‫ترمودینامیک ‪1‬‬

‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫فصل پنجم‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫مدرس‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫محمد حسن خراسانی زاده‬

‫دانشجوی دکترای پرتوپزشکی‬
‫دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات تهران‬

‫‪1‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫ﻓ‬
‫قانون اول ترمودینامیک برای جرم کنترل‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬

‫طبق قانون اول ترمودینامیک ‪ ،‬در هر سیکل یک سیستم ‪ ،‬انتگرال سیکلی گرما با انتگرال سیکلی کار متناسب است‪:‬‬

‫معادله (‪)1‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬ ‫در این رابطه ‪ J‬ثابت تناسب این رابطه می باشد که بستگی به آحاد کار و گرما دارد‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬

‫‪2‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫قانون اول ترمودینامیک برای جرم کنترل‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫شکل مقابل را در نظر بگیرید‪:‬‬
‫یک سیستم از نقطه ‪ 1‬با طی نمودن مسیر ‪ A‬به نقطه ‪ 2‬رفته و سپس از مسیر ‪B‬‬
‫به حالت اولیه می گردد‪ ،‬پس طبق معادله (‪ )1‬می توان نوشت‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬ ‫(‪)1‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫حال فرض کنید سیستم از مسیر ‪ C‬به نقطه ‪ 2‬رفته و از مسیر ‪ B‬به حالت ولیه باز گردد‪،‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫در این حالت نیز طبق معادله(‪ )1‬داریم‪:‬‬
‫(‪)2‬‬
‫با کم نمودن رابطه ‪ 1‬و ‪ 2‬از هم داریم‪:‬‬

‫(‪)3‬‬
‫‪3‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫قانون اول ترمودینامیک برای جرم کنترل‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫همان طور که در رابطه ‪ 3‬مشاهده می گردد تفاضل گرما و کار تبادل شده در سیستم بین دو نقطه ثابت ‪ ،‬مقدار ثابتی می باشد ‪،‬‬
‫این مقدار ثابت را انرژی سیستم ‪ E‬می نامند ‪ .‬پس قانون اول ترمودینامیک برای جرم کنترل را می توان به صورت زیر نوشت‪:‬‬

‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫با انتگرال گرفتن از رابطه فوق بین نقاط ‪ 1‬و ‪ 2‬به رابطه زیر می رسیم‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬ ‫معادله (‪)4‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪4‬‬

 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫از طرفی انرژی سیستم ‪ E‬شامل سه نوع انرژی می باشد‪:‬‬
‫‪ -1‬انرژی جنبشی ‪K‬‬
‫‪ -2‬انرژی پتانسیل ( کشسانی و گرانش) ‪P‬‬
‫‪ -3‬انرژی درونی ‪U‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫پس معادله (‪ )4‬به صورت زیر در می آید‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬

‫از آنجا که در اغلب سیستم های ترمودینامیک با انرژی پتانسیل گرانشی سر و کار داریم پس می توان نوشت‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪5‬‬

 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫مخزنی حاوی سیالی است که با یک موتور پره دار همزده می شود ‪ .‬کار انجام شده توسط موتور روی سیال ‪ 6000 kj‬و گرمای خارج‬
‫شده از مخزن ‪ 2000 kj‬می باشد ‪ .‬تغییرات انرژی داخلی را بیابید ؟‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬ ‫با فرض ناچیز بودن تغییرات انرژی جنبشی و پتانسیل داریم ‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬

