga
bagay na isinasaalang-alang nang
isa-isa
➢ Halimbawa: saging,
bulaklak, sundalo, tao
Basal - Ang tinutukoy ay hindi material na
diwa at kaisipan
➢ Halimbawa: ganda, pag-asa, bait
Mga Uring Pangkayarian (Pangalan)
Payak - kung ito ay isang salitang ugat
lamang
➢ Halimbawa: bunga, diwa, asin
Maylapi - Kung binubuo ng salitang-ugat at
panlaping makangalan
➢ Halimbawa: Kaklase, kabuhayan,
pagbasa, dinuguan
Inuulit - Ang pangalan kung ang kabuuan
nito o ang bahagi nito ay inuulit
Dalawang uri ng Inuulit
➢ Pag-uulit na Di-Ganap – bahagi
lamang ng salitang-ugat ang inuulit
➔ Halimbawa: bali-balita,
Sali-salita
➢ Pag-uulit na Ganap – isinasagawa
ang pag-uulit sa buong pangalan
Halimbawa: bali-balita,Sali-salita
Tambalan - Binubo ng dalawang
magkaibang salitang pinag-iisa.
Dalawang uri ng Tambalan
● Tambalang Ganap - – Nagkakaroon
ng bagong kahulugan ang salitang
pinag-isa
➔ Halimbawa – bahaghari,
hampaslupa
➔ Halimbawa – Balikbayan,
alay-kapwa
● Tambalang Di-Ganap - Nananatili
ang mga kahulugan ng
pinagsasamang salita.
➔ Halimbawa – Balikbayan,
alay-kapwa
Pangalan - anumang salitang maaring
isunod sa: ang/si, ng/ni, sa/kay
● Ang mga anyong maramihan ng
mga ito ay isang pangalan o isang
salitang gumaganap ng tungkulin
ng pangalan
● Pananda - pantukoy ng pangalan
➔ Ang/si, ng/ni, sa/kay
➔ Kung pangmaramihan ang
ginagamit ay: ang
mga/sina, ng mga/nina, sa
mga/kina
KAKAYAHAN NG PANGALAN
Kausapan o Panauhan ng Pangalan –
ang nagssabi kung ang pangalan ay
tumutukoy sa taong nagsasalita, taong
kumakausap, o taong pinag-uusapan
Kailanan ng Pangalan – nagiging paraan
kung bakit nalalaman natin na ang
pangalan ay tumutukoy sa isa, dalawa o
higit pa.
● Maaring isahan, dalawahan,
maramihan o lankasan
Halimbawa:
➔ Isahan: ang, si, kay,
at pamilang na isa
Dalawahan: mag-,
dalawa, kambal
Maramihan: mga,
sina, nina, o iba
pang higit sa dalawa
Kasarian ng Pangalan - pangngalang may
kasarian at walang kasarian. Tiyak na
Kasarian
Tiyak na Kasarian
Panlalaki: tumutukoy sa ngalan ng
lalaki
Pambabae: tunutukoy sa ngalan ng
babae
Di-tiyak: tumutukoy sa lalaki o babae
Walang Kasarian: Bagay na walang
kasarian
Kaukulan ng Pangalan: Ang tawag sa
kakayahan ng pangngalang nagpapakita
ng gamit nito sa pangungusap.
➔ Kaukulang Palagyo – kung
ginagamit itong simuno, pamuno sa
simuno, panggalang patawag,
kaganapang pansimuno, o pamuno
sa kaganapang pansimuno
➔ Kaukulang Palayon – Ang
pangngalan kung ginagamit na layon
ng pandiwa o layon ng pang-ukol o
kung pamuno sa alinman sa dalawa.
Panghalip
Kahulugang Pansemantika
➔ Ang panghalip ay salita o
katagang panghalili sa pangalan.
Kahulugang Pangkayarian
➔ Ang panghalip ay makikilala dahil
sa implekasyon ng
pagbabagong-anyo ayon sa
kaukulan
1. Kaukulang palagyo o kaukulang
ang/si
- Maaring palitan ng sina
2. Kaukulang ng/ni kaukulang
palayon
- maari itong palitan ng panghalip ng
Kanyang o niyang
3. Kaukulang sa/kay, isa pang
kaukulang palayon.
- maari itong palitan ng panghalip sa
kanya.
Uri ng Panghalip
Panghalip Panao - panghalili sa ngalan ng
tao
Kulturang Filipino sa Panghalip
➔ Bilang paggalang ginagamit ang
panghalip na kayo/Ninyo/ inyo/
kahit na iisa lamang ang
kinakausap.
Panghalip na Pamatlig – Humahalili sa
ngalan ng tao, hayop, bagay at iba na
itinuturo o inihihimaton
Panghalip na panaklaw – panghalip na
sumasaklaw sa kaisahan, dami , o
kalahatan ng tinutukoy.
Panghalip na pananong – mga panghalili
sa ngalan ng tao, hayop, bagay, at iba pa
na ginagamit sa pagtatanong

