8

Filipino
Unang Markahan-Modyul 8:
Mga Hakbang sa Pananaliksik
Filipino – Baitang Walo
Self-Learning Module (SLM)
Unang Markahan 1 – Modyul 8: Mga Hakbang sa Pananaliksik
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Sheryl E. Lojente
Editor: Leila Flor F. Tolog
Tagasuri: Glenda D. Bustamante
Tagaguhit: Irl Jared B. Sumensil
Tagalapat: James P. Casa, Jim Ryan S. Dela Cruz
Cover Art Designer: Reggie D. Galindez
Tagapamahala: Allan G. Farnazo, CESO IV – Regional Director
Fiel Y. Almendra, CESO V – Assistant Regional Director
Leonardo M. Balala, CESE – Schools Division Superintendent
Gilbert B. Barrera – Chief, CLMD
Arturo D. Tingson Jr. – REPS, LRMS
Peter Van C. Ang-ug – REPS, ADM
Leonardo Mission – REPS, Filipino
Ismael M. Ambalgan – CID Chief
Sheryl L. Osano – EPS, LRMS
Josevic F. Hurtada – EPS, Filipino, ADM

Inilimbag sa Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon – SOCCSKSARGEN Region

Office Address: Regional Center, Brgy. Carpenter Hill, City of Koronadal

Telefax: (083) 2288825/ (083) 2281893
E-mail Address: region12@deped.gov.ph

ii
Paunang Salita
Ang Self-Learning Module o SLM na ito ay maingat na inihanda para sa ating
mag-aaral sa kanilang pag-aaral sa tahanan. Binubuo ito ng iba’t ibang bahagi na
gagabay sa kanila upang maunawaan ang bawat aralin at malinang ang mga
kasanayang itinakda ng kurikulum.

Ang modyul na ito ay may inilaang Gabay sa Guro/Tagapagdaloy na

naglalaman ng mga paalala, pantulong o estratehiyang magagamit ng mga magulang
o kung sinumang gagabay at tutulong sa pag-aaral ng mga mag-aaral sa kani-
kanilang tahanan.

Ito ay may kalakip na paunang pagsusulit upang masukat ang nalalaman ng

mag-aaral na may kinalaman sa inihandang aralin. Ito ang magsasabi kung
kailangan niya ng ibayong tulong mula sa tagapagdaloy o sa guro. Mayroon ding
pagsusulit sa bawat pagtatapos ng aralin upang masukat naman ang natutuhan.
May susi ng pagwawasto upang makita kung tama o mali ang mga sagot sa bawat
gawain at pagsusulit. Inaasahan namin na magiging matapat ang bawat isa sa
paggamit nito.

Pinapaalalahanan din ang mga mag-aaral na ingatan ang SLM na ito upang
magamit pa ng ibang mangangailangan. Huwag susulatan o mamarkahan ang
anomang bahagi ng modyul. Gumamit lamang ng hiwalay na papel sa pagsagot sa
mga pagsasanay.

Hinihikayat ang mga mag-aaral na makipag-ugnayan agad sa kanilang guro

kung sila ay makararanas ng suliranin sa pag-unawa sa mga aralin at paggamit ng
SLM na ito.

Sa pamamagitan ng modyul na ito at sa tulong ng ating mga tagapagdaloy,

umaasa kami na matututo ang ating mag-aaral kahit wala sila sa paaralan.

iii
 Alamin

Kumusta ka! Binabati kita sapagkat narating mo na ang bahaging ito.

Siguradong handa ka nang tuklasin ang mga kaalamang kaugnay sa pananaliksik.

Isa sa mga mahahalagang dapat mong matutunan sa panahon ngayon ay ang

kaalaman sa pananaliksik. Sa paghahanap ng mga kasagutan mula sa takdang-
aralin hanggang sa masusing pagsisiyasat at pagsusuri ng mga bagay, isyu,
ideya/konsepto, tao at iba pa ay hindi maiiwasang ikaw ay magsaliksik. Isa rin itong
pangangailangan na makatutulong upang maunawaan at maintindihan ang mga
pangyayari at kung ano pa ang gusto mong malaman at linawin. Mayroon ka ring
tungkuling maibahagi ang mga kaalamang iyong natuklasan.

Hindi madali ang proseso ng pananaliksik, nangangailangan ito ng panahon,

sipag, sigasig, tiyaga at pananalapi.

