Tóm tắt

Bản án số 08/2020/DSST ngày 28/8/2020 của Tòa án Nhân dân thành phố Vĩnh Yên
tỉnh Vĩnh Phúc
- Nguyên đơn: Ông Trần Văn Hòa, sinh năm 1949.
- Bị đơn: Anh Trần Hoài Nam, sinh năm 1981.
Chị Trần Thanh Hương, sinh năm 1983.
- Nội dung: Ông Trần Văn Hòa khởi kiện yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp về
thừa kế tài sản với anh Trần Hoài Nam và chị Trần Thanh Hương. Tài sản ông
Hòa và bà Mai (vợ ông Hòa) gồm: 01 ngôi nhà 3 tầng, sân tường bao quanh và
một lán bán hàng xây dựng năm 2006 trên diện tích đất 16905m2 (trong đó 84m2
đã được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất còn 85,5m2 thì chưa nhưng hộ
ông Hòa đã sử dụng ổn định, ranh giới các hộ xung quanh đều rõ ràng và không có
tranh chấp, không thuộc diện phải thu hoạch di dời). Anh Nam, chị Hương yêu cầu
xác định diện tích đất 85,5m2 là tài sản chung của gia đình nhưng Hội đồng xét xử
không chấp nhận. Đối với diện tích đất tăng 85,5m2 chưa được cấp giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất, Hội đồng xét thấy vẫn là tài sản của ông Hòa, bà Mai, chỉ
có điều là đương sự phải thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước. Tài sản được
hình thành trong thời gian hôn nhân nên được chia đôi cho ông Hòa, bà Mai. Do
trước khi chết bà Mai không để lại di chúc nên di sản của bà Mai chia cho mỗi
người được hưởng 1/3 di sản thừa kế của bà Mai. Diện tích đất 38,4m2 và 47,1m2
chưa được cấp giấy quyền sử dụng đất thì ông Hòa và ông Nam sau khi đã thực
hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước sẽ liên hệ với cơ quan Nhà nước có thẩm
quyền đề nghị cấp giấy chứng nhận. Chị Hương được quyền sở hữu số tiền cho
thuê nhà chị Hương đang quản lý và anh Nam phải thanh toán chênh lệch về tài
sản cho ông Hòa và chị Hương.
1.4 Trong Bản án số 08, Toà án có coi diện tích đất tăng 85,5m2 chưa được cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất là di sản không? Đoạn nào của bán án có câu trả lời?
- Trong bản án số 08, Tòa án coi diện tích đất tăng 85,5𝑚2 chưa được cấp giấy
chứng nhận quyền sử dụng đất không phải là di sản.
- Đoạn trích của bản án cho thấy câu trả lời trên là: “Đối với diện tích đất tăng
85,5𝑚2 chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất: tại phiên tòa đại diện
Viện kiểm sát nhận định và lập luận cho rằng không được coi là di sản thừa kế,
cần tiếp tục tạm giao cho ông Hòa có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài chính với
Nhà nước để được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất… Đây vẫn là tài sản
ông Hòa và bà Mai, chỉ có điều là các đương sự phải thực hiện nghĩa vụ thuế đối
với nhà nước, nếu không xác định là di sản thừa kế và phân chia thì sẽ ảnh hưởng
đến quyền và lợi ích hợp pháp của các bên đương sự. Phần đề nghị này của đại
diện viện kiểm sát không được hội đồng xét xử chấp nhận. Các đề nghị khác đại
 diện Viện kiểm sát tại phiên toà là có căn cứ, được Hội đồng xét xử xem xét và
quyết định”.
1.5 Suy nghĩ của anh/chị về hướng xử lý nêu trên của Toà án trong Bản án số 08 về
diện tích đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Hướng xử lý của Tòa án trong Bản án số 08 về diện tích đất chưa được cấp giấy chứng
nhận quyền sử dụng đất là hợp lý.
Thứ nhất, theo điểm b tiểu mục 1.3 phần II của Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP thì trường
hợp người chết để lại quyền sử dụng đất mà đất đó không có một trong các loại giấy tờ
được hướng dẫn tại tiểu mục 1.1 và tiểu mục 1.2 mục 1 này nhưng có di sản là nhà ở, vật
kiến trúc khác gắn liền với quyền sử dụng đất đó không vi phạm quy hoạch và có thể
được xem xét để giao quyền sử dụng đất, thì Tòa án giải quyết yêu cầu chia di sản là tài
sản gắn liền với quyền sử dụng đất. Tuy ỦBND phường Đống Đa chưa có văn bản cho
biết rõ việc sử dụng đất đó có vi phạm quy hoạch hay không, nhưng theo ông Nguyễn
Ngọc Thu đại diện theo pháp luật của UBND phường Đống Đa trình bày: “Hộ ông Hòa
đang sử dụng diện tích đất tăng ổn định, không thuộc diện quy hoạch di dời, không tranh
chấp”, nên có xem xét để giao quyền sử dụng đất do không vi phạm quy hoạch.
Thứ hai, căn cứ theo Điều 621 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định: “Di sản bao gồm tài
sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người
khác”. Và theo quy định tại Điều 105 Bộ luật Dân sự năm 2015: “Tài sản là vật, tiền,
giấy tờ có giá và quyền tài sản”, thì di sản có giá trị tài sản là quyền sử dụng đất hợp
pháp, chứ không phải giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Giấy chứng nhận quyền sử
dụng đất thực ra chỉ là một hình thức pháp lý, Nhà nước công nhận một ai đó có quyền sử
dụng đất hợp pháp, chứ nó không phải là căn cứ xác lập quyền sử dụng đất. Nếu có
chứng cứ chứng minh người quá cố là người sử dụng hợp pháp đích thực quyền sử dụng
đất thì nên coi đó là di sản. Do đó, Tòa án đã coi diện tích đất tăng 85,5m2 chưa được cấp
giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là di sản nếu các đương sự thực hiện nghĩa vụ nộp
thuế đối với Nhà nước là hợp lý vì ông Hòa có minh chứng chứng minh ông là người sử
dụng đất hợp pháp.