‫‪ : W = - 6000 kj‬کار ورودی به سیال‬

‫‪ΔU = - 2000 – ( - 6000) = 4000 kj‬‬

‫‪ :W = -2000 kj‬گرمای خارج شده از سیستم‬

‫‪6‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫انرژی داخلی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫انرژی داخلی یک خاصیت مقداری سیستم است و برای خالصی از این وابستگی می توان آن را به جرم سیستم تقسیم نمود تا انرژی‬
‫درونی مخصوص ( انرژی درونی واحد جرم) بدست آید‪.‬‬
‫واحد انرژی درونی مخصوص کیلو ژول بر کیلو گرم می باشد‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫انرژی درونی مخصوص برای مواد مختلف در جداول ترمودینامیکی داده شده است‪.‬‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫انرژی درونی مخصوص از خواص مستقل ماده می باشد و با داشتن دما یا فشار و انرژی درونی مخصوص می توان حالت ماده را‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬
‫بصورت دقیق تعیین نمود‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫در حالت دو فازی برای بدست آوردن انرژی درونی مخصوص از رابطه زیر می توان استفاده نمود‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫𝑈‬
‫=𝑢‬ ‫𝑔𝑈 ‪U = 𝑈𝑓 +‬‬ ‫𝑔𝑢‪m𝑢 = m𝑢𝑓 + m‬‬
‫𝑚‬
‫𝑔𝑢 × 𝑥 ‪𝑢 = (1 − 𝑥 ) × 𝑢𝑓 +‬‬
‫𝑔𝑓𝑢 𝑥‪𝑢 = 𝑢𝑓 +‬‬

‫‪7‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫در یک مخزن آب در دمای ℃ ‪ 115‬و انرژی درونی ‪ 2400 kj /kg‬قرار دارد ‪ .‬حالت آب ‪ ،‬فشار ‪ ،‬حجم مخصوص و کیفیت ( در‬

‫‪𝑢𝑓 = 482/28‬‬
‫صورت دوفازی بودن ) را محاسبه کنید ؟‬

‫‪g‬‬
‫℃ ‪T = 115‬‬ ‫با فرض اشباع بودن آب‬

‫‪o‬‬‫‪r‬‬
‫𝑔𝑢 < 𝑢 < 𝑓𝑢‬ ‫دو فازی‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬

‫‪u = 2400 kj/kg‬‬ ‫‪𝑢𝑔 = 2523/72‬‬

‫𝑔𝑓𝑢𝑥 ‪u = 𝑢𝑓 +‬‬

‫‪𝑢𝑓𝑔 = 2041/44‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬‫=𝑥‬

‫𝑓𝑢 ‪𝑢 −‬‬
‫𝑔𝑓𝑢‬
‫=𝑥‬
‫‪2400 − 482/28‬‬
‫‪2041/44‬‬
‫‪x = 0/93‬‬

‫‪8‬‬
 1 ‫ترمودینامیک‬
faradars.org/fvphy101

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
9
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫مخزنی صلبی حاوی ‪ 1‬کیلوگرم آب در دمای ℃ ‪ 115‬و ‪ 1200kPa‬است ‪ .‬آب را تا فشار نهایی ‪ 300kPa‬سرد می کنیم ‪.‬‬
‫دمای نهایی ‪ ،‬کار و انتقال گرما را بیابید ؟‬
‫سیستم را شامل مخزن صلب حاوی اب در نظر می گیریم ‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪10‬‬
 1 ‫ترمودینامیک‬
faradars.org/fvphy101

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
11
 1 ‫ترمودینامیک‬
faradars.org/fvphy101

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
12
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫انرژی داخلی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫برای تعیین حالت ماده در صورتی که دما یا فشار و انرژی درونی مخصوص داده شود ‪ ،‬با فرض اشباع بودن ماده وارد جداول‬
‫ترمودینامیکی می شویم و مقادیر زیر را در دما یا فشار داده شده می خوانیم ‪:‬‬
‫𝑓𝑢‬ ‫𝑔𝑓𝑢‬ ‫𝑔𝑢‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫حال با استفاده از نکته زیر می توان حالت ماده را تعیین نمود‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬

‫𝑓𝑢 < 𝑢‬ ‫مایع متراکم (‪)1‬‬

‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬
‫𝑓𝑢 = 𝑢‬ ‫مایع اشباع(‪)2‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫𝑔𝑢 < 𝑢 < 𝑓𝑢‬ ‫دوفازی(‪)3‬‬

‫𝑔𝑢 = 𝑢‬ ‫بخار اشباع(‪)4‬‬

‫𝑔𝑢 > 𝑢‬ ‫بخار فوق گرم(‪)5‬‬

‫‪13‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫انرژی درونی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫همان طور که در نکته مشاهده می شود با توجه به این نکته می توان دقیقا حالت ماده را مشخص کرد‪ ،‬حال می توان مطالب زیر را‬
‫بیان نمود‪:‬‬
‫‪ -1‬اگر حالت ‪ 1‬روی دهد فرض اولیه ما اشتباه بوده و با مراجعه به جداول ماده متراکم مورد نظر می توان سایر خواص را تعیین‬