Mga Layunin
a. Natutukoy ang mahahalagang nilalaman ng bawat hakbang ng pananaliksik
b. Naisasaayos ang mga proseso ng isang pag-aaral batay sa mga hakbang sa
paggawa ng pananaliksik
c. Nakikilala ang mga pahayag na ginamit sa pagsasaayos ng mga datos at
nagagamit ang mga ito sa pag-oorganisa ng mga datos mula sa pananaliksik
d. Nakabubuo ng isang demograpikong propayl ng isang pangkat-etniko

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nagagamit nang maayos ang mga pahayag na ginamit sa pagsasaayos ng mga
datos (F8WG-Ii-23)
2. Naipaliliwanag ang mga hakbang sa paggawa ng pananaliksik ayon sa
binasang datos (F8PB-Ii-j-25)
3. Nagagamit sa pagsulat ng resulta ng pananaliksik ang awtentikong datos na
nagpapakita ng pagpapahalaga sa katutubong kulturang Pilipino
(F8PU-Ii-j-23)

1
 Subukin

Narito ang aralin 8 ng unang markahan na gagabay sa iyong paglalakbay sa

mundo ng pananaliksik. Bago natin simulan, kailangan munang masubok ang iyong
kaalaman sa pamamagitan ng pagsagot sa mga inihandang pagsubok.
Handa ka na ba? Kung gayon ay simulan mo na!

Basahing mabuti ang mga tanong. Piliin at isulat sa sagutang papel ang titik
ng napiling sagot.
1. Ang mga sumusunod ay mga hakbang ng pananaliksik maliban sa _______
a. pagpili ng paksa c. pagsulat ng burador o rough draft
b. pagrerebisa d. sistematiko sa pagsasagawa ng pananaliksik
2. Ito ay talaan ng iba’t ibang sanggunian katulad ng mga aklat, artikulo, report,
peryodiko, magasin at iba pang nalathalang materyal maging ang internet.
a. bibliyograpi b. talatuntunan c. talaan ng nilalaman d. panimula
3. Ang sumusunod ay maaaring gamitin sa pangangalap ng datos maliban sa ____
a. interbyu o pakikipanayam
b. pagbabasa ng mga kaugnay na dokumento
c. pakikisalamuha o obserbasyon
d. pagsulat ng pinal na manuskrito
4. Ano ang papel na ginagampanan ng mga pahayag sa pag-aayos ng datos?
a. nakikilala ang mahalagang kaisipan
b. sanhi at bunga ng mga pangyayari
c. naghuhudyat ito ng pag-uugnayan sa iba’t ibang bahagi ng proseso
d. pagkakatulad at pagkakaiba ng pahayag
5. Ang sumusunod ay mga pahayag na ginagamit sa pag-aayos ng datos maliban
sa _____
a. panghuli b. ikalawa c. una d. dahil sa
6. Mahalaga ang bibliyograpi sa pagsulat ng pananaliksik upang ______?
a. maitala ang mga pinagkuhanan ng datos
b. magbibigay impormasyon sa babasa ng manuskrito
c. may ebidensiya o patunay ng katumpakan ng impormasyong nakalap
d. makikilala ang mga batikang manunulat
7. Pagkatapos malaman ang mga dapat gawin upang maiwasan ang pagkalat ng
virus ay isagawa ito. Alin sa mga salita sa pangungusap ang naghuhudyat ng
pagkakasunod-sunod?
a. pagkatapos b. malaman c. upang d. ito

2
Para sa bilang 8-15: Pagtapat-tapatin.

Hanapin sa hanay B ang inilalarawan ng nasa hanay A.

A B
8. Pagsulat ng pinal na sipi ng isang a. Pagpili ng paksa
pananaliksik
9. Dapat kawili-wili at naaayon sa b. Paglilimita ng paksa
interes ng mananaliksik
10. Pagwawasto sa gramatika ng c. Paghahanda ng
nabuong sulatin pansamantalang bibliyograpi
11. Ispesipikong aspeto lamang ng paksa d. Pagbuo ng pansamantalang
ang pagtutuonan balangkas
12. Pagbuo ng sulatin mula sa nakalap e. Paghahanda ng iwinastong
na inisyal at pinal na balangkas balangkas
13. Pagtatala sa mga pinaghanguang f. Pagsulat ng burador o rough
mga materyales sa pangangalap ng draft
datos g. Pagbabahagi ng pananaliksik
14. Pinal na balangkas ng mga nakalap h. Pagrerebisa
na datos
15. Inisyal na balangkas ng mga nakalap i. Pagsulat ng pinal na sipi o
na datos manuskrito

Nasagot mo ba ang lahat ng tanong? Maaari mo ng kunin ang susi sa

pagwawasto sa iyong guro at iwasto mo ang iyong sagot. Ano ang iyong nakuhang
iskor?

