Xuân Diệu là nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới với hồn thơ tiêu

biểu cho tiếng nói thiết

tha, tình yêu cuộc sống, con người và rạo rực khát khao giao cảm với đời. Thơ Xuân Diệu tinh tế,
gợi cảm, độc đáo trong chất liệu cũng như trong bút pháp thi ca. "Vội vàng" không chỉ là thi phẩm
đặc sắc nhất trong tập “Thơ thơ” - bài thơ đầu tay Xuân Diệu dành tặng cho thế gian mà còn là bài
thơ hay nhất trong cuộc sống sáng tác của ông. Trong đó khổ thơ cuối bài với tiết tấu nhanh và mạnh
như một lời kết luận cho châm ngôn sống vội của ông:
“Ta muốn ôm
…
“Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào người”
Bài thơ “Vội vàng” nằm trong tập “Thơ Thơ”, xuất bản năm 1938 là bài thơ tiêu biểu của tập
thơ nói riêng, của hồn thơ Xuân Diệu nói chung. “Vội vàng” là lời giục giã hãy sống mãnh liệt, sống
hết mình, hãy quý trọng từng phút giây của cuộc đời, nhất là những năm tháng tuổi trẻ của một hồn
thơ yêu đời, ham sống đến cuồng nhiệt. Ngay từ nhan đề bài thơ đã cho ta thấy một cái gì đó hối hả,
vội vã, ta cảm nhận được lòng ham sống đến cuồng nhiệt của nhà thơ với một quan niệm mới về thời
gian, tuổi trẻ và hạnh phúc, một khát vọng sống cao đẹp đồng thời cũng là một triết lí sống mà nhà
thơ mang đến. Đó là một thái độ sống gắn bó, yêu quý cuộc đời, sống mãnh liệt, sống hết mình, trân
trọng tuổi trẻ, mở rộng lòng mình để đón nhận tất cả những vang động của cuộc đời. Vội vàng
không đồng nghĩa với lối sống chỉ biết đến hưởng thụ mà mà phải biết tận hưởng một cách cao đẹp,
nâng niu, sáng tạo.
Ở phần trên của bài thơ, thi sĩ luận giải cho người đọc thấy được tạo hóa có sinh ra con người
để mãi mãi hưởng lạc thú ở chốn trần gian này đâu. Đời người ngắn ngủi, tuổi xuân có hạn và thời
gian trôi đi vĩnh viễn không trở lại. Vì vậy thi nhân “giục giã” chúng ta phải “nhanh lên”, “vội vàng
lên” để tận hưởng bữa tiệc của trần gian khi mà “mùa chưa ngả chiều hôm”, khi mà xuân đang non,
xuân chưa già:
“Mau đi thôi! Mùa chưa ngả chiều hôm”
Mở đầu khúc thơ cuối là câu thơ ba chữ được tách riêng ra đặt chính giữa bài thơ:
“Ta muốn ôm”
Ba từ “Ta muốn ôm” được tách riêng biệt làm nổi bật hình ảnh nhân vật trữ tình đầy kiêu
hãnh. Ông như muốn đứng trên cao, dang rộng vòng tay để cảm nhận, để ôm trọn trái đất này khiến
ta bỗng nhớ tới cái tôi “ngất ngưởng” của Nguyễn Công Trứ:
“Vũ trụ nội mạc phi phận sự”
(Với mọi việc trong trời đất này không việc gì không phải của ta)
Còn với Xuân Diệu, cái tôi của ông cũng thật kiêu hãnh, nếu đoạn mở đầu là điệp ngữ “tôi
muốn” thì đến đây lại trở thành “ta muốn” được lặp đi lặp lại với mật độ dày đặc ở những câu tiếp
theo thể hiện khát khao tận hưởng cuộc sống non tơ đang trào dâng mãnh liệt ngày càng nồng nàn và
cháy bỏng hơn trong trái tim yêu đời đến tham lam của Xuân Diệu. Đại từ nhân xưng “tôi” mở đầu
bài thơ bất ngờ chuyển hóa thành “ta” đã cho thấy tác giả muốn vượt thoát ra khỏi giới hạn của cái
tôi chật chội để trở thành một cái ta rộng mở, để đối diện với sự rộng lớn, bao la của vũ trụ. Bởi vậy
mà Viên Mai từng nói rằng: “Làm người thì không có cái tôi… nhưng làm thơ thì không thể không
có cái tôi”. Ba từ “Ta muốn ôm” như một nốt nhấn để rồi từ đó âm thanh của khát vọng tuôn trào,
dào dạt tràn qua cả ngôn từ. Giữa những câu thơ dài đột ngột xen vào một câu thơ ngắn như thắt
ngang giữa bài làm ta liên tưởng đến vòng tay đang níu giữ, quấn quít “cả sự sống mới bắt đầu mơn
mởn” – sự sống, sự vật đang ở độ non mướt, tươi tốt, đầy sức sống.
