Vấn đề 2: Giao dịch xác lập bởi người không có khả năng nhận thức.

Tóm tắt quyết định số 329/2013/DS-GĐT ngày 25/7/2013 của Tòa án dân sự Tòa
án nhân dân tối cao.

Chị Đặng Thị Kim Ánh(nguyên đơn) có cha là ông Đặng Hữu Hội và mẹ là bà Phạm
Thị Hương(bị đơn).Tài sản cha mẹ chị có tạo lập được một ngôi nhà gắn liền với quyền
sử dụng 167,3 cm2 đất. Năm 2007 ông Hội bị tai biến nằm liệt một chỗ không nhận
thức được.Ngày 08/02/2010 bà Hương đã tự ý bán căn nhà với diện tích trên cho vợ
chồng ông Lưu Hoàng Phi Hùng.Ngày 10/08/2010 Tòa án nhân dân thành phố Tuy
Hòa tuyên bố ông Hội mất năng lực hành vi dân sự.Ngày 7/3/2011, chị Ánh khởi kiện
yêu cầu Tòa án hủy hợp đồng mua bán giữa cha mẹ chị và vợ chồng ông Hùng.Tòa án
cấp sơ thẩm hủy toàn bộ hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất còn Tòa án cấp
phúc thẩm công nhận toàn bộ hợp đồng mua bán gắn liền quyền sử đất. Xét thấy sai
sót,Tòa án nhân dân tối cao hủy cả 2 bản sơ thẩm và phúc thẩm nêu trên để giao vụ án
cho Tòa án nhân dân thành phố Tuy Hòa,tỉnh Phú Yên xét xử sơ thẩm lại theo quy định
của pháp luật.

Câu 2.1: Từ thời điểm nào ông Hội thực chất không còn khả năng nhận thức và từ
thời điểm nào ông Hội bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự?

 Năm 2007 ông Hội bị tai biến nằm liệt một chỗ không còn nhận thức được.
 Ngày 10/08/2010 Tòa án nhân dân thành phố Tuy Hòa tuyên bố ông hội mất
năng lực hành vi dân sự.

Câu 2.2: Giao dịch của ông Hội(với vợ là bà Hương) được xác lập trước hay sau
khi ông Hội bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự?

Ngày 08/02/2010 vợ chồng ông Hội bà Hương bán căn nhà và diện tích nêu trên cho
vợ chồng ông Hùng,bà Trinh với giá 580.000.000 đồng.Nhưng đến ngày 10/8/2010
Tòa án nhân dân thành phố Tuy Hòa mới tuyên bố ông Hội mất năng lực hành vi dân
sự.Do đó gia dịch của ông Hội ( với vợ là bà Hương được xác lập trước khi ông Hội bị
tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.
Câu 2.3 : Theo Tòa án nhân dân tối cao,phần giao dịch của ông Hội có vô hiệu
không?Vì sao?Trên cở sở quy định nào?

Theo Tòa án nhân dân tối cao,phần giao dịch của ông Hội vô hiệu.Vì:

 Kể từ năm 2007,ông Hội bị tai biến không nhận thức được.

 Cơ sở pháp lý: Điều 130 bộ luật dân sự 2005: Giao dịch dân sự vô hiệu do người
chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người bị hạn chế năng lực
hành vi dân sự xác lập, thực hiện:
“Khi giao dịch dân sự do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi
dân sự hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự xác lập, thực hiện thì theo
yêu cầu của người đại diện của người đó, Toà án tuyên bố giao dịch đó vô hiệu
nếu theo quy định của pháp luật giao dịch này phải do người đại diện của họ xác
lập, thực hiện.”

Câu 2.4: trong thực tiễn xét xử, có vụ việc nào giống hoàn cảnh cuẩ ông Hội
không và Tòa án đã giải quyết theo hướng nào? Cho biết tóm tắt vụ việc mà anh/ chị
đã biết.

Vụ tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất giữa nguyên đơn là ông
Diện do chị Thu là người đại diện, bị đơn là ông Sơn. Trong bản án, Tòa á đưa ra
hướng giải quyết là xem xét có hay không sự gian dối trong chuyển nhượng quyền sử
dụng đất tại thời điểm giao kết hợp đồng ông Diện đã bị tâm thần thì việc chuyển
nhượng đó có còn hợp pháp hay không và có bị áp dụng thời hiệu về khởi kiện không?
Đồng thời hủy bản án sơ thẩm đình chỉ khi giải quyết án.

• 16/1/1993, ông Diện có viết “giấy nhượng tài sản” cho ông Sơn gồm: bất động
sản và những tài sản đi kèm. Trong đó, ông Diện, bà Hiền (vợ ông Diện) và một số
người khác – bản án có hiệu lực pháp luật.

• 24/05/1944, đơn ly hôn của ông Diện và Hiền được chấp thuận (do Tòa án nhân
dân huyện Từ Liêm giải quyết); trong đó không có phần tài sản nêu trên.