Kung nakakuha ka ng:

12-15 – Binabati kita! Magiging madali sa’yo ang aralin.
1 – 11 – Huwag mag-alala! Makatutulong sa’yo ang modyul na ito
upang maunawaan ang mga kaalamang kaugnay sa pananaliksik.

3
 Aralin
Mga Hakbang sa Pananaliksik
8
Balikan

Matapos mong pag-aralan ang sanaysay na sinulat ni Emilio Jacinto na

pinamagatang “Ang Pag-ibig” kung saan natutunan mo kung ano ang pagkakaiba
ng sanaysay sa iba pang uri ng akdang pampanitikan, nakilala mo rin ang
pagkakaiba ng opinyon at katotohanan, pati na rin ang pagtukoy sa pangunahin at
pantulong na kaisipan, dagdag pa; ang uri at bahagi ng sanaysay, at mga iba’t ibang
ekspresyong ginagamit sa pagpapahayag ng sariling opinyon o palagay.

Bilang pagsubok sa kaalamang natutunan sa nakaraang aralin, sagutin sa

sagutang papel ang gawain gamit ang Tsart.

Gawain: 3-2-1 Tsart

3 - mga ekspresyong
ginagamit sa 1 - pahayag na
2 - uri ng sanaysay
pagpapahayag ng sariling nagsasaad ng opinyon
opinyon o palagay
•_______________________ •_______________________ •________________________
•_______________________ •_______________________
•_______________________

4
 Tuklasin

Ang mga sumusunod na gawain ay kailangan upang tuklasin ang mga

kaalamang ukol sa pananaliksik.
Magagawa mo ito!

Gawain I: Tsart
Basahin ang sumusunod na tamang paraan sa paghuhugas ng kamay.
Bigyang-pansin ang pagkakalahad ng mga paraan. Sagutin ang mga tanong sa
kabilang pahina.

Unang-una, basain ang mga kamay nang

simula malinis at dumadaloy na tubig.

Sunod ay sabunin nang mabuti ang

kamay

Ikatlo, kuskusin ang mga palad at likod ng

kamay

Ikaapat, isa-isahing kuskusin ang mga

gitna daliri lalo na ang mga pagitan nito.

Ikalima, kuskusin ang mga kuko at mga

hinlalaki.

Saka banlawan nang mabuti ang kamay ng

malinis at dumadaloy na tubig
wakas

Sa huli, patuyuin ang mga kamay gamit

Ang malinis na tuwalya o air dry.

Mga tanong:

1. Ano ang napansin mo sa pagkakalahad ng mga detalye?

2. Ano-anong mga salita sa mga hakbang na iyong nabasa ang nagpapakita ng
pagkakasunod-sunod?
3. Ano kaya ang mangyayari kapag di-nasunod ang hakbang?
4. Paano nakatutulong ang mga salitang nagsasaad ng pagkakasunod-sunod sa
inilahad na hakbang?

5
 Gawain II: Hakbang mo’y Mahalaga

Isaayos ang mga sumusunod na salita o parirala upang makabuo ng isang

kaisipang may kaugnayan sa unang gawain. Isulat sa sagutang papel ang nabuong
kaisipan.

Magiging ang mga hakbang maayos

kung masusunod ang mga

gawain

Binabati kita sa tiyagang ipinakita mo sa pagsagot sa mga naunang gawain.

Ito’y isang paghahanda para sa susunod na mga gawain na lilinang sa iyong
kasanayan tungkol sa pananaliksik.

Suriin

Sa bahaging ito tatalakayin ang mga hakbang sa paggawa ng pananaliksik.

Mahalagang matutunan mo ang mga ito pati na ang pagkilala sa mga ideya ng ibang
tao gamit ang sanggunian o bibliyograpi.

Handa ka na ba? Simulan na natin!