‫‪g‬‬
‫نمود‪.‬‬

‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬
‫‪ -2‬اگر حالت ‪ 2‬یا ‪ 4‬روی دهد ‪ ،‬فشار ماده برابر با فشار اشباع در دمای داده شده می باشد و سایر خواص مربوط به مایع اشباع و بخار‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬
‫اشباع نیز در جدول به ترتیب با اندیس ‪ f‬و ‪ g‬مشخص شده است‪.‬‬

‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ -3‬اگر حالت ‪ 3‬روی دهد ‪ ،‬فشار ماده برابر با فشار اشباع در دمای داده شده می باشد ‪ .‬حال ابتدا کیفیت را از رابطه زیر محاسبه‬

‫‪a‬‬‫‪r‬‬
‫می نمائیم‪:‬‬

‫‪F‬‬
‫𝑔𝑓𝑢𝑥 ‪𝑢 = 𝑢𝑓 +‬‬
‫‪ -4‬اگر حالت ‪ 5‬روی دهد فرض اولیه ما اشتباه بوده و با مراجعه به جداول بخار فوق گرم ماده مورد نظر می توان سایر خواص را‬
‫تعیین نمود‪.‬‬

‫‪14‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫آنتالپی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫سیستمی را در نظر بگیرید که در آن انرژی جنبشی و پتانسیل تغییر نمی کنند ‪ ،‬پس قانون اول به صورت زیر در می آید‪:‬‬
‫‪Q= U₂-U₁+W‬‬
‫کار انجام شده در یک سیستم را طبق فصل ‪ 4‬می توان در فشار ثابت از رابطه زیر بدست آورد‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪W= PdV‬‬ ‫)‪W=P(V₂ -V₁‬‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫پس قانون اول به صورت زیر در می آید‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪Q= U₂-U₁ +P₂V₂ -P₁V₁‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫)‪Q=(U ₂ +P₂V₂)-(𝑈1 +P₁V₁‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫حال می توان هرکدام از عبارات داخل پرانتز را در حالت کلی به صورت زیر تعریف نمود‪:‬‬
‫‪H=U+PV‬‬
‫در این رابطه ‪ H‬آنتالپی کل سیستم می باشد‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫آنتالپی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫آنتالپی از خواص مقداری سیستم می باشد و واحد آن کیلوژول می باشد‪.‬‬
‫برای رهائی از وابستگی به جرم ‪ ،‬می توان آنتالپی کل را بر جرم سیستم تقسیم نمود تا آنتالپی مخصوص (آنتالپی واحد جرم) را‬
‫بدست آورد که با ‪ h‬نمایش داده می شود‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫واحد آنتالپی مخصوص ‪ ،‬کیلو ژول بر کیلو گرم می باشد ‪.‬‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫آنتالپی مخصوص از خواص مستقل ماده می باشد و با داشتن آن و دما یا فشار می توان حالت ماده را تعیین نمود‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬
‫در حالت دو فازی برای بدست آوردن آنتالپی مخصوص از رابطه زیر می توان استفاده نمود‪:‬‬

‫=‪ℎ‬‬
‫𝐻‬
‫𝑚‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬

‫𝑔𝐻 ‪H = 𝐻𝑓 +‬‬ ‫𝑔‪mℎ = 𝑚𝑓 ℎ𝑓 + 𝑚𝑔 ℎ‬‬

‫𝑔‪ℎ = (1 − 𝑥 ) × ℎ𝑓 + 𝑥 × ℎ‬‬

‫𝑔𝑓‪h = ℎ𝑓 +𝑥 ℎ‬‬
‫‪16‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫آنتالپی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫برای تعیین حالت ماده در صورتی که دما یا فشار و آنتالپی مخصوص داده شود ‪ ،‬با فرض اشباع بودن ماده وارد جداول ترمودینامیکی‬

