Trong chuyến đi thực tế lên vùng cao Tây Bắc năm 1958,

với ý thức đi tìm chất vang 10 đã qua thử lửa của thiên nhiên và con
người nơi đây, Nguyễn Tuân đã có dịp được khám phá những vẻ đẹp
hoang sơ, hùng vĩ của dòng sông Đà, một con sông độc đáo và đầy
cá tính. Sự gặp gỡ thú vị giữa một người nghệ sĩ khao khát đi tìm
kiếm cái đẹp tuyệt đỉnh với thực thể sông Đà - một viên kim cương
xù xì của hoang sơ, nguyên thuỷ đã kết tinh thành thiên tuỳ bút
Người lái đò Sông Đà. Dòng sông đã đáp ứng mọi tiêu chí khắt khe
trong quan niệm về cái đẹp hoàn hảo của Nguyễn Tuân để rồi, như
rồng gặp hội gió mưa, ngòi bút tài hoa điêu luyện của nhà văn cứ thế
điều khiển đội quân chữ nghĩa nhào lộn biến ảo thần tình. Ngay từ
đầu thiên tuỳ bút, Nguyễn Tuân đã khuấy động những cảm xúc
mạnh mẽ ở người đọc bởi liên tiếp những câu văn khắc hoạ vẻ đẹp
hùng vĩ, hung bạo của dòng đà giang.

Sô ng Đà hung bạ o, lắ m thá c, nhiều ghềnh đã từ ng bướ c và o ca

dao xưa:
“Đườ ng lên Mườ ng Lễ bao xa
Tră m bả y cá i thá c, tră m ba cá i ghềnh”
Vớ i mộ t nhà vă n ưa thích cả m giá c mạ nh, chá n ghét sự mờ nhạ t
thì “cưỡ i” lên sô ng Đà hung bạ o là trò chơi mà ô ng khô ng thể bỏ
qua. Sự dữ dằ n củ a sô ng Đà khô ng chỉ hiện ra ở nhữ ng con thá c,
mà cò n ở quang cả nh hù ng vĩ vớ i vẻ đẹp huyền bí, hoang sơ củ a
dò ng
sô ng chả y giữ a điệp trù ng rừ ng nú i Tâ y Bắ c. Như mộ t nhà quay
phim lã o luyện, Nguyễn Tuầ n cho ngườ i xem thấ y bao quá t
khung cả nh sô ng Đà , thỉnh thoả ng lạ i dừ ng lạ i, cho khá n giả
nhữ ng pha “cậ n cả nh” thậ t tiêu biểu về sự hung dữ củ a con sô ng
nà y.