Alam mo ba sa ating pagluluto ay may mga sinusunod tayong hakbang upang

maging maayos at masarap ang ating niluluto? Kapag magpapatayo ng sariling
negosyo ay may plano at mga paraan ding sinusunod upang hindi malugi, at
magtuloy-tuloy ang kita. May mga sinusunod ding mga paraan kung papaano
gagamitin ang mga bagay, makina, kagamitan, kompyuter at iba pa.
Kaya sa ating pang-araw-araw na pamumuhay, ay talagang may mga
hakbang na sinusunod para maging maayos ang lahat nang ginagawa.
Ang pananaliksik ay hindi naiiba sa mga ito, may sinusunod ding mga paraan
o mga hakbang upang maging maayos at maisagawa nang matagumpay ang mga
gawain.

6
Narito ang mga hakbang sa pananaliksik:

1. Pagpili ng Paksa: Sa pagpili ng paksang susulatin unang bagay na dapat

mong isaalang-alang ay kung ito ba ay kawili-wili o naaayon sa iyong
interes. Ikawala, kailangang masiguro kung kakayanin mong gawin ang
pananaliksik; at ang huli, ang pagpili sa paksa na may sapat na malilikom
na datos.
Halimbawa:

Paksa: Kulturang Pilipino

2. Paglilimita ng Paksa: Mahalagang bigyang-limitasyon ang paksang pipiliin

upang hindi ito masyadong maging masaklaw at matapos sa tamang
panahon, sakop ng edad, sakop ng kasarian, sakop ng grupong
kinabibilangan, sakop ng anyo/uri, at sakop ng perspektiba.
Halimbawa:

Nalimitang Paksa: Ang Kultura ng mga Teduray sa Upi, Maguindanao

3. Paghahanda ng Pansamantalang Bibliyograpi: Sumunod na gawin ang

paghahanda ng pansamantalang bibliyograpi. Tandaan ang paghahanda
nito ay isang patuloy na proseso.

Ang bibliyograpi o talasanggunian ay talaan ng iba’t ibang

sanggunian katulad ng mga aklat, artikulo, report, peryodiko, magasin, at
iba pang nalathalang materyal maging ang Internet. Siguraduhing ang mga
aklat o impormasyong isasama sa talaan ay may kaugnayan sa paksang
tinatalakay. Hindi kailangang basahin nang masinsinan ang mga aklat o
artikulong nasa talaan. Subalit, mahalagang basahin ito nang pahapyaw
upang matiyak ang kaugnayan nito sa paksa. Ito ang mga bagay na dapat
isaalang-alang sa paggawa ng pansamantalang bibliyograpi.
●pangalan ng awtor
●pamagat ng kaniyang isinulat
●impormasyon ukol sa pagkakalathala
●mga naglimbag
●lugar at taon ng pagkakalimbag
●pamagat ng aklat
●ilang mahalagang tala ukol sa nilalaman

Halimbawa:

Ailene G. Baisa-Julian, et. al., Pinagyamang Pluma 8. Quezon City:

Phoenix Publishing House, Inc., 2014, 135-137

4. Pagbuo ng Pansamantalang Balangkas: Ang pagbabalangkas ay isinagawa

upang maisaayos ang mga ideyang nakalap mula sa inisyal na paghahanap
ng mga datos. Makatutulong ito upang mabigyan ng gabay at direksiyon ang
pananaliksik sa simula pa lamang. Sa pagbuo ng balangkas kailangang
isulat ang pangunahing ideya o pinakabuod ng pananaliksik na
isinasagawa. Isunod na ilista ang mga pantulong na ideya. Sumunod na

7
 tiyakin kung paano ilalahad nang maayos ang mga ideya: kung ito ba’y
kronolohikal o ayon sa lugar at saka isaayos ang pormat.
Halimbawa:
Kultura ng mga Teduray sa Upi, Maguindanao
I. Kaugalian
A. Pamamanhikan
B. Kasal
C. Panganganak
D. Pagtanggap sa bisita
II. Sining
A. Panitikan
B. Musika
C. Sayaw
III. Paniniwala
A. Pamahiin
B. Ritwal

5. Paghahanda ng Iwinastong Balangkas (Final Outline): Dito na susuriing

mabuti ang inihandang tentatibong balangkas upang matiyak kung may
mga bagay bang kailangang baguhin o ayusin. Balansehin ang lagay ng
bawat punto at detalye.

6. Pagsulat ng Burador o Rough Draft: Mula sa iyong iwinastong balangkas

at mga kard ng tala ay maaari ka nang magsimulang sumulat ng iyong
burador. Kailangang ang sulating pananaliksik ay dapat magkaroon ng
panimula na kababasahan ng mga ideyang matatagpuan sa kabuoan ng
sulatin ng katawan na kababasahan ng pinalawig na balangkas at ng iyong
kongklusyon na siyang nagsasaad ng buod ng iyong mga natuklasan sa
iyong pananaliksik.