‫𝑔‪ℎ𝑓 ℎ𝑓𝑔 ℎ‬‬

‫می شویم و مقادیر زیر را در دما یا فشار داده شده می خوانیم ‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫حال با استفاده از نکته زیر می توان حالت ماده را تعیین نمود‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬

‫𝑓‪ℎ < ℎ‬‬ ‫مایع متراکم (‪)1‬‬

‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬
‫𝑓‪ℎ = ℎ‬‬ ‫مایع اشباع(‪)2‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫𝑔‪ℎ𝑓 < ℎ < ℎ‬‬ ‫دوفازی(‪)3‬‬

‫𝑔‪ℎ = ℎ‬‬ ‫بخار اشباع(‪)4‬‬

‫𝑔‪ℎ > ℎ‬‬ ‫بخار فوق گرم(‪)5‬‬

‫‪17‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫آنتالپی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫همان طور که در نکته مشاهده می شود با توجه به این نکته می توان دقیقا حالت ماده را مشخص کرد‪ ،‬حال می توان مطالب زیر را‬
‫بیان نمود‪:‬‬
‫‪ -1‬اگر حالت ‪ 1‬روی دهد فرض اولیه ما اشتباه بوده و با مراجعه به جداول ماده متراکم مورد نظر می توان سایر خواص را تعیین‬

‫‪g‬‬
‫نمود‪.‬‬

‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬
‫‪ -2‬اگر حالت ‪ 2‬یا ‪ 4‬روی دهد ‪ ،‬فشار ماده برابر با فشار اشباع در دمای داده شده می باشد و سایر خواص مربوط به مایع اشباع و بخار‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬
‫اشباع نیز در جدول به ترتیب با اندیس ‪ f‬و ‪ g‬مشخص شده است‪.‬‬

‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪ -3‬اگر حالت ‪ 3‬روی دهد ‪ ،‬فشار ماده برابر با فشار اشباع در دمای داده شده می باشد ‪ .‬حال ابتدا کیفیت را از رابطه زیر محاسبه‬

‫‪a‬‬‫‪r‬‬
‫می نمائیم‪:‬‬

‫‪F‬‬
‫𝑔𝑓‪ℎ = ℎ𝑓 + 𝑥ℎ‬‬
‫‪ -4‬اگر حالت ‪ 5‬روی دهد فرض اولیه ما اشتباه بوده و با مراجعه به جداول بخار فوق گرم ماده مورد نظر می توان سایر خواص را‬
‫تعیین نمود‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫در یک سیستم آب در فشار ‪ 500 kPa‬و آنتالپی ‪ 2960/68 kj/kg‬قرار دارد ‪ .‬حالت آب ‪ ،‬دما ‪ ،‬انرژی درونی ‪ ،‬حجم مخصوص و‬

‫‪ℎ𝑓 = 640/21‬‬
‫کیفیت را در صورت دوفازی بودن حساب کنید ؟‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪P = 300 kPa‬‬ ‫𝑔‪ℎ > ℎ‬‬ ‫بخار فوق گرم‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫‪ℎ𝑔 = 2748/67‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬

‫با مراجعه به جدول بخار آب فوق گرم داریم ‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬

‫℃ ‪T = 250‬‬
‫‪P = 500 kPa‬‬
‫‪𝑣 = 0/47436‬‬ ‫‪m²/kg‬‬
‫‪ℎ = 2960/68‬‬ ‫‪kj/kg‬‬
‫‪𝑢 = 2723/5‬‬ ‫‪kj/kg‬‬

‫‪19‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫سیستم سیلندر پیستونی به حجم ‪ 0.2m ³‬حاوی ‪ 1‬کیلوگرم بخار آب در فشار ‪ 0.5 MPa‬است ‪ .‬با انتقال گرما در فشار ثابت ‪ ،‬دمای‬
‫آن به ℃ ‪ 350‬می رسد ‪.‬‬

‫‪g‬‬
‫الف – کار انجام شده در سیستم را بیابید ؟‬

‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬

‫ب‪ -‬انتقال گرما تبادل شده در سیستم را بیابید ؟‬

‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬
‫الف ‪ :‬با توجه به ثابت بودن فشار داریم ‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪20‬‬