Pang-Uri
Salitang nagsasaad ng katangian o uri
ng tao, hayop, bagay, lunan at iba pa, na
tinutukoy ng pangalan o panghalip na
kasama nito sa loob ng pangungusap.
Gamit ng Pang-uri
Panuring ng Pangngalan
➔ Halimbawa: Kayong masipasig ay
tiyak na magtatagumpay
Pang-uring ginagamit bilang
pangngalan.
➔ Halimbawa: ang mapagtimpi ay
malayo sa gulo
Pang-uring kaganapang Pansimuno
➔ Halimbawa: Mga madasalin ang
mga Pilipino.
Kayarian ng Pang-uri
Payak – mga salitang naglalarawan na
binubuo lamang ng salitang-ugat tulad ng
bilis, gaan, sipag atbp.
Maylapi – kung binubuo ng salitang-ugat
na may panlapi.
Inuulit – Binubuo ito sa pamamagitan ng
pag-ulit ng buong salita o bahagi ng
salita.
Tambalan – Binubuo ng dalawang
salitang pinag-iisa.
Karaniwang Kahulugan
➔ Halimbwa: Taos-puso,
bayad-utang, biglang-yaman
Patalinghagang Kahulugan
➔ Halimbawa: Kalatog-pinggan,
bulang-gugo, ngising buwaya
Kailanan ng Pang-uri
Isahan – ginagamit kung iisa lamang ang
inilalarawan.
● Naipapakita sa paggamit ng
panlaping pang-isa
● Walang panandang nagsasaad ng
bilang ng higit sa isa.
Dalawahan – ginagamit kung dalawa ang
inilalarawan.
● Naipapakita sa paggamit ng
panlaping magka-, magsing,
magkasing-
● Maaring gumamit ng pamilang na
dalawa o ng salitang kapwa.
Maramihan – ginagamitan ng panandang
pangmaramihan tulad ng: mga.
● Ginagamitan din ng mga
pang-uring pamilang na
maramihan tulad ng tatlo, sampu,
sandaan, at marami pang iba pa.
● Maari rin gamitan ng pang-uring
inuulit ang “nang” na pantig ng
salitang ugat.
 Kaantasan ng Pang-uri
Lantay – tumutukoy sa likas na katangian
ng isang pangngalan o panghalip.
Pahambing – tumutukoy sa
paghahambing sa dalawang tao, bagay,
hayop, pangngalan o panghalip.
Uri ng Paghahambing
Paghahambing na Magkatulad – walang
nakahihigit at pantay ang katangian ng
dalawang pinaghahambing.
● Ginagamitan ng mga panlaping
kasing, sing, magsing,
magkasing.
Paghahambing na Di-magkatulad – ang
pinaghahambing ay hindi magkapareho
ang kanilang katangian.
Pasahol – Ang katangian ng
pinaghahambing ay kulang o kapos
● Gumagamit ito ng mga salitang lalo,
di-gaano, di-totoo atbp.
Palamang – Ang pinaghahambing ay mas
nakahihigit ang katangian sa
pinaghahambingan
● Ginagamitan ng mga salitang
labis, di-hamak, mas, lalo o higit.
Pasukdol – nagpapahayag ng katangiang
nakahihigit sa lahat ng
Pinaghahambingan.
● Ginagamitan ng mga salitang:
pinaka, napaka, hari ng, ubod ng,
saksakan ng atbp.
Uri ng Pamilang
Patakaran o Kardinal – Ginagamit sa
karaniwang paraan ng pagbibilang ng
pangngalan o panghalip.
● Hal: Isa, dalawa, tatlo
Panunuran o Ordinal – Ginagamit sa
pagpapayahag ng pagkasusunud-sunod
ng mga pangngalan o panghalip.
● Gumagamit ng panlaping pang- at
ika-
● Hal: pang-una, pangalawa,
pangatlo
Pamahagi – ginagamit sa pagpapahayag
ng pagkakabaha-bahagi o pagkakahati
sa kabuuan ng isang bagay.
● Gumagamit dito ng mga
panlaping ika- at ka-
● Maaring gumamit din ng unlaping
tig
● Hal: ikatlong bahagi, katlo, kapat
Palansak – Ginagamit sa pagsasaad ng
mga bukod na pagsasama-sama ng mga
pangngalan o panghalip.
● Hal: isa-isa, dalawa-dalawa
Pahalaga – ginagamit sa pagbibigay ng
halaga ng isang bagay.
● ang tinutukoy ay pera.
● Hal: sampung libo, limang piso
Patakda – mga salitang pamilang na
inuulit ang unang pantig ng salitang
pamilang
● Hal: aanim, pipito, lilima
 Pandiwa ● Maaring gamitin ng sabay
● Hal: gagawa (ga-gawa),
Kahulugang pansemantika – Pandiwa ay maglalaba(mag-la-laba)
mga salitang nagsasaad ng kilos o galaw
at nagbibigy-buhay sa mga salita Di-Karaniwang Pandiwa