Mga Pahayag sa Pag-aayos ng Datos

Sa pagsusulat, dapat ding tandaan at isaalang-alang ang paggamit
ng pahayag sa pag-aayos ng datos. May mga pananda na naghuhudyat
ng pag-uugnayan sa iba’t ibang bahagi ng pagpapahayag. Ang ilan sa
mga panandang magagamit sa pag-aayos ng datos ay ang: una, sa
umpisa, noong una, unang-una para sa pagsisimula, sunod/sumunod,
pagkatapos, saka, isa pa, iba pa para sa gitna o katawan at sa dakong
huli, sa huli, bilang pagwawakas, bilang pagtatapos para sa wakas o sa
kongklusyon.

7. Pagrerebisa: Makatutulong ang muling pagbasa sa sinulat para mamataan

ang mga kamaliang nagawa na kailangang maiwasto. Huwag gawing
madalian ang pagrerebisa upang maingat na maiwasto ang bawat
pangungusap at walang makaalpas na mali. Dito pag-ukulan ng pansin ang
pagbabaybay, kaangkupan ng pagkakagamit ng mga salita, gamit ng mga
bantas, at ang estruktura ng mga pangungusap.

8. Pagsulat ng Pinal na Manuskrito: Manuskrito ang tawag sa pinal na sipi ng

isang sistematikong pananaliksik. Ito ay dapat na nakaayon sa pamantayan
o istandard na ibinigay ng guro. Tandaang bago ipasa ang pinal na gawa,

8
 repleksiyon ng sarili ang anumang ginagawa kaya’t kailangang pagbutihin
ang pagsulat bilang pagpapabuti rin sa sarili.

Laging tandaan na sa pagsasagawa ng pananaliksik, mahalagang

matutunan mo ang tamang paggawa ng sanggunian o bibliyograpi dahil
bukod sa pagbibigay-galang sa awtor o may ideya ng iyong nakalap na datos,
ito rin ay matibay na ebidensiya o pagpapatunay ng katumpakan ng mga
impormasyong iyong nakalap. Dapat banggitin o kilalanin ang pinagkuhanan
ng ideya upang makaiwas sa gulo.

Sa pangangalap ng mga datos hindi lamang iisang aklat ang iyong

magagamit bilang sanggunian. Maaari kang gumamit ng iba pang aklat,
internet, panayam o interbyu, pagbabasa ng kaugnay na dokumento,
magasin, mga obserbasyon sa pakikisalamuha at iba pa.
Source: Ailene G. Baisa-Julian, et. al., Pinagyamang Pluma 8.
Quezon City: Phoenix Publishing House, Inc., 2014, 135-137

Gawain I: Paglinang ng Talasalitaan

Punan ng titik ang kahon para mabuo ang kahulugan ng salitang

nakapanaklong. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

1. (Pagrerebisa) sa mga natapos na sulatin p g w w o

2. (Burador) muna bago ang pinal na manuskrito p a n

3. Bumuo ng (balangkas) mula sa paksa b a a y

4. Ang (paglilimita) sa paksa ay nakatutulong sa
p g t t k a
pagpapakitid sa saklaw nito
5. Ang (bibliyograpi) ay makikita sa hulihan ng aklat s n g g u n

Gawain II: Pag-unawa sa Binasa

Sagutin ang mga tanong sa iyong sagutang papel.
1. Ano-ano ang mga hakbang sa paggawa ng pananaliksik?
2. Alin sa mga ito ang sa tingin mo ay mahirap isagawa? Bakit?
3. Ano-ano ang mga katangian ng isang mananaliksik batay sa binasang mga
hakbang?
4. Bilang isang mag-aaral, paano makatutulong sa iyo ang mga kaalamang ito?

9
 Pagyamanin

Natapos mo na ang bahaging Suriin kung saan tinalakay rito ang mga
hakbang sa paggawa ng pananaliksik. Ngayon naman ay dadako tayo sa paghahasa
sa iyong kasanayan sa aralin.
Narito ang mga pamamaraan na ginamit ng may-akda sa pangangalap ng
datos.

Pangkalahatang Pamamaraan

Ang bahaging ito ay tungkol sa paglalahad ng mga pamamaraan at mga

hakbang na ginagamit sa pangangalap ng datos para sa pag-aaral.