 1 ‫ترمودینامیک‬
faradars.org/fvphy101

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
21
 1 ‫ترمودینامیک‬
faradars.org/fvphy101

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
22
 1 ‫ترمودینامیک‬
faradars.org/fvphy101

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
23
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫ثابت های گرمائی ویژه‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫گرمای ویژه‪ :‬مقدار گرمائی که دما جرم واحد را یک درجه افزایش می دهد‪.‬‬
‫قانون اول ترمودینامیک برای جرم کنترل در صورتی که تغییرات انرژی جنبشی و پتانسیل ناچیز باشد را در نظر بگیرید ‪:‬‬

‫این عبارت را در دو حالت می توان بررسی نمود‪:‬‬

‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪ -1‬حجم ثابت‪ :‬در این صورت کار انجام شده در سیستم صفر می باشد و می توان نوشت‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬

‫با توجه به تعریف گرمای ویژه می توان دو طرف عبارت فوق را بر جرم سیستم تقسیم نمود و داریم‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫پس ضریب گرمای ویژه در حجم ثابت عبارت است از ‪:‬‬

‫نتیجه مهمی که از این رابطه می توان گرفت این است که تغییران انرژی درونی در یک سیستم ‪ ،‬تابع تغییرات دما می باشد‪:‬‬
‫‪du = 𝐶𝑣 dT‬‬
‫‪24‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫ثابت های گرمائی ویژه‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫‪ -2‬ثابت گرمائی در فشار ثابت‪:‬‬
‫با توجه به تعریف آنتالپی که برابر با میزان گرمای تبادل شده در فشار ثابت می باشد می توان نوشت‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫با توجه به عبارت فوق می توان این مطلب را متوجه شد که تغییرات آنتالپی یک سیستم نیز تابعی از دما می باشد‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪dh = 𝐶𝑝 dT‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪25‬‬

 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫ثابت های گرمائی ویژه جامدات و مایعات‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫چون جامدات و مایعات تقریبا تراکم ناپذیر می باشند پس می توان با تقریب قابل قبولی ضریب گرمائی ویژه حجم ثابت و فشار ثابت‬
‫را مساوی در نظر گرفت و داریم‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫عبارت فوق این مطلب را می رساند که تغییرات انرژی درونی و آنتالپی جامدات و مایعات تقریبا برابر است‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪26‬‬

 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫گاز های ایده آل‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫همانطور که پیش از این ذکر گردید تغییرات انرژی درونی و آنتالپی تابعی از دما می باشند‪ .‬در مورد گازهای ایده آل این نکته را باید‬
‫توجه داشت که انرژی درونی گاز ‪ ،‬تابعی از حجم مخصوص نیست پس برای گاز های ایده آل داریم‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬ ‫همچنین در مورد تغییرات آنتالپی گازهای ایده آل نیز می توان نوشت‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬

‫‪27‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫گاز های ایده آل‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫برای حل انتگرال های تغییرات آنتالپی و انرژی درونی ‪ ،‬باید رابطه تغییر ضرایب گرمائی ویژه بر حسب دما را داشته باشیم‪ .‬یعنی‪:‬‬
‫)‪ 𝐶𝑃 = f(T‬و )‪𝐶𝑉 = f(T‬‬
‫سه حالت پیش می آید‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫‪ -1‬ضرایب گرمائی ثابت باشند در این صورت داریم‪:‬‬

‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬
‫) ‪𝑢2 - 𝑢1 = 𝐶𝑉0 (𝑇2 - 𝑇1‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪ -2‬ضرایب گرمائی تابعی از دما به صورت زیر باشد‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫‪C = a𝑇 3 + b 𝑇 2 + cT + d‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬
‫ضرایب معادله فوق برای هر گاز در جداول ترمودینامیکی داده شده است بنابراین با داشتن رابطه فوق می توان اتغییرات انرژی درونی‬
‫و آنتالپی را بدست آورد‪.‬‬
‫‪ -3‬نتایج یک دمای مرجع در اختیار باشد که در این صورت داریم‪:‬‬

‫‪28‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫گاز های ایده آل‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫(‪)1‬‬