Kahulugang istraktural – Pandiwa ay May Kaltas – kung ang salita ay

nakikilala sa implekasyon nito sa iba’t
ibang aspekto ayon sa uri ng kilos na
isinasaad.
Aspekto ng Pandiwa – katangian ng
pandiwa na nagsasaad kung ang kilos ay
naganap na o hindi pa at kung nasimulan
na, natapos nang ganapin o
ipinagpapatuloy pa ang pagganap
Aspektong Perpektibo (Pangnagdaan) –
ang kilos o galaw ay ginawa na o
katatapos lamang.
● Maaring mabuo sa paggamit ng:
“nag”, “um-“, “-in”, “ni”, “-an”,
“na”
● Hal: nag-inom, uminom, Nakita
Aspektong Imperpektibo
(Pangkasalukuyan) – ang kilos o galaw ay
kasalukuyang ginagawa
● Nabubuo ito sa pamamgitan ng
pag-uulit sa unang pantig sa
salitangugat at pagdaragdag ng
panlapi. “nag”, “um-“, “-in”, “ni”,
“-an”, “na”
● Hal: naglalaba (nag-la-laba),
umiinom (um-i-inom)
nawawalan ng titik o pantig
May Lipat – Kung ang isa o dalawang titik
ng salita ay naililipat at may titik o pantig
na nawawala
May Palit – Napapalitan ang isa o
dalawang titik ng pandiwa
May Sudlong – kung ang karaniwang anyo
ng pandiwa ay nadaradagan ng isa o
dalawang titik o kung may dalawang
hulapi ang pandiwa.
Pang-abay
Istraktural na kahulugan – makikilala ang
pang-abay dahil kasama ito ng isang
pandiwa, pang-uri o isa pang pang-abay
na bumubuo ng parirala.
Pansemantikang Kahulugan –
Nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-uri
at pagbibigay-turing sa kapwa pang-abay.