Una, humingi ng pahintulot sa namumuno ng lugar na kaniyang

pagsasaliksikan ng mga datos.

Pangalawa, gumamit ng audio recorder sa pakikipanayam sa kaniyang mga

impormante upang kaniyang mae-record ang lahat ng mahahalagang impormasyong
binabanggit. Gumamit din ng kamera para sa kanyang dokumentasyon.

Pangatlo, likumin ang mga mahahalagang impormasyong nakuha, tanungin

kung ano ang pagpapakahulugan nito at ipasalin sa lihitimong tao.

Pang-apat, pagkatapos na maisalin ay gawan ito ng kategorya at tukuyin ang

materyal at di-materyal na kulturang nakapaloob.

Panghuli, ipakita at ipawasto sa tagapayo.

Gawain I. Mula sa binasang datos, ano-ano ang mga hakbang na ginawa ng

mananaliksik? Gayahin ang pormat sa sagutang papel.

10
Gawain II. Sagutin ang mga tanong sa sagutang papel:
1. Ano ang napansin mo sa mga salitang nasasalungguhitan?
2. Ano-ano ang mga salitang naghuhudyat sa pagkakasunod-sunod nito?
3. Bakit kailangang gumamit ng mga hudyat sa pagkakasunod-sunod?

Gawain III: Order of Priority

Kopyahin at lagyan ng angkop na bilang (1-5) ayon sa pagkakasunod-sunod
sa tamang hakbang sa paggawa ng pananaliksik. Isulat sa sagutang papel.

__________ Pagsulat ng Burador o Rough Draft

__________ Pagpili ng Paksa
__________ Pagsulat ng Pinal na Manuskrito
__________ Paghahanda ng Pansamantalang Bibliyograpi
__________ Ang pagbuo ng Pansamantalang Balangkas

Gawain IV: Paragraph Sequencing

Pagsunod-sunurin batay sa mga hakbang sa pananaliksik. Iguhit sa sagutang

papel ang sagot.

1. Kung unang hakbang, iguhit ang tandang pananong

2. Kung ikalawang hakbang, iguhit ang puso
3. Kung ikatlo, iguhit ang hagdan
4. At kung ikaapat, iguhit ang tandang padamdam

Sa pangangalap ng datos, ginamit ng mananaliksik ang pamamaraang

indehinus dahil direkta niyang kinuha ang mga idyomatikong pahayag sa mga
katutubo at pagdulog sosyo-kultural naman ang ginamit sa pagtukoy ng materyal at
di-materyal na nakapaloob sa idyoma ng mga Maranao.

Narito ang paradaym na nagpapakita ng mga hakbang sa gagawing pag-aaral.

Mapapansing nasa itaas ng kahon nakalagay ang kulturang nakapaloob sa idyoma
ng tribong Maranao kung saan unang mangangalap ng mga idyoma ang
mananaliksik. Sa ibaba nito ay ang kultura kung saan kukunin ang mga kulturang
makikita sa kanilang idyoma at uuriin ayon sa kung materyal at di-materyal.

Mula sa nakalap na mga datos, inilahad na ng mananaliksik ang mga naging

resulta ng pag-aaral at bilang kongklusyon, natuklasan ng mananaliksik na
kadalasan sa mga idyoma ng mga Maranao ay may kaugnayan ang mga idyomang
nakalap sa ugali na likas na sa mga Maranao at kasabay nito ang mga ugali rin na
ayaw at pinaninilagan nila at ang mga bagay na nakikita sa kanilang paligid at
naoobserbahan ang makikita sa kanilang mga idyoma.

Sa panahon ngayon, kaunti na lang at mas kumukunti pa ang nakakakilala sa

mga idyoma o sawikain lalo na sa mga kabataan dahil sa tutok sila sa ibang bagay
gaya ng pagpe-facebook, pagti-tiktok, panonood ng youtube, movies, television at iba
pang mga kulturang popular. Nakakaligtaan na ang mga idyoma na sumasalamin
sa kultura at pamumuhay natin na maituturing na sariling atin.

11
 Isaisip

Ang iyong natutunan sa aralin ay hindi magtatapos sa bahaging ito. Tingnan

natin ang talas ng iyong pag-iisip.

Gawain:
Gamit ang pormat sa ibaba, kopyahin sa sagutang papel. Ibigay ang iba’t
ibang hakbang sa tamang pagluluto ng sinaing.