• 15/12/2009 Tòa án nhân dân huyện Từ Liêm tuyên bố ông Diệm mất năng lực
hành vi dân sự.
• 02/12/2020 bà Thu – con gái ông Diện và là người đại diện theo pháp luật của
ông Diện tiến hành khởi kiện yêu cầu hủy hợp đồng trên. Đồng thời ủy quyền cho mẹ -
bà Hiền tham gia tố tụng. trong đó, bà Hiền cho biết lúc ông Diện chuyển nhượng đất
đai đã mắc bệnh tâm thần. Do đó ông Diện không thể làm chủ được hành vi và ép bà
ký vào giấy. Từ đó có thể thấy hợp đồng đã làm sai quy đinh pháp luật. Ông Sơn xác
nhận khi chuyển nhượng ông Diện không có biểu hiện bệnh nên đã không đồng ý hủy
hợp đồng.

• Dựa trên giám định của bệnh viện Tâm thần Hà nội và Trung tâm giám định
pháp y tâm thần Sở Y Tế Hà Nội, Tòa án xác định ông Diện không cần người giám hộ
tại thời điểm xác lập hợp đồng.

• Các bản án trước đó bị hủy và giao hồ sơ vụ án lại để xét xử sơ thẩm theo đúng
quy định pháp luật.

Câu 2.5: Suy nghĩ của anh/ chị về hướng giải quyết của Tòa án nhân dân tối cao
trong vụ việc trên (liên quan đến giao dịch do ông Hội xác lập)? Nêu cơ sở pháp lý
và hướng giải quyết.

Hướng giải quyết của Tòa án nhân dân tối cao là khá thuyết phục:

• Công nhận quyền khởi kiện của chị Ánh trong giao dịch chuyển nhượng quyền
sử dụng đất giữa ông Hội, và Hương cùng với hai vợ chồng ông Hùng, bà Trinh. Ông
Hội đã bị tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự từ 07/05/2010. Do đó chị Ánh là người
được cử làm người đại diện của ông Hội theo luật định. Đồng thời kế thừa quyền và
nghĩa vụ của ông Hội theo Khoản 1, Điều 125, bộ luật Dân sự 2015

“1. Khi giao dịch dân sự do người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự,
người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi hoặc người bị hạn chế năng lực
hành vi dân sự xác lập, thực hiện thì theo yêu cầu của người đại diện của người đó, Tòa
án tuyên bố giao dịch đó vô hiệu nếu theo quy định của pháp luật giao dịch này phải do
người đại diện của họ xác lập, thực hiện hoặc đồng ý, trừ trường hợp quy định tại
khoản 2 Điều này.”
•Cần xác minh rõ phần đất 43,7m2 không có trong hợp đông chuyển nhượng quyền sử
dụng đất 08/02/2010 đã đăng ký và kê khai có đủ điều kiện được cấp giấy chứng nhận
quyền sử dụng đất hay không. Theo biên bản định giá ngày 30/6/2011 của Tòa án nhân
dân Thành phố Tuy Hòa. Ngoài diện tích 120m2 đất ông Hội, bà Hương đã được cấp
giấy chứng quyền sử dụng đất, còn 43,7m2 đất chưa được cấp giấy chứng nhận quyền
sử dụng đất, móng đá, tường gạch, mái tôn,… và những vật kiến trúc khác nhưng
không có trong hợp đồng ngày 08/02/2010.

•Hủy toàn bộ bản án dân sự phúc thẩm 35/2012/DSPT ngày 1/7/2012 của Tòa án nhân
dân tỉnh Phú Yên và bản án dân sự sơ thẩm số 98/2011/DSST ngày 22/12/2011 của
Tòa án nhân dân thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên về vụ án “Tranh chấp hợp đồng
mua bán nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất” và giao lại hồ sơ cho Tòa án nhân dân
thành phố Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên xét xử sơ thẩm lại theo luật định

•Tòa án đã chỉ ra được điểm sai sót của bản án sơ thẩm và phúc thẩm.

Câu 2.6: Nếu giao dịch có tranh chấp là giao dịch tặng cho ông Hội thì giao dịch
đó có bị vô hiệu hóa hay không? Vì sao?

Dựa theo khoản 2 điều 141 Bộ luật dân sự 2015:” 2. Trường hợp không xác định được
cụ thể phạm vi đại diện theo quy định tại khoản 1 Điều này thì người đại diện theo
pháp luật có quyền xác lập, thực hiện mọi giao dịch dân sự vì lợi ích của người được
đại diện, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.”

Những giao dịch tặng, cho bất động sản, động sản đều mang lại lợi ích cho ông Hội.
Nên người đại diện (chị Ánh) được toàn quyền quyết định thay ông Hội. Nếu chị Ánh
đồng ý xác lập giao dịch thì giao dịch đó vẫn có hiệu lực.