Aspektong kontemplatibo
(panghinaharap) - ang kilos o galaw ay
gagawin pa lamang.
● Kadalasang nabubo sa
pamamagitan ng pag-uulit lamang
ng unang pantig ng salitang-ugat
o pagdaragdag ng inlapi: “mag-“,
“ipag-“, “maka-“, “naka-“
 Uri ng Pang-abay
Pamanahon - nagsasaad ng kung kalian
ginanap ang kilos ng pandiwa.
● Sumasagot lamang sa KAILAN.
Tatlong uri ng Pang-abay ng pamanahon
● May Pananda – ginagamitan ng
mga panandang nang, sa, noon,
kung, kapag, tuwiing, buhat, mula,
umpisa, hanggang
● Walang Pananda – ginagamitan ng
mga pandang kahapon, kaninam
ngayon, mamaya, bukas, sandali.
● Nagsasaad ng dalas – ginagamitan
ng mga salitang nagsasaad ng dalas
o ng mga pandang araw-araw,
taun-taon, tuwing, oras-oras,
lingo-linggo atbp.
Panlunan
● nagpapahayag sa lugar na kung
saan naganap ang kilos
● Sumsagot sa tanong na SAAN?
● Ginagamitan ng panandang sa
kina, o kay
Panlunan na…
● Sa – ginagamit kapag ang
kasunod ay isang pangngalang
pambalana o isang panghalip.
● Kay o Kina – ginagamit kapag ang
kasunod ay pangngalang
pantangi na pangalan ng isang
tao
Pamaraan – Naglalahad kung PAANO
isinasagawa o ginaganap ang kilos ng
pandiwa.
● Ginagamitan ng mga panandang
nang, na, ng
Pang-agam – naglalahad ng
pag-aalinlangan ng isang kilos ng
pandiwa.
● Ginagamitan ng mga pariralang
marahil, siguro, tila, baka, wari,
parang.
Panang-ayon – nagpapahayag ng
pagpayag
● Ginagamit ang mga salitang Oo,
Opo, tunay. Talaga. Syempre
Pananggi – nagsasaad ng hindi
pagsang-ayon
● Ginagamitan ng hindi, di, ayaw
atbp.
Panggaano o pampanukat – nagsasaad
ng dami, halaga, timbang o sukat.
● Sumasagot sa GAANO o Magkano.
Pamitagan – nagsasaad ng pagrespeto o
paggalang
● Ginagamitan ng mga salitang Po,
Opo, ho, oho
Panuring – Nagsasaad ng pagsasalamat
o pagtanaw ng utang na loob.
Panulad – nagsasaad ng paghahambing
● Ginagamitan ng KAYSA
Kondisyonal – nagssaad ng kondisyon o
pasubali para maganap ang kilos na
isinasaad ng pandiwa.
● Ang mga parirala ay
pinangungunahan ng mga
pangatnig (kung, kapag, pag,
pagka)
Kusatibo (Kawsatibo) – nagsasaad ng
dahilan sa pagganap sa kilos ng pandiwa.
● Binubuo ng parirala o sugnay na
pinangungunahan ng DAHIL SA
Benepaktibo – nagsasaad ng benipisyon
para sa isang tao dahil sa pagganap sa
kilos.
● Ginagamitan ng panandang para
sa
PANGATNIG
● Ginagamit bilang tagapag-ugnay
ng dalawang salita, parirala o
kaisipan
● Maaring pantulong o pantuwang
Uri ng Pangatnig
Pantuwang – kapag pinag-uugnay ng
pangatnig ang mga
magkakasingkahulugan ,
magkakasinghalaga o magkakapantay na
mga bagay o kaisipan.
● Mga pantuwang pangatnig: at,
saka, pati
Pantulong – kung pinag-uugnay ng
pangatnig ang sugnay na hindi
makapag-iisa sa Malaya o makapag-iisa
o punong sugnay.
● Mga pantulong na pangatnig:
kung, kapag, upang, para, nang,
sa[agkat, dahil sa
Pamukod – Kung may pamimili,
pagtatangi at pag-aalinlangan sa isa o sa
iba sa dalawa o mahigit pang bagay o
kaisipan.
● Maaring gamitan ng o, ni, man,
maging, man.
Paninasay (Pasalungat) – ginagamit sa
mga pangungusap na magkasalungat
ang kaisipan
● Ginagamitan ito ng mga: ngunit,
bagaman, habang, kahit,
datapwat, subalit, samantala.
● Note: ang SUBALIT ay ginagamit
lamang kung ang NUGNIT at
DATAPWAT ay ginagamit sa
unahang bahagi ng pangungusap.
Panubali – Nagsasabi ng