Unang Hakbang: _____________________________________________________________

______________________________________________________________________________

Ikalawang Hakbang: _________________________________________________________

______________________________________________________________________________

Ikatlong Hakbang: ____________________________________________________________

______________________________________________________________________________

Ikaapat na Hakbang: _________________________________________________________

______________________________________________________________________________

Ikalimang Hakbang: __________________________________________________________

_______________________________________________________________________________
___

Isagawa

Binabati kita sa pagkakataong ito dahil maisasagawa mo na ang lahat ng

natutunan mo sa aralin.
Handa ka na ba?

Gawain:
Magsaliksik tungkol sa mga pangkat-etniko sa iyong lugar. Matapos ang
pananaliksik, isulat ito sa pamamagitan ng scrapbook.
Narito ang pormat upang maging gabay sa iyong gagawing scrapbook.

Demograpikong Propayl
A. Pangkat-etniko
B. Lugar
C. Bilang ng lalaki

12
D. Bilang ng babae
E. Kabuoang populasyon
F. Pangunahing wikang ginagamit
G. Relihiyon
H. Produkto
I. Pamumuhay

J. Kulturang sinusunod: (Isalaysay)

a. Paraan ng pagbibinyag
b. Paraan ng pagpapakasal
c. Paraan ng paglilibing
d. Paraan ng pagsamba
e. Paraan ng pananamit

K. Isalaysay ang mga hakbang sa pagsasagawa ng pananaliksik:

________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________

Gamitin ang pamantayan sa ibaba bilang gabay sa iyong gawain.

Mga Pamantayan Kaukulang Puntos Puntos

Nagagamit nang maayos ang mga pahayag sa
25
pag-aayos ng datos
Nakagagawa ng sariling hakbang ng
25
pananaliksik
Nagagamit sa pagsulat ng resulta ng
pananaliksik ang awtentikong datos na 25
nagpapakita ng pagpapahalaga sa
katutubong kulturang Pilipino
Nakikita ang pagiging malikhain sa paggawa 25
ng scrapbook sa pamamagitan ng paglalagay
ng angkop na disenyo at larawan
Kabuoang Puntos 100

13
 Tayahin

Tingnan natin kung naintindihan mo ang natalakay na aralin. Sagutin mo

ang mga sumusunod na katanungan. Isulat ang iyong mga sagot sa sagutang
papel.
1. Ito ay talaan ng iba’t ibang sanggunian katulad ng mga aklat, artikulo,
report, peryodiko, magasin at iba pang nalathalang materyal maging ang
internet.
a. bibliyograpi b. talatuntunan c. talaan ng nilalaman d. panimula
2. Mahalaga ang bibliyograpi o talasanggunian sa pagsulat ng pananaliksik
upang ____.
a. makikilala ang mga batikang manunulat
b. maitala ang mga pinagkuhanan ng datos
c. magbibigay impormasyon sa babasa ng manuskrito
d. may ebidensiya o patunay ng katumpakan ng impormasyong nakalap
3. Ang sumusunod ay mga pahayag na ginagamit sa pag-aayos ng datos
maliban
sa _____.
a. sa pagtatapos b. sumunod c. tunay nga d. sa simula
4. Isa pang pinananaligang dulog ng pag-aaral ay dulog sosyolohikal na
nagbibigay-diin sa interaksyon ng mga tao sa kapwa tao at sa lipunan. Alin sa
mga salita sa pangungusap ang naghuhudyat ng pagkakasunod-sunod?
a. nagbibigay b. isa pa c. tao d. at
5. Ang sumusunod ay mga hakbang ng pananaliksik maliban sa _______.
a. pagrerebisa
b. pagsulat ng burador o rough draft
c. maingat sa pangangalap ng datos
d. pagpili ng paksa
6. Ano ang papel na ginagampanan ng mga pahayag sa pag-aayos ng datos?
a. matutukoy ang pagkakatulad at pagkakaiba ng kaisipang inilahad
b. naghuhudyat ito ng pagkakasunod-sunod ng mga proseso o hakbang
c. nagbibigay-linaw sa impormasyon
d. makikilala ang mahahalagang detalye
7. Ang tawag sa pinal na sipi ng isang sistematikong pananaliksik.
a. manuskrito b. burador c. balangkas d. bibliyograpi
8 – 15 - Isa-isahin ang mga hakbang sa paggawa ng pananaliksik.