Lần theo bước chân vội vàng ta bước vào một thế giới đầy ắp những hình ảnh sinh động, đẹp
đẽ:
“Ta muốn riết mây đưa và gió lượn
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu
Ta muốn thâu trong một cái hồn nhiều
Và non nước và câu và cỏ rạng”
Phép điệp cấu trúc “Ta muốn” đã khiến đoạn thơ trở nên dồn dập, gấp gáp tựa như những cơn
sóng ào ạt nối tiếp nhau, như hơi thở gấp gáp của thi nhân đã diễn tả khát khao đến hàm hở cuồng
nhiệt. Say đắm thiên nhiên, cảnh trời, Xuân Diệu muốn tận hưởng thiên nhiên và sự sống. Dĩ nhiên,
với một trái tim xanh non biếc rờn, thiên nhiên và sự sống mà Xuân Diệu khát khao phải là thiên
nhiên giữa thời tươi, phải là sự sống mới bắt đầu mơn mởn, phải là xuân hồng căng mọng, quyến rũ.
Điều ấy có nghĩa là Xuân Diệu tham lam, ham hố tận hưởng tất cả những gì ngon nhất, đẹp nhất của
sự sống. Nàng xuân mà Xuân Diệu đắm đuối hết sức thanh tân quyến rũ, rạo rực xuân sắc, đắm đuối
xuân tình. Đến với thiên nhiên, đến với mùa xuân như đến với người tình tuyệt vời của mình, thi sĩ
tình tự với thiên nhiên, ái ân cùng sự sống. Hàng loạt động từ mạnh theo trình tự tăng tiến lần lượt
xuất hiện trong các dòng thơ: “ôm”, “ riết”, “say”, “thâu”, “cắn” cùng với đó là những hình ảnh nồng
nàn, khỏe khoắn: “mây đưa và gió lượn”, “cánh buồm với tình yêu” là biểu hiện của tình yêu ngày
càng say đắm mãnh liệt. Ôm chọn khắp, riết thật chặt, say sưa mê đắm và lên đến đỉnh điểm là
“cắn”. Xuân Diệu đã tận hưởng thiên nhiên như tận hưởng ái tính. Hình ảnh “thâu trong một cái hôn
nhiều” rất Tây. Đi liền đó là câu thơ thừa thãi liên từ “và”: “và non nước, và cây, và cỏ rạng”. Chính
sự lặp lại có vẻ như thừa thãi ấy lại là một sáng tạo rất hiện đại của Xuân Diệu. Sự lặp lại liên tiếp
liên từ “và” trong một dòng thơ đã truyền đến người đọc một cảm xúc hăm hở cuồng nhiệt của một
gã suy tình trước tình nhân đắm đuối.
Xuân Diệu tận hưởng sự sống mơn mởn như tận hưởng ái tình và phải đạt đến độ no nê, đã
đầy, chếnh choáng. Nghĩa là phải thỏa thuê, ngây ngất, mê đi, lịm đi:
“Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi”
Điệp từ “cho” đi kèm với những từ láy “chếnh choáng”, “no nê”, “đã đầy” dồn đẩy cảm xúc
yêu đương cuồng nhiệt, mãnh liệt đến vô biên, tuyệt đích, đã cực tả cảm giác tận hưởng tới mãn
nguyện của niềm yêu. Thi nhân tựa như “cánh bướm với tình yêu” hút mật ngọt của đời, nhụy thơm
của hoa say, trái đắng, say đắm, đê mê, nghiêng ngả trong thanh sắc của thời tươi, là một gã si tình
chếnh choáng trong men say tình ái.
Lời yêu cháy bỏng không thể kìm nén trong lòng, thì thầm trong trái tim mà vang lên thành
lời đối thoại dõng dạc, trực tiếp”:
“Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi”
“Cắn” là động thái mạnh nhất trong hệ thống từ tăng tiến, nó đưa nhà thơ lên tới đỉnh điểm
hạnh phúc, khiến sự tận hưởng cuộc đời của thi nhân mang đậm sắc thái nhục cảm đầy cám dỗ.
Cùng với tình từ “hồng” cho thấy niềm ham muốn vô hạn độ của thi sĩ đã được biểu hiện qua nghệ
thuật chuyển đổi cảm giác. Khi ấy, mùa xuân không còn là một khái niệm trừu tượng chỉ thời gian,
cuộc đời hay tuổi trẻ mà trở thành “xuân hồng” một mùa xuân khác với “xuân xanh” trong thơ
Nguyễn Bính:
“Mùa xuân là cả một mùa xanh”
“Xuân hồng” là đôi má nồng nàn của thiếu nữ, như một trái chín với sắc tươi thắm ngọt ngào,
với hương thơm ngào ngạt, với sự căng tràn quyến rũ, khơi gợi cảm xúc say mê và niềm khát khao
chiếm lĩnh. Với Xuân Diệu con người mới là chuẩn mực của cái đẹp nên mùa xuân cũng giống như
người thiếu nữ căng tràn sự sống. Nhà thơ muốn cắn vào nó cho thỏa mãn đam mê. Với cách sử
dụng từ ngữ sinh động, Xuân Diệu đã thể hiện một ham muốn không có giới hạn. Đứng trước sự hấp
dẫn của mùa xuân dường như thi sĩ không nén nổi lòng yêu thiên nhiên đã đi đến một cử chỉ táo bạo
nhưng cũng thật đáng yêu.