pag-aalinlangan o pagbabakasakali
● Maaring gamitan ng salitang:
Kung, pag, sana, baka, pagka,
kapag, sakali
Pananhi – mula sa salitang sanhi o
dahilan
● Ginagamit kung ang mga
kadahilanan ay inilalahat,
nangangatwiran at tumutugon sa
katanungang “Bakit?”
● Gumagamit ng mga salitang: dahil
sa, sanhi sa, sapagkat,
palibahasa, kasi, kungangan
Panlinaw – Kung ang nasabi ay
pinaliliwanagan pa
● Ginagamitan ng mga salitang:
samakatuwid, kung kaya, kaya,
gayumpaman, kung ayon, alalaon,
sana atbp.
Panulad – pariralang magkatugon
● Ginagamit sa pagtutulad.
● Maaring gamitan ng mga
salitang: kung sino …. siyang,
kung ano … siya rin, kung gaano
…. Siya rin.
Panapos – Ginagamit kung
nagpapahayag ng layon o pagbabadyang
nalalapit na pagwawakas sa pagsasalita.
● Ginagamitan ng mga salitang: sa
lahat ng ito, upang, nang, sa
wakas, sa bagay na ito
PANG-ANGKOP
● Mga katagang nagdudugtong sa
magkakasunod-sunod na salita sa
isang pangungusap
● Upang maging magaan o madulas
ang pagbigkas sa pangungusap.
● Ginagamit para pag-ugnayin ang
mga panuring at mga salitang
binibigyan nito ng turing.
● Katagang idinudugtong sa
pagitan ng dalwang salita upang
kaaya-aya ang pagbigkas at
magkaroon ng ugnayang
panggramatika.
Tatlong uri ng pang-angkop
● Na – nag-uugnay sa dalawang salita
na kung saan ang unang salita ay
nagtatapos sa mga katinig
● Maliban sa “N”
● Ng – idinudugtong sa mga
salitang nagtaytapos sa patinig (a,
e, i, o, u)
● G – ginagamit sa mga salitang
nagtatapos sa katinig na N
PANG-UKOL
● Nag-uugnay sa pangngalan,
pandiwa, panghalip, o pang-abay
sa iba pang salita sa loob ng
pangungusap.
● Maaring magturo ng lugar o layon
Kadalasang ginagamit ay ang:
● Ng – nagbibigay ugnayan sa
pagitan ng isang kabuuan at
isang bahagi
● Sa – nagpapahayag ng pag-uukol
ng isang bagay sa isa pang bagay
● ni o nina – nagpapahayag ng
pagmamayari ng isang bagay
● Para sa – nagpapahayag ng
pinag-uukulan
● ayon sa – nagpapahayag ng
pinanggalingan o basehan ng
isang bagay.
PANGKAT NG PANG-UKOL
Ginagamit na pangalang pambalana:
➢ Ginagamit na pangalang
pambalana:
Ginagamit sa ngalan ng tanging tao.
➢ Ang gawa, ari, layon at kilos ay para
sa ngalan ng tao lamang.
➢ Ukol kay, laban kay, para kay,
tungkol kay, ayon kay, hinggil kay.
 KAKAYAHANG PRAGMATIK
Berbal na Komunikasyon – maaring sa
paraang pasulat o pasalita
● nagagawa ang paraang pasalita sa
pamamagitan ng pakikipag-usap
● ang nayong pasulat naman ay
maaring mga nababasa sa
pahayagan, journal, magasin at
aklat.
Di-berbal na komunikasyon – maaring
maganap kapag pagngiti dahil natutuwa,
pagsimangot
Komunikasyon
Haptiks – komunikasyon sa haplos
Okulesiks – sa mata
Vocalics – sa boses
Kronemiks – sa oras
Kineksis – sa galaw
Objectives – sa mga bagay-bagay
Olfactorics – sa amoy
Colorics – sa colors
Proksimiks – sa distansya
Mga katangian ng pananaliksik
Mga katangian
● Ang paksa ay orihinal at walang
nakapag-aaral.
● Ang pananaliksik ay may sistema
at kontrolado.
● May panahong dapat tapusin.
Walang dapat masayang na
panahon at salapi.
● Dapat ang mga kagamitan ay
sapat at madaling mahanap.
● Ang pananaliksik ay walang
pinapanigan. Hindi dapat ilahad
ng mananaliksik ang kanyang
sariling opinyon.
● Naglalahad ang mga
pinaghanguan ng mga datos at
hindi nararapat baguhin ang mga
natuklasang datos.