‫با استفاده از تعریف آنتالپی می توان نوشت‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬ ‫از طرفی با توجه به تغییرات انرژی درونی وانتالپی برای گازهای ایده آل داریم‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫(‪)1‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫با تقسیم طرفین رابطه فوق بر ‪ dT‬داریم‪:‬‬

‫یعنی با توجه به ثابت بودن ‪ R‬برای هر گاز ‪ ،‬تفاضل ضرایب گرمائی ویژه برای هر گاز مقدار ثابتی است‪.‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫هوای داخل سیستم سیلندر پیستونی در فرآیند پلی تروپیکی از فشار ‪ 500 kPa‬و دمای ‪ 600 °K‬تا فشار ‪ 150 kPa‬و دمای‬
‫‪ 400 °K‬منبسط می شود ‪ .‬نمای ‪ n‬فرآیند ‪ ،‬کار و انتقال گرما را برای ‪ 1kg‬هوا با استفاده از ضرایب گرمایی ثابت را محاسبه نمایید؟‬
‫در فرآیند پلی تروپیکی داریم ‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫از طرفی در کازهای ایده آل رابطه زیر برقرار می باشد ‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬ ‫با جایگذاری مقادیر ‪ V‬در رابطه فرآیند پلی تروپیکی داریم ‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪30‬‬

 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬ ‫در فرآیند پلی تروپیکی داریم ‪:‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫طبق قانون اول ترمودینامیک داریم ‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫با فرض ناچیز بودن تغییرات انرژی جنبشی و پتانسیل داریم ‪:‬‬

‫برای گازهای ایده آل تغییرات انرژی درونی را میتوانیم از رابطه زیر بدست آوریم ‪:‬‬

‫‪31‬‬
 1 ‫ترمودینامیک‬
faradars.org/fvphy101

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
32
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫معادالت آهنگی‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫تا کنون تمامی روابطی که به کار بردیم مستقل از زمان بودند ‪ .‬حال اگر بخواهیم مقدار پارامترهائی که تا به حال معرفی شدند را‬
‫بر حسب زمان بدست بیاوریم ‪ ،‬کافیست پارامتر مور نظر را بر مدت زمانی که سیستم در حال فعالیت بوده ‪ ،‬تقسیم نمائیم‪ .‬در این‬
‫صورت می گوئیم نرخ تغییرات پارامتر یا آهنگ پرامتر مورد نظر را بدست آورده ایم‪.‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬
‫شکل آهنگی یا نرخ تغییرات قانون اول ترمودینامیک به صورت زیر می باشد‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬ ‫رابطه فوق را بر زمان تقسیم می نمائیم‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬ ‫و داریم‪:‬‬

‫‪33‬‬
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫سیستم سیلندر پیستونی با فشار ثابت ‪ ، 700 Kpa‬حاوی ‪ 10 Kg‬آب با کیفیت ‪ %90‬و حجم ‪ 0/1 m³‬است ‪ .‬گرمکن روشن‬
‫می شود و آب را با قدرت ‪ 2/5 Kw‬گرم می کند ‪ .‬چقدر طول می کشد تا تمام مایع تبخیر گردد ؟‬

‫‪g‬‬
‫معادله آهنگی قانون اول ترمودینامیک با فرض عدم تغییرات انرژی جنبشی و پتانسیل عبارتست از ‪:‬‬

‫‪D‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬
‫قانون اول ترمودینامیک به صورت آهنگی عبارتست از ‪:‬‬

‫‪34‬‬
 1 ‫ترمودینامیک‬
faradars.org/fvphy101

‫مثال‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

a r s .or g
F ar aD
35
 ‫ترمودینامیک ‪1‬‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬

‫س‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ﺮ‬ ‫ﻓ‬

‫این اسالید ها بر مبنای نکات مطرح شده در فرادرس‬
‫«ترمودینامیک ‪»1‬‬
‫تهیه شده است‪.‬‬

‫‪a‬‬ ‫‪r‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪.‬‬‫‪o‬‬‫‪r‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪a‬‬‫‪r‬‬ ‫‪a‬‬‫‪D‬‬
‫برای کسب اطالعات بیشتر در مورد این آموزش به لینک زیر مراجعه نمایید‬
‫‪faradars.org/fvphy101‬‬