Ở đây, dường như để biểu đạt niềm yêu đời cuồng nhiệt vô biên của mình, Xuân Diệu đã dùng
đến yếu tố phi lí, phi hiện thực. Cũng chính vì thế mà câu thơ: “Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào
ngươi!” trở thành một trong những vần thơ độc đáo, táo bạo nhất trong thơ hiện đại. Cùng với
“Tháng Giêng ngon như một cặp môi gần”, Xuân Diệu đã làm cả một cuộc cách mạng lớn trong thi
ca để trở thành “nhà thơ mới nhất trong các nhà thơ mới”.
Với thể thơ tự do, ngắt nhịp linh hoạt, tiết tấu gấp gáp, vội vã, giọng thơ sôi nổi, dồn dập, bộc
lộ niềm khao khát mãnh liệt và sựu vồ vập bồng bột không thể che giấu, kìm nén. Đoạn thơ có sự kết
hợp của nhiều biện pháp tu từ đặc sắc: Hệ thống điệp từ, điệp ngữ, điệp cú pháp trong đoạn thơ đã
giúp Xuân Diệu thể hiện nỗi khát thèm ham hố, sự cuống quýt, hối hả muốn nhanh chóng thâu nhận
cả sự sống vô biên trong vòng tay. Phép tăng tiến trong hệ thống động từ thể hiện rõ nhất sắc thái
của từng nỗi khát khao (ôm – riết – say – thâu – cắn). Những ẩn dụ chuyển đổi cảm giác với khả
năng biến cái không thể thành có thể trong khao khát đam mê. Sự sáng tạo độc đáo trong từ ngữ (hệ
thống động từ, tính từ) hình ảnh thơ (mây đưa, gió lượn, cánh bướm với tình yêu, xuân hồng…) tạo
nên những câu thơ rất mới mẻ, chứa chan cảm xúc, thể hiện rõ nét đặc sắc trong thơ Xuân Diệu –
nhà thơ của mùa xuân, tuổi trẻ, tình yêu và niềm khát khao giao cảm với đời, nhà thơ “mới nhất
trong các nhà thơ mới”.
Đoạn thơ cuối trong bài thơ "Vội Vàng" đã diễn tả chân thực quan niệm nhân sinh tiến bộ và
mới mẻ của Xuân Diệu. Không chỉ bộc lộ cái tôi khát khao mãnh liệt sống, tận hưởng. Nhà thơ còn
muốn gửi gắm tới mọi người thông điệp nhân sinh ý nghĩa: Hãy sống vội vàng, sống hết mình trong
những khoảnh khắc tuyệt đẹp nhưng lại mong manh của tuổi thanh xuân bởi thời gian trôi đi sẽ kéo
theo mùa xuân và tuổi trẻ, cả những ước mơ, khát vọng.
Trong “Thi nhân Việt Nam” Hoài Thanh từng nhận xét: “Chưa bao người ta thấy xuất hiện
cùng một lúc một hồn thơ rộng lớn như Thế Lữ, mơ màng như Lưu Trọng Lư, hùng trúng như Huy
Thông, trong sáng như Nguyễn Nhược Pháp, ảo não như Huy Cận, quê mùa như Nguyễn Bính, kì dị
như Chế Lan Viên,... và tha thiết, rạo rực, băn khoăn như Xuân Diệu”. Chẳng lẽ tự nhiên mà Hoài
Thanh lại ưu ái Xuân Diệu đến vậy, chỉ có thể là do những cống hiến to lớn của ông dành cho thi
đàn văn học Việt Nam đặc biệt là qua thi phẩm “Vội vàng”. Bài thơ là lời giục giã hãy sống mãnh
liệt, sống hết mình, hãy quý trọng từng giây từng phút của cuộc đời mình nhất là những năm tháng
tuổi trẻ. Tư tưởng ấy được thể hiện qua bàn tay nghệ thuật điêu luyện, là sự kết hợp nhuần nhuyễn
giữa mạch cảm xúc và mạch lí luận, giọng điệu say mê, sôi nổi nhưng sáng tạo độc đáo về ngôn từ
và hình ảnh. Cũng bởi lẽ thế “Vội vàng” dù đã được sáng tác những năm 30 của thế kỉ trước nhưng
vẫn vang vọng, đọng lại trong lòng hậu thế những vần thơ tựa như mật ngọt đầy tinh túy khiến ta
phải ghi nhớ mãi cái tên Xuân Diệu – ông hoàng thơ tình trong làng thi ca Việt!