Pananaliksik

Ang pananaliksik ay isang paraan sa

pangangalap ng datos na nagtataglay ng
mga impormasyong totoo na may
kaugnayan sa paksang pinag-aaralan. Ito
ay isang prosesong nag-aanalisa at
mapanuri.
 MGA KATANGIAN NG MANANALIKSIK PAMAMARAAN SA PAGSULAT NG
PANANALIKSIK
Mga katangian

● Ang mananaliksik ay may PAMAMARAAN

direksyon sa kanyang
pinag-aaralang paksa. ● Pagtukoy sa paksang
● Ang pagiging matiyaga at sasaliksikin. Dapat alamin kung
masipag ay kailangan sa ito ay mapapakinabangan ng
paghahanap ng mga datos at lahat.
materyal na kakailanganin. ● Pagbubuo ng balangkas ayon sa
● Kailangang may sistema ang pagkakasunod ng mga kaisipan.
mananaliksik sa pagkalap ng ● Maghanda ng mga
datos . Nakatakda lahat ang oras mapagkukunan ng materyales na
at petsa ng kanyang gagawin sa sasaliksihin at ang
pakikipanayam at pagsulat ng pinakamayaman mapagkukunan
burador. nito ay silid - aralan.
● Bukas ang kanyang isipan sa
anumang mungkahi upang
maging maayos ang kanyang
pananaliksik.
● Sinusuring mabuti ang mga datos
na nakakalap kung ito ay
nararapat mailahad sa kanyang
ginagawang pag-aaral.
 MGA BAHAGI NG PANANALIKSIK

Kabanata I
● Panimula
● Kaligirang Kasaysayan
● Balangkatas Teoretikal
● Balangkas Konseptuwal
● Paglalahad ng mga Suliranin
● Kahalagahan ng Pag-aaral
● Saklaw at Limitasyon
● Katuturan o Kahulugan ng mga
Salitang Ginamit

Kabanata II
● Banyagang Literatura
● Banyagang Pag-aaral
● Lokal na Literatura
● Lokal na Pag-aaral

Kabanata III
● Pamaraang Ginamit
● Populasyon at Bilang
● Paraan ng Pagpili ng Kalahok
● Deskripsyon ng Kalahok
● Instrumentong Gagamitin
● Paraan ng Pangangalap ng Datos
● Uri ng Gagamiting Estadistika

Kabanata IV
● Paglalahad ng mga Datos
● Pagsusuri ng mga Datos
● Pagpapahalaga sa mga Datos

Kabanata V
● Paglalagom
● Kongklusyon
● Rekomendasyon