Nasagot mo ba ang lahat ng tanong? Maaari mo nang kunin ang susi sa

pagwawasto sa iyong guro at iwasto mo ang iyong sagot. Ano ang iyong nakuhang
iskor? Kung nakakuha ka ng:
12 – 15 – Napakagaling mo! Maaari ka ng magpatuloy sa susunod na aralin
7 – 11 Kailangan mong balikan ang ilan sa mga gawain
1 – 6 – Kailangang balikan mo ang lahat ng mga gawain

14
 Karagdagang Gawain

Narating mo na ang huling bahagi ng aralin. Ngayon naman ay may

panghuling gawain kang dapat isagawa.

Isa kang batang may pagpapahalaga sa kulturang Pilipino. Ikaw ay may

adbokasiyang ipakilala ang mga angking kakayahan ng katutubo sa iyong lugar.
Magtala ka ng mga hakbang kung paano mo ipakilala ang tribong napili mo para
sila ay makilala hindi lamang sa iyong lugar kundi sa buong bansa.

Siguraduhing naipaliwanag nang maayos ang bawat detalye sa prosesong

iyong gagawin upang maging maayos at malinaw ang ihahatid na impormasyon.
Siguraduhin ding nagamit ang mga hudyat sa pag-aayos ng datos sa pagbuo ng
mga hakbang.

Batayan ng Grado Kaukulang

Puntos
Puntos
Malinaw na nailahad o naipaliwanag ang mga 20
hakbang sa paggawa
Napapanahon at kapaki-pakinabang ang 10
napiling paksa
Tumpak ang mga detalye at impormasyong 10
inilahad.
Ginamit ang mga hudyat sa pag-aayos ng datos 10

Kabuoan 50

15
 16
2016.
Maranao,” Undergraduate Thesis, Mindanao State University General Santos City,
Morohomadil, Relaipa A. “Mga Kulturang Nakapaloob sa mga Idyoma ng Tribong
Publishing House, Inc., 2014.
Baisa-Julian, Ailene G., et al., Pinagyamang Pluma 8. Quezon City: Phoenix
Sanggunian:
Tayahin
1. A 6. B 11. Pagbuo ng Pansamantalang Balangkas
2. D 7. A 12. Paghahanda ng Iwinastong Balangkas
3. C 8. Pagpili ng Paksa 13. Pagsulat ng burador
4. B 9. Paglilimita ng Paksa 14. Pagrerebisa
5. C 10. Paghahanda ng 15. Pagsulat ng pinal na manuskrito
Pansamantalang Bibliyograpi
Sa Bahaging Balikan Sa Bahaging
Subukin
3 – ekspresyong ginagamit sa pagpapahayag ng
sariling opinyon 1. d
(Sa palagay ko/ni, Sa paniniwala ko/ni, Sa tingin 2. a
ko/ni/ng/ng mga, Sa ganang akin, Sa pananaw 3. d
ko/ni, Pinaniniwalaan ko/niya/ng, Akala ko/ni, 4. c
inaakala ko/ni, iniisip ko/ni) 5. d
6. c
2 – uri ng sanaysay 7. a
(pormal at di-pormal) 8. i
9. a
1 – pahayag na nagsasaad ng opinyon
10.h
(Napakasarap ng hilaw na manga) 11.b
12.f
13.c
14.e
15.d
Susi sa Pagwawasto
 PAHATID-LIHAM
Ang Sariling Pagkatutong Modyul na ito ay nilinang ng Kagawaran ng
Edukasyon, Rehiyong SOCCSKSARGEN na may pangunahing layunin na
ihanda at tugunan ang pangangailangan sa bagong normal. Ang nilalaman
ng modyul na ito ay batay sa Most Essential Learning Competencies (MELC)
ng Kagawaran ng Edukasyon. Ito ay pantulong na kagamitan na gagamitin
ng bawat mag-aaral sa pampublikong paaralan ng Rehiyon XII simula sa
taong panuruan 2020-2021. Ang proseso ng paglinang ay sinunod sa
paglimbag ng modyul na ito. Ito ay Bersyong 1.0. Malugod naming hinihikayat
ang pagbibigay ng puna, komento at rekomendasyon.

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education – SOCCSKSARGEN

Learning Resource Management System (LRMS)

Regional Center, Brgy. Carpenter Hill, City of Koronadal

Telefax No.: (083) 2288825/ (083) 2281893

Email Address: region12@deped.gov.ph

17